JAK WPROWADZIĆ KARTĘ DUŻEJ RODZINY?

Transkrypt

1 MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ JAK WPROWADZIĆ KARTĘ DUŻEJ RODZINY? PORADNIK DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Warszawa, wrzesień 2013 r. 1

2 ISBN Łamanie i druk ZWP MPiPS. Zam. 507/

3 Spis treści Rozdział I. Karta Dużej Rodziny Co to jest Karta Dużej Rodziny... 7 Korzyści dla gminy płynące z wprowadzenia Karty... 7 Dane statystyczne na temat jednostek samorządowych posiadających Kartę Dużej Rodziny Warunki przyznawania Karty Dużej Rodziny... 9 a) Liczba dzieci w rodzinie... 9 b) Wiek dziecka c) Zamieszkanie/zameldowanie oraz dokumenty niezbędne do wydania Karty Dużej Rodziny d) Przykładowe uprawnienia jakie przysługują rodzinom wielodzietnym na podstawie Karty katalog ulg i zniżek, do których uprawnia Karta Dużej Rodziny Rozdział II. Jak wprowadzić Kartę Dużej Rodziny w gminie krok po kroku Analiza zasobów i możliwości przyznawania ulg Przygotowanie dokumentów niezbędnych do wprowadzenia Karty Dużej Rodziny WARIANT I przygotowanie uchwały i załączników Wzór uchwała i załączniki na przykładzie Grodziska Mazowieckiego WARIANT II przygotowanie uchwały, zarządzenia i załączników Wzór uchwała i zarządzenie z załącznikami na przykładzie Miasta Lublin Przyjęcie uchwały przez Radę Gminy Pozyskanie partnerów do realizacji programu wśród firm znajdujących się na terenie gminy Obsługa administracyjna Karty Dużej Rodziny Sposób rozliczania Karty Dużej Rodziny Przykładowe koszty ponoszone przez samorządy w związku z funkcjonowaniem karty Rozdział III. Jak wprowadzić Kartę Dużej Rodziny w powiecie krok po kroku Opracowanie przez powiat programu Powiatowej Karty Rodziny, w tym regulaminu wydawania i korzystania z Karty, katalogu ulg i zwolnień, wzorów dokumentów WARIANT I na przykładzie powiatu tarnowskiego Opracowanie przez powiat programu Powiatowej Karty Rodziny, w tym regulaminu wydawania i korzystania z Karty, katalogu ulg i zwolnień, wzorów dokumentów WARIANT II na przykładzie powiatu wołomińskiego Podjęcie uchwały w sprawie opracowania powiatowego programu polityki prorodzinnej oraz uchwały w sprawie uchwalenia Programu polityki prorodzinnej w powiecie Podjęcie uchwały w sprawie wprowadzenia programu Powiatowej Karty Rodziny wraz z załącznikami

4 Podjęcie przez gminę Uchwały w sprawie przystąpienia do programu Powiatowej Karty.. 62 Złożenie przez gminę Wniosku o przyznanie dotacji na zadania, w ramach których wspierane będą rodziny wielodzietne posiadające Powiatową Kartę Rodziny Rozpatrzenie przez powiat wniosków i podjęcie uchwał w sprawie udzielenia gminie dotacji na wskazane przez nią zadania Podpisanie stosownej umowy/porozumienia między powiatem a gminą Przyjmowanie przez gminę Wniosków o wydanie Powiatowej Karty Rodziny i przesyłanie do powiatu zbiorczych Wniosków o wystawienie Powiatowej Karty Rodziny dla osób uprawnionych Partnerstwo Obsługa administracyjna Sposób rozliczania Podsumowanie

