PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW. W prezencie. Barwniki do jajek. Recepta. na dobry sen. szytej na miarę. Jak pomóc. pacjentowi. z katarem siennym?

Transkrypt

1 NR 3(9) marzec 2008 Cena: 6,70 zł PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW W prezencie Barwniki do jajek Jak pomóc 5 cech pacjentowi z katarem siennym? Recepta na dobry sen apteki szytej na miarę

2

3 Wstęp Szanowni Państwo! Wielkimi krokami nadchodzi wiosna, widać ją nie tylko na kiełkujących pączkami drzewach, ale i w aptekach, gdzie wydłużają się kolejki chorych owianych przedwiosennym wiatrem. W bieżącym numerze radzimy, jak pomóc pacjentowi cierpiącemu na alergiczny nieżyt nosa temat aktualny ze względu na zbliżający się sezon budzenia się roślin, a co za tym idzie zwiększoną ilość alergizujących pyłków. Publikujemy drugą część artykułu dotyczącego walki z depresją. Omawiamy, jak przeprowadzić wywiad z pacjentem, u którego występują objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek. Podajemy fakty na temat ziół w leczeniu i profilaktyce. W dziale Sztuka komunikacji pacjent w aptece rozmawiający przez telefon rady i sposoby radzenia sobie z tego typu problemem utrudniającym pracę farmaceutom. Aby Państwu choć odrobinę pomóc, dołączamy naklejkę z ikoną przedstawiającą Zakaz prowadzenia rozmów przez telefon, do umieszczenia w widocznym, miejscu w aptece. Ponadto w magazynie prezentujemy porady dietetyczne na temat m.in.: środków wspomagających odchudzanie, suplementów diety oraz kwasów omega-3. Jak co miesiąc publikujemy także metamorfozę farmaceutki, pyszny przepis na ajerkoniak i wiele innych interesujących artykułów! Wraz z coraz cieplejszymi przebłyskami słońca zbliżają się Święta Wielkiej Nocy, dlatego też życzymy wszystkim Państwu szczęśliwego alleluja! oraz mokrego śmigusadyngusa. Z okazji Świąt Wielkanocy przygotowaliśmy specjalnie dla Państwa konkurs z wieloma, bardzo atrakcyjnymi nagrodami. Zachęcamy do udziału! mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Fot. archiwum prywatne; okładka: Blend Images/Flash Press Media Zapraszamy do lektury! FARMACJA PRAKTYCZNA 1

4 SpisTreści marzec 2008 AKTUALNOŚCI 3 CIEKAWOSTKI 4 RAPORT Pacjent Lekarz Leki 6 SONDA Czy to już tylko przemijająca historia? 8 PRAKTYKA Jak prowadzić działalność po nowym roku? 9 Niezbędne tłuszcze 10 Pacjent rozmawiający przez telefon 12 Jak pomóc pacjentowi z katarem siennym? 14 Z wizytą podczas szkoleń 16 NAUKA Mity i rzeczywistość 18 Odmiedniczkowe zapalenie nerek Ciprofloksacyna 23 WYDARZENIA Na białym szczycie też o farmaceutach 20 PROWADZENIE APTEKI Jak przestrzegać przepisów? 26 Apteka szyta na miarę 28 Jak zażegnać konflikt? 30 MEDYCYNA ALTERNATYWNA Zioła w lecznictwie i profilaktyce 31 URODA W APTECE Teraz Ja! 32 APTEKA PO GODZINACH Wielkanocny ajerkoniak 34 Tylko dla wrażliwych 35 TRZYMAJ FORMĘ Suplementy diety stosowane w odchudzaniu 37 ROZRYWKA Krzyżówka na marzec 40 str. 23 ODMIEDNICZKOWE ZAPALENIE NEREK CIPROFLOKSACYNA str. 10 NIEZBĘDNE TŁUSZCZE str. 14 JAK POMÓC PACJENTOWI Z KATAREM SIENNYM? str. 16 Z WIZYTĄ PODCZAS SZKOLEŃ Farmacja Praktyczna nr 3 (9), Warszawa 2008 Wydawca: Concept Publishing Polska Sp. z o.o., ul. Czapli 27, Warszawa, tel.: , faks: na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Zarząd: Rafał Plewiński, Łukasz Skalski; Dyrektor Wydawnicza: Anna Kajda, a.kajda@cppolska.com.pl; Redaktor Naczelna: Małgorzata Pietkiewicz; Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak; Sekretarz Redakcji: Joanna Jasikowska; Art Director: Mariusz Chojecki; DTP: Piotr Żak; Fotoedycja: Urszula Trzaskowska; Account Executive: Agata Kozłowska; Zespół Redakcyjny: Lilianna Bartowska-Lewicka, Andrzej Gryn, Maciej Jarosz, Aneta Jóźwicka, Anna Kieszkowska-Grudny, Piotr Malinowski, Magdalena Mikulska-Jęchorek, Barbara Ochman, Joanna Ordańska, Monika Paduch, Bożenna Płatos, Artur Schab, Patryk Starak, Natalia Wawszczyk, Anna Zacharuk; Druk: Ortis SA Reklama: Ad Concept SC: Dyrektor Handlowa Monika Skalimowska, m.skalimowska@adconcept.pl, Dyrektor Handlowa Małgorzata Teodorczyk, m.teodorczyk@adconcept.pl; Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Za treść reklam i ogłoszeń redakcja nie odpowiada. 2 FARMACJA PRAKTYCZNA

5 Aktualności Fot. archiwum CPP; archiwum Polpharmy ULTRAFASTIN WSPIERA SNOWMANIĘ! Choć zima nas w tym roku nie rozpieszcza i nie sypie obficie białym puchem, udało się w jej kalendarzowym czasie zorganizować cztery edycje Snowmanii. Jest to cykl imprez skierowanych do miłośników białego szaleństwa amatorów nart i snowboardów. Odbywa się on od 12 stycznia do 9 marca w miejscowościach górskich na stokach narciarskich. Impreza ma charakter otwarty, a udział w niej może wziąć każdy narciarz i snowbordzista, bez względu na umiejętności. Prawo do startu w Fujifilm Snowmania mają osoby, które ukończyły 18 lat, w przedziale wieku lat za pisemną zgodą rodziców lub opiekunów prawnych, poniżej 16 lat pod stałą opieką rodziców lub opiekunów prawnych będących w tym czasie na imprezie. Imprezy przyciągają rzesze amatorów sportu. Na inauguracji sezonu w miejscowości Małe Ciche koło Zakopanego w samym slalomie konkursowym brało udział 300 osób, a w ciągu weekendu przez stok przewinęło się ok. 4 tys. osób. Całe rodziny przybywają popatrzeć na sportowe wyczyny zapaleńców, a przy tym świetnie się bawią. Niektórzy w czasie Snowmanii stawiają pierwsze kroki na nartach, bo instruktorów nie brakuje; inni pozwalają dzieciom dać upust energii w czasie śnieżnych konkursów przygotowanych przez organizatorów. Jest to doskonała okazja, by zachęcić uczestników imprezy do wypróbowania żelu Ultrafastin i jego szybkiego działania, bo po całodniowym szaleństwie, proszę mi wierzyć, baaaaardzo się on przydaje. Ultrafastin to żel zawierający ketoprofen w postaci soli lizynowej, szczególnie polecany w bólach pourazowych mięśni i stawów powstałych w wyniku stłuczeń, zwichnięć, skręceń, nadwyrężeń. Szybko i skutecznie zwalcza ból i leczy stan zapalny. Kolejne edycje Snowmanii to luty Zieleniec oraz 8 9 marca Witów. Wszystkich chętnych serdecznie zapraszamy. Szczegóły na Życzymy mistrzowskiej formy! Źródło: ARBOvision, Polpharma APTEKI I E-APTEKI Działalność aptek internetowych wciąż stoi pod znakiem zapytania. Przełomowy będzie początek marca. Wtedy to resort zdrowia ma wydać w końcu rozporządzenie w sprawie warunków wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych, które ureguluje internetowy obrót ponad 3400 lekami OCR. Zdaniem przedstawicieli e-aptek, niektóre przepisy mogą ograniczyć im handel. Chodzi o to, że w