OCENA ZASOBÓW POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W 2013 ROKU

Transkrypt

1 Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku Obserwatorium Integracji Społecznej OCENA ZASOBÓW POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W 2013 ROKU Białystok

2 SPIS TREŚCI WSTĘP Dane o sytuacji demograficznej i społecznej Dane o korzystających z pomocy i wsparcia Inne rodzaje pomocy i świadczeń Zasoby instytucjonalne pomocy i wsparcia Kadra jednostek organizacyjnych pomocy społecznej Środki finansowe na wydatki w pomocy społecznej i innych obszarach polityki społecznej w budżecie jednostki samorządu terytorialnego Aktywność projektowo konkursowa jednostek organizacyjnych pomocy społecznej Współpraca z organizacjami pozarządowymi zadania zlecone w obszarze pomocy i wsparcia WNIOSKI REKOMENDACJE ZAKOŃCZENIE Spis mapek Spis wykresów Spis tabel Załącznik do OZPS

3 WSTĘP Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku, będący wojewódzką samorządową jednostką organizacyjną realizującą zadania z zakresu polityki społecznej od 2012 roku, zgodnie z zapisem ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz.182 z późn. zm), sporządza ocenę zasobów pomocy społecznej w województwie podlaskim. następujący: Obowiązek ten wynika z nowelizacji w 2011 roku ustawy, której zapis jest Art. 16a. 1. Gmina, powiat i samorząd województwa przygotowują ocenę zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej. 2. Zasoby, o których mowa w ust. 1, obejmują w szczególności infrastrukturę, kadrę, organizacje pozarządowe i nakłady finansowe na zadania pomocy społecznej bez względu na podmiot je finansujący i realizujący. 3. Ocena, o której mowa w ust. 1, obejmuje osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej, rodzaje ich problemów oraz ich rozkład ilościowy. 4. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego przedstawia, co roku do dnia 30 kwietnia odpowiednio radzie gminy, radzie powiatu, a do dnia 30 czerwca sejmikowi województwa właściwej jednostki samorządu terytorialnego ocenę, o której mowa w ust. 1. Ocena wraz z rekomendacjami jest podstawą do planowania budżetu na rok następny. Ocena Zasobów Pomocy Społecznej jest dokumentem komplementarnym wobec Wojewódzkiej Strategii Polityki Społecznej na lata Uwzględnia ona i diagnozuje kwestie i problemy społeczne wynikające z obowiązującego dokumentu Strategii i jej obszarów strategicznych tj.: 1) Zaspokajanie potrzeb rodzin podlaskich, 2) Wypełnianie funkcji rodzin (rodziny z osobami zależnymi, bezpieczeństwo), 3) Profilaktyka oraz oferta leczenia w systemie ochrony zdrowia, 4) Wzrost zatrudnienia i mogilności zawodowej, 5) Efektywna pomoc społeczna, 6) Kapitał społeczny. Formularz Oceny Zasobów Pomocy Społecznej (OZPS) został stworzony w 2011 roku przez Instytut Rozwoju Służb Społecznych w Centralnej Aplikacji 3

4 Statystycznej (CAS), należącej do systemów informatycznych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Na przestrzeni lat narzędzie poddawano kolejnym modyfikacjom celem ułatwienia procesu jego wypełniania. W roku 2013 formularz uzupełniono również o dodatkowe bloki tematyczne tj. pieczę zastępczą oraz dane o osobach niepełnosprawnych. Odpowiedzialność za wypełnianie internetowego kwestionariusza ponoszą ośrodki pomocy społecznej (OPS) oraz powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR). Jednostki te zobowiązane są w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku do przekazania uzupełnionego formularza Regionalnemu Ośrodkowi Polityki Społecznej w Białymstoku celem weryfikacji zgodności danych oraz opracowania na podstawie zebranych informacji raportu na temat stanu oraz potrzeb w zakresie pomocy społecznej w województwie podlaskim. Informacje na temat zasobów społeczności lokalnych ułatwiają planowanie rozwoju usług społecznych oraz stanowią podstawę do planowania budżetu na kolejny rok. Przedmiotowy raport zawiera informację zbiorczą o sytuacji demograficznej i społecznej oraz o systemie wsparcia osób zagrożonych i wykluczonych społecznie w województwie podlaskim. Przedstawiony materiał zawiera analizę zasobów instytucjonalnych oraz kadrowych. W Ocenie przedstawiono także dane na temat środków finansowych przeznaczanych na wydatki w pomocy społecznej z budżetu jednostek samorządu terytorialnego, informacje o aktywności projektowo programowej powiatów i gmin oraz współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Zespół redakcyjny Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku dziękuje wszystkim jednostkom gminnym i powiatowym za zaangażowanie oraz trud włożony w pracę nad Oceną Zasobów Pomocy Społecznej. Jednocześnie wyrażamy przekonanie, iż opracowany materiał dostarczy Państwu wielu cennych informacji jak również przyczyni się do planowania efektywnego wykorzystywania potencjału instytucjonalnego w zakresie wsparcia mieszkańców naszego województwa. 4

5 1. DANE O SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ I SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO Województwo podlaskie podzielone jest administracyjnie na 17 powiatów (w tym 3 miasta grodzkie: Białystok, Łomża, Suwałki) i 115 gmin. W województwie wydzielone są powiaty z następującą liczbą gmin: Augustowski (7 gmin) Białostocki (15 gmin) Bielski (8 gmin) Grajewski (6 gmin) Hajnowski (9 gmin) Kolneński (6 gmin) Łomżyńska (9 gmin) Moniecki (7 gmin) Sejneński (5 gmin) Siemiatycki (9 gmin) Sokólski (10 gmin) Suwalski (9 gmin) Wysokomazowieckie (10 gmin) Zambrowski (5 gmin) W skład województwa wchodzi 78 gmin wiejskich, 27 gmin wiejsko miejskich oraz 10 gmin miejskich. Z danych Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że w 2013 r. w województwie podlaskim faktycznie zamieszkiwało osób. Na poniższym wykresie przedstawiono wielkości procentowe mieszkańców województwa według miejsca zamieszkania, tj. rodzaju gminy. 5

6 WYKRES 1. LICZBA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W 2013 R. mieszkańcy gmin wiejskich; 31% mieszkańcy gmin miejskich; 49% mieszkańcy gmin miejskowiejskich; 20% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Niemal połowa mieszkańców województwa podlaskiego zamieszkuje w gminach miejskich, co trzecia osoba mieszka na wsi, zaś co piąta w gminie miejsko wiejskiej. Wykres nr 2 przedstawia dynamikę zmian liczby ludności na terenie województwa podlaskiego na przestrzeni lat oraz ukazuje prognozy demograficzne na lata WYKRES 2. LICZBA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W LATACH , , , , *od 2013 r. miasto Białystok ujęło jedynie liczbę ludności zameldowaną na pobyt stały, co spowodowało spadek ogółu mieszkańców województwa o osób w porównaniu do roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 6

