Przeszczepianie komórek mezotelialnych
|
|
- Amelia Łukasik
- 10 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Przeszczepianie komórek mezotelialnych Joanna Witkowicz Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice Streszczenie: Komórki mezotelialne stanowią integralną część błony otrzewnowej i w warunkach fizjologicznych uczestniczą w pełnieniu przez nią funkcji strukturalnych i czynnościowych. W ostatnich latach komórki te były przedmiotem intensywnych badań ze względu na swoje położenie, właściwości wydzielnicze oraz zdolności do regeneracji i różnicowania. Wykazano, że komórki mezotelialne uczestniczą w procesach naprawczych po zabiegach chirurgicznych lub zapaleniu otrzewnej. Komórki te syntetyzują wiele cytokin, czynników wzrostowych i składników macierzy pozakomórkowej, mają właściwości przeciwzapalne i immunomodulujące. Charakteryzują się ponadto dużą plastycznością i w następstwie procesu transdyferencjacji mogą się różnicować w kierunku komórek takich jak: fibroblasty, komórki śródbłonka i mięśni szkieletowych, komórki chrzęstne, kostne, adipocyty lub komórki nerwowe. Pierwszym etapem przemiany komórek mezotelialnych do wyżej wymienionych rodzajów komórek jest powstawanie progenitorowej komórki mezotelialnej. W pracy przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat możliwości przeszczepiania komórek mezotelialnych. Do przeszczepienia wykorzystuje się własne komórki, które pobiera się z otrzewnej i namnaża w hodowli komórkowej. Komórki mezotelialne mogą być wykorzystane do: zapobiegania i leczenia zrostów otrzewnowych po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, leczenia przepuklin brzusznych, odbudowy błony otrzewnowej u chorych długotrwale leczonych metodą dializy otrzewnowej, zapobiegania niedokrwiennemu uszkodzeniu komórek mięśnia sercowego po zawale, regeneracji nerwów oraz wytwarzania białek metodą rekombinacji genetycznej. W ciągu najbliższych lat pojawią się z pewnością jeszcze inne możliwości wykorzystania przeszczepionych komórek mezotelialnych. Słowa kluczowe: dializa otrzewnowa, komórki mezotelialne, przeszczepianie komórek mezotelialnych, terapia genowa, zawał serca Budowa i lokalizacja komórek mezotelialnych w obrębie błony otrzewnowej Błona otrzewnowa zbudowana jest z komórek mezotelialnych leżących na błonie podstawnej oraz ze zróżnicowanej grubości tkanki łącznej zawierającej naczynia krwionośne i limfatyczne oraz zakończenia nerwowe [1]. Komórki mezotelialne są przedmiotem intensywnych badań już od kilkunastu lat ze względu na swoje położenie, właściwości wydzielnicze oraz zdolności do regeneracji i różnicowania. Mezotelium jest zbudowane z pojedynczej warstwy komórek pochodzenia mezodermalnego o różnej budowie w zależności od miejsca położenia. W obrębie otrzewnej ściennej komórki mezotelialne są płaskie (2,5 3 μm), o wydłużonym jądrze, z małą zawartością cytoplazmy i nielicznymi mikrokosmkami. Komórki mezotelialne otrzewnej trzewnej są większe (12 15 μm), sześcienne, z dużym jądrem, licznymi organellami komórkowy- Adres do korespondencji: lek. Joanna Witkowicz, Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Francuska 20/24, Katowice, tel.: , fax: , e mail: nefro@sum.edu.pl Praca wpłynęła: Przyjęta do druku: Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Pol Arch Med Wewn 2008; 118 (5): xx xx Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2008 mi i mikrokosmkami. Komórki pośrednie wchodzące w skład otrzewnej pokrywającej żołądek mają na swojej powierzchni palczaste wypustki cytoplazmatyczne [2]. Komórki mezotelialne pokryte są mikrokosmkami, co zwiększa powierzchnię błony otrzewnowej około 40-krotnie. Kosmki te mają długość około 2 μm; są zbudowane z włókien aktynowych i pokryte glikokaliksem. Gęstość mikrokosmków na powierzchni komórek zależy od miejsca położenia i jest większa na komórkach mezotelialnych otrzewnej trzewnej w porównaniu z otrzewną ścienną [3]. Komórki mezotelialne są bogate w organella komórkowe. Mają liczne mitochondria, siateczkę endoplazmatyczną, 2 3 aparaty Goldiego oraz liczne lizosomy. W ich cytoplazmie znajdują się włókna aktynowe zbudowane z desminy, wimentyny i cytokeratyny. Wykazano, że cytokeratyna 8 i 18 oraz wimentyna są związkami charakterystycznymi dla komórek mezotelialnych [4]. Pęcherzyki pinocytarne łączą się ze sobą tworząc kanał pomiędzy jamą otrzewnową i tkanką łączną. Jądro komórek mezotelialnych jest położone centralnie. W płaskich komórkach jest ono owalne lub nerkowate i uwypukla się do światła jamy otrzewnowej. W komórkach sześciennych jądro jest okrągłe. Pod warstwą komórek mezotelialnych leży błona podstawna zbudowana z kolagenu typu IV, lamininy, fibronektyny i proteoglikanów. Błona podstawna jest ujemnie naładowana i stanowi zabezpieczenie przed przenikaniem makrocząsteczek, przez co odgrywa istot- Przeszczepianie komórek mezotelialnych 1
2 ną rolę w procesach naprawy mezotelium [5]. Pod mezotelium znajduje się tkanka śródmiąższowa zbudowana z kolagenu typu I i III, włókien fibryny oraz żelu koloidowego [1]. W tej macierzy umieszczone są liczne komórki, w tym między innymi fibroblasty, mastocyty, makrofagi, leukocyty i adipocyty, a także naczynia krwionośne, limfatyczne i włókna nerwowe. Głównym składnikiem tkanki śródmiąższowej otrzewnej jest kwas hialuronowy, który wraz z proteoglikanami wiąże cząsteczki wody, tworząc warstwę żelową spełniającą rolę filtra. Tkanka śródmiąższowa jest bogato unaczyniona. Wyróżnia się 3 rodzaje naczyń: naczynia włosowate właściwe, żylne naczynia włosowate tworzące spływ 2 3 naczyń właściwych oraz żyłki. Najwięcej naczyń (71,2%) znajduje się w otrzewnej pokrywającej trzewia i krezkę [6]. Naczynia krwionośne wyścielone są komórkami śródbłonkowymi, przez które odbywa się transport cząsteczek pomiędzy krwią i tkanką śródmiąższową otrzewnej. Komórki mezotelialne wchodzące w skład osierdzia i opłucnej nie różnią się biologicznie od komórek mezotelialnych błony otrzewnowej [7]. Rola komórek mezotelialnych Komórki mezotelialne, będąc częścią błony otrzewnowej, uczestniczą w pełnieniu przez nią funkcji strukturalnej i czynnościowej. Jednym z podstawowych zadań komórek mezotelialnych jest tworzenie gładkiej powierzchni błony otrzewnowej. W tym celu komórki te wytwarzają fosfolipidy (fosfatydylocholinę, lizofosfatydylocholinę, sfingomielinę, fosfatydyloetanolaminę, fosfatydyloinozytol, fosfatydyloserynę, lizofosfatydyloetanolaminę), które wraz z glikokaliksem tworzą warstwę chroniącą tę błonę przed ścieraniem w czasie ruchu narządów jamy brzusznej [8]. Oddziaływanie pomiędzy ujemnie naładowanymi mikrokosmkami i dodatnio naładowanymi fosfolipidami pozwala na wytworzenie idealnie gładkiej powierzchni [6]. Komórki mezotelialne wytwarzają wiele cytokin i czynników wzrostowych między innymi: śródbłonkowy czynnik wzrostu (vascular endothelial growth factor VEGF) [9], czynnik wzrostu fibroblastów (basic fibroblast growth factor bfgf) [10], transformujący czynnik wzrostu β (transforming growth factor β TGF β) [11], płytkowy czynnik wzrostu (platelet growth factor PGF) [12], insulinopodobny czynnik wzrostu [13], czynnik wzrostu hepatocytów (hepatocyte growth factor HGF), naskórkowy czynnik wzrostu (epidermal growth factor EGF) [14], endotelinę 1 i czynnik wzrostu keratynocytów [12,15]. Komórki mezotelialne syntetyzują również składniki macierzy pozakomórkowej, takie jak: cytokeratyna, wimentyna, kadheryny, fibronektyna, laminina, aktyna, winkulina, kolagen typu I i III [16,17]. Komórki mezotelialne wykazują właściwości przeciwzapalne i immunomodulujące między innymi dzięki sekrecji SDF 1α (stromal derived factor 1α), prostaglandyn, prostacykliny, białek surfaktantu A i D, inhibitora aktywatora plazminogenu oraz tkankowego inhibitora metaloproteinaz [17 19]. Komórki mezotelialne utrzymują równowagę pomiędzy tworzeniem i degradacją fibryny poprzez sekrecję aktywatorów fibrynolizy i enzymów uczestniczących w tworzeniu złogów fibryny. Zniszczenie komórek mezotelialnych powoduje aktywację zarówno procesu krzepnięcia, jak i fibrynolizy [20]. Regeneracja i różnicowanie komórek mezotelialnych Komórki mezotelialne mają duże zdolności regeneracyjne. Uszkodzenie otrzewnej może być wynikiem zabiegu chirurgicznego, zapalenia otrzewnej lub dializy otrzewnowej. Procesy naprawcze rozpoczynają się już po 24 godzinach od chwili uszkodzenia. Komórki wypełniające uszkodzone miejsce mogą pochodzić z: 1) proliferacji komórek leżących na brzegu ubytku 2) warstwy komórek mezotelialnych na przeciwległej powierzchni błony otrzewnowej 3) niedojrzałych komórek mezotelialnych krążących w płynie surowiczym 4) transformacji makrofagów 5) mezenchymalnych komórek prekursorowych znajdujących się w warstwie środmiąższowej błony otrzewnowej. Gojenie uszkodzonej powierzchni mezotelium trwa 7 10 dni i różni się od gojenia komórek śródbłonkowych, które polega jedynie na namnażaniu komórek brzeżnych [21]. Komórki mezotelialne pochodzą z mezodermy, wykazują jednak fenotypowe cechy zarówno komórek nabłonkowych (pochodzenia endodermalnego), jak i komórek mezenchymalnych. Charakteryzują się dużą plastycznością umieszczone w odpowiednim środowisku mogą się różnicować w inne linie komórkowe [17]. Dojrzałe komórki mezotelialne przekształcają się do komórek fibroblastycznych pod wpływem takich czynników, jak TGF β, HGF, EGF i interleukina 1β [22]. W czasie tej przemiany komórki zmieniają swój fenotyp. Przyjmują wydłużony kształt, zanikają ich połączenia międzykomórkowe, zmniejsza się zawartość cytokeratyny, zwiększa się ekspresja wimentyny i zdolność komórek do migracji. Takie przekształcenie się (transdyferencjacja) komórek mezotelialnych do miofibroblastów obserwowano, dodając TGF β do hodowli ludzkich komórek mezotelialnych [23]. Podobną transdyferencjację obserwowano również in vivo, u chorych dializowanych otrzewnowo [24]. Długotrwałe oddziaływanie TGF β na błonę otrzewnową powoduje jej włóknienie i zmniejszenie ultrafiltracji. Zaawansowane produkty końcowej glikacji białek (advanced glycation end products AGEs), które powstają na skutek stosowania płynów dializacyjnych o wysokim stężeniu glukozy, stymulują powstawanie TGF β i włóknienie błony otrzewnowej. Stosowanie antagonistów receptorów dla AGEs oraz kostnego białka morfogenicznego 7 zapobiega transdyferencjacji komórek mezotelialnych do fibroblastów [25,26]. Komórki mezotelialne z nasierdzia serca płodu mogą się różnicować do komórek śródbłonkowych i komórek mięśni gładkich naczyń [27]. W modelach zwierzęcych wykazano, że komórki mezotelialne mogą różnicować się również do komórek mięśni szkieletowych, komórek chrzęstnych, kostnych, adipocytów i komórek nerwowych [22]. W czasie fazy gojenia 2 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2008; 118 (5)
3 stacjonarna komórka mezotelialna komórka progenitorowa adipocyt komórka endotelialna chondrocyt komórka mięśnia gładkiego osteoblast miofibroblast komórka nerwowa Tabela. Potencjalne możliwości wykorzystania komórek mezotelialnych w warunkach klinicznych zapobieganie i leczenie zrostów otrzewnowych po zabiegach chirurgicznych leczenie przepuklin brzusznych odbudowa błony otrzewnowej u chorych długotrwale leczonych metodą dializy otrzewnowej zapobieganie niedokrwiennemu uszkodzeniu komórek mięśnia sercowego po zawale mięśnia sercowego regeneracja uszkodzonych nerwów po odpowiedniej modyfikacji wytwarzanie białek metodą rekombinacji genetycznej Ryc. Transdyferencjacja komórki mezotelialnej Przeszczepianie komórek mezotelialnych może znaleźć szczególne zastosowanie u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek dializowanych otrzewnowo. Bioniezgodne płyny dializacyjne o dużym stężeniu glukozy, wysokiej molalności i niskim ph, zawierające powstałe podczas sterylizacji termicznej produkty degradacji glukozy i AGEs, wywołują strukturalne i czynnościowe uszkodzenie błony otrzewnowej. Długotrwała ekspozycja na te płyny oraz epizody ostrego zapalenia otrzewnej powodują uszkodzenie (zmniejszenie liczby mikrokosmków) lub zanik komórek mezotelialnych, neoangiogenezę oraz włóknienie i stwardnienie błony otrzewnowej. Zmiany te przyczyniają sie do zmniejszenia ultrafiltracji i efektywności dializy otrzewnowej [36]. Pierwsze przeszczepienie komórek mezotelialnych wykonano pod koniec lat 80. XX wieku. Namnożone w hodowli komórki podano królikom z gronkowcowym zapaleniem otrzewnej. Już po 3 dniach obserwowano warstwę przeszczepionych komórek mezotelialnych na uszkodzonej powierzchni błony otrzewnej. Komórki te identyfikowano przez obecność dużych wakuoli i mikro kosmków na powierzchni całej komórki [33]. Podobny zabieg wykonano u chorych dializowanych otrzewnowo z ostrym zapaleniem