ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO BAROMETR KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO (CZERWIEC 2003 ROKU)

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO NR 394 PRACE KATEDRY EKONOMETRII I STATYSTYKI NR ROBERT KUBICKI DOMINIK ROZKRUT Uniwersytet Szczeci ski BAROMETR KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO (CZERWIEC 2003 ROKU) Prezentowane tu badania s bezpo redni kontynuacj bada nad koniunktur gospodarcz województwa szczeci skiego (rysunek 2). Reforma administracyjna pa stwa, w której wyniku województwo szczeci skie zostało powi k- szone i zacz ło funkcjonowa jako województwo zachodniopomorskie, uniemo liwiła kontynuowanie bada w tej samej postaci, niejako wymuszaj c powstanie nowego wska nika. Kontynuacja bada doprowadziła do powstania wska nika koniunktury gospodarczej województwa zachodniopomorskiego. Podstaw budowy prezentowanego wska nika koniunktury jest zało enie, e za pomoc odpowiednio dobranego zestawu zmiennych diagnostycznych mo liwa jest analiza i ocena koniunktury gospodarczej. Do budowy wska nika posłu ono si nast puj cymi miernikami szczegółowymi: przeci tnym miesi cznym wynagrodzeniem brutto, liczb bezrobotnych (kondycja gospodarstw domowych), przychodami ze sprzeda y przemysłu i budownictwa, przewozami ładunków, obrotami ładunkowymi w portach morskich (kondycja przedsi - biorstw), skupem ywca rze nego i mleka (kondycja gospodarstw rolnych). W wyborze zmiennych diagnostycznych wykorzystanych do budowy wska nika koniunktury uwzgl dniono nast puj ce kryteria 1 : 1 Zob. [1]; [4].

2 182 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut dost pno danych liczbowych zapewnienie kompletno ci informacji statystycznych o ka dej badanej zmiennej, jako danych zapewnienie dostatecznej dokładno ci danych, ekonomiczno d enie do minimalizacji kosztów uzyskania danych, zapewnienie wzgl dnie wysokiej zmienno ci cech. Wska nik jest liczony jako rednia geometryczna z jednopodstawowych indeksów policzonych dla wykorzystanych zmiennych, przy czym w przypadku bezrobocia u ywano odwrotno ci z indeksu (zamiana na stymulant ), natomiast indeks cen konsumenta posłu ył do urealniania zmiennych pieni nych. Aby prezentowane szeregi czasowe były wystarczaj co długie, konieczne było oszacowanie warto ci zmiennych dotycz cych województwa zachodniopomorskiego w latach poprzedzaj cych jego faktyczne powstanie. Tak jak i w przypadku poprzedniego wska nika jego warto ci przeliczano w taki sposób, e dla stycznia (tym razem 1996 roku) przyj to warto równ jedno ci i wszystkie nast pne wyznaczane były wzgl dem tej warto ci, czyli z pewnym przybli eniem informowały one o zaistniałym rozwoju gospodarczym wzgl dem tego stycznia. Kształtowanie si otrzymanego wska nika w okresie od stycznia 1996 roku do pa dziernika 2002 roku wraz z prognoz na nast pne 10 miesi cy zilustrowano na rysunku 1. 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 0,9 Rys. 1. Wska nik koniunktury gospodarczej województwa zachodniopomorskiego ródło: opracowanie własne.

3 Barometr koniunktury gospodarczej ,5 1,4 wska nik koniuntury prognoza wska nika 1,3 1,2 1,1 1,0 I '94 III V VII IX XI I '95 III V VII IX XI I '96 III V VII IX XI I '97 III V VII IX XI I '98 III V VII IX XI I '99 Rys. 2. Wska nik koniunktury gospodarczej województwa szczeci skiego ródło: opracowanie własne. Jak wida, wska niki koniunktury mo na bezpo rednio porówna dla okresu od 1996 do 1998 roku. Oba notuj w tym okresie podobny wzrost, co sugeruje, e doł czenie do starego województwa szczeci skiego nowych powiatów z województw o ciennych nie miało wi kszego wpływu na tendencje w koniunkturze gospodarczej regionu. Na rysunkach 3 10 zilustrowano wybrane zmienne opisuj ce stan gospodarki województwa zachodniopomorskiego, istotne z punktu widzenia analiz koniunktury. Ja niejszym kolorem zaznaczono prognozy na najbli sze miesi ce.

4 184 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut Rys. 3. Liczba bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim Rys. 4. Produkcja sprzedana przemysłu (mln zł)

5 Barometr koniunktury gospodarczej Rys. 5. Produkcja sprzedana budownictwa (mln zł) Rys. 6. Obroty ładunkowe w portach (tys. t)

6 186 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut Rys. 7. Przewozy ładunków (tys. t) Rys. 8. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw (zł)

7 Barometr koniunktury gospodarczej ,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 Rys. 9. Skup ywca rze nego w przeliczeniu na mi so (tys. t) Rys. 10. Skup mleka (mln l) Ju pobie na analiza rysunków prowadzi do wniosku, e w ostatnich latach mamy do czynienia w województwie zachodniopomorskim ze swoist lokaln recesj gospodarcz : ro nie liczba bezrobotnych, coraz wolniej wzra-

8 188 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut staj wynagrodzenia (realnie nawet spadaj c w niektórych miesi cach), spada skup produktów rolnych i malej przewozy ładunków. Ostatecznym potwierdzeniem takiego wniosku jest rysunek 1, przedstawiaj cy wska nik koniunktury województwa zachodniopomorskiego. Analiza wykresu warto ci wska nika prowadzi do nast puj cego spostrze enia: w 1998 roku nast piło odwrócenie korzystnej tendencji, zahamowanie wzrostu gospodarczego województwa, które nast pnie przeszło w faz recesji. Na rysunku 3 przedstawiono liczb bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim, która nieprzerwanie wzrastała od połowy 1998 roku (je li nie liczy niewielkich chwilowych wzrostów zwi zanych z sezonowo ci spadków). Swoiste załamanie wcze niejszych tendencji w przypadku produkcji sprzedanej przemysłu obserwujemy w 1999 roku, a w produkcji sprzedanej budownictwa (rys. 5) pierwszym spadkowym rokiem był 2001 rok. Na wykresie tym widzimy charakterystyczn dla budownictwa siln sezonowo. Obecnie jednak wyra nie zahamowały si niekorzystne tendencje. Poprawa sytuacji gospodarczej regionu jest spowodowana głównie wzrostem wielko- ci przewozów ładunków (wzrost ten bezpo rednio odzwierciedla zwi kszanie si tempa rozwoju ekonomicznego regionu, co wynika z powi kszania si wielko ci przewozów w miar poprawy koniunktury na skutek wzrostu popytu) oraz wyra nym wzrostem wielko ci skupu produktów rolnych. Głównymi czynnikami spowalniaj cym rozwój ekonomiczny regionu s : utrzymuj ca si na wysokim poziomie liczba osób bezrobotnych i brak zauwa alnego wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu i budownictwa. Je li jednak wzi pod uwag sytuacj gospodarcz w kraju i obserwowane tam tendencje, ocena rozwoju gospodarczego województwa wypada nie tak korzystnie. W skrócie, w gospodarce krajowej mamy w ostatnim czasie do czynienia ze wzrostem produkcji przemysłowej, zahamowaniem wzrostu bezrobocia, najni szym w historii poziomem stóp procentowych i inflacji. Wszystko to składa si na obraz pocz tku o ywienia gospodarczego. W takim wypadku zastanowi si nale y czy jako mieszka ców województwa cieszy nas mog obserwowane tu oznaki dopiero zahamowania dekoniunktury, skoro w pozostałych cz ciach kraju mamy ju do czynienia z tendencjami wzrostowymi. Sytuacja ta wydaj si potwierdza tez o zwi kszaniu si dystansu dziel cego nasz regionu od najszybciej rozwijaj - cych si cz ci kraju. Od 1999 roku mamy do czynienia w województwie zachodniopomorskim ze znacz cym spadkiem nakładów inwestycyjnych. W najlepszym 1999 roku

9 Barometr koniunktury gospodarczej warto tych nakładów si gn ła 2 mld 170 mln zł. Wprawdzie w 2002 roku odnotowano niewielki wzrost warto ci inwestycji, to ju na podstawie danych za pierwsze trzy kwartały 2003 roku (spadek warto ci o 16% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku) mo na przewidywa ponowny spadek nakładów w całym 2003 roku w stosunku do 2002 roku. Warto pami - ta, e kwota nakładów inwestycyjnych w naszym województwie w 2002 roku stanowiła jedynie 1,21% nakładów ogółem w kraju. Je li za chodzi o wynagrodzenia to cho mo na stwierdzi, e przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto ro nie z tak sam regularno ci jak wynagrodzenia w kraju, to nale y pami ta, e przeci tna wojewódzka od wielu ju lat stanowi 90% przeci tnego wynagrodzenia w kraju. Jakkolwiek w 2003 oddano do u ytku w województwie zachodniopomorskim wi cej mieszka, to jednak osi gni ty przyrost był mniejszy ni ten notowany w skali ogólnokrajowej. W 2002 roku przybyło w województwie 4605 mieszka, co stanowiło 4,7% liczby oddanych mieszka w kraju (97 063), w 2003 roku przybyło za mieszka, ale stanowiło to tylko 3,6% liczby oddanych do u ytku mieszka w kraju ( ). Innymi słowy kiedy w województwie zachodniopomorskim zaobserwowano 27% wzrost liczby oddanych mieszka, w kraju wzrost ten wyniósł a 69%. Jest to zdecydowanie przejawem i potwierdzeniem niekorzystnych zjawisk z jakimi mamy do czynienia w naszym województwie. Z wielkim niepokojem mo na tak e stwierdzi, e s przesłanki ku temu by podejrzewa, e Szczecin przestaje by lokomotyw gospodarcz regionu. Z prawdziwie katastrofaln sytuacj mamy w Szczecinie do czynienia np. we wspomnianej wy ej sferze budownictwa mieszkaniowego pomimo, e ro nie liczba oddawanych corocznie mieszka tak w województwie jak i w kraju, w stolicy województwa liczba ta maleje od 2001 roku. Oddano wtedy do u ytku 2285 mieszka, a w 2003 roku liczba ta spadła ju do tylko Wydaje si, e koniunktura na rynku nowych mieszka całkowicie omija Szczecin. Nastrojów Szczecinian na pewno nie polepsza tak e bardzo zła sytuacja na rynku pracy. Na koniec 2003 roku zarejestrowanych było tu bezrobotnych co oznacza przyrost bezrobocia w Szczecinie o 80% w stosunku do sytuacji z nie tak odległego przecie ko ca roku 2000 (kiedy liczba ta wynosiła ). Kształtowanie si wska nika, poza bie c analiz sytuacji ekonomicznej województwa, umo liwia równie ledzenie skutków oddziaływanie polityki regionalnej i wnioskowanie co do jej przyszłych kierunków. Oceniaj c polityk

