Manufaktura Ceglarska

Transkrypt

1 Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie to inicjatywa mająca na celu produkcję ceramicznych elementów architektonicznych przy zastosowaniu tradycyjnej technologii. Manufaktura specjalizuje się głównie w architekturze średniowiecznej. Rogiński Warsztat Artystyczny jest rodzinną firmą, od 2000 r. zajmującą się produkcją wyrobów ceramicznych. Właściciel Warsztatu, Łukasz Rogiński, jest uznanym na wybrzeżu artystą grafikiem, absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ceramiką zajmuje się od roku Prace artysty znajdują się zarówno w zbiorach publicznych jak i prywatnych, w Polsce i zagranicą. Współwłaścicielem firmy jest syn Łukasza Grzegorz, również absolwent Gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 2002 we współpracy z kasztelanem Zamku w Gniewie, Jarosławem Struczyńskim, postanowiliśmy Kształtka gzymsowa, zleceniodawca: Zamek w Gniewie, miejsce realizacji: dziedziniec zamkowy stworzyć eksperymentalną pracownię ceramiki. Warsztat zlokalizowany wśród nastrojowych murów podzamcza które staramy się studiować, wcielać w życie i propago- stanowi integralną część zamku (dostępną dla zwiedzają- wać. Następnym zadaniem, jakie sobie postawiliśmy, jest cych) jego rolą jest poznawanie i popularyzacja starych produkcja materiałów budowlanych i elementów archi- technik ceramicznych, szczególnie tych związanych ze tektonicznych w oparciu o technologie tradycyjne. średniowieczem. Archeologia stosowana to pojęcie, Ostatecznie pracownia przybrała nazwę Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie. Przyjazna technologia Początkowo produkcja nasza nastawiona była tylko na potrzeby renowacji miejscowego zamku, jednakże w trakcie powstawania pracowni okazało się, że pomysł ten spotkał się z dużym zainteresowaniem oraz życzliwością wielu osób i instytucji. W związku z tym zaczęliśmy stopniowo dopracowywać naszą ofertę, kierując ją do instytucji (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Kształtki gzymsowe na dziedzińcu Zamku w Gniewie 26 Muzeum Zamkowe w Malborku) oraz do firm i osób

2 cję starych wzorów do współczesnych potrzeb i warunków. Dobrym przykładem są produkowane przez nas licówki, które imitują fakturę i wątek muru średniowiecznego (główka + wozówka). Licówki stoso- Stosowane przez nas metody pozwalają na adapta- wać można np. na elewacje budynków docieplonych styropianem lub też we wnętrzach (np. przyklejając je bezpośrednio do płyt g-k). Jeśli zachodzi taka potrzeba, wymiary licówek mogą zostać dopasowane do potrzeb klientów. Innym przykładem udanego mariażu starych i nowych technologii są płytki podłogowe. Ze względu na ich ręczne wykonanie posiadają one porowatą strukturę, która czyni je słabszymi niż formowane maszynowo płytki glazurowane. Jednak w praktyce cecha ta doskonale współgra z systemami ogrzewania podłogowego płytki z Manufaktury Ceglarskiej dobrze przewodzą ciepło, oddając je bez zbędnych strat do ogrzewanego pomieszczenia. Jeśli zaś chodzi o ich trwałość, to należy pamiętać, że płytki wykonywane w podobny sposób istnieją i są często nadal eksploatowane w obiektach liczących sobie kilkaset lat. Manufaktura wciąż eksperymentuje i wprowadza włamur zamkowy (Gniew) tuż przed renowacją sne, autorskie pomysły. Ich przykładem jest kominkowy blat (fot. na str. 30) o kolorze i strukturze zbliżonej związanych z konserwacją zabytków. Zainteresowanie osób prywatnych spowodowało dalsze poszerzenie oferty o elementy związane z wystrojem, urządzaniem i wykańczaniem wnętrz. Manufaktura Ceglarska bazuje przede wszystkim na ręcznych metodach obróbki ceramiki. Większość wyrobów jest wypalana w piecu gołopłomiennym, opalanym węglem i drewnem. Wypał taki często pozostawia charakterystyczne ślady malowania ogniem, tworzące przypadkowy i zawsze piękny wzór barw. Wzór ten jest szczególnie dobrze widoczny w projektowanych przez nas podłogach. Uważamy, że stosowanie tradycyjnych technologii kreuje produkt, który jest przyjazny ludziom Ten sam mur po renowacji i buduje naturalny, ciepły klimat w najbliższym otoczeniu człowieka w jego domu. Produkty Praca z ceramiką wymaga połączenia kilku szczególnych umiejętności, takich jak wrażliwość na formę, kolor czy fakturę oraz cierpliwość i wiedzę w zakresie technologii. Cechy te w połączeniu z dużym doświadczeniem projektowym pozwalają nam podchodzić do każdego zlecenia w sposób indywidualny. Chcielibyśmy, aby produkty nasze traktowane były jako autorska forma ekspresji. Zbliżenie odnowionego muru 27