7 Dane z formularzy Oceny Zasobów Pomocy Społecznej informują, że na terenie województwa struktura ludności według płci charakteryzuje się liczebną przewagą kobiet. WYKRES 3. LICZBA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W LATACH Z PODZIAŁEM NA PŁEĆ liczba kobiet liczba mężczyzn Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS W 2013 r. kobiety zamieszkujące województwo podlaskie stanowiły 51% populacji, udział mężczyzn wyniósł odpowiednio 49%. Z analizy struktury ludności Podlasia wynika, że w 2013 r. 18% to mieszkańcy do 17 roku życia. Największą grupę osób 63%, stanowią osoby w wieku produkcyjnym (tj. kobiety w wieku i mężczyźni w wieku lata). Mieszkańcy w wieku emerytalnym (tj. kobiety w wieku 60 lat i więcej oraz mężczyźni w wieku 65 lat i więcej) to 19% ogółu mieszkańców województwa. 7

8 WYKRES 4. ODSETEK MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W 2013 R. Z UWZGLĘDNIENIEM PRZEDZIAŁÓW WIEKOWYCH wiek produkcyjny 63% wiek % wiek emerytalny 19% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS RYNEK PRACY W końcu 2013 roku na terenie województwa podlaskiego liczba osób bezrobotnych wynosiła Dane liczbowe wskazują na fakt, iż na przestrzeni lat liczba bezrobotnych ogółem systematycznie wzrasta. W stosunku do roku 2012 zanotowano 3%, zaś do roku 2011 niemal 8% wzrost liczby bezrobotnych ogółem. Analiza wykazuje, iż w 2013 roku - 58% wszystkich pozostających bez pracy to osoby długotrwale bezrobotne, osoby z prawem do zasiłku stanowiły zaledwie 12% ogółu populacji bezrobotnych. 8

9 WYKRES 5. LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH, DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH ORAZ Z PRAWEM DO ZASIŁKU W LATACH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO bezrobotni ogółem bezrobotni długotrwale ogółem bezrobotni ogółem z prawem do zasiłku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Dane prognostyczne informują, że w roku 2014 nastąpi niespełna 2%, zaś w roku 2015 niemal 6% spadek liczby bezrobotnych w stosunku do roku Oceny. Najwięcej osób bezrobotnych występuje w mieście Białystok (17.234) oraz powiatach białostockim (8.788) i sokólskim (5.043). Najmniejszą liczbę osób pozostających bez pracy zarejestrowano w powiatach suwalskim (1.546) i siemiatyckim (1.863). Na poniższej Mapce nr 1 zaprezentowano dane o liczbie osób bezrobotnych w powiatach województwa podlaskiego w 2013 roku. 9

10 MAPKA 1. BEZROBOTNI OGÓŁEM W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM WEDŁUG POWIATÓW W ROKU 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Na terenie województwa podlaskiego w 2013 r. w zasobach gmin województwa podlaskiego znajdowało się mieszkań komunalnych. W roku poprzednim liczba tego typu mieszkań była wyższa o 974, zaś dwa lata wcześniej aż o mieszkań. Analiza danych liczbowych wykazuje, że w roku Oceny najwięcej mieszkań komunalnych znajdowało się w zasobach miast na prawach powiatu tj. w mieście Białystok 5.120, w mieście Suwałki oraz w mieście Łomża Na terenie 9 gmin tj. Czyże, Jaświły, Kołaki Kościelne, Łomża, Miastkowo, Raczki, Siemiatycze (gm. wiejska), Szepietowo, Turośń Kościelna zanotowano brak tego typu 10

11 mieszkań. Żadna z tych gmin nie przewiduje budowy takich lokali w perspektywie dwóch najbliższych lat. Można by wnioskować, iż deficyt ten wynika z braku środków finansowych na budowę takich mieszkań w zasobach gminy lub brak zapotrzebowania na mieszkania komunalne wśród mieszkańców. W roku 2013 mieszkańcy województwa podlaskiego złożyli łącznie wniosków na mieszkania komunalne. Liczba ta jest o 6% niższa niż w roku poprzednim i o 8% wyższa niż w roku Przedstawione na Wykresie nr 6 dane informują, że z roku na rok wzrasta liczba mieszkań socjalnych. W roku Oceny gminy z terenu województwa podlaskiego dysponowały mieszkaniami socjalnymi. Oznacza to, iż zasób tego typu budownictwa wzrósł w stosunku do roku poprzedniego o prawie 9% oraz o ponad 17% w stosunku do roku Analogicznie do zwiększonej dostępności mieszkańców do lokali socjalnych spadła liczba osób oczekujących na mieszkania socjalne. W roku Oceny liczba takich osób wynosiła 703, co oznacza, że była ona niższa o 22% w stosunku do roku poprzedniego. Sumaryczne dane liczbowe wskazują na fakt, iż na terenie 88 gmin nadal brak jest mieszkań socjalnych. WYKRES 6. STAN INFRASTRUKTURY ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH GMIN WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W LATACH Liczba mieszkań komunalnych w zasobie gminy Liczba wniosków złożonych na mieszkaniwe komunalne z zasobów gminy Liczba mieszkań socjalnych (lokali) Liczba oczekujacych na mieszkanie socjalne % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 11

12 Podobnie jak w przypadku mieszkań komunalnych największą liczbą mieszkań socjalnych dysponują miasta: Białystok (211), Suwałki (142), Łomża (100) oraz Augustów (79). Dane prognostyczne wskazują, że w latach nastąpi niewielki wzrost liczby mieszkań, zarówno komunalnych jak i socjalnych, w zasobach gmin. Z formularzy Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, wypełnionych przez gminy, wynika także, iż w najbliższych latach wzrośnie zapotrzebowanie mieszkańców na infrastrukturę mieszkaniową, co będzie skutkowało wzrostem liczby złożonych wniosków. Analiza Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wykazuje, że w 2013 roku na terenie województwa podlaskiego funkcjonowało 31 publicznych i niepublicznych żłobków (w tym żłobki, kluby dziecięce, oddziały żłobkowe w przedszkolach). MAPKA 2. POWIATY, NA TERENIE KTÓRYCH W 2013 R. FUNKCJONOWAŁY ŻŁOBKI Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 12