5 Rodzina jest pierwszą i podstawową szkołą miłości społecznej JAN PAWEŁ II Szanowni Państwo, Rok 2013 to w Polsce Rok Rodziny. Chcemy w ten sposób podkreślić i docenić rolę, jaką odgrywa ona w społeczeństwie. Z tej okazji Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podejmuje szereg inicjatyw, które mają poprawić sytuację rodzin, szczególnie tych wielodzietnych. Jedną z nich jest promocja samorządowej Karty Dużych Rodzin. Oprócz bezpośredniego wsparcia rodzin, Karta ma na celu promocję modelu rodziny wielodzietnej i jej pozytywnego wizerunku. Wprowadza system zniżek oraz dodatkowych uprawnień, a jej posiadacze mają możliwość korzystania z szerokiego katalogu oferty kulturalnej, oświatowej, rekreacyjnej czy transportowej oferowanej przez miasta, gminy i powiaty. Ta Karta to przykład przemyślanego i skutecznego wspierania wielodzietności, tak ważnej dla rozwoju demograficznego Polski. Dlatego wiele samorządów już wprowadziło Kartę Dużych Rodzin obecnie to już blisko 100 programów. To z ich przedstawicielami oraz Związkiem Dużych Rodzin Trzy Plus utworzyliśmy Zespół ds. propagowania samorządowych Kart Dużych Rodzin. Zespół ten przygotował poradnik dla samorządowców Jak wprowadzić Kartę Dużej Rodziny?. Znajdą w nim Państwo wiele praktycznych wskazówek, jak krok po kroku wprowadzić kartę oraz sprawdzone pomysły, jak najlepiej ją zastosować na poziomie samorządu. W poradniku wykorzystaliśmy doświadczenia tych, którzy już od dłuższego czasu wspierają w ten sposób rodziny wielodzietne: Miasto Lublin, Grodzisk Mazowiecki, powiat wołomiński, tarnowski oraz Związek Dużych Rodzin Trzy Plus. Zachęcam Państwa do zapoznania się z niniejszym opracowaniem oraz materiałami zamieszczonymi na stronie internetowej Związku Rodzin Dużych Trzy Plus Mam nadzieję, że przedstawiony poradnik ułatwi Państwu podjęcie decyzji o wprowadzeniu Karty w Państwa gminie lub powiecie i wsparciu w ten sposób idei wielodzietności i jej znaczenia dla rozwoju demograficznego Polski. 5

6 6

7 ROZDZIAŁ I. KARTA DUŻEJ RODZINY 1. Co to jest Karta Dużej Rodziny Samorządy lokalne dysponują szeregiem instrumentów, za pomocą których mogą wpływać na codzienne życie mieszkańców. Karta Dużej Rodziny jest to zespół działań ujęty w ramy programów, które pod różnymi nazwami funkcjonują w wielu miastach i gminach w Polsce bądź wprowadzonych jako samodzielny instrument nieobudowany programem. Karta wprowadzana jest przez jednostki samorządu lokalnego, głównie w miastach, gminach, ale też istnieją Karty o zasięgu powiatowym. Celem inicjatywy Karta Dużej Rodziny jest wspieranie rodziny wielodzietnej, zwiększanie szans rozwojowych i życiowych dzieci oraz młodzieży wychowującej się w tych rodzinach, promowanie modelu rodziny wielodzietnej i jej wizerunku. Jedynym kryterium przyznawania Karty jest liczba dzieci w rodzinie, nie jest istotna sytuacja materialna rodziny. Karta nie jest instrumentem polityki socjalnej, jest wyrazem docenienia przez samorząd rodzin wychowujących liczne potomstwo. Samorządowa Karta Dużej Rodziny jest definiowana jako zespół działań mających na celu wsparcie materialne rodzin ze szczególnym uwzględnieniem rodzin wielodzietnych. W praktyce najczęściej są to zniżki na korzystanie z usług (zarówno podmiotów komunalnych jak i prywatnych) dla rodzin z określoną liczbą dzieci. Działania te nie muszą być nazwane Kartą Dużej Rodziny (i w praktyce niekiedy nazwa jest inna), natomiast powinien istnieć dokument, który opisuje te działania. Może to być program, który ogranicza się jedynie do rodzin wielodzietnych (definiowanych jako 3+ lub 4+), jak również program adresowany do wszystkich rodzin jednak dający progresywne korzyści dla rodzin z większą liczbą dzieci. Nazwa programu wspierania dużych rodzin może mieć istotny wpływ na ich postrzeganie. Przykładowe nazwy: Rodzina na 5+, Rodzina Plus, Duża Rodzina, Dwa Plus 3 i jeszcze więcej, Nas Troje i więcej, Gmina. Przyjazna dla Rodziny+. Korzyści dla gminy płynące z wprowadzenia Karty Coraz więcej samorządów dostrzega korzyści wynikające z wprowadzenia Karty Dużej Rodziny. Karta oddziałuje w wielu obszarach życia społeczności lokalnej. Po pierwsze jest instrumentem obniżającym koszty comiesięcznych rachunków rodzin lub zmniejszających ich bieżące wydatki. Zaliczamy tu katalog zniżek i ulg funkcjonujących w ramach programu. Po drugie, karta jest elementem aktywizującym rodziny do aktywnego spędzania wolnego czasu, zwiększając dostęp do różnych form rozrywki, sportu i rekreacji oraz inicjatyw kulturalnych, a tym samym elementem zwiększającym integrację wewnątrzrodzinną i integrację środowiska rodzin wielodzietnych. 7