rozporządzeniu znalazły się m.in. przepisy o 24-godzinnych dyżurach aptekarzy w takich punktach, przeznaczeniu specjalnego pomieszczenia do pakowania i spedycji wysyłanych leków. Przepisy dotyczące transportu leków także zostały zaostrzone. Pacjenci w sieci zamawiają głównie leki, które nie wymagają specjalnych warunków sprzedaży. Najczęściej są to suplementy diety, środki antynikotynowe, preparaty do pielęgnacji skóry. Ale mimo tych zaostrzeń, analitycy rynku przewidują, że apteki, które nie zdecydują się na uruchomienie sprzedaży internetowej, znajdą się w efekcie na gorszej pozycji niż podmioty, które to zrobiły. Jednak nie wszystkie apteki mogą pozwolić sobie na sprzedaż leków tym kanałem, gdyż wiąże się to z dodatkowymi kosztami, które wzrosną po zaostrzeniu przepisów. Źródło: Dziennik GRIPEX W SKLEPACH US Pharmacia wprowadziła na rynek pozaapteczny lek Gripex Control. Środek przeznaczony do leczenia objawów przeziębienia i grypy. Źródło: mp PRAWO DO PRACY W ŚWIĘTA W planach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej jest zmiana przepisów dotyczących zakazu pracy w handlu w święta w aptekach, kwiaciarniach i na stacjach benzynowych, aby nie budziły już one wątpliwości interpretacyjnych. Zapis przyznający prawo do pracy w święta dla tych placówek ma się znaleźć bezpośrednio w ustawie. Zamysł jest taki, aby przepisy te obowiązywały już w trakcie świąt majowych. Oczywiście propozycja ta budzi obawy i wątpliwości ekspertów. Ich zdaniem, zapis taki zamiast ułatwić, jeszcze bardziej skomplikuje sytuację. Źródło: Gazeta Prawna FARMACJA PRAKTYCZNA 3

6 Ciekawostki DLACZEGO STRES NISZCZY SERCE? Brytyjscy badacze informują na łamach European Heart Journal, że stres w pracy jest bezpośrednią przyczyną zaburzeń nerwowych oraz hormonalnych mechanizmów regulujących pracę serca, co skutkuje rozwojem choroby wieńcowej. Analiza dwunastoletnich badań na ponad 10 tysiącach urzędników państwowych potwierdziła, że przewlekły stres zawodowy podnosi ryzyko choroby serca u kobiet, jak i u mężczyzn. O 68% bardziej narażone na chorobę wieńcową były osoby przed 50., które systematycznie ulegały stresom w pracy. Wśród osób w wieku emerytalnym, które w związku z tym rzadziej były narażone na stres zawodowy, związek ten był słabszy. Badacze udowodnili także, że są dwa sposoby przyczyniania się stresu w pracy do rozwoju choroby wieńcowej. Pierwszy przez bezpośredni wpływ na układy: nerwowy i hormonalny, regulujące pracę serca, w odpowiedzi na zmieniające się warunki i potrzeby organizmu i drugi pośredni przez negatywny wpływ na styl życia, np. niezdrową dietę, brak aktywności fizycznej, palenie czy picie dużych ilości alkoholu. Źródło: KŁÓĆMY SIĘ NA ZDROWIE! Kłótnia z partnerem jest dużo zdrowsza niż tłumienie złych emocji, które wręcz podnosi ryzyko przedwczesnego zgonu informuje pismo Journal of Family Communication. Takie wnioski wysnuli amerykańscy uczeni, którzy przez 17 lat prowadzili badania wśród prawie 200 par w czterech grupach. Pierwsza grupa badała współmałżonków potrafiących wyrażać swoje negatywne emocje i omawiać problemy; druga i trzecia sprawdzała sytuację, w której tylko jeden z partnerów mąż lub żona komunikowali swoją złość, a drugi partner dusił ją w sobie; małżonkowie z czwartej grupy jednakowo ukrywali swoje