13 Liczba żłobków wzrasta z roku na rok. W roku Oceny w stosunku do roku 2012 nastąpił wzrost o niemal 48%, zaś do roku 2011 aż o 121%. Analogicznie zwiększa się również liczba miejsc w żłobkach oraz spada liczba dzieci, którym nie przyznano miejsc. Prognozy dotyczące rozwoju infrastruktury w zakresie opieki nad dzieckiem są optymistyczne. Na przestrzeni lat przewiduje się dalszy rozwój tego typu placówek, co wiąże się ze wzrostem liczby miejsc. Warto jednak zauważyć, że zasoby tego rodzaju infrastruktury są wciąż niewystarczające. Świadczy o tym nadal wysoko utrzymująca się liczba dzieci (w roku ), którym nie zostały przyznane miejsca w żłobku. Na terenie województwa podlaskiego w 2013 funkcjonowało 512 przedszkoli, co oznacza wzrost liczby tego typu placówek w stosunku do lat poprzednich (o 16% w odniesieniu do roku 2012 oraz o 30% w stosunku do roku 2011). Sukcesywnie wzrasta również liczba miejsc w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych. W roku 2013 przedszkola funkcjonujące na terenie województwa podlaskiego dysponowały miejscami (o więcej niż w roku 2012 i więcej niż w roku 2011). Pomimo wzrostu liczby przedszkoli nadal wysoka jest liczba dzieci, którym nie przyznano miejsc w przedszkolu. W roku Oceny odrzucono wniosków. Dane OZPS wskazują, że w województwie podlaskim w 2013 roku funkcjonowało łącznie 313 świetlic i klubów dla dzieci i młodzieży, w tym 156 przyszkolnych i 157 pozaszkolnych. Liczba tego typu placówek jest nieznacznie wyższa niż w latach ubiegłych, nie mniej jednak dane prognostyczne informują, iż w latach kolejnych ich liczba zmniejszy się. W zasobie gmin województwa podlaskiego wylicza się ponadto 82 świetlice i kluby dla seniorów. Ich liczba nieznacznie wzrosła na przestrzeni ostatnich kilku lat. Tendencja wzrostowa liczby placówek przeznaczonych dla seniorów utrzyma się również w przyszłych latach. Dane liczbowe zebrane na podstawie formularza OZPS informują, że w województwie podlaskim działalność prowadzi 10 hospicjów zlokalizowanych w miastach grodzkich tj. w Białymstoku, Łomży, Suwałkach oraz w gminach Augustów, Michałowo i Hajnówka. Działalność prowadzą również 2 ośrodki dla cudzoziemców. Znajdują się one w zasobach instytucjonalnych miasta Białystok oraz 13

14 powiatu zambrowskiego. Liczba zarówno hospicjów jak i ośrodków nie zmienia się na przestrzeni lat. 2. DANE O KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY I WSPARCIA OSOBY I RODZINY, KTÓRYM UDZIELONO POMOCY I WSPARCIA Zgodnie z danymi przekazanymi przez ośrodki pomocy społecznej oraz powiatowe centra pomocy rodzinie w roku 2013 na terenie województwa podlaskiego pomocy i wsparcia udzielono ogółem osobom, czyli 8% mieszkańców województwa podlaskiego. Rok wcześniej liczba ta była niższa o osób (bez PCPR Białystok), zaś dwa lata wcześniej o osób (bez PCPR Białystok). Statystyki prognozujące wskazują, że w latach kolejnych nastąpi nieznaczny spadek liczby beneficjentów pomocy społecznej (o 898 osób spadnie liczba osób korzystających z pomocy i wsparcia w 2014 r. w stosunku do roku 2013). W 2013 roku ze wsparcia ośrodków pomocy społecznej skorzystało beneficjentów (w tym to osoby długotrwale korzystające). Zarejestrowano, że w roku Oceny wsparciem objęto rodzin. Liczba osób w tych rodzinach wyniosła osób. W przypadku wsparcia udzielonego przez powiatowe centra pomocy rodzinie zanotowano beneficjentów (w tym 651 to osoby korzystające ze wsparcia długotrwale, należy jednak wskazać, iż dane te są niepełne, gdyż sześć PCPR-ó nie wskazało liczby osób długotrwale korzystających). Analiza danych OZPS wykazała, że PCPR-y z obszaru województwa podlaskiego realizujące zadania w zakresie pomocy społecznej w roku 2013 udzieliły wsparcia i pomocy łącznie rodzinom, w których liczba osób wyniosła

15 TABELA 1. ODSETEK OSÓB, KTÓRE W 2013 ROKU SKORZYSTAŁY Z POMOCY I WSPARCIA PCPR-ÓW I OPS-ÓW POWIATY Liczba mieszkańców OGÓŁEM Liczba osób, którym udzielono pomocy i wsparcia Odsetek mieszkańców, którzy korzystali ze wsparcia PCPRów i OPS-ów w 2013 r. augustowski % grajewski % suwalski % bielski % moniecki % sejneński % sokólski % m.suwałki % hajnowski % kolneński % wysokomazowiecki % białostocki % łomżyński % zambrowski % siemiatycki % m.łomża % m.białystok % Suma Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Z powyższej tabeli wynika, że najwięcej osób, które skorzystały w 2013 roku ze wsparcia instytucji pomocy społecznej (OPS i PCPR) zamieszkiwało w powiatach augustowskim, grajewskim i suwalskim, najmniej beneficjentów zanotowano wśród mieszkańców miast Białystok i Łomża oraz w powiecie siemiatyckim. OSOBY I RODZINY, KTÓRYM PRZYZNANO ŚWIADCZENIE Pomoc społeczna jest jedną z instytucji polityki społecznej państwa, w ramach której udzielane są świadczenia o charakterze pieniężnym i niepieniężnym. Ocena Zasobów Pomocy Społecznej wykazała, że w 2013 roku na terenie województwa podlaskiego jednostki pomocy społecznej przyznały łącznie świadczenia mieszkańcom (stanowi to 78% ogółu osób, którym udzielono pomocy i wsparcia), przy czym osób to beneficjenci, którzy korzystają ze świadczeń pomocy społecznej długotrwale. W grupie klientów, którzy w okresie sprawozdawczym uzyskali pomoc i wsparcie w formie świadczeń bez względu na rodzaj i formę, liczbę świadczeń oraz źródło finansowania znalazło się rodzin, a liczba osób w tych rodzinach wyniosła Analiza danych statystycznych wskazuje, że liczba 15