3 do marmuru (zresztą w ten sposób możemy wykonać W początkowym okresie naszego istnienia próbowa- wszelkie płaskie powierzchnie, np. półki, szczególnie liśmy korzystać ze złóż lokalnych oraz mas ceramicz- kominkowe czy blaty stołów). nych, na których pracują lokalne cegielnie okazało się Ostatnią pozycją w ofercie Manufaktury jest tzw. cera- jednak, że masy te nie posiadają zadawalających nas mika ozdobna autorskie misy, dzbany, donice itd. właściwości i jakości. Wykorzystując nasze wcześniejsze Odniesienie sukcesu w ceramice wymaga nie tylko kontakty nawiązaliśmy współpracę ze znaną w branży opanowania umiejętności wytwarzania przedmio- Klinkiernią Ołdrzychów (grupa Wacław Jopek), więk- tu. Ogromne znaczenie ma także rodzaj materia- szość naszej produkcji opiera się na doskonałej jako- łu jaki wykorzystuje się w produkcji Manufaktura ści masie klinkierowej pochodzącej z tego właśnie Ceglarska na Zamku w Gniewie korzysta tylko i wy- zakładu. Korzystamy także z doskonałej jakości mas łącznie z profesjonalnych mas klinkierowych, których kamionkowych pochodzące z Gozdnickich Zakładów używają także takie firmy jak CRH Klinkier czy FCB Ceramicznych (grupa CRH Klinkier). Wacław Jopek. Różne rodzaje mas łączymy ze sobą, tworząc pożądane przez nas efekty, kolory i struktury. Uzyskiwane przez Technologia produkcji nas kolory są wypadkową składu masy oraz temperatury osiąganej podczas wypału. Masy ceramiczne Kluczową sprawą jest rodzaj i przygotowanie materia- Formowanie wyrobów łu, na którym pracujemy. Trzeba pamiętać, że wyro- Formowanie wyrobów powstających w Manufakturze by gliniane (szczególnie w branży budowlanej) nie są odbywa się za pomocą sposobów od wieków stosowa- wykonywane ze zwykłej, wykopywanej z ziemi gliny. nych w ceramice przez wszystkie cywilizacje. Główną Mówiąc współcześnie o materiale ceramicznym mamy wykorzystywaną przez nas metodą jest wyklejanie/wyci- na myśli różne masy ceramiczne. Masy takie zawierają skanie w formie, sposób ten nadaje się znakomicie do bardzo wiele różnych dodatków, których postać i za- produkcji kafli, licówek itp. wartość w znacznym stopniu zależą od miejsca pocho- Formy jakich używamy, wykonujemy sami, w zależności dzenia: regionu i złoża. od pożądanego wymiaru przedmiotu. Do ich wykonaformowanie płytki podłogowej w drewnianej formie 28