8 Po trzecie, wprowadzenie Karty może dawać korzyści finansowe zarówno dla samorządu, jak również dla podmiotów prywatnych. Przykładowo, gmina posiada na swoim terenie obiekt sportowy basen. Przez cały rok ponosi stałe koszty jego funkcjonowania (m.in. podgrzewa wodę niezależnie od liczby użytkowników), jednocześnie dla wielu rodzin wielodzietnych istotną barierą korzystania z oferty pływalni jest cena biletu. Z chwilą wprowadzenia Karty Dużej Rodziny, ta sytuacja może ulec zmianie. Więcej osób korzysta z tej formy rekreacji, członkowie rodzin wielodzietnych płacą mniej za wejście, ale za to przychodzą liczniej i częściej. Wprowadzenie niższych cen biletów w ramach karty nie oznacza utraty dochodów dla gminy. Zwiększona liczba sprzedanych biletów na miejski basen oznacza zwiększone wpływy do budżetu gminy, przy jednoczesnych stałych kosztach utrzymania basenu. Podmioty komercyjne uczestniczące w programie również mogą osiągnąć korzyści płynące ze zwiększonego obrotu. Dzięki systemowi zniżek i ulg, możliwe jest korzystanie z ich oferty przez większą liczbę odbiorców, co przekłada się na zwiększenie sprzedaży produktów czy usług. Kolejną korzyścią wynikającą z wprowadzenia karty jest utrwalenie pozytywnego wizerunku gminy przyjaznej rodzinie. Ponadto, oprócz wsparcia rodzin wielodzietnych program może zachęcać do posiadania kolejnych dzieci, jak również mieć wpływ na decyzję o osiedlaniu się na terenie gminy, a tym samym na wzrost liczby mieszkańców i liczby potencjalnych podatników. Dane statystyczne na temat jednostek samorządowych posiadających Kartę Dużej Rodziny (stan na dzień 16 lipca br.) Zgodnie z informacjami uzyskanymi z 60 samorządów, które wprowadziły Kartę Dużej Rodziny do dnia 16 lipca br. rozkład terytorialny jednostek samorządu terytorialnego podejmujących inicjatywy w zakresie wsparcia rodzin wielodzietnych, kształtował się następująco: 2 w woj. dolnośląskim (Wrocław, Trzebnica), 1 w woj. kujawsko-pomorskim (Toruń), 3 w woj. lubelskim (Lublin, Kraśnik, Biała Podlaska), 5 w woj. łódzkim (Radomsko, Łowicz, Bełchatów, Skierniewice, Rawa Mazowiecka), 4 w woj. małopolskim (Kraków, Tarnów, Wadowice, Powiat Tarnowski), 25 w woj. mazowieckim (Grodzisk Mazowiecki, Żabia Wola, Płock, Siedlce, Zielonka, Marki, Sochaczew, Mszczonów, Lesznowola, Konstancin Jeziorna, Jaktorów, Ostrołęka, Płońsk, Błonie, Serock, Garwolin, Legionowo, Piaseczno, Wołomin, Pułtusk, Kozienice, Teresin, Izabelin, Ożarów Mazowiecki, Łomianki), 3 w woj. opolskim (Kluczbork, Zawadzkie, Głuchołazy), 1 w woj. podkarpackim (Przemyśl), 3 w woj. pomorskim (Gdańsk, Lębork, Gdynia), 9 w woj. śląskim (Tychy, Bielsko-Biała, Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Zabrze, Sosnowiec, Katowice, Bytom), 1 w woj. świętokrzyskim (Sandomierz), 8

9 1 w woj. warmińsko-mazurskim (Ełk), 1 w woj. wielkopolskim (Poznań), 1 w woj. zachodniopomorskim (Szczecin). Ponadto w Warszawie rodziny z 4 i więcej dzieci mogą bezpłatnie korzystać z komunikacji miejskiej, a także mają przywileje w dostępie do żłobków i przedszkoli. Rys. 1. Rozkład geograficzny jednostek samorządowych posiadających Kartę Dużej Rodziny Źródło: opracowanie własne MPiPS na podstawie analizy uchwał jednostek samorządu terytorialnego. 2. Warunki przyznawania Karty Dużej Rodziny a) Liczba dzieci w rodzinie W 45 samorządach Karta Dużej Rodziny jest przyznawana rodzinom mającym 3 lub więcej dzieci. W 5 gminach warunkiem otrzymania Karty jest posiadanie 4 lub większej liczby dzieci. W 9 gminach część zniżek przysługuje dla rodzin z 3 i więcej dzieci, a część z 4 lub więcej. W Szczecinie Karta przyznawana jest wszystkim rodzinom z 2 lub większą liczbą dzieci, a wysokość zniżki wzrasta na każde kolejne dziecko o 10 pkt. proc. więcej za każde kolejne dziecko (np. zniżki na bilety wstępu do miejskich instytucjach kultury i sportu kształtują się następujący 55% za drugie dziecko, 65% za trzecie dziecko, 75% za czwarte, 85% za czwarte i kolejne). 9