16 świadczeniobiorców ogółem w roku Oceny wzrosła o niemal 6% w stosunku do roku 2012 i o niemal 5% w odniesieniu do roku Prognozy informują, iż w roku 2014 wskaźnik osób, które zgłoszą się do jednostek pomocy społecznej po świadczenia również minimalnie wzrośnie w porównaniu do minionych lat. Analiza danych zawartych w Tabeli nr 2 dowodzi, że ośrodki pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego w roku 2013 przyznały świadczenia osobom (w tym to osoby korzystające długotrwale). W roku 2012 liczba świadczeniobiorców w OPS-ach była niższa o niemal 5%. Ze sprawozdań powiatowych centrów pomocy rodzinie wynika, że w roku 2013 powiaty przyznały świadczenia beneficjentom (w tym 470 długotrwale korzystającym z pomocy). TABELA 2. DANE LICZBOWE O OSOBACH I RODZINACH, KTÓRYM PRZYZNANO ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE I NIEPIENIĘŻNE W LATACH ogółem OPS PCPR ogółem OPS PCPR ogółem OPS PCPR OSOBY I RODZINY, KTÓRYM PRZYZNANO ŚWIADCZENIE Liczba osób w tym: os. długotrwale korzystające Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach OSOBY I RODZINY, KTÓRYM PRZYZNANO ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE Liczba osób ogółem Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach OSOBY I RODZINY, KTÓRYM PRZYZNANO ŚWIADCZENIE NIEPIENIĘŻNE Liczba osób ogółem Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS W 2013 roku w województwie podlaskim świadczenia pieniężne (np. zasiłki stałe, celowe, okresowe, pomoc na usamodzielnienie, na kontynuowanie nauki itp.) 16

17 udzielono ogółem mieszkańcom województwa podlaskiego. Liczba świadczeń pieniężnych rośnie sukcesywnie z roku na rok. Prognozy również wskazują tendencję wzrostową. Wsparciem niepieniężnym w postaci specjalistycznych usług opiekuńczych, schronienia, posiłków, ubrań itp. objęto łącznie osoby. Dane prognostyczne informują, iż w roku 2014 liczba ta wzrośnie podobnie jak w przypadku świadczeń pieniężnych. Szczegółowe informacje dotyczące osób i rodzin z terenu województwa podlaskiego, którym ośrodki pomocy społecznej jak i powiatowe centra pomocy rodzinie przyznały świadczenia w latach przedstawia Tabela nr 2. OSOBY I RODZINY, Z KTÓRYMI PRZEPROWADZONO WYWIAD ŚRODOWISKOWY Dane liczbowe zebrane w drodze Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wykazały, że w 2013 r. jednostki pomocy społecznej działające na terenie województwa podlaskiego przeprowadziły łącznie z rodzinami wywiady środowiskowe (z czego wywiadów dokonały jednostki gminne, zaś 646 powiatowe). Liczba osób w tych rodzinach to Analiza danych wskazuje na fakt, iż liczba zrealizowanych wywiadów środowiskowych rośnie z roku na rok. POWODY UDZIELENIA POMOCY I WSPARCIA Najczęstszym powodem korzystania z pomocy społecznej w województwie podlaskim na przestrzeni ostatnich kilku lat jest ubóstwo. Analiza informacji pozyskanych z ośrodków pomocy społecznej wskazuje, że w 2013 roku z powodu ubóstwa wsparciem objęto rodzin z terenu województwa podlaskiego, tj. 65% wszystkich beneficjentów korzystających z pomocy i wsparcia. Zarejestrowana liczba osób w tych rodzinach to Na dalszych miejscach w hierarchii powodów przyznawania pomocy społecznej w 2013 roku znajdowały się: bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba 17

18 oraz niepełnosprawność. W roku oceny 56% wszystkich rodzin korzystających z pomocy stanowili beneficjenci, którzy zgłosili się do OPS-ów z powodu bezrobocia. Co trzecia rodzina, której udzielono pomocy otrzymała od Ośrodka wsparcie z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby lub z tytułu niepełnosprawności. W roku Oceny największy bezwzględny wzrost liczby korzystających z pomocy społecznej wystąpił w przypadku: bezrobocia (+2617) ubóstwa (+2012) niepełnosprawności (+797) długotrwałej lub ciężkiej choroby (+471). W roku 2013 w stosunku do roku 2012 zanotowano spadek liczby korzystających z pomocy społecznej w przypadku czterech przyczyn: klęski żywiołowe i ekologiczne (-187), zdarzenia losowe (-149), alkoholizm (-12), bezradność/problemy (-1). W 2013 roku najmniej osób korzystało ze wsparcia systemu pomocy społecznej z uwagi na potrzebę wsparcia z tytułu klęsk żywiołowych i ekologicznych (41 osób), ochrony ofiar handlu ludźmi (53) oraz z tytułu narkomanii (88). Z danych prognozujących na rok 2014 pochodzących z OPS wynika, że spadek beneficjentów pomocy społecznej nastąpi tylko w przypadku rodzin korzystających ze wsparcia z następujących powodów: bezrobocia (-595) sieroctwa (-103) niepełnosprawności (-24). Największą dynamikę wzrostu przewiduje się w przypadku rodzin korzystających z pomocy z tytułu bezradności (+375), długotrwałej lub ciężkiej choroby (+365) i ubóstwa (+183). 18

19 WYKRES 7. RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ W GMINACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W LATACH (Z UWZGLĘDNIENIEM POWODÓW PRZYZNANIA POMOCY) ubóstwo bezrobocie długotrwała lub ciężka choroba niepełnosprawność bezradność (problemy) potrzeba ochrony macierzyństwa w tym: wielodzietność alkoholizm przemoc w rodzinie - sprawcy przemocy bezdomność opuszczenie zakładu karnego przemoc w rodzinie - ofiary przemocy zdarzenia losowe sieroctwo narkomania ochrona ofiar handlu ludźmi klęski żywiołowe i ekologiczne *świadczenia z powodu klęsk żywiołowych i ekologicznych oraz z powodu przemocy w rodzinie sprawcy przemocy oraz ochrony ofiar handlu ludźmi dotyczą liczby osób (nie rodzin) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 19

20 MAPKA 3. RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ Z TYTUŁU UBÓSTWA W GMINACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W ROKU 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 20

21 MAPKA 4. RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ Z TYTUŁU BEZROBOCIA W GMINACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W ROKU 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Na podstawie danych umieszczonych w formularzach Oceny Zasobów Pomocy Społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie wykazały, że w latach najczęstszą przyczyną udzielania wsparcia mieszkańcom województwa podlaskiego była niepełnosprawność. Ponad 46% klientów objętych wsparciem PCPR to osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Warto jednak 21

22 odnotować, iż wskaźnik rodzin objętych wsparciem z powodu niepełnosprawności był o ponad 5% niższy niż w roku WYKRES 8. RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ W POWIATACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W LATACH (Z UWZGLĘDNIENIEM POWODÓW PRZYZNANIA POMOCY) niepełnosprawność długotrwała lub ciężka choroba przemoc w rodzinie (ofiary przemocy) przemoc w rodzinie (sprawcy przemocy) bezradność (problemy) sieroctwo *świadczenia z powodu przemocy w rodzinie (sprawcy przemocy) dotyczą liczby osób (nie rodzin) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Największy odsetek osób, którym przyznano pomoc z powodu niepełnosprawności zanotowano w powiecie wysokomazowieckim (1.290), suwalskim (413) oraz augustowskim (279). Poniższa mapka przedstawia dane liczbowe na temat klientów powiatowych centrów pomocy rodzinie objętych wsparciem z powodu niepełnosprawności. 22