złe emocje i żale. Badania wykazały, że im bardziej emocje były ukrywane, tym bardziej osoby duszące je w sobie były narażone na śmierć w młodym wieku. Lepiej wyglądało to w grupach, w których przynajmniej jedno z małżonków potrafiło wyrazić emocje. Wcześniejszy zgon obydwojga małżonków odnotowano w przypadku 6% badanych par, w których jedna lub dwie osoby komunikowały swoją złość i w przypadku 23% par, w których współmałżonkowie ukrywali złe emocje. W badaniach uwzględniono dane mogące mieć wpływ na ryzyko zgonu partnera (wiek, palenie papierosów, masa ciała, ciśnienie krwi, problemy z oddychaniem i oskrzelami oraz choroby układu krążenia). Źródło: PAP, SÓL FIZJOLOGICZNA KONTRA KRANÓWKA Zdatna do picia, surowa lub przegotowana woda z kranu, jest tak samo skuteczna i bezpieczna w czyszczeniu otwartych ran jak sól fizjologiczna. Nie zwiększa ryzyka infekcji, a nawet może przyspieszać gojenie. Serwis EurekAlert opublikował pracę australijskich naukowców, którzy przeanalizowali 11 badań, w których porównywali odsetek infekcji oraz tempo gojenia ran przemywanych różnymi metodami lub nieprzemywanymi wcale. Badania wskazują, że np. używanie roztworów ze środkami antyseptycznymi może spowalniać proces gojenia ran. Wielu specjalistów poleca mycie ran roztworem soli fizjologicznej, ale i wielu twierdzi, że może to wymywać z nich związki pobudzające wzrost komórek oraz białe krwinki zwalczające zakażenie. Nie mówiąc już o tym, że sterylny roztwór soli fizjologicznej nie zawsze jest pod ręką. Badania potwierdzają, że rany przemywane czystą wodą z kranu rzadziej ulegały zakażeniu niż te czyszczone przy pomocy roztworu soli fizjologicznej. Nie odnotowano jednak różnicy w tempie gojenia ran i częstości zakażeń między ranami przemywanymi wodą a nieprzemywanymi wcale. Naukowcy twierdzą więc, że nie ma przeciwwskazań do przemywania ran zdatną, czystą wodą, ale przestrzegają, aby zwracać uwagę na jej jakość, rodzaj ran oraz ogólny stan pacjenta. Źródło: PAP, Fot. archiwum CPP 4 FARMACJA PRAKTYCZNA

7 Badanie zakupu leków przez pacjenta Pacjent Lekarz Leki Na zlecenie Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego sopocka pracownia PBS DGA od 2001 roku, systematycznie przeprowadza badania opinii publicznej dotyczące dostępności leków. Wyniki czwartej edycji przeprowadzonych w 2007 roku badań zaprezentowano na konferencji prasowej zorganizowanej w siedzibie Związku. TEKST: BOŻENNA PŁATOS Sytuacja pacjentów z roku na rok znacznie się poprawia. Nadal jednak są w Polsce miejsca, gdzie zmiany postępują niezwykle wolno. Niewątpliwie pozytywnym zjawiskiem jest stale zmniejszający się odsetek osób, które z powodu braku pieniędzy w ogóle nie realizują recept, i tak: w 2001 roku liczba ta wynosiła ok. 3%, ale już dwa lata później wartość ta spadła do 1,6%. Najnowsze badania pokazują, że pacjenci nierealizujący recept stanowią zaledwie 0,3%. Dobrym sygnałem jest również malejąca liczba pacjentów, którzy z powodu złej sytuacji finansowej wykupują tylko część przepisanych przez lekarza medykamentów. Podczas badań w 2003 roku współczynnik ten wyniósł 14,3%, aby w 2007 roku spaść do poziomu 5,7%. Odsetek osób, które odchodzą bez zrealizowania recepty, bądź częściowo ją realizując, mógłby być niższy, gdyby lekarze częściej interesowali się sytuacją materialną pacjentów. Z odpowiedzi na pytanie: Czy lekarz wypisując leki na receptę, rozmawia o cenie leku?, wynika, że nie. Czasami pacjenci proszą lekarza o wypisanie tańszego odpowiednika drogiego leku, najczęściej jednak spotykają się z odmową, co ilustruje wykres nr 1. Zdaniem Cezarego Śledziewskiego, prezesa PZPPF, spowodowane jest to brakiem odpowiedniej polityki lekowej państwa i braku zaleceń terapeutycznych 6 FARMACJA PRAKTYCZNA