10 Każdy członek rodziny uprawnionej do korzystania z Karty Dużej Rodziny otrzymuje indywidualną imienną Kartę. W zależności od założeń zawartych w programie danej jednostki samorządu terytorialnego jest ona wydawana każdemu członkowi rodziny lub tylko dzieciom. Wykres 1. Odsetek gmin, które wprowadziły Kartę Dużej Rodziny według liczby dzieci kwalifikującej do otrzymania Karty Źródło: opracowanie własne MPiPS na podstawie analizy uchwał jednostek samorządu terytorialnego b) Wiek dziecka Możliwość skorzystania z uprawnień jakie daje Karta Dużej Rodziny jest uzależniona od wieku dziecka. Różnice w przyjętych rozwiązaniach dotyczą górnej granicy wieku dziecka, które się uczy lub studiuje. We wszystkich jednostkach programem objęte są rodziny z 3 lub więcej dzieci do 18 r.ż., natomiast w 41 jednostkach górną granicą wieku dziecka jest 24 r.ż, w 13 gminach jest to 25 r.ż, a w 5 gminach 26 r.ż. W Kluczborku jako górną granicę wieku przyjęto 21 r.ż. dziecka. Jednocześnie część gmin w przypadku dziecka niepełnosprawnego nie wprowadziło górnej granicy wieku uprawniającej do korzystania z Karty (np. w Lublinie i Toruniu). c) Zamieszkanie/zameldowanie oraz dokumenty niezbędne do wydania Karty Dużej Rodziny Samorządy przyjmują różne rozwiązania, jeśli chodzi o obowiązek zameldowania osób ubiegających się o wydanie Karty Dużej Rodziny. Do wniosku o wydanie Karty wymagają: albo zaświadczenia o zameldowaniu lub oświadczenia o zameldowaniu na jej terenie, albo oświadczenia o stałym zamieszkaniu na jej terenie i fakt zameldowania nie jest konieczny. 10

11 Ponadto gminy do wniosku o wydanie Karty Dużej Rodziny wymagają takich dokumentów jak: dowód osobisty (lub inny dokument ze zdjęciem) osoby składającej wniosek i odbierającej Kartę (do wglądu), zdjęcia osób, dla których ma być wydana Karta (opcjonalnie), akty urodzenia dzieci, legitymacje szkolne, legitymacje studenckie lub inny dokument zaświadczający o kontynuowaniu nauki dzieci w wieku lat, postanowienie sądu lub umowa o ustanowieniu rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Katalog wymaganych dokumentów jest ustalany przez każdą gminę wariantowo. Należy przy tym podkreślić, że niektóre z wymaganych dokumentów (np. akt urodzenia dziecka) mogą być przez gminy pozyskane bezpośrednio, a zatem wskazane byłoby wprowadzanie jak najprostszych rozwiązań, które odciążą rodziny od konieczności przedstawiania szeregu dokumentów. d) Przykładowe uprawnienia jakie przysługują rodzinom wielodzietnym na podstawie Karty katalog ulg i zniżek, do których uprawnia Karta Dużej Rodziny Zgodnie z informacjami przekazanymi przez przebadane za pomocą wielowymiarowej ankiety jednostki, które wprowadziły Kartę Dużej Rodziny, najczęściej występującymi zniżkami w Kartach Dużej Rodziny są zniżki na domy kultury oraz basen, a także zniżki oferowane przez podmioty komercyjne. Wykres 2. Rozkład zniżek oferowanych w Kartach Dużej Rodziny Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet skierowanych do gmin, które wprowadziły na swoim terenie Kartę Dużej Rodziny 11