otrzewnej, którym podano namnożone w hodowli komórki mezotelialne. W biopsji otrzewnej wykonanej 3 i 6 dni po przeszczepie stwierdzono wypełnienie uszkodzonej powierzchni błony otrzewnowej przez przeszczepione komórki [33]. Dodatnio naładowane komórki mezotelialne są przyciągane przez ujemnie naładowaną powierzchnię błony w miejscu ubytku mezochemicznego zapalenia otrzewnej u szczura stwierdzono obecność włókien mięśni szkieletowych w błonie otrzewnowej pokrywającej przeponę [28]. W przebiegu włókniejącego zapalenia otrzewnej u ludzi stwierdzono obecność ognisk kostnych lub chrzęstnych w błonie otrzewnowej. Podobnie w badaniu histopatologicznym międzybłoniaka wykazano ekspresję markerów typowych dla tkanki chrzęstnej i kostnej [29]. Pierwszym etapem przemiany komórki mezotelialnej do fibroblasta, komórki śródbłonkowej, komórki mięśnia gładkiego, chondrocyta, osteoblasta, komórki nerwowej lub adipocyta jest powstawanie progenitorowej komórki mezotelialnej, która przemieszcza się do warstwy podmezotelialnej [30]. Taka komórka wykazuje cechy komórki multipotencjalnej, która może się różnicować do komórek o różnych fenotypach pochodzących z jednego lub dwóch listków zarodkowych (ryc.) [30]. Wykorzystanie komórek mezotelialnych do przeszczepienia Ze względu na swoje cechy strukturalne i czynnościowe oraz zdolność do różnicowania się do innych rodzajów komórek, komórki mezotelialne są przedmiotem intensywnych badań mających na celu ich wykorzystanie w transplantologii (tab.) [22]. Do przeszczepienia wykorzystuje się własne komórki (tzw. przeszczep autologiczny), namnożone uprzednio w hodowli komórkowej [2]. Istnieje kilka sposobów pozyskiwania komórek mezotelialnych. U zwierząt pobiera się wycinek z sieci metodą laparoskopową lub płucze się jamę otrzewnową roztworem trypsyny podanym przez cewnik otrzewnowy [31]. U ludzi pobiera się niewielki fragment sieci mniejszej podczas chirurgicznej implantacji cewnika otrzewnowego [32]. W hodowli komórki mezotelialne określa się metodą cytometrii przepływowej lub też na podstawie ilości fosfolipidów w nadsączu komórkowym, produkcji prostacyklin, zawartości białek cytoszkieletu lub tłuszczów [32,33]. Komórki mezotelialne mają zdolność 9 krotnej replikacji w hodowli [32]. Po namnożeniu, zawiesinę komórek w surowicy płodowej z 10% di- metylosulfotlenkiem przechowuje w ciekłym azocie [34]. Inną metodą pozyskiwania komórek mezotelialnych jest ich izolacja z powięzi pochwowej. W czasie rozwoju płodowego fragment otrzewnej schodzi do worka mosznowego tworząc powięź pochwową zawierającą komórki mezotelialne. Dotychczas wyizolowano te komórki z powięzi pochwowej u zwierząt (psów), a także od chorego w czasie zabiegu usunięcia wodniaka jądra [35]. Pobieranie fragmentu tej powięzi jest mniej obciążające dla chorego, ponieważ nie wymaga ingerencji w obrębie jamy brzusznej. Dializa otrzewnowa Przeszczepianie komórek mezotelialnych 3
4 telium. W ten sposób dochodzi do przywrócenia ciągłości błony otrzewnowej. Podobne próby opisali również inni autorzy [37,38]. Komórki mezotelialne znakowano środkami fluorescencyjnymi, co umożliwiało dokładną obserwację czasu, drogi migracji i miejsca ich wbudowania do otrzewnej [16,37]. Przeszczepianie komórek mezotelialnych może umożliwić odbudowę ciągłości błony otrzewnowej. Nie uzyskano jednak dotąd przywrócenia czynności fizjologicznych tych komórek i całej błony otrzewnowej [38]. U zwierząt po przeszczepie komórek mezotelialnych doświadczalne zapalenia otrzewnej powodowały zwiększony udział tych komórek w aktywacji i wydłużeniu czasu trwania reakcji zapalnej [38]. Przeszczepianie komórek mezotelialnych z kilku powodów nie zostało jeszcze uznane jako metoda naprawienia uszkodzonej otrzewnej u chorych leczonych dializą otrzewnową. Po pierwsze: przeszczepione komórki nasilają reakcję zapalną poprzez zwiększoną sekrecję czynników prozapalnych. Po drugie: istnieją trudności w pozyskiwaniu komórek mezotelialnych do przeszczepienia u chorych długo dializowanych i w starszym wieku. Po trzecie: nie można dokładnie określić optymalnego momentu wykonania takiego przeszczepienia [39]. Zrosty otrzewnowe i przepukliny brzuszne Jednym z powikłań po zabiegach chirurgicznych wykonywanych w obrębie jamy brzusznej jest tworzenie się zrostów otrzewnowych. Mogą one powodować niedrożność jelit, niepłodność u kobiet lub przewlekły ból. Włókniste zrosty otrzewnowe są wynikiem tworzenia się złogów fibryny i niedostatecznej aktywności fibrynolitycznej uszkodzonych komórek mezotelialnych. Podanie dootrzewnowo w czasie zabiegu operacyjnego komórek mezotelialnych namnożonych w hodowli zapobiega powstawaniu zrostów [40]. Jeszcze lepsze efekty uzyskano po przeszczepie tzw. sztucznej otrzewnej. Jest ona zbudowana z żelu kolagenowego zawierającego fibroblasty oraz z pojedynczej warstwy komórek mezotelialnych [41]. Przeszczepienie takiego graftu w okolice uszkodzonej otrzewnej u zwierząt doświadczalnych znacząco zmniejszało tworzenie się zrostów [41]. Przeszczepienie autologicznych komórek mezotelialnych umieszczonych w warstwie żelu fibrynowego psom po zabiegach chirurgicznych zapobiegało powstawaniu zrostów otrzewnowych [42]. Do leczenia przepuklin brzusznych powstałych po zabiegach chirurgicznych wykorzystuje się materiały sztuczne (polipropylen, politetrafluoroetylen, poliester, kwas poliglikolowy) lub naturalne, takie jak błona podśluzówkowa jelita cienkiego, bezkomórkowa macierz skórna lub bydlęce nasierdzie pokryte glutaraldehydem. Inną możliwością jest stosowanie materiałów, które łatwo pokrywają się komórkami mezotelialnymi (mezotelializacja) in vivo [22]. W pierwszym etapie dochodzi do przylegania i proliferacji komórek mezotelialnych. Następnie materiał ten ulega degradacji, pozostawiając warstwę komórek mezotelialnych, które mogą spełniać swoje funkcje biologiczne. Komórki mezotelialne najszybciej przyle- gają do materiału składającego się z polipropylenu i poliuretanu (PL PU99), wolniej do politetrafluoroetylenu jest to zależne przede wszystkim od wielkości porów [23,43]. Zawał serca W ostatnim czasie przeprowadzono badania eksperymentalne, w których wykorzystano przeszczepienie komórek mezotelialnych w leczeniu zawału serca. Przesłanką do takich badań były obserwacje dokonane przez Campbell i wsp. [44], którzy wszczepili silikonową rurkę do jamy otrzewnowej szczura. Po 