8 Raport dla lekarzy. W krajach UE obowiązujące receptariusze zawierają wykazy leków najbardziej skutecznych i racjonalnych kosztowo w danych jednostkach chorobowych, a lekarz wypisując leki, kieruje się wyłącznie zaleceniami. Ponadto obliguje go do tego umowa z ubezpieczycielem pacjenta. PZPPF od lat walczy, aby w polskim lecznictwie ambulatoryjnym również obowiązywały receptariusze, które jednocześnie powiązane będą z monitoringiem ordynacji lekarskich. Badania wykazują, że pacjenci również w aptekach nie proszą o zmianę drogiego leku na tańszy zamiennik. Ten rodzaj danych przedstawia wykres nr 2. Niewątpliwie ważne jest to, że sami aptekarze coraz częściej wychodzą z taką propozycją, robią to jednak zdecydowanie za rzadko. Poprawiająca się z roku na rok dostępność pacjentów do leków, zdaniem Cezarego Śledziewskiego, jest wynikiem coraz szerszego stosowania w farmakoterapii leków generycznych, które są znacznie tańsze od leków oryginalnych. Także konkurencja między producentami leków generycznych na polskim rynku powoduje znaczny spadek cen. Tym bardziej więc cieszy dodaje Cezary Śledziewski zauważalny trend pozytywnej zmiany opinii na temat leków krajowych. Według przeprowadzonych badań, wzrósł odsetek osób oceniających pozytywnie krajowe leki: z 77% w 2001 do 83% w 2007 roku, ilustruje to wykres nr 3. Czy polskie odpowiedniki zagranicznych leków są? % % % % 8% 1% 84% 9% 1% 78% 12% 2% 77% 19% 3% * Dla porównywalności wyników, w analizie pominięto odpowiedzi nie wiem, trudno powiedzieć. Źródło: PBS DGA Jak to się stało, że kupił Pan/Pani tańszy lek o takim samym działaniu? 27% % 38% % % 30% 39% 34% 36% 19% 27% 25% 7% 5% 3% 10% Źródło: PBS DGA wykres nr 3 lepsze niż zagraniczne równie dobre jak zagraniczne są tylko trochę gorsze są dużo gorsze wykres nr 2 wiedziałem/am, że jest tańszy lek i sam/a poprosiłem/am o zamianę zapytałem/am aptekarza i ten wskazał mi tańszy lek aptekarz sam zaproponował tańszy lek inna możliwość Czy lekarze wypisując lek na receptę, rozmawiają o cenie leku, a w związku z tym o możliwości zastąpienia preparatów droższych tańszymi? wykres nr 1 42% 13% 19% 11% 6% 10% nigdy 2007 bardzo rzadko 36% 13% 20% 11% 10% 9% czasami 2005 często % 11% 16% 10% 8% 8% zawsze nie wiem Fot. archiwum CPP % 15% 18% 12% 9% 7% Źródło: PBS DGA FARMACJA PRAKTYCZNA 7

9 Sonda 8 marca Dzień Kobiet Czy to już tylko przemijająca historia? W polskiej mentalności Święto Kobiet nieodłącznie kojarzy się z PRL-em, goździkiem i rajstopami. Historia tego dnia sięga jednak znacznie dalej i nie ma nic wspólnego z tradycją Polski Ludowej. TEKST: LILIANNA BARTOWSKA-LEWICKA Pierwszym impulsem do ustanowienia tego dnia Świętem Kobiet były wydarzenia z 8 marca 1908 roku, kiedy to w Nowym Jorku 15 tys. pracownic fabryki tekstylnej domagało się nadania im praw wyborczych i polepszenia