12 Zniżki do domu kultury kształtowały się od 10% do 100%, przy czym: 1 gmina wprowadziła zniżki dla rodzin z 2 i więcej dzieci, 44 gminy dla rodzin z 3 i więcej dzieci, w tym w 6 gminach zniżki dotyczyły tylko dzieci, 3 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci, w tym w 1 gminie zniżki dotyczyły tylko dzieci. Zniżki na basen: 2 gminy wprowadziły zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. w jednej gminie zniżki wzrastają począwszy od 55% na drugie dziecko do 85% na piąte dziecko, w drugiej gminie zniżka w wysokości 30% przysługuje jednemu z rodziców, natomiast w wysokości 40% na każde dziecko, 41 gmin wprowadziło zniżki dla rodzin z 3 i więcej dzieci, z tego 40 dla wszystkich członków rodziny, 4 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki w 30 gminach do kina kształtują się od 5 zł do 100%, z tego: 27 gmin wprowadziło zniżki dla rodzin z 3 i więcej dzieci, z tego 26 gmin na wszystkich członków rodziny, 3 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci, z tego 2 gminy na wszystkich członków rodziny. Zniżki na lodowisko: 1 gmina wprowadziła zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. dla rodzica 25%, dla dzieci po 30%, 27 gmin wprowadziło zniżki dla rodzin z 3 i więcej dzieci, z tego 26 gmin na wszystkich członków rodziny, 2 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki na komunikację miejską wprowadziło: 14 gmin dla rodzin z 3 i więcej dzieci, z tego 12 na wszystkich członków rodziny, 9 gmin dla rodzin z 4 i więcej dzieci, z tego 5 na wszystkich członków rodziny. Warto przy tym podkreślić, że zniżki na bilety na przejazdy komunikacją miejską występują w różnej wysokości (od 50% do 100%) i w różnych wariantach: w niektórych gminach oferowane są zniżki tylko dla dzieci, w innych ze zniżek korzystają całe rodziny, niektóre gminy oferują zniżki tylko w weekendy, inne przez cały tydzień, a jeszcze inne w dni robocze wprowadzają 50% zniżek, a w weekendy i święta 100%, w większości gmin zniżki dotyczą tylko przewoźników samorządowych, w części obejmują wszystkich przewoźników, również prywatnie działających na terenie samorządu, w niektórych gminach zniżki na komunikację oferowane są jedynie rodzinom 4+ lub 5+, pomimo że Karta jest skierowana do rodzin 3+, inne wprowadzają zniżki 12

13 dla wszystkich rodzin objętych Programem, a jeszcze inne zwiększają wysokość zniżki na każde kolejne dziecko. Takie zróżnicowanie wynika głównie z możliwości budżetowych gmin oraz faktu, że komunikacja ma w wielu miejscach charakter szerszy niż tylko teren jednej gminy, a zatem zaoferowanie rodzinom zniżek na przejazdy wymagałoby współpracy na poziomie powiatu, czy nawet województwa. Zniżki do muzeum kształtują się od 15% do 100%, przy czym: 1 gmina wprowadziła zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. zniżki wzrastają począwszy od 55% na drugie dziecko do 85% na 5 i kolejne dziecko 1 gmina wprowadziła zniżki dla rodzin z 2 i więcej dzieci, 21 gmin dla rodzin z 3 i więcej dzieci, 4 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki na przedszkola: 5 gmin wprowadziło zróżnicowane zniżki na dzieci: w jednej gminie drugie dziecko ma zniżkę w wysokości 70%, pozostałe dzieci po 50%, w drugiej gminie trzecie 55%, pozostałe 99%, w trzeciej gminie trzecie dziecko 25%, pozostałe po 30%, w czwartej gminie wysokość zniżki wzrasta począwszy od 50% na drugie dziecko do 100% na czwarte dziecko, w piątej gminie wysokość zniżki wzrasta począwszy od 20% na trzecie dziecko do 40% na czwarte i kolejne dziecko, 15 gmin wprowadziło zniżki na rodzinę z 3 i więcej dzieci (od %). Zniżki do teatru: 2 gminy wprowadziły zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. w jednej gminie zniżki w wysokości 99% przysługują dla 1 rodzica, a dla dzieci po 50%, w drugiej gminie wysokość zniżki wzrasta począwszy od 55% dla drugiego dziecka do 85% na 5 i kolejne dziecko, 1 gmina wprowadziła zniżki dla rodzin z 2 i więcej dzieci, 19 gmin dla rodzin z 3 i więcej dzieci, 2 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki na odpady komunalne: 3 gminy wprowadziły zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. w jednej gminie opłata za 5 i kolejne dziecko wynosi 1 zł, w dwóch gminach zniżki przysługują począwszy od drugiego dziecka po 100% na każde dziecko, 10 gmin wprowadziło zniżki dla rodzin z 3 i więcej dzieci, z tego 8 gmin dla wszystkich członków rodziny, 3 gminy dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki na żłobki: 4 gminy wprowadziły zróżnicowane zniżki na poszczególnych członków rodziny, tj. w jednej gminie wysokość zniżki dla drugiego dziecka wynosi 70%, na każde kolejne 13