23 MAPKA 5. RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ Z TYTUŁU NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W POWIATACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W ROKU 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Analiza OZPS wykazuje, że jednostki powiatowe najmniej świadczeń udzieliły rodzinom z tytułu sieroctwa oraz bezradności (patrz wykres nr 8). USŁUGI POMOCY SPOŁECZNEJ Usługi pomocy społecznej mogą być świadczone w wielu formach tj. usługi opiekuńcze (w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi), poradnictwo specjalistyczne, praca socjalna, interwencja kryzysowa, kontrakt socjalny. Dane Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wskazują, iż w 2013 roku na terenie województwa podlaskiego ośrodki pomocy społecznej objęły wsparciem w postaci usług opiekuńczych osób (w tym: 66 beneficjentom udzielono wsparcia w postaci usługi specjalistycznej). Liczba osób, którym udzielane jest tego typu 23

24 wsparcie rośnie z roku na rok. W stosunku do roku 2012 zanotowano ponad 4% wzrost beneficjentów. Z danych OZPS wynika, że w 2013 roku udzielono łącznie świadczeń, na które wydatkowano zł. Dane prognostyczne informują, że w roku kolejnym liczba świadczeniobiorców nadal wzrośnie. Jednym z zadań jednostek pomocy społecznej jest udzielanie specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi. W roku Oceny wsparciem w tym zakresie objęto 267 osób, którym udzielono świadczenia, na łączna kwotę zł. W latach wcześniejszych liczba ta była na zbliżonym poziomie. Prognozy wskazują na niewielki wzrost liczby beneficjentów objętych usługami tego typu. Z zebranych danych Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że ośrodki pomocy społecznej w 2013 roku udzieliły łącznie rodzinom z terenu województwa podlaskiego poradnictwa specjalistycznego. Zanotowana liczba osób w tych rodzinach to Największa liczba rodzin objętych poradnictwem specjalistycznym zamieszkuje w miastach: Białystok (2.276), Bielsk Podlaski (1.283), Suwałki (1.194), Łomża (403) oraz w gminach Dąbrowa Białostocka (149), Stawiski (111), Czarna Białostocka (103), Grajewo (74). Przewiduje się, że w następnym roku z w/w usługi skorzysta o 2% więcej rodzin niż w roku oceny. W 2013 roku na terenie województwa podlaskiego z usług z zakresu pracy socjalnej skorzystało rodzin. Liczba osób w tych rodzinach to Na Mapce nr 4 zaprezentowano dane liczbowe na temat rodzin objętych pracą socjalną w województwie podlaskim w 2013 r. 24

25 MAPKA 6. LICZBA RODZIN Z TERENU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO OBJĘTYCH PRACĄ SOCJALNĄ W ROKU 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Beneficjenci pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego objęci wsparciem w formie pracy socjalnej najczęściej zamieszkują w: Białymstoku (13.710), Suwałkach (1.752), Łomży (1.736), Bielsku Podlaskim (1.508) i Sokółce (1.451). W 2013 roku pomocą w formie interwencji kryzysowej objęto rodzin, w których łączna liczba członków to W latach poprzednich liczba interwencji obejmowała nieco mniejszą liczbę rodzin, natomiast prognozy dowodzą, że w roku 2014 wskaźnik usług w tym zakresie nieznacznie wzrośnie. Dane ze sprawozdań jednostek pomocy społecznej dowodzą, że w roku Oceny zawarto kontraktów socjalnych, o 10% mniej niż w roku poprzednim. Dane liczbowe wskazują, że liczba osób ogółem objętych kontraktem wyniosła Pracownicy OPS-ów przewidują, że w roku 2014 liczba kontraktów socjalnych wzrośnie o 11% w stosunku do roku

26 MAPKA 7. LICZBA ZAWARTYCH KONTRAKTÓW SOCJALNYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W 2013 ROKU Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE Z POMOCY SPOŁECZNEJ - ZADANIA OPS, MOPS I MOPR W ramach realizacji zadań zarówno własnych jak i zlecanych gminne jednostki pomocy społecznej stosują cały wachlarz świadczeń dostosowanych do potrzeb poszczególnych kategorii klientów. Na poniższym wykresie zaprezentowano dale liczbowe na temat liczby mieszkańców województwa podlaskiego, którzy w latach otrzymali od ośrodka pomocy społecznej wsparcie w postaci świadczeń pieniężnych, tj. zasiłku stałego, okresowego lub celowego. 26

27 WYKRES 9. LICZBA OSÓB, KTÓRE W LATACH SKORZYSTAŁY Z POMOCY OŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ W POSTACI ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH zasiłek stały zasiłek okresowy zasiłek celowy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Analiza danych liczbowych wykazuje, że w latach najwięcej osób otrzymało zasiłek celowy, zaś najmniej zasiłek stały. Poniższe zestawienie tabelaryczne prezentuje dane na temat liczby świadczeń oraz kwot pieniężnych na ich realizację wydatkowanych z budżetów gminnych. TABELA 3. LICZBA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH ORAZ WYDATKOWANE KWOTY NA POSZCZEGÓLNE RODZAJE ZASIŁKÓW UDZIELONYCH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH Rodzaj zasiłku zasiłek celowy zasiłek okresowy liczba świadczeń kwota świadczeń w zł liczba świadczeń kwota świadczeń w zł zasiłek stały liczba świadczeń kwota świadczeń w zł Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 27

28 Ze sprawozdań gminnych wynika, że w 2013 roku ośrodki pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego wydatkowały łącznie zł na zasiłki celowe dla beneficjentów. W roku 2012 z zasiłku celowego skorzystało osób mniej, co również przełożyło się na wysokość wydatkowanej kwoty zł. Średnia wysokość zasiłku celowego na osobę w roku 2013 wyniosła 714 zł. W roku Oceny jednostki gminne udzieliły świadczenia w postaci zasiłku okresowego dla osób. Środki finansowe przeznaczone na ten cel to zł. W latach wcześniejszych liczba świadczeń oraz analogicznie kwota wydatkowanych środków była niższa. Poniższy wykres przedstawia dane liczbowe na temat klientów pomocy społecznej pobierających w OPS-ach z terenu województwa podlaskiego zasiłki okresowe, które mogą być udzielane z różnych przyczyn. TABELA 4. LICZBA OSÓB, KTÓRE W LATACH OTRZYMAŁY ŚWIADCZENIE W POSTACI Z ZASIŁKU OKRESOWEGO z tytułu bezrobocia z tytułu długotrwałej choroby z tytułu niepełnosprawności z tytułu możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Z informacji zebranych w ramach Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że w 2013 roku udzielono zasiłków stałych, na które wydatkowano 28

29 łącznie zł. W roku 2012 liczba tych świadczeń była niższa o 4%, a w 2010 r. o 12% w stosunku do roku Oceny. W 2010 r. Średnia wysokość zasiłku stałego na jednego osobę wyniosła 354 zł, w kolejnym roku 361 zł, a w roku Oceny 422 zł. Poniższa tabela przedstawia dane na temat gmin, które w roku 2013 udzieliły największą oraz najmniejszą liczbę świadczeń. TABELA 5. GMINY Z TERENU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGHO, KTÓRE W ROKU 2013 UDZIELIŁY NAJWIĘCEJ I NAJMNIEJ ŚWIADCZEŃ W POSTACI ZASIŁKU STAŁEGO Perlejewo 20 Przytuły 25 Kulesze Kościelne 42 Suraż 46 Korycin 48 Nowy Dwór 49 Wiżajny 50 Szudziałowo 53 Kołaki Kościelne 54 Czyże 58 Michałowo 870 Zambrów Siemiatycze Bielsk Podlaski Sokółka Hajnówka M. Łomża M. Suwałki M. Białystok Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Zasiłki stałe dzielą się na: zasiłek stały dla osób samotnie gospodarujących oraz zasiłek stały dla osoby w rodzinie. Ośrodki pomocy społecznej wykazały, iż w 2013 roku zasiłek stały otrzymało osób samotnie gospodarujących. Udzielono im łącznie świadczeń, na łączną kwotę zł. Średnia wysokość zasiłki stałego dla osób samotnie gospodarujących w 2013 roku wynosiła 445 zł (o 66 zł więcej niż w roku poprzednim). 29

30 Zasiłek stały dla osoby w rodzinie, w postaci świadczeń przyznano osobom, o łącznej wysokości zł. Średnia wysokość zasiłku stałego dla osoby w rodzinie w roku Oceny wyniosła 296 zł (o 39 zł więcej niż w roku 2012). Prognozy wskazują, iż liczba beneficjentów pobierających zarówno jeden jak i drugi rodzaj świadczenia w przyszłym roku nieznacznie wzrośnie. ŚWIADCZENIA NIEPIENIĘŻNE Z POMOCY SPOŁECZNEJ - ZADANIA OPS ORAZ MOPS, MOPR Obok świadczeń pieniężnych, ośrodki pomocy społecznej realizują również świadczenia niepieniężne. Udzielenie tych świadczeń nie jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, a jedynie od wystąpienia okoliczności faktycznie uzasadniających przyznanie danej pomocy. Wśród tego typu świadczeń wymienia się pomoc w formie: posiłków, schronienia, ubrań itp. Poniższe zestawienie tabelaryczne prezentuje dane liczbowe na temat liczby oraz rodzajów tego typu świadczeń udzielonych przez ośrodki pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego na przestrzeni lat TABELA 6. ŚWIADCZENIA NIEPIENIĘŻNE UDZIELONE PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH Rodzaj świadczenia rok Liczba osób Liczba świadczeń Kwota świadczeń w zł Posiłek w tym: dla dzieci Schronienie Ubranie Sprawienie pogrzebu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 30

31 Jak pokazują wyniki analizy na terenie województwa podlaskiego najwięcej udzielonych świadczeń niepieniężnych przeznaczanych jest na posiłki. W roku Oceny w tym celu wydatkowano zł. Zdecydowana większość świadczeń dotyczyła posiłków dla dzieci (94%) i była finansowana w ramach programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania. Wyniki analizy sprawozdań gminnych informują, że w 2013 roku udzielono również świadczeń osobom pozbawionym schronienia. Łącznie w tym celu wydatkowano zł. Kilkakrotnie mniejsze kwoty ośrodki pomocy społecznej przeznaczały na pomoc w formie ubrania. W 2013 roku OPS-y zarejestrowały 391 świadczeniobiorców, a kwota przeznaczona ten cel to zł. Świadczenia niepieniężne z tytułu sprawienia pogrzebu w 2013 roku objęto 108 osób, na łączną kwotę zł. Jedną z usług świadczonych przez jednostki pomocy społecznej jest odpłatność za pobyt mieszkańca gminy w domu pomocy społecznej. Z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że w 2013 roku pomocą w w/w formie objęto osób, o 111 więcej niż w roku 2012 i 256 więcej niż WYKRES 10. ODPŁATNOŚĆ GMINY ZA POBYT W DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH liczba świadczeń liczba osób Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Ocena Zasobów Pomocy Społecznej wskazuje, że w 2013 roku jednostki gminne województwa podlaskiego zrealizowały łącznie 61 indywidualnych 31

32 programów wychodzenia z bezdomności. W stosunku do roku poprzedniego liczba ta wzrosła o 27%, zaś do roku 2011 była dwukrotnie mniejsza. W roku Oceny zrealizowano ponadto 140 indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego, w ramach Centrum Integracji Społecznej oraz 568 planów pracy z rodziną w ramach wspierania rodziny. POWIAT ZADANIA PCPR ORAZ MOPR INDYWIDUALNE PROGRAMY POMOCY W wyniku analizy sprawozdań nadesłanych przez powiatowe centra pomocy rodzinie w 2013 roku w ramach zadań powiatu zrealizowano 67 (o 64% więcej niż rok wcześniej) indywidulanych programów zatrudnienia socjalnego, w Centrach Integracji Społecznej. Ponadto w roku Oceny 280 osób stosujących przemoc w rodzinie zostało objętych programem oddziaływania korekcyjno-edukacyjnego. Zarejestrowano, iż w 2013 roku powiatowe centra pomocy rodzinie zrealizowały ponadto 40 indywidualnych programów integracji cudzoziemców. WSPIERANIE RODZINY I PIECZA ZASTĘPCZA System pomocy dziecku i rodzinie regulowany jest ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887 z późn. zm.). Informacje uzyskane na podstawie Oceny Zasobów Pomocy Społecznej dowodzą, że na terenie województwa podlaskiego w 2013 roku funkcję rodzin zastępczych sprawowały rodziny (o 33 więcej niż w roku poprzednim, pod opieką których przebywało dzieci. Na poniższym wykresie zaprezentowano dane liczbowe na temat rodzin według czterech ich typów. 32

33 WYKRES 11. RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO W 2013 ROKU liczba dzieci umieszczonych w rodzinach liczba rodzin rodziny spokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze niezawodowe rodziny zastępcze zawodowe rodziny zastępcze pełniące funkcję pogotowia rodzinnego 11 3 rodzinny dom dziecka Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Największy odsetek stanowią rodziny spokrewnione z dzieckiem 66%, czyli takie, w których opiekę i wychowanie nad dzieckiem przejmują członkowie rodziny dziecka zobowiązani do alimentacji, tj. wstępni (dziadkowie, pradziadkowie) lub rodzeństwo. W 2013 na terenie województwa podlaskiego w takich rodzinach przebywało 929 dzieci, o 15 więcej niż w roku Dane prognostyczne wskazują, że w roku 2014 liczba dzieci, nad którymi opiekę będą sprawowały rodziny spokrewnione wzrośnie do 698. W 2013 roku powiatowe centra pomocy rodzinie udzieliły świadczeń oraz przekazały zł na utrzymanie dzieci w rodzinach spokrewnionych z dzieckiem. 33

34 Ze sprawozdań jednostek powiatowych wynika, że w 2013 roku na terenie województwa podlaskiego 30% ogółu rodzinnej pieczy zastępczej województwa podlaskiego stanowiły rodziny zastępcze niezawodowe, w których przebywało 461 dzieci (o 18 dzieci więcej niż w roku 2012). W roku Oceny powiatowe centra pomocy rodzinie udzieliły tym rodzinom świadczeń, w kwocie zł. Zarejestrowano, iż w 2013 roku w województwie funkcjonowało 45 rodzin zastępczych zawodowo. Liczba tych rodzin w 2013 roku wzrosła w stosunku do roku poprzedniego o 19%. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych zawodowo w roku Oceny to 164 (o 16 więcej niż w roku poprzednim). Powiatowe centra pomocy rodzinie w 2013 roku na utrzymanie dzieci w tego typu rodzinach przeznaczyły łącznie zł. Na terenie województwa podlaskiego funkcjonują 3 rodziny zastępcze pełniące funkcje pogotowia rodzinnego, w których przebywa łącznie 11 dzieci oraz 3 rodzinne domy dziecka, pod opieką których przebywa 25 osób. PIECZA ZASTĘPCZA Powiatowe centra pomocy rodzinie wykazały, że w 2013 roku na terenie województwa podlaskiego opracowano planów pomocy dziecku, sporządzono ocen sytuacji dziecka w rodzinie zastępczej, 49 ocen sytuacji dziecka w rodzinnym domu dziecka, 881 ocen rodzin zastępczych, 3 oceny rodzinnych domów dziecka oraz sporządzono 105 opinii w zakresie kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka. USAMODZIELNIENIE W 2013 roku powiatowe centra pomocy rodzinie przeprowadziły łączni 694 indywidualne programy usamodzielnienia. W roku 2012 liczba osób, objętych tego typu programem była wyższa o 130. Analiza danych liczbowych wykazała, że w 2013 roku 466 pełnoletnich osób opuściło rodziny zastępcze. W związku z tym udzielono im świadczeń na łączną kwotę zł. Rok wcześniej liczba osób, które opuściły rodziny 34

35 zastępcze była wyższa o 23 osoby, co analogicznie przekłada się na ilość świadczeń oraz kwotę wydatkowanych środków z budżetu powiatów. WYKRES 12. LICZBA OSÓB OBJĘTYCH WSPARCIEM PCPR W 2013 ROKU pełnoletnie osoby opuszczające rodziny zastępcze pełnoletnie osoby opuszczające placówki opiekuńczo - wychowawcze pełnoletnie osoby opuszczajace instytucje o których mowa w art. 88 ust.1 ustawy o pomocy społecznej pomoc pieniężna na zagospodarowanie pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki pomoc pieniężna na usamodzielnienie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Powiatowe centra pomocy rodzinie udzielają wsparcia osobom opuszczającym rodziny zastępcze, w trzech formach: pomoc pieniężna na usamodzielnienie, pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki, pomoc pieniężna na zagospodarowanie. W 2013 roku ze wsparcia finansowego tytułem usamodzielnienia skorzystało 75 osób. Powiatowe centra pomocy rodzinie na ten cel przeznaczyły zł. Pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki w 2013 roku otrzymało 419 osób. Udzielono im świadczeń, na łączną kwotę zł. Zanotowano, że wsparcie finansowe na zagospodarowanie otrzymały 63 osoby. Przyznano im 125 świadczeń, w łącznej wysokości zł. 35

36 Analiza danych z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wykazała, że w 2013 roku PCPR-y udzieliły łącznie świadczeń dla 183 pełnoletnich osób opuszczających placówki opiekuńczo wychowawcze. Tytułem usamodzielnienia wydatkowano zł dla 44 osób, w ramach 220 świadczeń. Pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki w 2013 roku udzielono 150 osobom, które opuściły placówki opiekuńczo wychowawcze. Liczba udzielonych świadczeń to 1.200, zaś kwota środków finansowych przeznaczonych na ten cel to zł. Tytułem zagospodarowania wydatkowano zł, w postaci 42 świadczeń dla 29 osób. Jednym z zadań powiatowych centrów pomocy rodzinie jest wsparcie pełnoletnich osób opuszczających instytucje, o których mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej 1. Ze sprawozdań jednostek powiatowych wynika, że w 2013 r. udzielono wsparcia łącznie 66 osobom, w tym: 11 osobom z tytułu usamodzielnienia, 48 na kontynuowanie nauki oraz 12 na zagospodarowanie (jedna osoba mogła otrzymać wsparcie z kilku powodów). Struktura wydatków w tym zakresie przedstawia się następująco: zł na usamodzielnienie, zł na kontynuowanie nauki oraz zł na zagospodarowanie. REHABILITACJA ZAWODOWA I SPOŁECZNA OSÓB NIEPEŁNOPSRAWNYCH Powiatowe centra pomocy rodzinie wykazały, że w 2013 roku na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych udzieliły dofinansowań na łączną sumę zł. Rok wcześniej środki przeznaczone na ten cel to zł. W Tabeli nr 7 zaprezentowano dane na temat liczby osób niepełnosprawnych objętych wsparciem PCPR oraz kwot jakie na ten cel przeznaczono. Analiza wykazuje, iż najwięcej osób niepełnosprawnych z terenu województwa podlaskiego 1 1. Osoba pełnoletnia opuszczająca dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zwana dalej osobą usamodzielnianą, zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, a także pomocą: 1) pieniężną na usamodzielnienie; 2) pieniężną na kontynuowanie nauki; 3) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszka-niu chronionym; 4) w uzyskaniu zatrudnienia; 5) na zagospodarowanie w formie rzeczowej. 36