4 Pokaz wypału ceramiki w piecu węgierskim Wypał w piecu skrzyniowym nia stosujemy stal lub drewno. Ciekawostką tutaj jest ry pieca i dopiero stamtąd do przewodu kominowe- sposób wykonania kształtek gzymsowych. W pierwszej go. W takim piecu płomień bezpośrednio oddziału- kolejności formujemy cegłę o zadanym formacie, je na przedmioty tworząc nieraz bardzo ciekawe, nie- później wkładamy ją do formy drewnianej o otwar- równomierne przebarwienia. Wyroby do wypału usta- tym boku z wyciętym profilem. Tnąc cegłę wzdłuż pro- wia się bezpośrednio jedne na drugich, np. jednorazo- filu otrzymujemy odpowiednią kształtkę. wo do komory o pojemności 10 m3 wchodzi ok Inne metody to formowanie na toczku ceramicz- pełnych, dużych cegieł gotyckich. nym oraz wylepianie gotowych przedmiotów z wał- Piec opalany jest węglem i drewnem, cykl wypału trwa ków lub plastrów. Ostatnia metoda mimo, że praco- około 5 dni palenia i kilku dni, w czasie których piec sty- chłonna i długotrwała, to umożliwia tworzenie przed- gnie. Trzeba dodać, że powolne stygnięcie jest również miotów o dużych rozmiarach przykładem jest tutaj bardzo ważnym etapem produkcji. dzban o wysokości 170 cm wykonany na zamówienie Zamku w Gniewie. Końcowa obróbka przedmiotów Po rozładowaniu pieca odbywa się sortowanie i ewen- Wypalanie przedmiotów tualna końcowa obróbka wyrobów. Niektóre produkty, Sercem każdego zakładu ceramicznego jest piec słu- jak np. kafle podłogowe wymagają dodatkowych zabie- żący do wypalania wyrobów. Piec, na którym pracu- gów mających na celu poprawę ich właściwości użyt- jemy należy do grupy tzw. pieców gołopłomiennych. kowych. Kafle są natłuszczane specjalnymi preparata- Nazwa pieca bierze się ze sposobu jego funkcjonowania mi, aby uzyskały gładką, nie przyjmującą zanieczysz- płomień z palenisk wchodzi bezpośrednio do komo- czeń powierzchnię. Kafle wykonane tą metodą nadają się doskonale do salonów czy korytarzy, najstarsza nasza Asortyment wyrobów Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie realizacja tego typu podłogi liczy sobie już 7 lat i jak do tej pory nie wykazuje żadnych śladów zużycia. Niekiedy zamawiający chce podbarwić elementy przeznaczone cegła gotycka, fakturowana ręcznie, różne formaty, cegła licówka, zarówno główka, jak i wozówka, fakturowana ręcznie, różne formaty, cegła licówka kominkowa, format 195 x 85 x 45 mm, płytki podłogowe (faktura piasek), format 200 x 200 mm, płytki podłogowe (gładkie), format 200 x 200 mm, płytki podłogowe ( łamane mozaikowe), format 250 x 250 mm, płytki podłogowe (sześciokątne), średnica 200 mm, kształtki profilowane (dowolne wzory i formaty), blaty marmurkowe, dowolne formaty i kształty, wszelkiego typu naczynia ceramiczne, autorskie rzeźby ceramiczne i płaskorzeźby na elewacje, głównie chodzi tu o licówki, które dzięki temu uzyskują jeszcze starszy wygląd. Sposób podbarwiania wypalonego przedmiotu jest prosty wcieramy w jego powierzchnię zawiesinę tlenków metali i środków natłuszczających. Trwały efekt kilkusetletniego brudu jest gwarantowany. Inną metodą barwienia jest angobowanie. W tej metodzie przed wypaleniem w piecu na wysuszony wyrób napylana jest delikatna zawiesina tlenku i masy glinianej w innym kolorze (zależy on od rodzaju tlenku użytego w zawiesinie angobie). 29

5 Kształtka gzymsowa przeznaczona na wykończenie kominka, wyprodukowana na zlecenie prywatnego inwestora Cegła-licówka gotycka, przeznaczona do rekonstrukcji elewacji zewnętrznej, zleceniodawca: osoba prywatna Nasi klienci Terminy realizacji Oferta Manufaktury jest skierowana przede wszystkim Bardzo ważną sprawą dotyczącą realizacji inwesty- do firm oraz instytucji związanych z ochroną zabytków. cji jest pytanie o termin jej zakończenia. Manufaktura Szybko jednak się okazało, że oferta są zainteresowane Ceglarska opiera się na tradycyjnych metodach pro- również firmy i jednostki samorządowe, które są zobo- dukcji i w związku z tym jesteśmy ograniczeni wymo- wiązane do dbania o wygląd swoich miast czy dzielnic. gami technologii. Głównym problemem jest tutaj susze- Naszym niejako naturalnym klientem są muzea, na zle- nie uformowanych przedmiotów, które odbywa się na cenie których przygotowujemy różne elementy ekspo- powietrzu ( suszarnia naturalna ). Proces ten, w za- zycji, jak np. kopie dawnych wyrobów ceramicznych leżności od pogody, trwa zwykle około miesiąca i nie czy elementy imitujące elewacje dawnych budynków ma możliwości jego skrócenia. Składając u nas zamó- (licówka gotycka). wienie trzeba się liczyć z co najmniej miesięcznym ter- Naszymi klientami są również osoby prywatne, dla któ- minem realizacji. rych projektujemy i wykonujemy zabudowy kominków tylko przy użyciu wytworzonych przez nas materiałów, niekiedy specjalnie wymyślonych na potrzeby danej realizacji. Blat kominkowy, wykonany dla inwestora prywatnego 30 Grzegorz Rogiński Rogiński Warsztat Artystyczny