2 tygodniach uzyskano protezę naczyniową zbudowaną z wewnętrznej warstwy komórek mezotelialnych, środkowej warstwy miofibroblasów i zewnętrznej macierzy kolagenowej. Taką protezę wykorzystano z powodzeniem do wytworzenia graftu naczyniowego [44]. Zdolność przekształcania się komórek mezotelialnych w komórki śródbłonka badano również w modelu zawału serca u szczura. Komórki mezotelialne przeszczepiono do strefy martwicy [45]. Po miesiącu obserwowano proliferację tych komórek w bliźnie pozawałowej oraz ich wbudowanie do nowych naczyń krwionośnych, gdzie zmieniają się fenotypowo i czynnościowo w komórki śródbłonka. Po przeszczepieniu komórek mezotelialnych stwierdzono poprawę frakcji wyrzutowej oraz zmniejszenie końcoworozkurczowej objętości lewej komory serca w porównaniu z grupą kontrolną [45]. Korzystne są również właściwości przeciwzakrzepowe i fibrynolityczne komórek mezotelialnych wyścielających światło nowego naczynia. Komórki mezotelialne podane w miejsce blizny pozawałowej produkują wiele cytokin i czynników wzrostowych, takich jak VEGF, bfgf, TGF β, PGF, SDF 1α i inne [46]. Czynniki te mają wpływ na nowotworzenie naczyń oraz przyspieszenie odbudowy uszkodzonej tkanki mięśnia sercowego. SDF 1α ma szczególnie silne działanie chemotaktyczne na komórki macierzyste. Powoduje mobilizację tych komórek ze szpiku kostnego i przyciąganie ich do strefy pozawałowej, gdzie ulegają dalszemu różnicowaniu [46]. Trwają badania nad modyfikacją komórek mezotelialnych genami kodującymi czynniki wzrostowe, co pozwoli na jeszcze większy udział zmodyfikowanych genetycznie komórek mezotelialnych w procesie naprawczym [46]. Tak więc przeszczepianie komórek mezotelialnych może stanowić nową strategię leczenia zawału mięśnia sercowego poprzez wpływ tych komórek na nowotworzenie naczyń (różnicowanie w komórki śródbłonka, mięśni gładkich naczyń i fibroblasty przydanki), ich działanie przeciwzapalne, immunomodulujące oraz wpływ na produkcję białek przyspieszających naprawę tkanki [46]. Rekonstrukcja nerwów Nowym sposobem rekonstrukcji uszkodzonego nerwu jest wykorzystanie rurki pokrytej komórkami mezotelialnymi. Lundborg i wsp. [47] zastosowali tę metodę do uzupełnienia 10-milimetrowego ubytku powstałego po przecięciu nerwu kulszowego u szczura. W ciągu kilku dni pomiędzy 4 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2008; 118 (5)
5 proksymalnym i dystalnym kikutem uformował się pień nerwu. Nie obserwowano różnic w gęstości i rozmieszczeniu włókien oraz szybkości przewodzenia pomiędzy modelem z wykorzystaniem komórek mezotelialnych i standardowym przeszczepieniem nerwu [47]. W innym eksperymencie wypełniono milimetrowy ubytek nerwu kulszowego u szczura fragmentem sieci, co pozwoliło na uzyskanie pełnej regeneracji nerwu [48]. Dzięki produkcji surfaktantu przez komórki mezotelialne nie występuje tarcie uzupełnionego ubytku nerwu o otaczające tkanki. Jak się wydaje, wykorzystanie sztucznych materiałów pokrytych komórkami mezotelialnymi jest alternatywą dla dotychczasowych sposobów rekonstrukcji nerwów [22]. Inżynieria genetyczna Trwają liczne badania doświadczalne z zastosowaniem komórek mezotelialnych w inżynierii genetycznej. Po modyfikacji genetycznej tych komórek uzyskano ekspresję genów dla następujących białek: trombomodulina, hormon wzrostu oraz α1 antytrypsyna [22]. Podanie myszom z mocznicą dootrzewnowo komórek mezotelialnych z wprowadzonym genem dla erytropoetyny powoduje wyrównanie niedokrwistości [49]. Po wszczepieniu komórek mezotelialnych z genem dla czynnika cytotoksycznego myszom z rakiem jajnika obserwowano migrację tych komórek w okolice guza i wydłużone przeżycie zwierząt [50]. Wprowadzenie do komórek mezotelialnych znajdujących się w błonie opłucnowej genu dla syntezy czynników zmniejszających naczyniotworzenie hamuje rozwój guza płuc u królików [51]. PODSUMOWANIE Pierwsze autologiczne przeszczepienie komórek mezotelialnych wykonano w 1991 roku. Od tego czasu wiedza na temat budowy i czynności tych komórek znacznie się poszerzyła. Do chwili obecnej przeszczepianie komórek mezotelialnych nie zostało jednak wprowadzone do praktyki klinicznej z powodu pewnych ograniczeń. Po pierwsze, istnieją trudności w pozyskiwaniu komórek do hodowli. Można je wyizolować u ludzi z fragmentu sieci mniejszej lub z płynu dializacyjnego u osób leczonych metodą dializy otrzewnowej [32,33]. Przeszczepienie komórek mezotelialnych w celu zapobiegania wystąpieniu zrostów pooperacyjnych wiązałoby się więc z koniecznością wykonania dodatkowej laparotomii lub laparoskopii przed właściwą operacją. Jest to jednak zabieg zbyt obciążający dla chorego, dlatego nie wprowadzono go do praktyki. U chorych dializowanych otrzewnowo większość komórek mezotelialnych pobranych z płynu dializacyjnego ma fenotyp komórek fibroblastycznych (ulegają transdyferencjacji) [39]. Dlatego też trudno jest pozyskać tym sposobem odpowiednią ilość komórek nadających się do namnożenia w hodowli. Kolejnym czynnikiem ograniczającym wprowadzenie przeszczepiania komórek mezotelialnych do praktyki klinicznej jest niejasny sposób eliminacji nadmiaru przeszczepionych komórek podanych do jamy otrzewnowej. Mogą one ulegać apoptozie, być fagocytowane przez makrofagi lub wychwytywane przez układ limfatyczny [33]. W dostępnych obserwacjach nie ma aktualnie wystarczających informacji na temat sposobu usuwania nadmiaru przeszczepionych komórek i skutków tego procesu. U chorych dializowanych otrzewnowo przeszczepienie komórek mezotelialnych może wywołać stan zapalny błony otrzewnowej. Dlatego też trwają badania nad możliwością wprowadzenia modyfikacji genetycznej komórek mezotelialnych pochodzących z hodowli, polegającej na wprowadzeniu do tych komórek genów dla czynników przeciwzapalnych (np. genu antagonisty receptora dla interleukiny 1) [39]. Pozbawienie komórek mezotelialnych właściwości prozapalnego oddziaływania na błonę otrzewnową umożliwi przeszczepianie tych komórek w celu odbudowy błony otrzewnowej u chorych długotrwale dializowanych. Wreszcie jednym z najważniejszych problemów dotyczących wprowadzenia przeszczepiania komórek mezotelialnych do praktyki klinicznej jest potencjalne ryzyko transformacji nowotworowej tych komórek [39]. Komórka mezotelialna wykazuje po odróżnicowaniu właściwości komórki multipotencjalnej i jako taka może różnicować się również do komórki nowotworowej. Stanowi to istotne zagrożenie związane z ryzykiem wywołania choroby nowotworowej po przeszczepieniu komórek mezotelialnych. Do tej pory przeprowadzono jednak zbyt mało obserwacji klinicznych, by można było jednoznacznie określić stopień takiego zagrożenia [39]. Rozwiązanie wyżej wymienionych problemów związanych z przeszczepianiem komórek mezotelialnych pozwoli w przyszłości na wykorzystanie tej metody leczenia do odbudowy i regeneracji tkanek, a także w inżynierii genetycznej. PIŚMIENNICTWO 1. Di Paolo N, Sacchi G. Atlas of peritoneal histology. Perit Dial Int. 2000; 20 (Suppl 3): Di Paolo N, Sacchi G, Del Vecchio MT, et al. State of art on autologous mesothelial transplant in animals and humans. Int J Artif Organs. 