37 w 2013 roku skorzystało z dofinansowania na zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny (5.484 osób), zaś największą wysokość środków finansowych, ponieważ aż 58% ogólnej sumy przeznaczono na pomoc w tworzeniu i działalność warsztatów terapii zajęciowej. TABELA 7. REHABILITACJA ZAWODOWA I SPOŁECZNA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W 2013 ROKU liczba osób, które wartość uzyskały pomoc dofinansowania pomoc na tworzenie i działalność warsztatów terapii zajęciowej pomoc na likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się turnusy rehabilitacyjne zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny dofinanosowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej dla osób niepełnosprawnych pomoc przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych x pomoc w dostosowaniu stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych x Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS MAPKA 8. WSPARCIE W ZAOPATRZENIE W PRZEDMIOTY ORTOPEDYCZNE, ŚRODKI POMOCNICZE I SPRZĘT REHABILITACYJNY UDZIELONE W 2013 ROKU PRZEZ PCPR-Y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 37

38 3. INNE RODZAJE POMOCY I ŚWIADCZEŃ Z informacji zebranych w ramach Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że w 2013 roku ośrodki pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego, przyznały rodzinom zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłków rodzinnych, na łączną kwotę zł. Zanotowano, że w stosunku do roku poprzedniego kwota ta była wyższa o 25%, zaś w stosunku do roku 2011 o 18%. Największą liczbę beneficjentów tego typu wsparcia zgłosiły ośrodki pomocy społecznej z miast grodzkich oraz z powiatów: białostockiego, grajewskiego i kolneńskiego. MAPKA 9. LICZBA RODZIN W POWIATACH, KTÓRE W 2013 ROKU UZYSKAŁY OD OPS WSPARCIE W POSTACI ZASIŁKÓW RODZINNYCH Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS 38

39 ŚWIADCZENIA OPIEKUŃCZE Dane ze sprawozdań OZPS wykazały, że w 2013 roku ośrodki pomocy społecznej przyznały osobom świadczenia pielęgnacyjne, na łączna kwotę zł. Rok wcześniej liczba osób, które otrzymały świadczenie pielęgnacyjne była wyższa o 4.148, zaś kwota o zł. Oprócz świadczeń pielęgnacyjnych ośrodki pomocy społecznej udzielają wsparcia w postaci zasiłków pielęgnacyjnych. WYKRES 13. WYSOKOŚC ŚRODKÓW FINANSOWYCH WYDATKOWNYCH PRZEZ OPS W 2013 ROKU NA ZASIŁKI PIELĘGNACYJNE zasiłek pielęgnacyjny dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o znacznym stopniu niepełnoprawności zasiłek pielęgnacyjny dla niepełnosprawnego dziecka zasiłek pielęgnacyjny dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o umiarkowanym stopniu niepełnoprawności, która powstała przed ukończeniem 21 roku życia zasiłek pielegnacyjny dla osób, które ukończyły 75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS W 2013 roku udzielono zasiłków dla niepełnosprawnych dzieci, zasiłków pielęgnacyjnych dla osób niepełnosprawnych w wieku powyżej 16 roku życia o znacznym stopniu niepełnoprawności, dla osób niepełnosprawnych w wieku powyżej 16 roku życia o umiarkowanym stopniu niepełnoprawności, która powstała przed ukończeniem 21 roku życia oraz zasiłków dla osób, które ukończyły 75 lat. Na poniższym obrazie graficznym wskazano kwoty wydatkowane przez OPS na w/w świadczenia. 39

40 MAPKA 10. LICZBA RODZIN W POWIATACH, KTÓRE W 2013 ROKU UZYSKAŁY OD OPS WSPARCIE W POSTACI ZASIŁKÓW RODZINNYCH Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OZPS Wsparciem udzielanym w ramach pomocy społecznej są również świadczenia wypłacane z tytułu urodzenia dziecka. Są to jednorazowe zapomogi wypłacane w wysokości zł na jedno dziecko. W związku z powyższym ośrodki pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego w 2013 roku udzieliły jednorazowych dodatków z tytułu urodzenia się dziecka na kwotę zł oraz jednorazowych świadczeń z tego samego tytułu, w łącznej wysokości zł. Ponadto Miasto Białystok ze środków samorządowych wypłaciło dodatkowo po 500 zł na każde urodzone dziecko. 40

41 Z Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynika, że w 2013 roku osób pobrało świadczenie z funduszu alimentacyjnego, na łączną kwotę zł, o zł więcej niż w roku poprzednim. Po dodatek mieszkaniowy do ośrodków pomocy społecznej z terenu województwa podlaskiego zgłosiło się w 2013 roku mieszkańców. Liczba udzielonych świadczeń to zł, zaś kwota wydatkowanych środków zł. Dane prognostyczne wskazują, iż w latach kolejnych liczba tego typu świadczeń oraz kwota środków przeznaczonych na ten cel nieznacznie wzrośnie. Ośrodki pomocy społecznej wykazały, iż w roku Oceny wydatkowano zł na opłacenie składki ubezpieczenia zdrowotnego dla osób. Liczba beneficjentów objętych tą formą wsparcia spadła w stosunku do roku 2012 o około 3%. Prognozy wskazują, że w roku 2014 spadnie liczba beneficjentów tego typu wsparcia, zaś kwota wydatkowana na ten cel nieznacznie wzrośnie. Wyniki analizy danych z formularzy OZPS informują, że w 2013 roku OPS-y udzieliły świadczeń w postaci opłacenia składki ubezpieczenia społecznego, dla osób, na łączną kwotę zł. Prognozy informują, iż w roku 2014 liczba świadczeniobiorców oraz przeznaczonych środków finansowych w zakresie tej usługi spadnie. Zarejestrowano, że w roku Oceny 169 osób korzystających z usług Centrów Integracji Społecznej objęto wsparciem w postaci świadczenia integracyjnego, o 86% osób więcej niż w roku Liczba udzielonych świadczeń to 1.110, natomiast środki finansowe na ten cel to zł. W roku kolejnym obserwować będziemy spadek liczby tego typu świadczeń oraz co z tym związane kwot na nie przeznaczonych. Wyniki badania wykazały, iż w roku 2013 ośrodki pomocy społecznej udzieliły świadczeń pieniężnych w ramach prac społecznie użytecznych. Pobrało je 877 osób. OPS-y wydatkowały na ten cel zł, o 23% więcej niż w roku Dane prognostyczne informują, iż w roku kolejnym liczba beneficjentów, którzy zgłoszą się po takie świadczenia zmniejszy się. W roku Oceny ośrodki pomocy społecznej wypłaciły stypendiów socjalnych i zasiłków szkolnych dla uczniów z terenu województwa podlaskiego. Wsparciem objęto