Joanna Kulesza Raport nt. zapotrzebowania na miejsca w MOW i MOS w r. szk. 2013/2014. Warszawa, 15 kwietnia 2013 r.

Transkrypt

1

2 Warszawa, 15 kwietnia 2013 r. Joanna Kulesza Wydział Resocjalizacji i Socjoterapii Ośrodek Rozwoju Edukacji Raport nt. zapotrzebowania na miejsca w placówkach resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych resortu edukacji w roku szkolnym 2013/2014 Analiza zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych szkołach i klasach w MOW i MOS, uwzględniająca uwarunkowania dotyczące płci oraz poziomu rozwoju intelektualnego nieletnich Raport powstał w związku ze zbliżającym się terminem opracowywania i zatwierdzania arkuszy organizacyjnych szkół funkcjonujących w strukturach placówek resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych. Przedstawiono w nim wyniki analizy zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych szkołach i klasach z odniesieniem do stanu faktycznego w roku szkolnym 2012/13. Według danych SIO z 30 września 2012 r. funkcjonuje 85 Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych (MOW) oraz 69 Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii (MOS). W Centralnym systemie kierowania nieletnich w roku szkolnym 2012/2013 zgłoszono 85 MOW-ów z łączną liczbą miejsc oraz 66 MOS-ów z łączną liczbą miejsc. Dotychczas poinformowano Wydział Resocjalizacji i Socjoterapii ORE o planach uruchomienia w roku szkolnym 2013/2014 siedmiu nowych MOW-ów, oficjalnie zgłoszono już dwa kolejne zespoły placówek resocjalizacyjnych. Przewidujemy, że w nowym roku szkolnym będzie działało ponad 90 MOW-ów. W roku szkolnym 2013/2014 do Centralnego systemu kierowania nie dotarły natomiast informacje o uruchomieniu nowego ośrodka socjoterapii. Prawdopodobnie nadal będzie funkcjonowało 65 MOS-ów. Zakładamy, że w roku szkolnym 2013/2014 w Centralnym systemie kierowania nieletnich będziemy dysponowali ok miejscami w placówkach resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych resortu edukacji. Jednak do rozpoczęcia nowego roku szkolnego sytuacja ta może jeszcze się zmienić. 1

3 Wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych przyjmowani są na podstawie postanowienia sądu rodzinnego o zastosowaniu środka wychowawczego w postaci umieszczenia w MOW. Młodzieżowe ośrodki socjoterapii przyjmują wychowanków na podstawie wniosku rodziców oraz orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na zagrożenie niedostosowaniem społecznym (art. 71b ustawy o systemie oświaty). Nieletni nadal są przyjmowani do MOS na podstawie postanowienia sądu rodzinnego (wydanego przed 1 stycznia 2012 r.), ale liczba nieletnich oczekujących na umieszczenie w tych placówkach maleje. Aktualnie wychowankowie umieszczeni w MOS na podstawie postanowienia sądu rodzinnego o zastosowaniu środka wychowawczego stanowią 41% (w ubiegłym roku było to 66%) wychowanków tych placówek, natomiast na podstawie wniosków rodziców 59% (w ubiegłym roku było to 34% wychowanków) 1. Widoczny jest znaczny wzrost liczby tych ostatnich w porównaniu do roku ubiegłego. Poniższa analiza opiera się na danych z teleinformatycznego systemu kierowania nieletnich do placówek resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych resortu edukacji (dane z 10 kwietnia 2013 r.). Przytoczone dane dotyczą wyłącznie nieletnich, wobec których sądy rodzinne postanowiły zastosować środek wychowawczy w postaci umieszczenia w placówce typu MOW lub MOS i którzy w związku z tym zostali zgłoszeni do centralnego systemu kierowania miejsc dla nieletnich. Poniżej zamieszczono tabele przedstawiające zgłoszoną do systemu organizację roku szkolnego 2012/2013 w Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych (tabela 1.) i Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii (tabela 3.). Należy podkreślić, że tabela 3. nie uwzględnia miejsc dla wychowanków bez opieki całodobowej, skierowanych do MOS na podstawie art. 71b ustawy o systemie oświaty. Warto zaznaczyć, że MOW-y w roku szkolnym 2012/2013 zadeklarowały całkowitą liczbę miejsc wynoszącą 5 149, w tym uwzględniono w organizacji roku szkolnego. Dodatkowe 41miejsc, przewidziane są dla wychowanków realizujących kształcenie ponadgimnazjalne w środowiskowych szkołach ogólnodostępnych lub MOW-ach mających możliwość przyjęcia wychowanków na każdym etapie edukacji. W roku szkolnym 2012/ Dane tylko na podstawie centralnego systemu kierowania, nie uwzględniają wychowanków niezgłaszanych przez MOS. 2