warunków pracy. Właściciel fabryki chciał jednak zdusić strajk w zarodku, zamykając manifestujące kobiety w pomieszczeniach. Konfl ikt skończył się tragicznie dla 129 z nich, bowiem zginęły w wyniku wybuchu pożaru. Status pełnoprawnego święta uzyskał ten dzień dopiero dwa lata później, na zjeździe w Kopenhadze 8 marca. Na Międzynarodowym Kongresie Kobiet Socjalistek, z inicjatywy Klary Zetkin, podjęto uchwałę o uznaniu go Międzynarodowym Dniem Kobiet. Pierwsze obchody święta odbyły się 8 marca 1911 roku. Kolejne wydarzenia miały miejsce w St. Petersburgu 8 marca 1917 r., gdzie odbywały się masowe strajki kobiet w obronie swoich praw, krwawo tłumione przez władzę. Jeszcze inny wątek wiąże się z czasem walki angielskich sufrażystek o prawa polityczne. Jednym z punktów kampanii był dzień, w którym jeden z posłów uległ namowom działaczek i zdecydował się przedstawić w parlamencie angielskim mgr farm. Maciej Zaklika Apteka Na dobre i Na złe w Opolu Dzień Kobiet to bardzo przyjemne święto i zawsze obchodzone w moich aptekach. Każda Pani zostaje obdarowana tulipanem. To również dzień, w którym nie może zabraknąć uśmiechów kierowanych do naszych Pań. wniosek o przyznanie kobietom praw wyborczych. Rozpętał tym samym dyskusję o braku równouprawnienia kobiet. W Polsce Dzień Kobiet pojawił się dopiero po II wojnie, gdyż pasował do socjalistycznej propagandy. W zakładach pracy były i życzenia, i prezenty, np. rajstopy lub ulubione w tym czasie perfumy Być może. Czasami paczka kawy i obowiązkowo symboliczny tulipan lub goździk, którego odbiór każda pani musiała pokwitować w zakładzie pracy. Święto Kobiet zniknęło w Polsce definitywnie w 1993 r., gdy zniosła je premier Hanna Suchocka. Według danych statystycznych, z sympatią do tego dnia podchodzą młode kobiety do lat 25. Panie powyżej tego wieku (25-50 lat) odnoszą się do niego sceptycznie, akceptując Dzień Kobiet w 46%. Kobiety z tego przedziału wiekowego są bardziej zainteresowane zrównaniem swoich zarobków z zarobkami mężczyzn. mgr farm. Cezary Klimiuk Apteka Zdrojowa w Ciechocinku W Dzień Kobiet zawsze pamiętam o Paniach, które pracują w aptece. Znajdę czas, by z każdą porozmawiać, choć na chwilę wyręczyć przy obsłudze klienta, a przede wszystkim obdarzyć symbolicznym kwiatkiem. W tym roku szykuję niespodziankę! Ale sza! Nie zdradzę sekretu. mgr farm. Jarosław Horzela Apteka MultiFarm w Opolu Nie mógłbym zapomnieć o Dniu Kobiet, ponieważ znaczną część pracowników stanowią kobiety. Staram się podarować symboliczny kwiatek, bo wiem, że sprawi to ogromną radość i wywoła uśmiech na twarzy każdej z Pań. Fot. archiwum CPP; archiwum prywatne 8 FARMACJA PRAKTYCZNA

10 Praktyka Andrzej Gryn radca prawny, partner w Kancelarii M. Mazurek i Partnerzy Prawo po 1 stycznia 2008 roku Jak prowadzić działalność po nowym roku? Początek roku to dobry moment dla ustawodawcy na wprowadzanie zmian w prawie. W 2008 roku powinniśmy zwrócić uwagę na zmiany w odliczeniach kosztów działalności, uregulowania dotyczące wynagrodzeń pracowników oraz nowe przepisy podatkowe. Dla funkcjonowania aptek równie istotne są przepisy dotyczące ochrony konsumentów i zmiany na listach leków refundowanych. Fot. archiwum prywatne Od 1 stycznia 2008 r. do 6% zmniejszyła się składka rentowa, która w wysokości 1,5% podstawy