2007; 30: Gaudio E, Casale N, Pannarale N, et al. A scanning electron microscopy morphometric study of the rabbit peritoneal surface. Anat Rec. 1990; 228: Wu YJ, Parker LM, Binder ME, et al. The mesothelial keratinsa new family of cytoskeletal proteins identified in cultured mesothelial cells and non keratinizing epithelia. Cell. 1982; 31: Di Paolo N, Sacchi G. Anatomy and physiology of the peritoneal membrane Contrib Nephrol. 1990; 84: Gotloib L, Schostak A, Barsella P, et al. Heterogeneous density and ultrastructure of rabbit s peritoneal microvasculature. Int J Artif Organs. 1984; 7: Young B, Lowe J, Stevens A, et al. Wheather s Functional Histology. Philadelphia, Churchill Livingstone, Pfeiffer CJ, Pfeiffer DC, Misra HP. Enteric serosal surface in the piglet: a scanning and transmission electron microscopic study of the mesothelium. J Submicrosc Cytol. 1987; 19: Mandl Weber S, Cohen CD, Haslinger B, et al. Vascular endothelial growth factor production and regulation in human peritoneal mesothelial cells. Kidney Int. 2002; 61: Cronauer MV, Stadlmann S, Klocker H, et al. Basic fibroblast growth factor synthesis by human peritoneal mesothelial cells induction by interleukin 1. Am J Pathol. 1999; 155: Przeszczepianie komórek mezotelialnych 5
6 11. Offner FA, Feichtinger H, Stadlmann S, et al. Transforming growth factor beta synthesis by human peritoneal mesothelial cells Induction by interleukin 1. Am J Pathol. 1996; 148: Kimura I, Sakamoto Y, Shibasaki M, et al. Release of endothelins and platelet activating factor by a rat pleural mesothelial cell line. Eur Respir J. 2000; 15: Lee TC, Zhang Y, Aston C, et al. Normal human mesothelial cells and mesothelioma cell lines express insulin like growth factor I and associated molecules. Cancer Res. 1993; 53: Faull RJ, Stanley JM, Fraser S, et al. HB EGF is produced in the peritoneal cavity and enhances mesothelial cell adhesion and migration. Kidney Int. 2001; 59: Adamson IY, Bakowska J, Prieditis H. Proliferation of rat pleural mesothelial cells in response to hepatocyte and keratinocyte growth factors. Am J Respir Cell Mol Biol. 2000; 23: Foley Comer AJ, Herrick SE, Al Mishlab T, et al. Evidence for incorporation of free floating cells as a mechanism of serosal healing. J Cell Sci. 2002; 115: Herrick SE, Mutsaers SE. Mesothelial progenitor cells and their potential in tissue engineering. Int J Biochem Cell Biol. 2004; 36: Damas JK, Waehre T, Yndestad A, et al. Stromal cell derived factor 1 alpha in unstable angina Potential antiinflammatory and matrix stabilizing effects Circulation. 2002; 106: Stylianou E, Jenner LA, Davies M, et al. Isolation, culture and characterization of human peritoneal mesothelial cells. Kidney Int. 1990; 37: Van Hinsbergh VW, Kooistra T, Scheffer MA, et al. Characterisation and fibrinolytic properties of human omental tissue mesothelial cells Comparison with endothelial cells. Blood. 1990; 75: Mutsaers SE, Prele CM, Lansley SM, et al. The origin of regenerating mesothelium a historical perspective. Int J Artif Organs. 2007; 30: Herrick SE, Mutsaers SE. The potential of mesothelial cells in tissue engineering and regenerative medicine applications. Int J Artif Organs. 2007; 30: Yang AH, Chen JY, Lin JK. Myofibroblastic conversion of mesothelial cells. Kidney Int. 2003; 63: Yanez Mo M, Lara Pezzi E, Selgas R, et al. Peritoneal dialysis and epithelial to mesenchymal transition of mesothelial cells. N Engl J Med. 2003; 348: De Vriese AS, Tilton RG, Mortier S, et al. Myofibroblast transdifferentiation of mesothelial cells is mediated by RAGE and contributes to peritoneal fibrosis in uraemia. Nephrol Dial Transplant. 2006; 21: Vargha R, Endemann M, Kratochwill K, et al. Ex vivo reversal of in vivo transdifferentiation in mesothelial cells grown from peritoneal dialysate effluents. Nephrol Dial Transplant. 2006; 21: Wada AM, Smith TK, Osler ME, et al. Epicardial/mesothelial cell line retains vasculogenic potential of embryonic epicardium. Circ Res. 2003; 92: Drakontides AB, Danon MJ, Levine S. Heterotopic neogenesis of sceletal muscle induced in the adult rat diaphragmatic peritoneum ultrastructural and transplantation studies. Histol Histopathol. 1999; 14: Donna A, Betta PG. Differentiation towards cartilage and bone in a primary tumour of pleura Further evidence in suppert of the concept of mesodermoma. Histopathology. 1986; 10: Lucas PA. Stem cells for mesothelial repair an understudied modality Int J Artif Organs. 2007; 30: Di Paolo N, Garosi G, Petrini G, et al. Peritoneal dialysis solution biocompatibility testing in animals. Perit Dial Int. 1995; 15 (Suppl 7): Di Paolo N, Sacchi G, Vanni L, et al. Implant of autologous mesothelial cells in animals and a peritoneal dialysis patient. Int J Artif Organs. 1989; 12: Mutsaers S, Di Paolo N. Future directions in mesothelial transplantation research. Int J Artif Organs. 2007; 30: Asano T, Takazawa R, Yamato M, et al. Mesothelial cells from tunica vaginalis, a practical source for mesothelial transplantation. Int J Artif Organs. 2007; 30: Wańkowicz Z. Znaczenie fizjologiczne i kliniczne zwiększonej przepuszczalności otrzewnej. In: Więcek A, Kokot F. Postępy w nefrologii i nadciśnieniu tętniczym. T. 3. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2004: Di Paolo N, Vanni L, Sacchi G. Autologous implant of peritoneal mesothelium in rabbits and man. Clin Nephrol. 