Ćhandogja upaniszada ( ) Śpiewamy tę pieśń do bóstwa. Ćwiczenia przekładowe

Transkrypt

1 Ćhandogja upaniszada ( ) Śpiewamy tę pieśń do bóstwa Ćwiczenia przekładowe Dokonaj własnego przekładu tekstu, napisz komentarz do tekstu ze szczególnym uwzględnieniem problematyki tekstu, wyjaśnij terminy, zaproponuj rozwiązanie problemów Om! Oby czcił udgithę (udgītha) jak świętą sylabę. Śpiewa się od om. Oto objaśnienie tego. (1.1.1.) Esencją stworzeń jest ziemia, esencją ziemi są wody, esencją wód są zioła, esencją ziół jest człowiek. Esencją człowieka jest mowa, esencją mowy jest çk (hymn), esencją çk (hymnu) jest sàman (pieśń), esencją sàman (pieśni) jest udgītha. (1.1.2.) To, co najistotniejsze pośród tego, co istotne, co najwyższe, najważniejsze, co ósme to jest właśnie udgītha. (1.1.3.) Które z tych jest hymnem, które pieśnią, które udgithą, to należy rozważyć.(1.1.4.) Ŗk (hymn) to mowa, sàman (pieśń) to oddech, udgītha to sylaba Om. Zaiste to pary: mowa i oddech i çk (hymn) i sàman (pieśń). (1.1.5.) Ta oto para zawiera się w sylabie Om. Zaprawdę, gdy dwoje łączy się w parę, wtedy wzajemnie spełnia własne pragnienia. (1.1.6.) Ten, który wiedząc to, czci udgithę staje się spełniającym pragnienia. (1.1.7.) Zaiste, ta sylaba wyraża potwierdzenie. Jeżeli chce się coś potwierdzić, mówi się: Om. Zaiste, to jest spełnienie, to jest potwierdzenie. Ten, który wiedząc to, czci udgithę jako świętą sylabę, staje się spełniającym pragnienia. (1.1.8.) Dzięki temu utrzymuje się trojaka wiedza. Rozpoczynając od Om, nawołuje adhwarju. Rozpoczynając od Om, recytuje hotar, Rozpoczynając od Om śpiewa udgatar. 1

2 Z powodu czci dla tej sylaby, jej wielkości i esencji. (1.1.9.) Poprzez nią działa ten, który zna i ten, który nie zna. Choć różne są wiedza i niewiedza. Ten, który działa poprzez wiedzę, wiarę i tajemną naukę staje się potężniejszy. Zaiste oto dalsze objaśnienie tej sylaby. ( ) Bogowie i demony, potomkowie Pradźapatiego, zwalczali się nawzajem. Bogowie podejmując udgithę pomyśleli: dzięki niej ich pokonamy. (1.2.1.) I uczcili udgithę jako tchnienie w nozdrzach. Wówczas demony grzechem tchnienie zraniły, dlatego przez to wącha się przyjemny i nieprzyjemny zapach, bowiem przez grzech tchnienie zostało dotknięte. (1.2.2.) I uczcili udgithę jako mowę. Wówczas demony grzechem mowę zraniły, dlatego teraz, gdy ktoś mówi, to zarówno prawdę jak i fałsz, bowiem przez grzech mowa została dotknięta. (1.2.3.) Następnie uczcili udgithę jako oko. Wówczas demony grzechem oko zraniły, dlatego przez to, gdy ktoś widzi, to zarówno to, co winno się widzieć, jak i to czego nie winno się widzieć, bowiem przez grzech oko zostało dotknięte. (1.2.4.) Następnie uczcili udgithę jako ucho. Wówczas demony grzechem ucho zraniły, dlatego przez to, gdy ktoś słucha, to zarówno to, co winno się słyszeć, jak i to, czego nie winno się słyszeć, bowiem przez grzech ucho zostało dotknięte. (1.2.5.) Następnie uczcili udgithę jako umysł. Wówczas demony grzechem umysł zraniły, dlatego przez to wyobraża się zarówno to co powinno, jak i to co nie powinno być wyobrażane, bowiem przez grzech umysł został dotknięty. (1.2.6.) Następnie uczcili udgithę jako oddech w ustach. Wówczas demony zaatakowały je, lecz rozpadły się na kawałki, tak jak rozpada się grudka ziemi, kiedy uderzy w twardy kamień. (1.2.7.) Tak, jak rozpada się grudka ziemi, kiedy uderzy w twardy kamień, tak też rozpada się ten, kto źle życzy wiedzącemu i ten, kto jest mu wrogiem, gdyż wiedzący jest jak twardy kamień. (1.2.8.) Dzięki temu tchnieniu nie rozpoznaje już zapachów, zarówno przyjemnych, jak i nieprzyjemnych, gdyż to tchnienie jest wolne od grzechu. Cokolwiek wraz z tym 2