wymiaru jest finansowana przez ubezpieczonego (pracownika), natomiast w wysokości 4,5% przez płatnika składek (pracodawcę). Jeśli chodzi natomiast o osoby prowadzące działalność gospodarczą, to opłacają one samodzielnie składkę rentową w wysokości 6%. Zmiana ta weszła na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie, do zł podwyższona została kwota ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku Tak więc, tylko osoby zarabiające powyżej 7107,5 zł brutto miesięcznie będą mogły w niektórych miesiącach skorzystać z ograniczeń w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne. Powyższa zamiana obowiązuje na mocy obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 13 grudnia 2007 r. (M.P. nr 97, poz. 1075). Minimalne wynagrodzenie Równocześnie z dniem 1 stycznia 2008 r. zostało podwyższone minimalne wynagrodzenie za pracę. Wynosi ono obecnie 1126 zł miesięcznie. Kwota ta dotyczy osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy. Jest ona proporcjonalnie mniejsza w przypadku zatrudnienia pracownika na część etatu, z kolei dla pracownika w pierwszym roku pracy została zmniejszona i wynosi 900, 80 zł brutto. Wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia wzrastają też inne świadczenia, których wysokość jest uzależniona od wysokości minimalnego wynagrodzenia, w tym między innymi: dodatek za pracę w godzinach nocnych, minimalne wynagrodzenie za przestój, maksymalna odprawa dla pracownika zwalnianego z przyczyn, które go nie dotyczą (na podstawie tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych). Zmiany w podatkach W 2008 r. wprowadzono też zmiany w podatku dochodowym oraz podatku VAT. Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób fizycznych, to zmieniła się skala podatkowa (podniesiono kwotę wolną od podatku do 586,85 zł oraz progi podatkowe do zł). Podwyższono również nieznacznie koszty uzyskania przychodu. Kosmetyczne zmiany zastosowano natomiast w podatku dochodowym od osób prawnych. Dokładnie powinny być natomiast przeanalizowane zmiany, jakie nastąpiły w ustawie o podatku od towarów i usług. Oto niektóre z nich: 1. od 1 stycznia 2008 r. podwyższono do 50 tys. zł kwotę, która stanowi limit zwolnienia podmiotowego; 2. wprowadzono bezwzględny zakaz dokonywania odliczeń z faktur VAT dokumentujących czynności zwolnione z podatku i nieopodatkowane (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług); 3. doprecyzowano pojęcie prezentu o małej wartości (art. 7 ust. 4 pkt 2), wskazując, iż za prezent taki uznaje się przedmiot, którego wartość rynkowa nie przekracza 5 zł. Ochrona konsumentów W dniu 21 grudnia 2007 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206). Ustawa wprowadza definicję nieuczciwych praktyk rynkowych, jak również instrumenty chroniące konsumentów przed takimi praktykami przedsiębiorców. Przewiduje ponadto możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności cywilnej lub karnej przedsiębiorców stosujących nieuczciwe praktyki rynkowe wobec konsumentów. FARMACJA PRAKTYCZNA 9