1990; 34: Hekking LH, Harvey VS, Havenith CE, et al. Mesothelial cell transplantation in models of acute inflammation and chronic peritoneal dialysis. Perit Dial Int. 2003; 23: Hekking LH, Zweers MM, Keuning ED, et al. Apparent successful mesothelial cell trans plantation hampered by peritoneal activation. Kidney Int. 2005; 68: Hekking LH, Van den Born J. Feasibility of mesothelial transplantation during experimental peritoneal dialysis and peritonitis. Int J Artif Organs. 2007; 30: Bertram P, Tietze L, Hoopmann M, et al. Interperitoneal transplantation of isologous mesothelial cells for prevention of adhesions. Eur J Surg. 1999; 165: Kuga H, Morisaki T, Nakamura K, et al. Construction of a transplantable tissue engineered artificial peritoneum. Eur Surg Res. 2004; 36: Asano T, Takazawa R, Yamato M, et al. Transplantation of an autologous mesothelial cell sheet prepared from tunica vaginalis prevents post operative adhesions in a canine model. Tissue Eng. 2006; 12: Matthews BD, Pratt BL, Pollinger HS, et al. Assessment of adhesion formation to intra abdominal polypropylene mesh and polytetrafluoroethylene mesh. J Surg Res. 2003; 114: Campbell JH, Efendy JL, Campbell GR. Novel vascular graft grown within recipient s own peritoneal cavity. Circ Res. 1999; 85: Elmadbouh I, Chen Y, Louedec L, et al. Mesothelial cell transplantation in the infarct scar induces neovascularisation and improves heart function Cardiovasc Res. 2005; 68: Elmadbouh I, Michel J, Chachques J. Mesothelial cell transplantation in myocardial infarction. Int J Artif Organs. 2007; 30: Lundborg G, Dahlin LB, Danielsen N, et al. Nerve regeneration across an extended gab A neurobiological view of nerve repair and the possible involvement of neuronotrophic factors. J Hand Surg. 1982; 7: Castaneda F, Kinne RK. Omental graft improves functional recovery of transfected peripheral nerve. Muscle Nerve. 2002; 26: Einbinger T, Sufaro Y, Yusim I, et al. Correction of anemia in uremic mice by genetically modified peritoneal mesothelial cells. Kidney Int. 2003; 63: Rancourt C, Bergeron C, Lane D, et al. Delivery of herpes simplex thymidine kinase bystander effect by engineered human mesothelial cells for the treatment of ovarian cancer. Cytotherapy. 2003; 5; Mae M, Crystal RG. Gene transfer to the pleural mesothelium as a strategy to deliver proteins to the lung parenchyma. Human Gene Ther. 2002; 13: POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2008; 118 (5)
Jakie znaczenie dla pacjentek planujących zabieg rekonstrukcji piersi ma zastosowanie macierzy Bezkomórkowej -ADM Accellular Dermal Matrix
Jakie znaczenie dla pacjentek planujących zabieg rekonstrukcji piersi ma zastosowanie macierzy Bezkomórkowej -ADM Accellular Dermal Matrix Prof. WSZUIE Dr hab. med Dawid Murawa wstęp Współczesne implanty
PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII. Procesy naprawcze
PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII Procesy naprawcze Możliwości naprawcze uszkodzonych tkanek ustroju! Regeneracja (odrost, odnowa)! Organizacja (naprawa, gojenie) Regeneracja komórek, tkanek,
AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ. The role of Sdf-1 in the migration and differentiation of stem cells during skeletal muscle regeneration
mgr Kamil Kowalski Zakład Cytologii Wydział Biologii UW AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ The role of Sdf-1 in the migration and differentiation of stem cells during skeletal muscle regeneration Wpływ chemokiny
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.
KRĄŻENIE KRWI ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE)
KRĄŻENIE KRWI SERCE DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) N. POZAWŁOSOWATE N. PRZEDWŁOSOWATE (POSTKAPILARY)
PRZYKŁADOWE ZASTOSOWANIA PRP W SCHORZENIACH NARZĄDU RUCHU:
Osocze bogatopłytkowe (PRP, ang. Platelet Rich Plasma) to nic innego jak koncentrat autologicznych (własnych) płytek krwi pacjenta, bogatych w czynniki wzrostu. Ich zawartość w normalnej krwi jest stosunkowo
Onkogeneza i zjawisko przejścia nabłonkowomezenchymalnego. Gabriel Wcisło Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego, CSK MON, Warszawa
Onkogeneza i zjawisko przejścia nabłonkowomezenchymalnego raka jajnika Gabriel Wcisło Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego, CSK MON, Warszawa Sześć diabelskich mocy a komórka rakowa (Gibbs
Streszczenie Przedstawiona praca doktorska dotyczy mobilizacji komórek macierzystych do uszkodzonej tkanki mięśniowej. Opisane w niej badania
Streszczenie Przedstawiona praca doktorska dotyczy mobilizacji komórek macierzystych do uszkodzonej tkanki mięśniowej. Opisane w niej badania koncentrowały się na opracowaniu metod prowadzących do zwiększenia
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ KOMÓRKI SATELITARNE (ang. stem cells) potencjał regeneracyjny mięśni HIPERTROFIA MIĘŚNI University College London,
Wskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Orthogen GmbH. Department of Radiology and Microtherapy University of Witten/Herdecke, Germany
Orthogen GmbH Biologiczne podstawy stosowania metody Irap IL-1 IL-1 IL-1Ra Podstawy działania Irap IL-1 Ra! TGF-β! PDGF! IGF! HGF! Przygotowywanie autologicznej kondycjonowanej surowicy (ACS) proces Irap
Good Clinical Practice
Good Clinical Practice Stowarzyszenie na Rzecz Dobrej Praktyki Badań Klinicznych w Polsce (Association for Good Clinical Practice in Poland) http://www.gcppl.org.pl/ Lecznicze produkty zaawansowanej terapii
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie
Tkanka mięśniowa Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana poprzecznie prążkowana serca gładka Tkanka mięśniowa Podstawową własnością
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Katarzyna Pawlak-Buś
Katarzyna Pawlak-Buś Klinika Rumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. Józefa Strusia w Poznaniu Canalis at al., N. Engl. J. Med. 2007 Równowaga
USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek
Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek Model tworzenia mikrokapilar na podłożu fibrynogenowym eksponencjalny wzrost tempa proliferacji i syntezy DNA wraz ze wzrostem stężenia
Kąpiel kwasowęglowa sucha
Kąpiel kwasowęglowa sucha Jest to zabieg polegający na przebywaniu w komorze do suchych kąpieli w CO2 z bezwodnikiem kwasu węglowego. Ciało pacjenta (z wyłączeniem głowy) jest zamknięte w specjalnej komorze,
Jakie są wskazania do zastosowania osocza bogatopłytkowego i fibryny bogatopłytkowej w weterynarii?
