Nowe stanowiska Carex chordorrhiza L. f. w Borach Tucholskich (pó³nocna Polska)

Transkrypt

1 Nowe stanowiska Carex hordorrhiza L. f. w Borah Tuholskih (pó³nona Polska) New loalities of Carex hordorrhiza L. f. in the Bory Tuholskie region (northern Poland) KLAUDIA KUJAWSKA, RENATA AFRANOWICZ-CIEŒLAK* K. Kujawska, R. Afranowiz-Cieœlak, Katedra Taksonomii Roœlin i Ohrony Przyrody, Uniwersytet Gdañski, ul. Wita Stwosza 9, Gdañsk, *renata.afranowizieslak@biol.ug.edu.pl ABSTRACT: Two new loalities of Carex hordorrhiza were found on the transitional bogs loated on the shores of two small lakes: 'Trzinek' by Linówek (the Œliwie ommunity) and 'Trzianek', 600 meters south of Linówek. At the first loality the population onsisted of at least shoots, while at the seond loality of about 300 individuals. The speies is endangered both in the Pomorze Gdañskie region and in the entire Poland. It is also stritly proteted by law. KEYWORDS: String sedge, new loality, glaial relit, Tuhola Forest Carex hordorrhiza jest reliktem polodowowym (Czubiñski 90) uznawanym w skali Polski za gatunek nara ony na wyginiêie (V) (Zarzyki, Szel¹g 006), zaœ na Pomorzu Zahodnim ( ukowski, Jakowiak 99) oraz na Pomorzu Gdañskim (Markowski, Buliñski 00) za gatunek wymieraj¹y (E, EN). W innyh regionah kraju zalizana jest do tzw. gatunków szzególnej troski i przypisuje siê jej ró ne stopnie zagro enia (por. Bloh-Or³owska 006). Turzya strunowa jest helofitem, niewielk¹, jednopienn¹ bylin¹ o d³ugih, pe³zaj¹yh k³¹zah i roz³ogah. Rozmna a siê zarówno wegetatywnie, jak i generatywnie. G³adkie pêdy o d³ugoœi (-)-30 m, wzniesione lub wznosz¹e siê, wyrastaj¹ z wêz³ów roz³ogów. K³osy s¹ nielizne (-), gêsto skupione w jajowaty kwiatostan d³ugoœi do m. Pêherzyki niewyraÿnie unerwione, ó³tawo- lub iemnozerwonobr¹zowe, g³adkie, nagle œi¹gniête w krótki dzióbek (Raiborski, Szafer 99; Chater 980; Rutkowski 008). Carex hordorrhiza roœnie KUJAWSKA K., AFRANOWICZ-CIEŒLAK R. 03. Nowe stanowiska Carex hordorrhiza L. f. w Borah Tuholskih (pó³nona Polska). Ata Bot. Cassub. : -.

2 Klaudia Kujawska, Renata Afranowiz-Cieœlak na torfowiskah przejœiowyh i wysokih (Rutkowski 008). Jest gatunkiem harakterystyznym dla zespo³u Carietum hordorrhizae (Matuszkiewiz 00). Wystêpuje równie w fitoenozah ze zwi¹zku Cariion lasioarpae i Rhynhosporion albae, a tak e z klasy Oxyoo-Sphagnetea (Bloh, Kruszelniki 00; Sugier, Plakowski 009). Carex hordorrhiza wystêpuje w Eurazji i Amerye Pó³nonej (Hultén, Fries 986). W Europie zalizana jest do gatunków arktyzno-borealno-górskih (Meusel i in. 96). W Polse osi¹ga po³udniowo-zahodni kres swojego zwartego zasiêgu. Gatunek ten by³ obserwowany na liznyh stanowiskah w pó³nonowshodniej zêœi kraju, na Roztozu i LubelszzyŸnie, notowany by³ tak e na pojedynzyh stanowiskah w zahodniej i entralnej Polse (Abromeit i in ; Polakowski 963; Zaj¹, Zaj¹ 00; Bloh-Or³owska 007). W i¹gu ostatnih dwudziestu lat spoœród 77 znanyh stanowisk turzyy strunowej w Polse potwierdzono jedynie (Bloh, Kruszelniki 00). Na Pomorzu Carex hordorrhiza podawana by³a w pierwszej po³owie XX wieku z oko³o 30 stanowisk (Czubiñski 90). Z kolei Sotek (00) podaje 0 stanowisk, któryh lizba Ry.. Lokalizaja nowyh stanowisk Carex hordorrhiza w Borah Tuholskih (Ÿród³o: Wdeki Park Krajobrazowy 003) stanowisko Carex hordorrhiza Fig.. The loalities of Carex hordorrhiza in Bory Tuholskie Forest (northern Poland) (Soure: Wdeki Park Krajobrazowy 003) the loality of Carex hordorrhiza

3 Nowe stanowiska Carex hordorrhiza L. f. w Borah Tuholskih (pó³nona Polska) 3 w i¹gu ostatnih 0 lat zmniejszy³a siê do 0 stanowisk. W Borah Tuholskih gatunek ten notowany by³ w przesz³oœi nad Jeziorem Niedakim (gmina Zblewo), nad jez. Piasezna (gm. Osie) oraz nad jez. Ró anek, ko³o Lipowej (gm. Œliwie) (Bloh-Or³owska 007). Tabela. Fitoenozy z Carex hordorrhiza na dwóh nowyh stanowiskah w Borah Tuholskih Table. Phytooenoses with Carex hordorrhiza in two new loalities in the Bory Tuholskie region Numer kolejny zdjêia Suessive number of relevé Data Date: dzieñ day miesi¹ month rok year Stanowisko Loality Pokryie warstwy zielnej Cover of herb layer (%) Pokryie warstwy mszystej Cover of moss layer d (%) Powierzhnia zdjêia Area of relevé (m ) Lizba gatunków Number of speies Ch. Cariion lasioarpae* et Sheuhzerio-Carietea nigrae Carex hordorrhiza* Comarum palustre* Viola palustris Menyanthes trifoliata* Carex nigra Carex lasioarpa* Carex ehinata Eriophorum angustifolium Sphagnum teres* Ch. Oxyoo-Sphagnetea Oxyous palustris Drosera rotundifolia Ch. Phragmitetea Carex rostrata Peuedanum palustre Thelypteris palustris Equisetum fluviatile Sutellaria galeriulata Ch. Molinio-Arrhenatheretea Lysimahia vulgaris Agrostis stolonifera Inne - Others Anthoxanthum odoratum Epilobium palustre Sphagnum fallax d d

4 Klaudia Kujawska, Renata Afranowiz-Cieœlak Dwa nowe stanowiska Carex hordorrhiza stwierdzono w trakie badañ terenowyh, prowadzonyh w sezonie wegetayjnym 0 w Borah Tuholskih, na terenie wsi Linówek oraz w okoliy tej miejsowoœi (gmina Œliwie, powiat tuholski) (ry. ). Pierwsze stanowisko znajduje siê blisko g³ównej drogi we wsi Linówek, na torfowisku przejœiowym nad jeziorem Trzinek (N 3 3'8.07", E 8 3'.8"). Gatunek ten wystêpuje w zbiorowisku ze zwi¹zku Cariion lasioarpae. Populaja sk³ada siê z o najmniej pêdów rozproszonyh na powierzhni kilku m. W sk³ad fitoenozy, obok turzyy strunowej, whodz¹ g³ównie Oxyous palustris, Carex rostrata i Lysimahia vulgaris. Pozosta³e gatunki harakterystyzne dla klas Sheuhzerio-Carietea nigrae i Phragmitetea wystêpuj¹ pojedynzo (tab., zdj. ). Warstwa mszysta jest bardzo dobrze rozwiniêta; buduje j¹ Sphagnum fallax. Drugie stanowisko zlokalizowane jest oko³o 600 metrów na po³udnie od miejsowoœi Linówek, na torfowisku przejœiowym nad jeziorem Trzianek (N 3 3'3.60", E 8 '.7"). Turzya strunowa whodzi w sk³ad zbiorowiska ze zwi¹zku Cariion lasioarpae. Populaja gatunku jest doœæ lizna, szaowana na o najmniej 300 pêdów, wystêpuj¹yh w kilku skupiskah. Turzyy strunowej towarzysz¹ przede wszystkim gatunki harakterystyzne dla klasy Sheuhzerio-Carietea nigrae (Carex nigra, C. lasioarpa, Eriophorum angustifolium) oraz Oxyous palustris (tab., zdj. ). Bardzo dobrze rozwiniêt¹ warstwê mszyst¹ buduj¹ Sphagnum fallax i Sph. teres. Opisane stanowiska nie s¹ objête adn¹ form¹ ohrony, a ih lokalizaja w stosunkowo niedalekim s¹siedztwie zabudowañ i terenów u ytkowanyh rolnizo wskazuje na potrzebê objêia ih ohron¹ obszarow¹ i prowadzenia monitoringu populaji oraz zajmowanyh siedlisk. Podziêkowania Sk³adamy serdezne podziêkowania dr Joannie Bloh-Or³owskiej za potwierdzenie oznazenia Carex hordorrhiza oraz dr Paulinie Æwikliñskiej za oznazenie torfowów. Literatura ABROMEIT J., NEUHOFF W., STEFFEN H Flora von Ost- und Westpreussen. Vol. -6. Kommissionsverlag Gräfe und Unzer, Berlin-Königsberg, 8 ss. BLOCH-OR OWSKA J Threat evaluation of Carex hordorrhiza L.f. in northern Poland. Biodiv. Res. Conserv. -: BLOCH-OR OWSKA J Carex hordorrhiza (Cyperaeae) in northern Poland distribution and protetion aspets. Fragm. Flor. Geobot. Pol. (): BLOCH J., KRUSZELNICKI J. 00. Carex hordorrhiza. W: KA MIERCZAKOWA R., ZARZYCKI K. (red.), Polska zerwona ksiêga roœlin. Paprotniki i roœliny kwiatowe. Wyd.. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Instytut Ohrony Przyrody, Kraków, s. 9-9.

5 Nowe stanowiska Carex hordorrhiza L. f. w Borah Tuholskih (pó³nona Polska) CHATER A. O Cyperaeae. Carex L. W: TUTIN T. G., HEYWOOD V.H., URGES N. A., MOORE D. M., VALENTINE D. H., WALTERS S. M., WEBB D. A. (red.), Flora Europaea.. Alismataeae to Orhidaeae (Monootyledones). Cambridge Univ. Press, Cambridge, s CZUBIÑSKI Z. 90. Zagadnienia geobotanizne Pomorza. Bad. Fizjogr. Pol. Zah. (): HULTÉN E., FRIES M Atlas of North European vasular plants North of the Tropi of Caner I. Intodution, taxonomi index to the maps -996, maps Koeltz Sientifi Books, Königstein. XVI 98 ss. MARKOWSKI R., BULIÑSKI M. 00. Gin¹e i zagro one roœliny nazyniowe Pomorza Gdañskiego. Ata Bot. Cassub., Monogr. : -7. MATUSZKIEWICZ W. 00. Przewodnik do oznazania zbiorowisk roœlinnyh Polski. PWN, Warszawa, 36 ss. MEUSEL H., JÄGER E., WEINERT E. 96. Vergleihende Chorologie der zentraleuropäishen Flora Text. VEB Gustav Verlag Jena, 83 ss. POLAKOWSKI B Stosunki geobotanizne Pomorza Wshodniego. Zesz. Nauk. WSR w Olsztynie (7): RACIBORSKI M., SZAFER W. 99. Flora Polski. Roœliny nazyniowe Polski i ziem oœiennyh. T.. Nak³adem Akademii Umiejêtnoœi, Kraków, s RUTKOWSKI L Kluz do oznazania roœlin nazyniowyh Polski ni owej. Wydanie. PWN, Warszawa, 8 ss. SOTEK Z. 00. Distribution paterns, history, and dynamis of peatland vasular plants in Pomerania (NW Poland). Biodiv. Res. Conserv. 8: -8. SUGIER P., PLACKOWSKI R Phytosoiologial and eologial relations in the ommunities with the share of Carex hordorrhiza L. f. inside and outside the dense geographial speies range. Annales UMCS, Biologia 6(): WDECKI Park Krajobrazowy 003. Mapa przyrodnizo-turystyzna. Skala : 0 000, Wyd. Wdeki Park Krajobrazowy, Bratwo Czarnej Wody, Osie. ZAJ C A., ZAJ C M. 00. Atlas rozmieszzenia roœlin nazyniowyh w Polse. Nak³. Pra. Chorologii Komputerowej Inst. Botaniki UJ, Kraków, xii 76 ss. ZARZYCKI K., SZEL G Z Czerwona lista roœlin nazyniowyh w Polse. W: MIREK Z., SZEL G Z., WOJEWODA W., ZARZYCKI K. (red). Czerwona lista roœlin i grzybów Polski. Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków, s UKOWSKI W., JACKOWIAK B. 99. Gin¹e i zagro one roœliny Pomorza Zahodniego i Wielkopolski. Prae Zak³adu Taksonomii Roœlin UAM w Poznaniu 3: -. Boguki Wyd. Nauk., Poznañ.