14 dziecko po 50%, w drugiej gminie wysokość zniżki na trzecie dziecko wynosi 50%, na każde kolejne dziecko po 99%, w trzeciej gminie wysokość zniżki wzrasta począwszy od 50% na drugie dziecko do 100% od czwartego dziecka, w czwartej gminie wysokość zniżki wzrasta począwszy od 20% na trzecie dziecko do 40% od czwartego dziecka, 9 gmin wprowadziło zniżki dla rodzin z 3 i więcej dzieci od 3% do 100%. Zniżki na podręczniki: 1 gmina wprowadziła je dla rodzin z 2 i więcej dzieci, 8 gmin dla rodzin z 3 i więcej dzieci, 1 gmina dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki do galerii kształtowały się od 50% do 100 %. Przyznało je 8 gmin dla rodzin z 3 i więcej dzieci, a 1 gmina dla rodzin z 4 i więcej dzieci. Zniżki do zoo przyznały 4 gminy, w tym 3 gminy dla rodzin z 3 i więcej dzieci. Zniżki na wodę miejską oraz ryczałt na czynsz wprowadził tylko Serock 50% dla rodzin z 3 i więcej dzieci. Ponadto warto zauważyć, że Karta Dużej Rodziny jest instrumentem elastycznym pozwalającym na wprowadzenie nowego rodzaju zniżek albo rozszerzenie zakresu lub wysokości już wprowadzonych zniżek (np. Przemyśl deklaruje, że w 2013 r. planuje wprowadzić możliwość bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską przez rodziny uczestniczące w Programie w soboty, niedziele i święta). Należy również podkreślić, że już 18 samorządów w ramach Karty Dużej Rodziny wprowadziło zniżki w opłatach za wywóz odpadów komunalnych, pomimo że nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi obowiązuje od 1 lipca 2013 r. 14

15 ROZDZIAŁ II. JAK WPROWADZIĆ KARTĘ DUŻEJ RODZINY W GMINIE KROK PO KROKU 1. Analiza zasobów i możliwości przyznawania ulg Pierwszym krokiem w procesie przygotowawczym jest określenie liczby rodzin mieszkających na terenie gminy, które potencjalnie mogą zostać uczestnikami programu oraz ich składu, czyli oszacowanie liczby uczestników programu. Kolejnym zadaniem stojącym przed samorządem, który na swoim terenie ma zamiar wprowadzić program Karty Dużej Rodziny jest wykonanie analizy zasobów, którymi dysponuje gmina i określenie przywilejów, jakie mogą być ustalone dla członków rodzin wielodzietnych. Konieczne jest zidentyfikowanie obszarów, które mogą być objęte ulgami i zniżkami. Katalog ulg wprowadzonych w danej gminie zależy od istniejącej infrastruktury obiektów użyteczności publicznej, jak również od możliwości finansowych budżetu gminy. W celu zwiększenia dostępu rodzin wielodzietnych do oferty kulturalnej, sportowej, edukacyjnej i rekreacyjnej zasadna wydaje się współpraca z podmiotami publicznymi i prywatnymi, mogącymi zaoferować zniżki lub zwolnienia. W przypadku małej gminy, gdzie brak jest takich obiektów, istnieje możliwość podpisania umowy z sąsiednimi gminami na korzystanie z ich zasobów. Partnerstwo może dotyczyć zarówno jednostek sąsiadujących ze sobą tego samego szczebla (np. Żabia Wola i Grodzisk Mazowiecki), jak i jednostek oddalonych od siebie (powiat nyski i powiat wołomiński). Kolejnym elementem w procesie wprowadzania Karty Dużej Rodziny jest określenie poziomu zniżek i ulg 1 oraz wskazanie: czy np. ich poziom zależy od liczby dzieci w rodzinie, czy przysługują dla wszystkich członków rodziny, czy tylko dla dzieci, ich terminowości czy przysługują np. przez cały tydzień, czy tylko w weekend, ich zasięgu terytorialnego czy obejmują tylko obiekty gminy, czy również obiekty w innych gminach na podstawie zawartych porozumień. 1 Zniżka to obniżenie cen, kosztów bądź prawo zakupu czegoś po obniżonej cenie Słownik Języka Polskiego PWN. Ulga to obniżenie sumy, którą trzeba za coś zapłacić Słownik Języka Polskiego PWN 15