Weterynaria Jakie są wskazania do zastosowania osocza bogatopłytkowego i fibryny bogatopłytkowej w weterynarii? Choroby zwyrodnieniowe stawów biodrowych, kolanowych, łokciowych Skręcenia, pęknięcia, rozerwania
Działania niepożądane radioterapii
Działania niepożądane radioterapii Powikłania po radioterapii dzielimy na wczesne i późne. Powikłania wczesne ostre występują w trakcie leczenia i do 3 miesięcy po jego zakończeniu. Ostry odczyn popromienny
Osocze bogatopłytkowe w ginekologii estetycznej
Osocze bogatopłytkowe w ginekologii estetycznej Michał Barwijuk 1. Centralny Szpital Kliniczny MSW, Warszawa Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej 2. NZOZ Medifem, Warszawa
biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA
biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%
DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny
Oddziaływanie komórki z macierzą. adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza
Oddziaływanie komórki z macierzą embriogeneza gojenie ran adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza morfogeneza Adhezja: oddziaływania komórek z fibronektyną, lamininą Proliferacja: laminina,
Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Klinika Ortopedii Dziecięcej Katedry Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie
1 Szymon Skwarcz Klinika Ortopedii Dziecięcej Katedry Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie Wpływ aktywowanego autologicznego osocza bogatopłytkowego (PRP) oraz fosforanu trójwapniowego hydroksyapatytu na
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji Bendamustini hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się
www.dializadomowa.pl
12 marca 2009 r Informacja prasowa Przewlekła choroba nerek prowadzi do nieodwracalnej niewydolności tego organu. Jedyną możliwością utrzymania chorego przy życiu jest leczenie nerkozastępcze. Dializowanie
Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF
Agnieszka Gładysz Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej Akademia Medyczna Prof.
UKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz Rdzeń kręgowy > część ośrodkowego UN > bodźce z mózgowia do obwodowego UN > Ф 1cm, 30g, 45cm > poniżej L2: ogon koński Uszkodzenia rdzenia kręgowego
Biologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń narządu ruchu
Biologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń Ilość godzin: 40h seminaria Ilość grup: 2 Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną Kierunek: Fizjoterapia ścieżka neurologiczna Rok: II - Lic Tryb: stacjonarne
3. Aspekty patofi zjologiczne gojenia się uszkodzonych tkanek
3. Aspekty patofi zjologiczne gojenia się uszkodzonych tkanek Bożena Czarkowska-Pączek W czasie życia osobniczego organizm ludzki jest stale narażony na działanie różnego rodzaju czynników uszkadzających.
Organizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j
Medycyna Regeneracyjna. Leczenie schorzeń ortopedycznych osoczem bogatopłytkowym PRP
Medycyna Regeneracyjna Leczenie schorzeń ortopedycznych osoczem bogatopłytkowym PRP Od niedługiego czasu w wielu placówkach leczniczo weteranaryjnych istnieje możliwość skorzystania z najnowocześniejszej
Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym
Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Zaburzenia krzepnięcia - diagnostyka w
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń.
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń. Prof. Aleksander Sieroń jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny fizykalnej. Kieruje
l.p CBM CBM s. Rydygiera SPSK
Molekularne podstawy chorób narządu ruchu Kierunek: Fizjoterapia Rok:II - licencjat Tryb: stacjonarny opiekun kierunku: mgr Piotr Białas (pbialas@ump.edu.pl) Ilość seminariów: 40 godzin Forma zaliczenia:
PRZEWODNIK PO PRODUKTACH. Nowoczesne rozwiązania dla Medycyny Regeneracyjnej
PRZEWODNIK PO PRODUKTACH Nowoczesne rozwiązania dla Medycyny Regeneracyjnej PRZEWODNIK Medycyna Estetyczna PO PRODUKTACH Stomatologia Nowoczesne Chirurgia rozwiązania i Ortopedia dla Medycyny Weterynaria
Dr inż. Marta Kamińska
Wykład 4 Nowe techniki i technologie dla medycyny Dr inż. Marta Kamińska Wykład 4 Tkanka to grupa lub warstwa komórek wyspecjalizowanych w podobny sposób i pełniących wspólnie pewną specyficzną funkcję.
Tkanka nabłonkowa. (budowa)
Tkanka nabłonkowa (budowa) Komórki tkanki nabłonkowej tworzą zwarte warstwy, zwane nabłonkami. Są układem ściśle upakowanych komórek tworzących błony. 1) główną masę tkanki stanowią komórki. 2) istota
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Przemysław Pyda. Przeszczepianie trzustki
Przemysław Pyda Przeszczepianie trzustki Przeszczepianie trzustki na świecie Wskazania i rodzaj przeszczepu (I) Cukrzyca powikłana nefropatią; podwójny przeszczep nerka trzustka jednoczasowo z nerką SPK
Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?
Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
ZASTOSOWANIE MD-TISSUE W TERAPII ANTI-AGING
Starzenie się skóry jest rezultatem wpływu wielu czynników biologicznych, biochemicznych i genetycznych na indywidualne jednostki. Jednocześnie wpływ czynników zewnętrznych chemicznych i fizycznych determinują
BIOLOGIA KOMÓRKI WYKORZYSTANIE HODOWANYCH IN VITRO KOMÓREK SKÓRY LUDZKIEJ W TRANSPLANTOLOGII MECHANIZM GOJENIA RAN
BIOLOGIA KOMÓRKI WYKORZYSTANIE HODOWANYCH IN VITRO KOMÓREK SKÓRY LUDZKIEJ W TRANSPLANTOLOGII MECHANIZM GOJENIA RAN Skóra stanowi barierę ochronną organizmu. Utrata jej integralności na skutek uszkodzenia
Regulacja wzrostu i różnicowania komórek poprzez oddziaływanie komórek z macierzą zewnątrzkomórkową
PLAN WYKŁADÓW Regulacja wzrostu i różnicowania komórek poprzez oddziaływanie komórek z macierzą zewnątrzkomórkową Kontrola rozwoju tkanki in vitro Biomateriały i nośniki w medycynie odtwórczej - oddziaływanie
Bartosz Horosz. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego Warszawa. Sopot, 17 kwietnia 2015r.
Bartosz Horosz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego Warszawa Sopot, 17 kwietnia 2015r. Zjawisko Śródoperacyjną hipotermię definiuje się jako obniżenie
KOŁO NAUKOWE IMMUNOLOGII. Mikrochimeryzm badania w hodowlach leukocytów in vitro
KOŁO NAUKOWE IMMUNOLOGII Mikrochimeryzm badania w hodowlach leukocytów in vitro Koło Naukowe Immunolgii kolo_immunologii@biol.uw.edu.pl kolo_immunologii.kn@uw.edu.pl CEL I PRZEDMIOT PROJEKTU Celem doświadczenia
Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW.
Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Rak trzustki na drugim miejscu pośród nowotworów w gastroenterologii. Na 9 miejscu pod względem lokalizacji
Krwiotworzenie (Hematopoeza)
Krwiotworzenie (Hematopoeza) Zgadnienia Rozwój układu krwiotwórczego Szpik kostny jako główny narząd krwiotwórczy Metody badania szpiku Krwiotwórcze komórki macierzyste (KKM) Regulacja krwiotworzenia Przeszczepianie
UKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
1600-Le5MREG-J Kod ERASMUS 12.00
Załącznik do zarządzenia nr 166 Rektora UMK z dnia 21 grudnia 2015 r. Formularz opisu (formularz sylabusa) na studiach wyższych, doktoranckich, podyplomowych i kursach dokształcających A. Ogólny opis Nazwa
Budowa i rodzaje tkanek zwierzęcych
Budowa i rodzaje tkanek zwierzęcych 1.WskaŜ prawidłową kolejność ukazującą stopniowe komplikowanie się budowy organizmów. A. komórka tkanka organizm narząd B. organizm narząd komórka tkanka C. komórka
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Funkcja błony otrzewnowej
Dr n. med. Aleksander Horeglad, Szpital Wojewódzki w Przemyślu Funkcja błony otrzewnowej Dializa otrzewnowa polega na wykorzystaniu błony otrzewnowej jako dializatora w procesie usuwania nagromadzonych
Leki immunomodulujące-przełom w leczeniu nowotworów hematologicznych
Leki immunomodulujące-przełom w leczeniu nowotworów hematologicznych Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa
Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej
MedTrends 2016 Europejskie Forum Nowoczesnej Ochrony Zdrowia Zabrze, 18-19 marca 2016 r. Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej Prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański Katedra i Klinika
Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji. komórki. macierz zewnątrzkomórkowa
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji komórki Tkanki macierz zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty roślin
TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa
Funkcje tkanki łącznej: TKANKA ŁĄCZNA łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odŝywczych i biologicznie czynnych w organizmie odpowiada za większość procesów
Zakresy świadczeń. chirurgia naczyniowa - drugi poziom referencyjny. chirurgia szczękowo-twarzowa. dermatologia i wenerologia
Zakresy świadczeń Tryb realizacji świadczeń Lp. Kod produktu Nazwa świadczenia Uwagi 1 2 3 4 6 7 1 5.52.01.0000029 Hospitalizacja przed przekazaniem do ośrodka o wyższym poziomie referencyjnym 5 12 X X
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV HCV zidentyfikowany w 1989 roku należy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA koduje białka strukturalne i niestrukturalne (co najmniej 10) ma 6 podstawowych
Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Molekularne podłoże dysfunkcji otrzewnej u chorych dializowanych otrzewnowo
PRACA POGLĄDOWA Forum Nefrologiczne 2015, tom 8, nr 3, 157 162 Copyright 2015 Via Medica ISSN 1899 3338 Janusz Witowski Katedra i Zakład Patofizjologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu www.fn.viamedica.pl
Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE
LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE PRODUKT LECZNICZY - DEFINICJA Art. 2 pkt.32 Ustawy - Prawo farmaceutyczne Substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości: zapobiegania
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS. Inżynieria genetyczna. Podstawowe pojęcia Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS Część I Badanie ekspresji genów Podstawy klonowania i różnicowania transformantów Kolokwium (14pkt) Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka Kolokwium (26pkt) EGZAMIN
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Zastosowanie żelu bogatopłytkowego PRP w medycynie
Zastosowanie żelu bogatopłytkowego PRP w medycynie dr n.med. Marcin Drygalski PRP koncentrat autologicznych płytek ludzkiej krwi w niewielkiej ilości osocza, w którym stężenie wynosi 1 mln płytek na mm
Układ oddechowy Bogusław Nedoszytko. WSZPIZU Wydział w Gdyni
Układ oddechowy Bogusław Nedoszytko WSZPIZU Wydział w Gdyni http://www.nedo.amg.gda.pl www.nedo.amg.gda.pl/wszpziu/ Układ oddechowy Funkcje Wymiana gazowa - doprowadzenie do organizmu tlenu i odprowadzenie
Specjalna Terapia Szyi i Dekoltu. DTS MG Co., Ltd.
Specjalna Terapia Szyi i Dekoltu DTS MG Co., Ltd. Objawy starzenia się skóry szyi i dekoltu Podwójny podbródek Głębokie zmarszczki Pigmentacja Fotostarzenie Odwodnienie i suchość Powody starzenia się okolic
Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do:
FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy ROZWÓJ KOŚCI przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej po 8
[2ZPK/KII] Inżynieria genetyczna w kosmetologii
[2ZPK/KII] Inżynieria genetyczna w kosmetologii 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej modułu Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr
Fizjologia człowieka
Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,
prf duo Wirówka PRF Duo jest jedynym dostępnym w Polsce urządzeniem do pozyskiwania PRF rekomendowanym przez dr Choukrouna. CHIRURGIA I IMPLANTOLOGIA
CHIRURGIA I IMPLANTOLOGIA prf duo Krwiopochodne materiały autogenne oraz ich właściwości regeneracyjne znane są od lat 70. ubiegłego wieku wtedy odkryto osocze bogatopłytkowe (PRP Platelet Rich Plasma).
LASER KTP. CZAJOWSKA Justyna 32D
LASER KTP CZAJOWSKA Justyna 32D WSTĘP Lasery coraz częściej są stosowne we współczesnej medycynie. Efekt oddziaływania światła laserowego na organizm jest wypadkową właściwości fizycznych światła lasera
Immunoterapia w praktyce rak nerki
Immunoterapia w praktyce rak nerki VII Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Warszawa 09 sierpień 2018 Piotr Tomczak Uniwersytet Medyczny Poznań Katedra i Klinika Onkologii Leczenie mrcc - zalecenia
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
UKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Seminarium dla studentów Przemysław Pyda
Seminarium dla studentów - 2016 Przemysław Pyda Historia wyników transplantacji jelit 1967 1972 1985 Pierwsze przeszczepienie jelit Lillehei Uniwesytet Minesota Pierwsze 10 transplantacji jelit najdłuższe
Mikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie
Mikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie DEFINICJA Mikroorganizm (drobnoustrój) to organizm niewidoczny gołym okiem. Pojęcie to nie jest zbyt precyzyjne lecz z pewnością mikroorganizmami są: bakterie,
Immunologia komórkowa
Immunologia komórkowa ocena immunofenotypu komórek Mariusz Kaczmarek Immunofenotyp Definicja I Charakterystyczny zbiór antygenów stanowiących elementy różnych struktur komórki, związany z jej różnicowaniem,
Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska
Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa
Ocena immunologiczna i genetyczna białaczkowych komórek macierzystych
Karolina Klara Radomska Ocena immunologiczna i genetyczna białaczkowych komórek macierzystych Streszczenie Wstęp Ostre białaczki szpikowe (Acute Myeloid Leukemia, AML) to grupa nowotworów mieloidalnych,
Tkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:
Tkanka kostna Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Osteogeneza (kościotworzenie) - przeważa do 25-30 lat tzn. do osiągnięcia szczytowej
Opieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych
Opieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych Dr n. med. Jacek Schmidt Oddział Otolaryngologiczny ZOZ MSWiA w Łodzi Operacje endoskopowe
MASZ DAR UZDRAWIANIA DRUGIE ŻYCIE
MASZ DAR UZDRAWIANIA DRUGIE ŻYCIE Organizm człowieka jest zbudowany z narządów i tkanek. Czasem mogą być uszkodzone od urodzenia (np. w skutek wad genetycznych), częściej w ciągu życia może dojść do poważnego
Ropniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii
Michał Pasierbek, Andrzej Grabowski, Filip Achtelik, Wojciech Korlacki Ropniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii Klinika Chirurgii Wad Rozwojowych Dzieci i Traumatologii w Zabrzu
Spis treści SPIS TREŚCI
Spis treści SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 13 1.1. Patogeneza pemfigoidu i opryszczkowatego zapalenia skóry... 13 1.1.1. Pemfigoid pęcherzowy - bullous pemphigoid... 13 1.1.2. Opryszczkowate zapalenie skóry -
Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie