METEOROLOGIA LOTNICZA Ćwiczenie 2 Organizacja transportu lotniczego

Transkrypt

1 USTAWA PRAWO LOTNICZE 3 lipca 2002 r. METEOROLOGIA LOTNICZA Ćwiczenie 2 Organizacja transportu lotniczego USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (tekst jednolity) Art Przepisy Prawa lotniczego regulują stosunki prawne z zakresu lotnictwa cywilnego. 2. Przepisy Prawa lotniczego stosuje się do polskiego lotnictwa cywilnego oraz, w zakresie ustalonym przez to prawo, również do obcego lotnictwa cywilnego. LOTNICTWO CYWILNE I PAŃSTWOWE LOTNICTWO CYWILNE Lotnictwo państwowe: państwowe statki powietrzne, lotniska państwowe wykorzystywane wyłącznie do startów i lądowań państwowych statków powietrznych. Polski państwowy statek powietrzny: statek powietrzny używany przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej (wojskowy statek powietrzny) statek powietrzny używany przez jednostki organizacyjne Straży Granicznej, Policji, Państwowej Straży Pożarnej i służby celnej (statek powietrzny lotnictwa służb porządku publicznego) Lotnictwo cywilne wszystkie rodzaje lotnictwa z wyjątkiem lotnictwa państwowego. LOTNICTWO PAŃSTWOWE LOTNICTWO PAŃSTWOWE 1

2 LOTNISKO Lotnisko wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub części przeznaczony do: wykonywania startów lądowań naziemnego lub nawodnego ruchu statków powietrznych, wraz ze znajdującymi się w jego granicach obiektami i urządzeniami budowlanymi o charakterze trwałym wpisany do rejestru lotnisk. (Ustawa z dn. 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze) Lotnisko - powierzchnia na ziemi lub wodzie (włącznie z budynkami, urządzeniami i wyposażeniem) przeznaczona do użytkowania w całości lub części dla przylotów, odlotów i naziemnego ruchu statków powietrznych. (Załącznik 14 ICAO) PORT LOTNICZY PORT LOTNICZY Element lotniczego systemu transportowego. Węzeł w sieci transportu lotniczego. Lotnisko użytku publicznego wykorzystywane do lotów handlowych (art. 2 ust. 17 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U Nr 100, poz. 696 z późn. zm.)). Lądowisko - wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub w części przeznaczony do wykonywania startów, lądowań i naziemnego ruchu statków powietrznych, ujęty w ewidencji lądowisk. 2

3 CZĘŚĆ LOTNICZA LOTNISKA AIRSIDE Część lotnicza lotniska obszar trwale przeznaczony: do startów i lądowań statków powietrznych, do związanego z tym ruchu statków powietrznych, wraz z urządzeniami służącymi do obsługi tego ruchu, do którego dostęp jest kontrolowany CZĘŚĆ NAZIEMNA LOTNISKA LANDSIDE Część naziemna lotniska obszar przeznaczony do obsługi pasażerów i ich bagażu. ELEMENTY INFRASTRUKTURY Drogi startowe Pas drogi startowej Płyty postojowe Terminal pasażerski Płyty odlodzeniowe Terminal cargo Drogi kołowania STRUKTURA POLA RUCHU NAZIEMNEGO Pole Ruchu Naziemnego Pole Manewrowe starty lądowania kołowanie Płyta postojowa załadunek/ wyładunek towarów i poczty Pole Wzlotów starty przyjmowanie pasażerów tankowanie lądowania postój obsługa 3

4 AZYMUT MAGNETYCZNY LOTNISKO CHOPINA Drogi startowe są zazwyczaj ponumerowane zgodnie ze swoim azymutem magnetycznym, zaokrąglonym do najbliższej dziesiątki stopni, podzielonym przez dziesięć. Azymut magnetyczny - kąt między północną częścią południka magnetycznego a danym kierunkiem poziomym. Droga startowa nr 1 (DS-1) Azymut drogi startowej Zasadniczy kierunek lądowania 11 (111 ) Pomocniczy kierunek lądowania 29 (291 ) Długość drogi startowej 2800 m Szerokość drogi startowej 50 m Droga startowa nr 3 (DS-3) Azymut drogi startowej Zasadniczy kierunek lądowania 33 (328 ) Pomocniczy kierunek lądowania 15 (148 ) Długość drogi startowej 3690 m Szerokość drogi startowej 60 m OZNAKOWANIE TOŻSAMOŚCI DROGI STARTOWEJ Progi dróg startowych z nawierzchnią sztuczną powinny mieć znaki tożsamości. 2. Znaki tożsamości drogi startowej powinny być umieszczone na progu drogi startowej, zgodnie ze wskazaniami rysunku Znakiem progu drogi startowej jest liczba dwucyfrowa, dla dróg równoległych uzupełniona literą. 4. Liczba, o której mowa w ust. 3, jest liczbą całkowitą, najbliższą 1/10 wartości azymutu magnetycznego osi drogi startowej, mierzonego od północy w kierunku ruchu wskazówek zegara, przez obserwatora patrzącego od strony podejścia. 5. W przypadku dwóch równoległych dróg startowych, każda liczba tożsamości powinna być uzupełniona literą, w porządku od lewej do prawej, patrząc od strony podejścia: L" i R". ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU I GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 31 sierpnia 1998 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dla lotnisk cywilnych. OZNAKOWANIE TOŻSAMOŚCI DROGI STARTOWEJ OZNAKOWANIE TOŻSAMOŚCI DROGI STARTOWEJ 4

5 OZNAKOWANIE TOŻSAMOŚCI DROGI STARTOWEJ OZNAKOWANIE TOŻSAMOŚCI DROGI STARTOWEJ DROGI KOŁOWANIA DROGA KOŁOWANIA Przeznaczona do przemieszczania się statków powietrznych między określonymi częściami lotniska. Oprócz normalnych dróg kołowania wyróżnia się drogi specjalnego przeznaczenia: droga kołowania na stanowisko postojowe, droga peronowa, droga szybkiego zejścia. DROGA KOŁOWANIA NA MIEJSCE POSTOJOWE Droga kołowania na miejsce postoju - to jest część płyty oznaczona jako droga kołowania, umożliwiającą dostęp do miejsc postoju. 5

6 Postój płyty postojowe PŁYTA POSTOJOWA PŁYTA ODLODZENIOWA Utwardzone miejsce na lotnisku, gdzie po lądowaniu i kołowaniu parkują samoloty. Na płycie postojowej samolot przygotowywany jest do kolejnego lotu. Płyta, na której (po obsłudze naziemnej) samolot poddawany jest procesowi usuwania śniegi i lody z jego powierzchni. 6

7 Kołowanie po lądowaniu Kołowanie przed startem Lądowanie Start Podejście do lądowania Wznoszenie po starcie TERMINAL PASAŻERSKI TERMINAL CARGO Budynek lub zespół budynków, będących wydzieloną częścią portu lotniczego przeznaczoną do obsługi ruchu pasażerskiego i świadczącą usługi na rzecz przybywających i opuszczających port pasażerów. Terminale (zwłaszcza lotnicze) dzielą się na krajowe i międzynarodowe. Składają się z pomieszczeń przeznaczonych do odpraw bagażowo-celnych i paszportowych. Wydzielona część portu lotniczego świadcząca usługi załadunku, wyładunku i magazynowania towarów przewożonych drogą lotniczą. Operacje lotniskowe Operacja lądowania Operacja lądowania (Landing operation) polega na sprowadzeniu samolotu z przestrzeni powietrznej na powierzchnię ziemi na przeznaczonej do tego drodze startowej. Ustawianie Obsługa naziemna Wyprowadzanie obsługa po przylocie obsługa na odlot obsługa krótka Operacja startu Operacja startu (Take-off operation) polega na przemieszczeniu się samolotu z drogi startowej do lotu trasowego w przestrzeni powietrznej. METEOROLOGIA LOTNICZA Ćwiczenie 3 Organizacje lotnictwo cywilne 7

8 MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE LOTNICZE ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE Podstawą prawną działania międzynarodowego transportu lotniczego jest międzynarodowe prawo lotnicze. Międzynarodowa działalność transportu lotniczego wymaga: uzgodnień natury technicznej, technologicznej, organizacyjnej, eksploatacyjnej, handlowej i ekonomicznej pomiędzy przedsiębiorstwami transportu lotniczego. Stąd też na rynku usług transportu lotniczego funkcjonują organizacje regulujące międzynarodowe zasady w transporcie powietrznym. International Air Transport Association (1919) - Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego International Civil Aviation Organization (1947) Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego European Organization for the Safety of Air Navigation (1963) Europejska Organizacja ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej European Aviation Safety Agency (2002) Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego Airport Council International (1943) Międzynarodowa Rada Portów Lotniczych ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWEGO LOTNICTWA CYWILNEGO DZIAŁALNOŚĆ ICAO Powołana do życia na podstawie art. 43 Konwencji w 1947 r. w Montrealu. Przedmiotem i celem działalności ICAO jest rozwijanie zasad i techniki międzynarodowej żeglugi powietrznej, również z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych i równouprawnienia, w szczególności poprzez określanie międzynarodowych norm i zalecanych metod postępowania (ang. Standards and Recommended Practices SARPs), które po przyjęciu przez Radę ICAO są publikowane w załącznikach do Konwencji (ang. Annexes ICAO). ICAO jest odpowiedzialna za opracowywanie i wdrażanie międzynarodowych przepisów regulujących bezpieczeństwo ruchu lotniczego i ekonomię transportu lotniczego. Dla Państw Członkowskich, które ratyfikowały Konwencję normy określone w Załącznikach stanowią wymagania prawne, które muszą być spełnione. ustanawianie międzynarodowych norm i zalecanych metod postępowania w zakresie bezpieczeństwa, ochrony, ułatwień i ochrony środowiska w lotnictwie cywilnym, procedur dla służb żeglugi powietrznej oraz innych dokumentów o charakterze podręczników, wytycznych czy zbiorów najlepszych praktyk; promowanie liberalizacji rynku międzynarodowego transportu lotniczego, publikowanie danych i analiz statystycznych oraz wydawanie niewiążących zaleceń i wytycznych dotyczących regulacji ekonomicznej tego rynku; rozwój międzynarodowego prawa lotniczego poprzez pracę Komitetu Prawnego ICAO oraz organizowanie konferencji dyplomatycznych w sprawie przyjęcia umów międzynarodowych, dotyczących m.in. przestępstw przeciwko międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu czy odszkodowań; ZAŁĄCZNIKI DO KONWENCJI (1) ZAŁĄCZNIKI DO KONWENCJI (2) Załącznik 1 Licencjonowanie personelu Załącznik 2 Przepisy ruchu lotniczego Załącznik 3 Służba meteorologiczna dla międzynarodowej żeglugi powietrznej Załącznik 4 Mapy lotnicze Załącznik 5 Jednostki miar do wykorzystania podczas operacji powietrznych i naziemnych Załącznik 6 Eksploatacja statków powietrznych Cz. 1 Międzynarodowy, zarobkowy transport lotniczy samoloty Cz. 2 Międzynarodowe lotnictwo ogólne samoloty Cz. 3 Operacje międzynarodowe śmigłowce Załącznik 7 Znaki przynależności państwowej oraz rejestracyjne Załącznik 8 Zdatność do lotu statków powietrznych Załącznik 9 Ułatwienia Załącznik 10 Łączność lotnicza Tom I Pomoce radionawigacyjne Tom II Procedury telekomunikacyjne Tom III Systemy łączności Tom IV Radar dozorowania i system zapobiegania kolizjom Tom V Wykorzystanie zakresu radiowych częstotliwości lotniczych Załącznik 11 Służby ruchu lotniczego Załącznik 12 Poszukiwanie i ratownictwo Załącznik 13 Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych Załącznik 14 Lotniska Tom I Projektowanie i eksploatacja lotnisk Tom II Lotniska dla śmigłowców Załącznik 15 Służby informacji lotniczej Załącznik 16 Ochrona środowiska Tom I Hałas statków powietrznych Tom II Emisje z silników statków powietrznych Załącznik 17 Ochrona międzynarodowego lotnictwa cywilnego przed aktami bezprawnej ingerencji Załącznik 18 Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną Załącznik 19 Zarządzanie bezpieczeństwem (wszedł w życie 14 listopada 2013 r.) 8

9 ALFABET FONETYCZNY ICAO ALFABET ICAO Międzynarodowy alfabet fonetyczny najbardziej rozpowszechniony system literowania wyrazów w pewnych specyficznych zastosowaniach, np. w lotnictwie podczas prowadzenia komunikacji radiowej, gdzie każdej literze alfabetu odpowiada ustalone słowo. Podstawową zaletą tego kodowania jest jego prostota, jednoznaczność i odporność na zakłócenia. Ponieważ żadna z sylab tworzących poszczególne słowa kodu nie powtarza się, nawet fragmentaryczna transmisja może być zrozumiana. IATA - MIĘDZYNARODOWE ZRZESZENIE TRANSPORTU LOTNICZEGO IATA Stowarzyszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego IATAzostało założone w kwietniu 1945 roku w Hawanie. Jest spadkobiercą istniejącego od 1919 roku Stowarzyszenia Międzynarodowego Ruchu Lotniczego. Stare IATA do 1939 roku jednoczyło tylko europejskie linie lotnicze (pierwszym jego członkiem spoza starego kontynentu był amerykański Pan American). GŁÓWNE ZAŁOŻENIA Promowanie ekonomicznego i bezpiecznego pasażerskiego ruchu lotniczego. Wsparcie dla przemysłu lotniczego w sprawach uczciwej konkurencji oraz jednorodności cen biletów Podział świata na regiony wg IATA: o strefa 1. NORAM i LATAM (North America and LatinAmerica)- Północna i Południowa Ameryka, o strefa 2. EMEA (ang. Europe, Middle East and Africa) - Europa, Kraje Bliskiego Wschodu i Afryka, o strefa 3. APAC (ang. Asia and Pacific)- Azja, Australia, Nowa Zelandia oraz Wyspy Pacyfiku Jest ogólnoświatowym regulatorem ds. transportu lotniczego towarów niebezpiecznych i wydaje tzw. IATA Dangerous Goods Regulations manual będący wykładnią prawną i praktyczną dotyczącą tego zagadnienia. ULC RP kreuje politykę państwa w stosunku do wszystkich (polskich i obcych, cywilnych i wojskowych) użytkowników polskiej przestrzeni powietrznej oraz ustala standardy i przepisy w zakresie: zarządzania ruchem lotniczym, personelu lotniczego, wyposażenia radionawigacyjnego statków powietrznych, infrastruktury naziemnej łącznie z lotniskami oraz nadzoruje ich stosowanie. 9

10 Urząd Lotnictwa Cywilnego: reguluje i nadzoruje wszystkie aspekty działalności lotniczej dotyczące zarówno lotnictwa cywilnego, z wyłączeniem spraw bezpośrednio związanych z obronnością kraju. Takie rozwiązanie umożliwia wspólne zarządzanie przestrzenią powietrzną, ustalanie jednolitych przepisów dotyczących ruchu lotniczego, lotnisk, urządzeń łączności, personelu lotniczego, statków powietrznych itp. ZARZĄDZAJĄCY LOTNISKIEM Podmiot, który został wpisany jako zarządzający do rejestru lotnisk cywilnych. P.P. "Porty Lotnicze" zajmuje się m.in. budową i eksploatacją lotnisk oraz świadczeniem usług na rzecz pasażerów i linii lotniczych. P.P. Porty Lotnicze zarządza dwoma portami lotniczymi: w Warszawie i Zielonej Górze. Posiada również udziały w 10 spółkach nadzorujących działanie lotnisk w Krakowie, Szczecinie, Poznaniu, Gdańsku, Modlinie, Wrocławiu, Katowicach, Szczytnie, Bydgoszczy i Rzeszowie. ZARZĄDZAJĄCY PORTEM LOTNICZYM P.P. PORTY LOTNICZE Podmiot, którego zadaniem wynikającym z ustawy jest administrowanie i zarządzanie infrastrukturą portu lotniczego, a także koordynacja i kontrola działalności różnych podmiotów działających w danym porcie lotniczym lub danym systemie portowym, wykonywane w zależności od sytuacji oddzielnie lub w powiązaniu z inną działalnością, wpisany do rejestru lotnisk cywilnych i posiadający zezwolenie. Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze istnieje od 1987 roku. Misją PPL było efektywne, innowacyjne oraz odpowiedzialne społecznie i biznesowo zarządzanie portami lotniczymi w Polsce i za granicą. Zajmuje się budową i eksploatacją lotnisk oraz świadczeniem usług na rzecz pasażerów i linii lotniczych. P.P. Porty Lotnicze zarządza portami lotniczymi. Posiada udziały w spółkach nadzorujących działanie lotnisk w Krakowie, Szczecinie, Poznaniu, Gdańsku, Modlinie, Wrocławiu, Katowicach, Szczytnie, Bydgoszczy i Rzeszowie. PAŻP POLSKA AGENCJA ŻEGLUGI POWIETRZNEJ (PAŻP) Polska Agencja Żeglugi Powietrznej jest organem odpowiedzialnym za zarządzanie ruchem lotniczym w polskiej przestrzeni powietrznej. PAŻP funkcjonuje w oparciu o ustawę z dnia 8 grudnia 2006 o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej oraz Statut nadany przez Ministra Transportu z dnia 28 marca 2007 r. Ustawa oraz Statut określa organizację, zakres działania, zasady finansowania, oraz zasady sprawowania kontroli na działalnością "Agencji". Ustawa reguluje także zasady oraz warunki podporządkowania PAŻP władzom wojskowym w przypadku zagrożenia wojennego, wojny lub innych stanów wyższej konieczności. 10

11 PAŻP KODY I SKRÓTY Lotniska mają przyporządkowane przez międzynarodowe organizacje lotnicze oznaczenia. Kody IATA. Kody ICAO. KOD LOTNISKA ICAO OZNACZENIA Czteroliterowy kod alfanumeryczny, służący do oznaczania portów lotniczych na świecie. Zostały one wprowadzone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (International Civil Aviation Organization, ICAO). Kodów ICAO używają kontrolerzy ruchu powietrznego oraz linie lotnicze przy planowaniu lotów. Kody ICAO służą także identyfikacji stacji meteorologicznych. Pierwsza litera oznacza część świata według podziału stworzonego przez ICAO. Drugą literą oznaczone są państwa lub regiony administracyjne w tej części świata. Ostatnie dwie litery identyfikują daną stację lotniczą. OZNACZENIE CZĘŚCI ŚWIATA A - Antarktyda i Południowy Pacyfik B - Grenlandia & Islandia C - Kanada D - Afryka Północno-Zachodnia E - Europa F - Afryka Południowa i Środkowa G - Afryka Zachodnia, Wyspy Kanaryjskie H - Afryka Wschodnia K - USA L - Europa Południowa M - Ameryka Środkowa i Karaiby N - Południowy Pacyfik O - Bliski Wschód P - Hawaje (PH), Alaska (PA) i Północny Pacyfik Q - zarezerwowane dla radiotelegrafii R - Azja Wschodnia S - Ameryka Południowa T - Karaiby U - Rosja oraz kraje byłego ZSRR V - Azja Południowa W - Azja Południowo-Wschodnia Y - Australia Z - Chińska Republika Ludowa 11

12 METEOROLOGIA LOTNICZA Ćwiczenie 4 Miary w lotnictwie cywilnym UKŁAD SI JEDNOSTKI MIAR Układ SI, właściwie - Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (fr. Système international d'unités, SI) układ jednostek miar zatwierdzony w 1960 (później modyfikowany) przez Generalną Konferencję Miar na XI Generalnej Konferencji Miar. Jest stworzony w oparciu o metryczny system miar. Jednostki w układzie SI dzielą się na podstawowe i pochodne. DEFINICJE - TEMPERATURA DEFINICJE DŁUGOŚCI I PRĘDKOŚCI Temperatura Celsjusza (t C). Temperatura Celsjusza jest równa różnicy t C = T T 0 pomiędzy dwiema temperaturami termodynamicznymi T oraz T 0, gdzie T 0 jest równe 273,15 kelwina. Stopień Celsjusza ( C). Nazwa specjalna jednostki kelwin do używania dla wyrażania wartości temperatury Celsjusza. Stopa (stopa [ft]). Długość równa dokładnie 0,3048 metra. Metr (m). Odległość pokonywana przez światło w próżni w ciągu 1/ sekundy. Mila morska (MM [NM]). Długość równa dokładnie 1852 metry. Węzeł (węzeł [kt]). Prędkość równa 1 mili morskiej na godzinę. Kelwin (K). Jednostka temperatury termodynamicznej, która jest ułamkiem 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody. 12

13 WYSOKOŚĆ Piloci wyrażają wysokość w stopach, nie w metrach. W rozmowach z kontrolą lotów, używają pojęcia poziom lotu (FL - flight level). Poziom lotu - powierzchnia baryczna o określonym ciśnieniu oddzielona od innych takich powierzchni o określoną różnicę ciśnienia i odniesiona do specyficznej wartości ciśnienia zwanego ciśnieniem standardowym o wartości 1013,25 hpa (760 mm Hg). FL - wysokość wyrażona w stopach minus 2 zera, np. FL stóp. DEFINICJE - CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE RODZAJE MIAR W LOTNICTWIE Paskal (Pa). Ciśnienie lub naprężenie wynoszące 1 niuton na metr kwadratowy Jednostką ciśnienia w układzie SI jest N/m 2 W powszechnym użyciu jednostka ciśnienia jest hektopaskal (hpa). 1hPa = 100 Pa = 100 N/m 2 Ciśnienie wyrażone może być jeszcze w milibarach, przy czym 1 hpa równa się 1 mbar, lub w milimetrach słupa rtęci (mmhg) gdzie 1 hpa odpowiada 0,75 mmhg. Miary liniowe Miary kątowe MIARY LINIOWE MIARY KĄTOWE 13

14 METEOROLOGIA METEOROLOGIA LOTNICZA Ćwiczenie 5 Ogólne wiadomości Nauka zajmująca się badaniem zjawisk i procesów fizycznych zachodzących w atmosferze. Ma ogromne znaczenie dla komunikacji, transportu, budownictwa, gospodarki wodnej, a szczególnie dla rolnictwa. WYODRĘBNIONE DZIEDZINY Aktynometria promieniowanie ziemskie, słoneczne Aerologia badania atmosfery swobodnej Aeronomia badanie górnych warstw atmosfery Meteorologia lotnicza wpływ na ruch lotniczy Meteorologia synoptyczna prognozowanie pogody Meteorologia morska procesy nad morzem Agrometeorologia dla potrzeb rolnictwa Meteorologia satelitarna teledetekcja atmosfery PRZEDMIOT BADAŃ W METEOROLOGII Skład i budowa atmosfery Procesy wymiany ciepła Obieg i przemiany fazowe wody Ruchy w atmosferze, cyrkulacja Pola elektryczne w atmosferze Zjawiska akustyczne i optyczne METODY BADAŃ Obserwacja Eksperymenty Metody satelitarne Modele matematyczno-fizyczne Metody empiryczne (doświadczalne) INTERDYSCYPLINARNOŚĆ Fizyka Matematyka Informatyka Geografia Oceanografia Biologia Chemia 14

15 POGODA Aktualny, chwilowy stan atmosfery w danym miejscu. Stan jest określany za pomocą parametrów zmierzonych i zaobserwowanych czyli warunków pogody. ELEMENTY MIERZALNE Temperatura powietrza Ciśnienie Wilgotność Wiatr Widzialność ELEMENTY OBSERWOWANE Rodzaj i wielkość zachmurzenia Zjawiska atmosferyczne (osady, burze, mgły) KLIMAT Charakterystycznych dla danego obszaru przebieg warunków atmosferycznych określony na podstawie minimum 30-sto letnich obserwacji. SYSTEM KLIMATYCZNY BUDOWA ATMOSFERY ZIEMSKIEJ System klimatyczny to złożony układ składający się z pięciu elementów: atmosfera, hydrosfera, kriosfera, biosfera powierzchnia ziemi, w którym zachodzą interakcje między nimi. Powłoka gazowa otaczająca kulę ziemską. Mieszanina gazów składająca się na atmosferę nazywana jest powietrzem atmosferycznym. Cechą atmosfery jest nieustanna zmienność w czasie i przestrzeni jej parametrów fizycznych. Zjawiska i procesy występujące w atmosferze dokonują się pod wpływem promieniowania słonecznego oraz charakteru powierzchni Ziemi

16 ATMOSFERA ZIEMSKA Atmosfera ziemska rozciąga się do wysokości kilkuset kilometrów. Podział atmosfery ze względu na: Skład powietrza: o Homosfera do wysokości 100 km o Heterosfera powyżej 100 km Warstwy te przedzielone są strefą przejściową homopauzą. Pionowy przebieg temperatury: o Troposfera o Stratosfera o Mezosfera o Termosfera o Egzosfera Wartość graniczna -54st. 1 km 6 km TROPOSFERA 13 km 21 km Górna granica tej warstwy leży na wysokości od 8 nad biegunami do ok. 14 km nad równikiem (średnio 11km). Wraz z wysokością, ciśnienie i temperatura powietrza spada. Wartość graniczna granica osiągalności temperatury 54 st. Nad równikiem, gdzie jest ciepło, trzeba wznieść się o wiele wyżej, aby temperatura aż tak spadła, niż na biegunie. Granica stref - tropopauza. 16

17 STRATOSFERA Leży nad troposferą. Rozciąga się od wysokości ok. 11km do ok. 50km. Ruch większości dużych samolotów pasażerskich oraz odrzutowców wojskowych. Idealna strefa do odbywania lotów, ponieważ: Nie występują chmury Brak opadów Powietrze jest mroźne i suche. Z uwagi na wartość ciśnienia przebywanie w szczelnych kabinach samolotów. MEZOSFERA Warstwa rozciągająca się na wysokości od 50km do ok. 80km. Temperatura powietrza znowu spada w miarę zwiększania wysokości. Mają miejsce zorze polarne - zjawisko świecenia cząsteczek powietrza pobudzonych strumieniem wysokoenergetycznych cząstek wysyłanych w przestrzeń przez Słońce. Idealne warunki dla łączności radiowej, gdyż warstwa zjonizowanego powietrza (zwana również jonosferą) praktycznie całkowicie odbija fale radiowe w zakresie długim i średnim, co znakomicie ułatwia kontakt radiowy z jednego nadajnika na ogromne odległości setek i tysięcy kilometrów. TERMOSFERA Najrozleglejsza warstwa atmosfery, od wysokości ok. 80km aż do ok. 800km. Promy kosmiczne orbitują z reguły w tej warstwie (najniższa orbita wahadłowca to ok. 350km nad powierzchnia Ziemi). Nazwa bierze się stąd, iż temperatura tego otoczenia znowu rośnie wraz z wysokością, lecz w pewnym momencie nie tylko przekracza zera st. Celsjusza lecz dochodzi nawet do ok stopni! 17

18 EGZOSFERA Jest to jeszcze atmosfera, chociaż większość gazów w tej warstwie jest już pochodzenia kosmicznego (są to głównie gazy korony słonecznej - najbardziej zewnętrznej warstwy atmosfery Słońca). Dominuje wodór i hel - dwa najlżejsze gazy będące podstawowymi składnikami gazu międzyplanetarnego, przy czym prędkości ich cząsteczek sięgają 11,2 km/s, a więc są równe i większe od tzw. prędkości ucieczki, dlatego w warstwie tej istnieje intensywna wymiana gazów z przestrzenią kosmiczną. Nie zachodzą w niej bowiem żadne istotne procesy oprócz swobodnej wymiany cząsteczek pomiędzy atmosferą a przestrzenią kosmiczną. ATMOSFERA WZORCOWA Ujednolicenie i możliwość kalibracji przyrządów w oparciu o ciśnienie atmosferyczne. Punkt odniesienia poziom morza. Atmosfera standardowa ISA (International Standard Atmosphere międzynarodowa atmosfera standardowa) przyjęta przez ICAO (International Civil Aviation Organization - Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego). temperatura: t 0 = 288,15 K (15 C) ciśnienie: p 0 = 1013,25 hpa gęstość: ρ 0 = 1,2255 kg/m³ prędkość dźwięku: a 0 = 340,3 m/s ZMIANY CIŚNIENIA 18

19 19