3 tchnieniem człowiek spożywa, cokolwiek wraz z nim pije, przez to inne tchnienia podtrzymuje. A nie odnajdując go w momencie śmierci, odchodzi. Dlatego człowiek na końcu ma otwarte usta. (1.2.9.) Angiras uczcił udgithę jako tchnienie w ustach. Uważa się, że udgītha zaiste jest Angirasem, gdyż jest esencją członków ciała. ( ) Brihaspati uczcił udgithę jako tchnienie w ustach. Uważa się, że udgītha zaiste jest Brihaspatim, gdyż mowa jest wieka, a on jej panem. ( ) Ajasja uczcił udgithę jako tchnienie w ustach. Uważa się, że udgītha zaiste jest Ajasją, gdyż wychodzi z jego ust. ( ) Znał to tchnienie Baka Dalbhja, dlatego został kapłanem udgatarem ludu Naimisza. I śpiewał ich pragnienia. ( ) Śpiewa pragnienia ten, który znając to tchnienie, czci świętą sylabę jako udgithę. Oto co się tyczy ducha. ( ) Oto co dotyczy bóstw: To słońce bowiem, które rozpala (rozgrzewa) oby czcił jako tę udgithę. Słońce wschodząc śpiewa podniosłą pieśń dla stworzeń, niszczy ciemność i strach. Bowiem ten, który zna niszczy ciemność i strach. (1.3.1.) To tchnienie i tamto słońce są takie same. To jest ciepłem i tamto jest ciepłem. To uważają za dźwięk, a tamto uważają za odbicie dźwięku, dlatego to i tamto oby czcił jako udgithę. (1.3.2) A zaprawdę oby czcił wjanę (oddech wyrównujący) jako udgithę. To, co się wdycha to prana (wdech). To, co się wydycha to apana (wydech). Zaś połączenie prany i apany to wjana. Wjana to mowa. Dlatego słowa wypowiada się bez wdechu i bez wydechu. (1.3.3) Mowa (vàc) to hymn (çk). Dlatego hymn recytuje się bez wdechu i bez wydechu. Hymn (çk) to pieśń (sàman) Pieśń (sàman) to udgītha. Dlatego chwali się bez wdechu i bez wydechu. (1.3.4) Zaś inne czyny, które wymagają siły, jak rozniecanie ognia, bieg na wyścigach naciąganie łuku wykonuje się bez wdechu i bez wydechu. Z tej przyczyny oby czcił wjanę jako udgithę. (1.3.5) 3

4 A zaprawdę oby czcił sylaby udgithy: ud, gī, tha. Ut to oddech (prana), bowiem dzięki pranie (wszystko) powstaje. Gī to mowa (vàc), bowiem uważa się mowę za giras (słowo). Tha to pokarm (anna), bowiem w pokarmie wszystko ma oparcie. (1.3.6) Ut to niebo (dyaus). Gī to przestwór (antariksza). Tha to ziemia (prithvi). Ut to słońce (aditya). Gī to wiatr (vayu). Tha to ogień (agni). Ut to Samaweda. Gī to Jadżurweda. Tha to Rigweda. Ten, który to zna oby czcił sylaby udgithy: ud, gī, tha, mowa płynie w mleku, bo mowa to mleko. (1.3.7) Oto zaś o spełnianiu pragnień. Oby czcił miejsce schronienia. Oby śpiewający pieśni (sàman) schronił się w niej, dzięki której będzie mógł wyśpiewać sàman. (1.3.8.) Winien schronić się w hymnie, który zawiera tę pieśń. Winien uciec się do wieszcza, który te pieśń przekazał. Winien uciec się do bóstwa, dzięki któremu będzie mógł wyśpiewać modlitwę. (1.3.9.) Winien uciec się do takiej formy metrycznej, dzięki której będzie mógł wyśpiewać tę modlitwę. Winien uciec się do takiej formy, dzięki której będzie mógł wyśpiewać modlitwę. ( ) Winien uciec się do tego rejonu nieba, dzięki któremu będzie mógł wyśpiewać modlitwę. ( ) Na koniec schroniwszy się w samym sobie, oby sławił, rozmyślając o swym pragnieniu, dzięki temu spełni się jego pragnienie. Ten, który pragnie oby sławił. Ten, który pragnie oby sławił. ( ) Om! Oby czcił udgithę jako tę sylabę. Śpiewa się od om. Oto objaśnienie tego. (1.4.1.) Bogowie, obawiając się śmierci wniknęli w trojaką wiedzę. Okryli się chanda (formą metryczną). Stąd są acchanadajan. Formy metryczne zwą się chanda. (1.4.2.) 4

5 Lecz śmierć ich tam spostrzegła, jak spostrzega się rybę w wodzie. Spostrzegła ich w çk (hymnie), sàman (pieśni), jadźus (formule ofiarnej). Bogowie wiedząc to, wyszli z çk (pieśni), sàman (pieśni), jadźus (formuły ofiarnej) i weszli w dźwięk (swara). (1.4.3.) Tak, jak, gdy kończy się strofę, wypowiada się Om, tak też w przypadku pieśni i formuły ofiarnej. Ten dźwięk to sylaba, nieśmiertelna i bez lęku. Bogowie, wnikając w nią stają się nieśmiertelni i bez lęku. (1.4.4.) Ten, który wiedząc to, wypowiada tę sylabę, wchodzi w tę sylabę, w ów dźwięk nieśmiertelny i bez lęku, a wchodząc w nią staje się nieśmiertelny, jak nieśmiertelne są bóstwa. (1.4.5.) Zaś zaprawdę: udgitha to wypowiedzenie om, a to, co jest wypowiedzeniem om to udgitha. Udgitha jest tym, czym słońce. Porusza się, wydając dźwięk om. (1.5.1.) Śpiewałem tylko dla niego jednego. Dlatego ciebie jednego tylko mam powiedział Kauszitaki do syna. Rozmyślaj nad wieloma promieniami słońca, a będziesz miał wielu synów. Oto co o bóstwach. (1.5.2.) Oto co dotyczy atmana: Oddech, który jest w ustach należy czcić jako udgithę. Dlatego wraz z oddechem wypowiada się dźwięk om. (1.5.3.) Śpiewałem tylko dla niego jednego. Dlatego ciebie jednego tylko mam - powiedział Kauszitaki do syna. Rozmyślaj nad wieloma oddechami, a będziesz miał wielu synów. (1.5.4.) Zaś zaprawdę: udgitha to wypowiedzenie om, a to, co jest wypowiedzeniem om to udgitha. Gdyby zaś udgatar śpiewał źle, wtedy zaprawdę kapłan hotar z miejsca, w którym siedzi przywraca pieśni ład. (1.5.5.) Ŗk (hymn) to ta ziemia, sàman (pieśń) to ogień. Pieśń (saman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to ziemia, ama to ogień stąd sàman. (1.6.1.) Ŗk (hymn) to przestrzeń, saman (pieśń) to wiatr. Pieśń (saman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to przestrzeń, ama to wiatr stąd sàman. (1.6.2.) 5

6 Ŗk (hymn) to niebo, sàman (pieśń) to słońce. Pieśń (saman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to niebo, ama to słońce - stąd sàman. (1.6.3.) Ŗk (hymn) to gwiazda, sàman (pieśń) to księżyc. Pieśń (sàman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to gwiazda, ama to księżyc - stąd sàman. (1.6.4.) Ŗk (hymn) to jasny blask słońca, sàman (pieśń) jest tym, co nadzwyczaj ciemne, czarne. Pieśń (sàman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako (1.6.5.) Sa jest tym, co jest jasnym blaskiem słońca. Ama jest tym, co nadzwyczaj ciemne, czarne. Stąd sàman. Ten, który jest wewnątrz słońca to złocisty purusza, widać jego złote włosy i złotą brodę. Jest pełen blasku, aż po same czubki palców. (1.6.6.) Oczy jego niczym czerwony kwiat lotosu, Imię jego to ud. On się wznosi ponad wszelkie zło. Ten, który zna podobnie wznosi się ponad wszelkie zło. (1.6.7.) Śpiewem tego jest çk (hymn) i sàman (pieśń). Dlatego zwą go udgitha i stąd imię kapłana udgatara, gdyż jest śpiewakiem (gatarem). Purusza jest panem światów, które są ponad słońcem oraz światów upragnionych przez bogów. Oto co dotyczy bóstw. (1.6.8.) Oto co dotyczy atmana: Ŗk (hymn) to mowa, sàman (pieśń) to oddech. Pieśń (sàman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to mowa (vàc), ama to oddech (prana) stąd sàman. (1.7.1.) Ŗk (hymn) to oko, sàman (pieśń) to dusza (atma). Pieśń (saman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to oko, ama to dusza - stąd sàman. (1.7.2.) Ŗk (hymn) to ucho, sàman (pieśń) to umysł. Saman (pieśń) ma oparcie w çk (hymnie), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to ucho, ama to umysł - stąd sàman. (1.7.3.) Zaś çk jest jasnym blaskiem oka, 6

7 sàman jest tym, co nadzwyczaj ciemne, czarne. Pieśń (sàman) ma oparcie w hymnie (çk), dlatego śpiewa się pieśń (sàman) jako Sa to biały blask oka, ama jest tym, co nadzwyczaj ciemne, czarne - stąd sàman. (1.7.4) Zaś wewnątrz oka widoczny jest purusza. Ten purusza jest hymnem, pieśnią, recytacją, ofiarą, modlitwą. Postać puruszy w oku jest tym samym, czym purusza w słońcu. Śpiew jednego jest śpiewem drugiego, imię jednego jest imieniem drugiego. (1.7.5.) Ten jest panem światów, które są w dole oraz światów upragnionych przez ludzi. Ci, którzy śpiewają z lutnią, śpiewają jemu. Dlatego ci są zdobywcami bogactw. (1.7.6.) Zaś ten, kto wiedząc to, śpiewa pieśń, śpiewa o obydwóch. Za sprawą tamtego osiąga światy, które są ponad słońcem oraz światy upragnione przez bogów. (1.7.7.) Zaś dzięki drugiej pieśni osiąga światy, które są w dole oraz światy upragnione przez ludzi. Dlatego kapłan udgatar znając to pyta: (1.7.8.) Jakie pragnienia chcesz zaspokoić dzięki pieśni? Zaprawdę ten włada spełnianiem pragnień poprzez śpiew, kto, wiedząc to, śpiewa sàman, śpiewa sàman. (1.7.9.) Trzech posiadało gruntowną znajomość udgithy: Śilaka Śalawatja, Ćaikitajana Dalbhja i Prawahana Dźaiwali. Ci tak powiedzieli: Zaprawdę jesteśmy biegli w udgitcie. Pomówmy o tym. (1.8.1.) Zgoda odpowiedzieli. Prawahana Dźaiwali rzekł: Wy czcigodni, mówcie pierwsi, ja będę słuchał słów braminów. (1.8.2.) Śilaka Śalawatja zwrócił się do Ćaikitajany Dalbhji: Będę cię pytał. Pytaj odparł tamten. (1.8.3) Co jest oparciem pieśni (sàman)? Dźwięk odparł. Co jest oparciem dźwięku? Oddech (prana) odparł. Co jest oparciem oddechu? Pokarm odparł. Co jest oparciem pokarmu? Wody odparł. (1.8.4.) Co jest oparciem wód? Tamten świat odparł. 7

8 A co jest oparciem tamtego świata? Nie należy wykraczać poza niebo odparł. Zasadzamy pieśń (sàman) w świecie niebiańskim, wspólnie śpiewamy pieśń (sàman) do nieba. (1.8.5.) Wówczas Śilaka Śalawatja zwrócił się do Ćaikitajany Dalbhji: Zaprawdę twoja pieśń (twój sàman), Dalbhjo, nie ma podstawy. Gdyby ktoś ci rzekł: stracisz głowę, to z pewnością byś ją stracił. (1.8.6.) Niechaj się zatem dowiem o tym od Czcigodnego. Dobrze tamten odparł. Co jest oparciem tamtego świata? Ten świat odparł. A co jest oparciem tego świata? Nie należy wykraczać poza podstawę tego świata. Opieramy pieśń (sàman) w tym świecie jako podstawie. Śpiewamy pieśń (sàman) aż do podstawy. (1.8.7) Wówczas Prawahana Dźaiwali odparł: Zaprawdę twoja pieśń (twój sàman), Śalawatjo ma kres. Gdyby ktoś ci rzekł: stracisz głowę, to z pewnością byś ją stracił. Niechaj się zatem dowiem o tym od Czcigodnego. Dobrze tamten odparł. (1.8.7.) Co jest oparciem tego świata? Przestworza odparł. Bowiem te wszystkie istoty z przestworzy powstają. I do przestworzy wracają. Od nich przestworza są potężniejsze. Przestworza są schronieniem. (1.9.1.) To jest właśnie udgitha. To co najwyższe i najwspanialsze, nieskończone. Ten, który wiedząc to, czci udgithę jako coś najwyższego, staje się najlepszy i podbija najlepszy ze światów. Wówczas Atidhanwan Śaunaka rzekł do Udary Śandilji: Dopóki twoi potomkowie będą znać udgithę, dopóty ich życie na tym świecie będzie najlepsze. (1.9.3.) I tak samo ich życie na tamtym świecie. Ten, który wiedząc to, czci udgithę, ten będzie miał najlepsze życie na tym i tak samo na tamtym świecie. (1.9.4.) Na zniszczonej gradem ziemi ludu Kuru, w wiosce bogacza mieszkał Uszasti Ćakrajana wraz ze swą żoną Atiki. ( ) Udał się on po jałmużnę do jedzącego kaszę. Wówczas tamten odparł: Nic innego, poza tym, co leży przede mną, nie mam. ( ) Daj mi to poprosił Uszasti. Bogacz dał mu to i przepitkę. To jest resztka wody odparł Uszasti. ( ) A czy ta kasza to nie jest także resztka? Tak odparł ale nie przeżyłbym nie jedząc tych (ziaren). Zaś picie wody zależy od mej woli. ( ) 8

9 Gdy ten Uszasti posilił się, to, co pozostało, zaniósł żonie. Lecz ona już wystarczająco zjadła, wzięła te (ziarna) i odłożyła. ( ) Ten rano wstał i tak powiedział: jeśli zdobyłem jedzenie, to mógłbym także zdobyć dobra na jego miarę. Król ma odprawić ofiarę, niech by mnie wybrał do wszystkich czynności ofiarnych. ( ) Oto, Panie ta kasza powiedziała do niego żona. Gdy zjadł, udał się w miejsce odprawiania ofiary. ( ) Po przybyciu rzekł do kapłana prastotara w miejscu odśpiewywania stotry przez udgatarów. ( ) Prastotarze, jeśli odśpiewasz prastawę (część modlitwy na początku strofy) nie znając bóstwa, do którego jest skierowana, stracisz głowę. ( ) W ten sam sposób zwrócił się do kapłana udgatara. Udgatarze, jeśli odśpiewasz udgithę nie znając bóstwa, do którego jest skierowana, stracisz głowę. ( ) W ten sam sposób również zwrócił się do kapłana odpowiadającego pratihartara. Pratihartarze, jeśli odśpiewasz pratiharę, nie znając bóstwa, do którego jest skierowana, stracisz głowę. Wówczas wszyscy, przerywając działania, zasiedli w milczeniu. ( ) 9