4 MOS-y zadeklarowały miejsc w swoich strukturach i przedstawiły organizację roku dla miejsc dla nieletnich. Wydaje się, że taka rozbieżność niewykorzystanych 305 miejsc wynika z częściowego uwzględnienia miejsc dla wychowanków korzystających z MOS-ów na wniosek rodzica. Dla porównania bieżący stan (z 10 kwietnia 2013 r.) nieletnich przebywających w ośrodkach przedstawia odpowiednio: dla MOW-ów tabela 2., dla MOS-ów tabela 4. Różnica w stanach pomiędzy liczbą z planowanej organizacji a liczbą wychowanków przebywających w MOW-ach wynosi 92 miejsca. Jednocześnie 70 miejsc w MOW ach pozostaje wolnych, mimo 542 nieletnich oczekujących na wskazanie placówki. Są to miejsca nieadekwatne do potrzeb nieletnich oczekujących na umieszczenie w MOW-ach, mimo wprowadzanych zmian i próby dostosowania organizacji do bieżących potrzeb nieletnich oczekujących na umieszczenie w ośrodku. Inaczej przedstawia się sytuacja MOS-ów, gdzie nadal uczą się wychowankowie umieszczeni tam na podstawie postanowienia sądowego i na wniosek rodziców. 10 kwietnia 2013 r. w MOS-ach przebywało 3351 wychowanków. Na umieszczenie w MOW-ach oczekuje 542 nieletnich (w analogicznym czasie w roku 2012 oczekiwało 259, w , a w wychowanków). Spośród oczekujących na miejsce w MOW-ach 54% wychowanków przynajmniej raz miało wskazaną placówkę, a 18% nieletnich ukończy 18. rok życia do 1 września 2013 r. stanowią 46% oczekujących na umieszczenie w MOW-ach, w roku ubiegłym odsetek ten wynosił 70%. Dane oczekujących na umieszczenie w MOW-ach, z uwzględnieniem etapu edukacji, płci oraz stopnia niepełnosprawności intelektualnej, przedstawia tabela 5. Liczba oczekujących na miejsca w MOS-ach na podstawie wniosku rodziców i orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego nie są nam znane. Na wskazanie miejsca w placówce na podstawie postanowienia sądowego oczekuje 76 nieletnich (tabela 6). W analogicznym czasie na umieszczenie w MOS-ach w roku 2012 oczekiwało 485, w , a w r nieletnich. Spośród 76 oczekujących na miejsce w MOS-ach 79% nieletnich miało już wskazaną placówkę. W poprzednim roku taka sytuacja dotyczyła 56%, a w 2011 r. zaledwie 26% nieletnich. Jednocześnie 26% nieletnich spośród oczekujących na MOS ukończy 18 lat do 1 września 2013 r. stanowią 45% nieletnich oczekujących na umieszczenie w MOS. Dane dotyczące wychowanków oczekujących na umieszczenie w tych placówkach na wniosek rodziców nie są nam znane. 3

5 Z analizy danych w systemie wynika, że 88% oczekujących wniosków dotyczy Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, a 12% Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii. W ubiegłym roku odsetki te wynosiły odpowiednio 35% i 65%. W poniższych analizach uwzględniono także nieletnich, którzy ukończą 18 lat przed 1 września 2013 r. Stanowią oni 18% wśród nieletnich przebywających w MOW-ach oraz 26% wychowanków przebywających w MOS-ach. Symulacja zapotrzebowania na miejsca w MOW-ach i MOS-ach w roku szkolnym 2013/2014 została wykonana z uwzględnieniem podziału na płeć, poziom rozwoju intelektualnego oraz etap edukacji. Otrzymano ją w wyniku przeniesienia do klasy programowo wyższej aktualnego stanu miejsc ze wszystkich zgłoszonych placówek (MOW lub MOS) i uwzględnienia oczekujących wychowanków na podanym etapie edukacji. Wyniki symulacji prezentują odpowiednio tabele 7. i 8. Następnie otrzymane wyniki zestawiono z bieżącą organizacją roku szkolnego 2012/2013, aby otrzymać dane na temat braków lub nadmiaru miejsc dla wychowanków z poszczególnych etapów edukacyjnych. Wyniki prezentują odpowiednio tabela 9. dla MOW-ów oraz tabela 10. dla MOS-ów. 1. Prognozowany stan zapotrzebowania na miejsca w MOW w roku szkolnym 2013/2014 Zestawiając stan organizacji MOW-ów w bieżącym roku szkolnym z zapotrzebowaniem otrzymanym na podstawie symulacji dla roku szkolnego 2013/2014 otrzymano zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca (tabela 9.). Można powiedzieć, że liczba miejsc w MOW jest wystarczająca. Chociaż według przedstawionej symulacji w MOW będzie brakowało 337miejsc, należy pamiętać, że w roku szkolnym 2013/2014 zostało zgłoszone uruchomienie 2 nowych ośrodków, a 5 kolejnych MOW zaplanowane. Rozkład zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych etapach jest różnorodny. Nadal największe braki będą w klasach ponadgimnazjalnych zarówno dla chłopców, jak i dla dziewcząt. W MOW-ach dla nieletnich na etapie ponadgimnazjalnym brakuje 791 miejsc. Znacząca liczba tych miejsc powinna być w Zasadniczej Szkole Zawodowej. Warto zwrócić uwagę, na małą różnorodność oferty w szkołach ponadgimnazjalnych. Aktualnie tylko cztery Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze umożliwiają kształcenie w innej szkole niż ZSZ, dysponując 50 miejscami dla dziewcząt w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym oraz technikum we wszystkich klasach oraz 10 miejscami w I klasie Liceum Ogólnokształcącego dla chłopców. 4

6 W roku szkolnym 2012/2013 MOW-y dysponują 790 miejscami w szkołach ponadgimnazjalnych (w roku szkolnym 2011/2012 było ich 649, w roku 2010/2011 było ich 603). Wśród tych miejsc, 555 miejsca są przewidziane w I klasie Zasadniczej Szkoły Zawodowej (dla dziewcząt i chłopców zarówno w normie intelektualnej i niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim). W stosunku do roku ubiegłego na tym poziomie liczba ta wzrosła o 126 miejsc. Według przeprowadzonych symulacji na tym etapie potrzebnych będzie aż miejsc. Podobnie jak w roku ubiegłym według przeprowadzonej symulacji w I klasach gimnazjum dla chłopców będzie trudność z zapełnieniem miejsc (ok. 458 miejsc). W gimnazjach powinna być zmniejszona liczba miejsc w klasach I, na rzecz klas 3. Podkreślić należy, że dane te uwzględniają wychowanków, którzy ukończą 18. r. ż. z dniem 31 sierpnia 2013 roku. Na podstawie powyższych analiz, można wyciągnąć wniosek, że liczba miejsc w MOW jest wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb. Konieczne jest dostosowanie organizacji roku szkolnego do zapotrzebowania oczekujących nieletnich. Proponujemy przy planowaniu organizacji roku szkolnego 2013/2014 uwzględnić poniższe uwagi. Na podstawie naszych szacunkowych wyliczeń wynika, że: brak miejsc w 1 klasie Zasadniczej Szkoły Zawodowej, wciąż brakuje zapewnienia możliwości kształcenia nieletnim na pierwszym etapie edukacji (klasy 1-3), aktualnie jest 6 oczekujących na takie miejsca w MOW, zabraknie miejsc w III klasach gimnazjalnych, brakuje szkoły podstawowej dla dziewcząt z upośledzeniem umysłowym, w 1 klasach gimnazjum dla dziewcząt i chłopców w normie intelektualnej jest znacząco więcej miejsc niż potrzeba. Warto także przewidzieć możliwość elastycznego podejścia do organizacji roku szkolnego. 2. Prognozowany stan zapotrzebowania na miejsca w MOS w roku szkolnym 2013/2014 Analiza sytuacji w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii jest trudna do przedstawienia, ponieważ wychowankowie przyjmowani są do młodzieżowych ośrodków socjoterapii głównie w trybie art. 71b ustawy o systemie oświaty. Jednak nadal przebywają tam także nieletni umieszczeni w trybie postanowienia sądu rodzinnego. Zestawiając stan organizacji MOS w bieżącym roku szkolnym z zapotrzebowaniem otrzymanym na podstawie symulacji dla roku szkolnego 2013/2014 otrzymano zapotrzebowanie na 5

7 dodatkowe miejsca (tabela 10.). Jak wspomniano, w rozważaniach poniższych nie zostały ujęte dane dotyczące wychowanków oczekujących na przyjęcie na podstawie wniosku rodziców i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej, o potrzebie kształcenia specjalnego, gdyż są to dane trudne do ustalenia. Aktualnie wychowankowie MOS umieszczani w ten sposób stanowią 59% wszystkich uczniów. Dla nieletnich w MOS-ach ogółem brakuje 193 miejsc. Największe braki będą w szkołach ponadgimnazjalnych i gimnazjalnych w 3 klasach, zwłaszcza dla chłopców, ale także dla dziewcząt w normie intelektualnej. W szkołach ponadgimnazjalnych brakuje ponad 651 miejsc, a w bieżącym roku szkolnym zapewniono miejsca w MOS-ach dla 225 (w roku ubiegłym dla 140) nieletnich. Warto zaznaczyć, że przedstawiane dane uwzględniają wychowanków, którzy osiągną pełnoletniość z dniem 31 sierpnia 2013 roku. Do tej liczby należałoby dodać dzieci i młodzież także wymagających specjalnej organizacji nauki i metod pracy, a umieszczanych na wniosek rodziców. Ponadto, na podstawie szacunkowych wyliczeń dot. organizacji roku szkolnego 2013/2014 w MOS można stwierdzić, że: największe braki miejsc będą w 1. klasach ponadgimnazjalnych, zwłaszcza w I klasie zasadniczej szkoły zawodowej dla chłopców i dziewcząt w normie intelektualnej; brak miejsc w III klasie gimnazjum; nadwyżka miejsc w I. klasie gimnazjum dla dziewcząt i chłopców w normie intelektualnej; brak zróżnicowanej oferty kształcenia na etapie ponadgimnazjalnym. Proponujemy przy planowaniu organizacji roku szkolnego 2013/2014 uwzględnić powyższe prognozy. Jednak głównie należałoby uwzględnić dane dotyczące wydanych orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego przez lokalne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. 6

8 Tabela 1. Zgłoszona w systemie organizacja roku szkolnego 2012/2013 w MOW. MOW rok szkolny 2012/2013 Klasa podstawowa Gimnazjum ZSZ L.O L.P Technikum Ogółem:

9 Tabela 2. Aktualny stan nieletnich przebywających w MOW na dzień r. Przebywający w MOW Klasa podstawowa Gimnazjum ZSZ Szkoły ponadgimnazjalne Ogółem:

10 Tabela 3. Zgłoszona w systemie organizacja roku szkolnego 2012/2013 w MOS. Tabela nie uwzględnia miejsc dla wychowanków bez opieki całodobowej, skierowanych do MOS na podstawie art. 71b ustawy o systemie oświaty. MOS rok szkolny 2012/2013 Klasa podstawowa Gimnazjum ZSZ L.O L.P Technikum Ogółem:

11 Tabela 4. Aktualny stan nieletnich przebywających w MOS na dzień r. podstawowa Gimnazjum ZSZ Przebywający w MOS Klasa Szkoły ponadgimnazjalne (LO, LP, T) Ogółem Tabela 5. Nieletni oczekujący na umieszczenie w MOW stan na dzień r. podstawowa Gimnazjum ZSZ Oczekujący na wolne miejsca w MOW Klasa Szkoły ponadgimnazjalne (LO, T) Ogółem

12 Tabela 6. Oczekujący na umieszczenie w MOS-ach na podstawie postanowienia sądowego stan na dzień r. podstawowa Gimnazjum ZSZ Szkoły ponadgimnazjalne (LO, LP, T) Oczekujący na wolne miejsca w MOS Klasa Ogółem Tabela 7. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOW na rok szkolny 2013/2014 podstawowa Gimnazjum Zapotrzebowanie na miejsca w MOW Klasa Szkoły ponadgimnazjalne (LO, T, ZSZ) Ogółem

13 Tabela 8. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOS na rok szkolny 2013/2014 podstawowa Gimnazjum Potrzeba miejsc w MOS Klasa Szkoły ponadgimnazjalne (LO, T, ZSZ) Ogółem Tabela 9. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca w MOW w roku szkolnym 2013/2014 w poszczególnych klasach podstawowa Gimnazjum Stosunek organizacji 2012/2013 do symulowanego zapotrzebowania miejsc w MOW Klasa Szkoły ponad gimnazjalne (LO, T, ZSZ) Ogółem Legenda: - oznacza brak miejsc na danym etapie edukacji + oznacza nadmiar miejsc na danym etapie edukacji 0 oznacza stan zgodny z zapotrzebowaniem na danym etapie edukacji 12

14 Tabela 10. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca dla nieletnich w MOS w roku szkolnym 2013/2014 w poszczególnych klasach podstawowa Gimnazjum Stosunek organizacji 2012/2013 do symulowanego zapotrzebowania miejsc w MOS Klasa Szkoły ponadgimnazjalne (LO, T, ZSZ) Ogółem Legenda: - oznacza brak miejsc na danym etapie edukacji + oznacza nadmiar miejsc na danym etapie edukacji 0 oznacza stan zgodny z zapotrzebowaniem na danym etapie edukacji 13

15 Spis Tabel Tabela 1. Zgłoszona w systemie organizacja roku szkolnego 2012/2013 w MOW Tabela 2. Aktualny stan nieletnich przebywających w MOW na dzień r Tabela 3. Zgłoszona w systemie organizacja roku szkolnego 2012/2013 w MOS. Tabela nie uwzględnia miejsc dla wychowanków bez opieki całodobowej, skierowanych do MOS na podstawie art. 71b ustawy o systemie oświaty Tabela 4. Aktualny stan nieletnich przebywających w MOS na dzień r Tabela 5. Nieletni oczekujący na umieszczenie w MOW stan na dzień r Tabela 6. Oczekujący na umieszczenie w MOS-ach na podstawie postanowienia sądowego stan na dzień r Tabela 7. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOW na rok szkolny 2013/ Tabela 8. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOS na rok szkolny 2013/ Tabela 9. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca w MOW w roku szkolnym 2013/2014 w poszczególnych klasach Tabela 10. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca dla nieletnich w MOS w roku szkolnym 2013/2014 w poszczególnych klasach

16