16 2. Przygotowanie dokumentów niezbędnych do wprowadzenia Karty Dużej Rodziny Można w dwojaki sposób ustanowić prawo miejscowe w zakresie wprowadzania Karty Dużej Rodziny: Wariant I uregulować wszystkie zagadnienia w uchwale i załącznikach, Wariant II uregulować wszystkie zagadnienia w uchwale, zarządzeniu i załącznikach do zarządzenia. Wariant I przygotowanie uchwały i załączników Uchwała powinna zawierać: definicję pojęć użytych w uchwale: rodzina wielodzietna, Program lub karta, cel uchwały oraz jego powiązanie ze strategią rozwoju gminy lub polityką społeczną obowiązującą w gminie, instrumenty realizujące cele rodzaje uprawnień, informacje na temat przyznawania Karty, tj. beneficjenci Karty, podmiot prowadzący obsługę administracyjną Karty oraz okres ważności Karty, a także wzór wniosku i wzór graficzny Karty określone w załącznikach źródło finansowania, metodę promocji (opcjonalnie), osobę odpowiedzialną za wykonanie uchwały. 16

17 WZÓR UCHWAŁA I ZAŁĄCZNIKI NA PRZYKŁADZIE GRODZISKA MAZOWIECKIEGO 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 Wariant II przygotowanie uchwały, zarządzenia i załączników Uchwała powinna zawierać: definicję pojęć użytych w uchwale: rodzina wielodzietna, Program, karta cel uchwały oraz jego powiązanie ze strategią rozwoju gminy instrumenty realizujące cele rodzaje zniżek i ulg upoważnienie do wydania zarządzenia zawierającego regulamin przyznawania, wydawania i korzystania z kart oraz jej wzór metodę promocji osobę odpowiedzialną za wykonanie uchwały. Natomiast w zarządzeniu powinny znaleźć się: podstawa prawna, regulamin przyznawania, wydawania i korzystania z kart (jako załącznik) wzór karty (jako załącznik) osoba/podmiot odpowiedzialna/y za wykonania zarządzenia. W regulaminie przyznawania, wydawania i korzystania z kart określa się: zasady przyznawania karty określa wzór wniosku oraz podmiot zapewniający obsługę administracyjną karty, zasady wydawania karty ustala okres ważności, postępowanie w razie utraty, zgubienia lub zniszczenia karty, zasady korzystania z karty wskazuje z jakimi dokumentami karta jest ważna i uznawana przez podmioty oferujące ulgi i zwolnienia 24

25 WZÓR UCHWAŁA I ZARZĄDZENIE Z ZAŁĄCZNIKAMI NA PRZYKŁADZIE MIASTA LUBLIN 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 3. Przyjęcie uchwały przez Radę Gminy Karta Dużej Rodziny jest wprowadzana drogą uchwały Rady Gminy lub Miasta. 4. Pozyskanie partnerów do realizacji programu wśród firm znajdujących się na terenie gminy Partnerem programu Karty Dużej Rodziny może być podmiot, także prywatny lub organizacja pozarządowa, który oferuje zniżkę czy inną korzyść posiadaczom karty. Ten element jest pożądany w dużej mierze dlatego, że nie wiąże się z wydatkowaniem żadnych środków publicznych, a prywatne podmioty często same się zgłaszają ponieważ jest to dla nich pewna forma reklamy i dotarcia do kolejnej grupy klientów. Z każdym podmiotem należy zawrzeć porozumienie. W celu promocji inicjatywy podmiotów gospodarczych, które przystąpiły do programu gmina promuje firmy lub instytucje partnerskie umieszczając dane teleadresowe oraz informacje o udzielonych rabatach na swojej stronie internetowej oraz w uchwale i załącznikach lub zarządzeniu i załącznikach wprowadzających Kartę. Prywatne podmioty często same zgłaszają się do Programu, ponieważ jest to dla nich pewna forma reklamy i dotarcia do kolejnej grupy klientów dzięki możliwości posługiwania się logo Programu. Pozyskane firmy same ustalają rabaty cenowe dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny. Przykładowo mogą być to zniżki na dokonywane zakupy w placówkach handlowych i usługowych, zniżki w przedszkolach niepublicznych, w niepublicznych placówkach medycznych, kulturalnych i obiektach sportowych, rabaty na naukę w szkołach języków obcych, zniżki przy korzystaniu z oferty lokali gastronomicznych, hoteli, pensjonatów, aptek, zniżki przy korzystaniu z usług sektora turystycznego. 5. Obsługa administracyjna Karty Dużej Rodziny Może być prowadzona przez jednostki organizacyjne samorządu lokalnego, takie jak: referaty ds. społecznych, samodzielne stanowiska ds. społecznych lub Ośrodki Pomocy Społecznej. W przypadku Torunia operatorem karty jest Organizacja pozarządowa: Fundacja Nadzieja dla rodzin. Wzory wniosków wydawane mogą być w Urzędzie Gminy, w punktach obsługi mieszkańców. Szacując koszt obsługi administracyjnej Karty należy uwzględnić wydatki związane z zakupem drukarki kart oraz zakupem kart do wydruku. 38

39 6. Sposób rozliczania Karty Dużej Rodziny Wydatki związane z funkcjonowaniem Karty Dużej Rodziny pokrywane są z budżetu gminy: 1) poprzez zmniejszenie wpływów do budżetu lub zwiększenie dotacji dla podmiotów na podstawie podjętej uchwały, np. zniżki na basen pokrywane są w ramach wydatków na działalność sportową, zniżki związane z zajęciami w Centrum Kultury w ramach wydatków na działalność kulturalną. 2) na podstawie przedstawionych faktur od przewoźników samorządowych w przypadku dofinansowania do komunikacji miejskiej. Zniżki udzielane przez podmioty gospodarcze na podstawie porozumień zawartych z gminą są finansowane wyłącznie przez te podmioty Przykładowe koszty ponoszone przez samorządy w związku z funkcjonowaniem karty Grodzisk Mazowiecki to gmina licząca ponad 41 tys. mieszkańców, a w Programie bierze udział osób, tj. ok. 5,1% mieszkańców. Liczba rodzin korzystających z Karty Dużej Rodziny w 2012 r. wynosiła 399 rodzin, w tym: 288 rodzin z 3 dzieci i 111 rodzin z 4 i więcej dzieci. Każda osoba w rodzinie otrzymująca swoją kartę mogła skorzystać z: w przypadku KARTY DUŻEJ RODZINY 3+: 50% zniżki na basen, 50% zniżki do kina, 50% zniżki na zajęcia organizowane przez Centrum Kultury, 25% zniżki na opłaty w przedszkolu; w przypadku KARTY DUŻEJ RODZINY 4+: 50% zniżki na basen, 50% zniżki do kina, 50% zniżki na zajęcia organizowane przez Centrum Kultury, 30% zniżki na opłaty w przedszkolu, bezpłatnej komunikacji miejskiej. Łącznie koszt funkcjonowania Karty w 2012 r. wyniósł ,71 zł, a udział procentowy w poszczególnych rodzajach zniżek wyglądał następująco: Źródło: prezentacja Pana Grzegorza Benedykcińskiego, Burmistrza Grodziska Mazowieckiego pt. Karta Dużej Rodziny w Grodzisku Mazowieckim wygłoszona na II Ogólnopolskiej Konferencji Polska dla Rodziny Karta Dużej Rodziny w miastach i gminach, która odbyła się 18 marca 2013 r. 39

40 Miasto Lublin liczy 344,3 tys. mieszkańców, z czego ok 25 tys. osób (tj. ok. 7,3% wszystkich mieszkańców) to członkowie dużych rodzin posiadających minimum 3 dzieci. Liczba rodzin uprawnionych do korzystania z Karty Rodzina Trzy Plus to ok , z czego rodzin posiadających 3 dzieci jest 3 421, rodzin posiadających 4 dzieci jest 691, rodzin posiadających 5 i więcej dzieci jest 290. W 2012 r. w Programie uczestniczyło 2,5 tys. rodziców oraz ponad 4,5 tys. dzieci, co daje liczbę wydanych Kart. Program rozpoczął się od 7 maja 2012 r. i objął 31% wszystkich uprawnionych członków dużych rodzin. W 2013 r. do lipca wydanych zostało kart, z Programu skorzystało już rodzin (2 046 rodziców, dzieci). Środki finansowe poniesione na przygotowanie i realizację Lubelskiego Programu Rodzina Trzy Plus wydatkowane z budżetu Miasta od początku istnienia Programu wyniosły łącznie 128 tys. zł, odpowiednio 68 tys. w roku 2012 i 60 tys. w roku Środki te wydatkowane zostały tylko na: przygotowanie projektu graficznego, druk materiałów promocyjnych dotyczących Programu, przygotowanie konferencji tematycznych, oraz druk i wydanie Kart Rodzina Trzy Plus. Poza kosztami wspomnianymi wyżej Program nie angażuje innych środków finansowych. Koszt wejść na baseny w placówkach oświatowych, koszt przejazdów komunikacją miejską dla rodzin posiadających minimum 4 dzieci, koszt ulg w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji i inne koszty wydatkowane w ramach Programu Rodzina Trzy Plus ponoszone są przez jednostki miejskie w ramach własnych środków finansowych tych podmiotów. 40