10 190 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut regionaln przez kształtowanie si wska nika koniunktury rozwoju gospodarczego województwa, nale y stwierdzi, e nie jest ona zbyt skutecznie prowadzona. Przykładem braku wła ciwej strategii działania w zakresie dbało ci o rozwój ekonomiczny regionu jest wzrastaj ca stopa bezrobocia. Wprawdzie liczba osób bezrobotnych w analizowanym okresie wzrastała w ka dym województwie w Polsce, jednak dynamika wzrostu bezrobocia plasuje województwo zachodniopomorskie na jednej z pierwszych lokat w kraju. Ogólnie rzecz bior c cho mo na, przynajmniej w skali województwa, zaobserwowa pewne zahamowanie niekorzystnych tendencji, to gł bsza analiza sugeruje, e województwo to coraz słabiej prezentuje si na tle innych, co nie mo e napawa zbytnim optymizmem. Interesuj c mo liwo ci wykorzystania wska nika koniunktury jest przewidywanie, w jakim kierunku b dzie si rozwija sytuacja ekonomiczna regionu zachodniopomorskiego. Prognozy miernika koniunktury powstaj w oparciu o prognozowane warto ci cech diagnostycznych wchodz cych w skład wska nika koniunktury 2. Jak wspomniano, niekorzystne tendencje w gospodarce regionu zachodniopomorskiego zostały zahamowane, a wyznaczone na najbli sze miesi ce prognozy sugeruj nawet powolne ich odwrócenie i przej cie gospodarki województwa z stanu recesji do o ywienia gospodarczego (rys.1). Mimo wyst powania w gospodarce województwa tendencji wzrostowych, nale y stwierdzi, e wyst puj ce w gospodarce regionalnej procesy wzrostu s bardzo powolne, wobec tego z pewnym prawdopodobie stwem mog by zahamowane. Dla utrzymania i przy pieszenia tempa rozwoju ekonomicznego województwa zachodniopomorskiego niezb dne jest wsparcie tendencji wzrostowych przez podj cie odpowiednich działa administracyjnych, zach caj - cych podmioty gospodaruj ce do zwi kszania nakładów na inwestycje i działalno innowacyjn, które s podstawowym warunkiem wzrostu konkurencyjno ci gospodarki i zwi zanego z nim wzrostu popytu na wytwarzane w regionie dobra i usługi, b d cego podstaw do długookresowego wzrostu gospodarczego. 2 Do prognozowania zmiennych składowych wska nika wykorzystujemy metody wyrównywania wykładniczego. Usystematyzowany opis tych e znale mo na w pracy [2]. W pracy [3] przedstawiono tak e wyniki badania trafno ci prognoz, dokonywanych z wykorzystaniem tych metod.

11 Barometr koniunktury gospodarczej LITERATURA 1. Gaca A., Zago dzi ska I.: Statystyczne badania koniunktury. Wiadomo ci Statystyczne 1994, nr Gardner, E.S., Jr: Exponential Smoothing: The State of the Art. Journal of Forecasting 1985, nr Hozer J., Rozkrut D.: Budowa i prognozowanie wska nika koniunktury gospodarczej regionu. Wiadomo ci Statystyczne 1999, nr Hübner D., Lubi ski M., Małecki W., Matkowski Z.: Koniunktura gospodarcza. PWE, Warszawa Kudrycka I., Nilsson R.: Business Cycles in the Period of Transition. Główny Urz d Statystyczny, Zakład Bada Statystyczno Ekonomicznych, Pary Warszawa Rozkrut D.: Statystyczna analiza prawidłowo ci w zakresie okresowo ci zjawisk ekonomicznych. Praca doktorska. Szczecin Rozkrut D., Hozer J.: Powakacyjna prognoza koniunktury gospodarczej województwa szczeci skiego. W: Mikroekonometria w teorii i praktyce. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego, Szczecin Rozkrut D., Hozer J., Kubicki R.: Prognozowanie koniunktury w regionie. W: Przedsi biorstwo na rynku. Tom 1. Gospodarka polska w procesie transformacji systemowej. Cz. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego, INDICATOR OF BUSINESS CYCLES IN WEST-POMERANIAN PROVINCE Summary The paper presents the results of the recent studies on business cycles in the development of West Pomeranian province. The studies are a continuation of earlier research on business cycles in the Szczecin s province, after the administration reform in Poland, which decreased number of provinces. In the paper we present the business cycle indicator for the province. It is a synthetic measure, i.e. a composition of several variables, crucial from the point of view of business cycles analysis. Among the variables moni-

12 192 Robert Kubicki, Dominik Rozkrut tored are: unemployment, industry production, construction, agricultural production, wages, inflation and transportation. Latest results show that we might expect a turnover point, because we observe a significant slowdown in negative tendencies among main variables. On the other hand, there is a growing distance between West-Pomeranian province and the other provinces, in the sense of economic development. Translated by Dominik Rozkrut