11 Praktyka Suplementy diety Niezbędne tłuszcze Kwasy Omega-3 i Omega-6 należą do tzw. NNKT, czyli Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, wskazanych w zdrowej diecie zarówno dziecka, jak i dorosłego człowieka. W rodzinie kwasów Omega-3 jest jeden szczególnie ważny, o którym coraz więcej się mówi: DHA, czyli kwas dekozaheksaenowy. TEKST: HELENA KALINOWSKA Przedstawicielami rodziny kwasów tłuszczowych Omega-3 są: ALA, czyli kwas alfa-linolenowy, EPA, czyli kwas eikozapentaenowy oraz DHA, czyli kwas dekozaheksaenowy. Ten ostatni występuje w tłustych rybach oceanicznych, jak: makrela, łosoś, śledź, tuńczyk, sardynki i dorsze. Zbyt duża ilość Kwasy Omega-6, oprócz kwasów nasyconych, występują w naszej diecie najpowszechniej. A ta, niestety coraz częściej składa się z fast foodów i produktów smażonych. Omega-6 zostały zaliczone do grupy NNKT, czyli Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, które nasz organizm potrzebuje, a których nie potrafi syntetyzować. Jak się okazuje, jemy ich za dużo. A przekroczenie zalecanej dawki dziennej stanowi poważny problem, np. w rozwoju stanów zapalnych i w procesach nowotworzenia. Bardzo ważne dla naszego zdrowia i życia są też inne kwasy: EPA i DHA oraz eikozanoidy z rodziny Omega-3. Człowiek potrafi wytwarzać je sam z kwasu tłuszczowego ALA prekursora Omega-3. Jest tylko jedna trudność: trzeba go spożywać w odpowiednio zbilansowanej diecie. Z kolei kwas ALA wykorzystywany jest w naszych organizmach do wytworzenia kwasu eikozapentaenowego, który później przechodzi w kwas DHA, a z niego powstają eikozanoidy Omega-3. Co się dzieje, kiedy zaczyna nam brakować kwasów Omega-3? Oto najważniejsze problemy zdrowotne związane z tymi brakami: otyłość, cukrzyca, depresja i ADHD u dzieci, problemy z gospodarką hormonalną, choroba Alzheimera, choroby serca, miażdżyca, arterioskleroza, problemy ukladu immunologicznego, takie jak alergie, problemy skórne: egzemy czy suchość, problemy gastryczne, nowotwory. Kwas dekozaheksaenowy Ma ogromne znaczenie. Dlaczego? Ponieważ DHA (kwas dekozaheksaenowy) jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania mózgu. To z niego jest zbudowana kora mózgowa i to aż w 60%! Ponadto kwas dekozaheksaenowy (DHA) jest niezbędny do funkcjonowania całego układu nerwowego, ponieważ wchodzi w skład neuroprzekaźników i wpływa na zdolności umysłowe człowieka. Nie można pominąć wartości kwasu w procesie produkcji hormonów szczęścia, serotoniny i dopaminy. Przeprowadzone badania pokazują, że osoby cierpiące na zaburzenia emocjonalne oraz ciężkie depresje mają bardzo niski poziom kwasu DHA we krwi. Czynnik budulcowy Jak sama nazwa wskazuje, NNKT są niezbędne do prawidłowego przebiegu wielu procesów przemiany materii w naszym organizmie. To z nich powstaje wiele substancji biologicznie czynnych, takich jak prostaglandyny czy leukotrieny. Są również prekursorami składników budujących błony komórkowe, dzięki czemu umożliwiają utrzymanie ciągłości skóry i prawidłowej struktury błon komórkowych. Fot. archiwum CPP 10 FARMACJA PRAKTYCZNA

12 Praktyka FARMACJA PRAKTYCZNA 11

13 Barbara Ochman trener-konsultant oraz menadżer projektów szkoleniowych współpracujący m.in. z Centrum Edukacji INFOR Training Sztuka komunikacji Pacjent rozmawiający przez telefon Powszechne korzystanie z telefonu komórkowego wymusiło opracowanie zasad społecznych, kiedy i w jakich miejscach możemy telefonować. Nie ulega wątpliwości, że rozmowa w aptece może przeszkadzać zarówno personelowi, jak również innym pacjentom. Wraz ze wzrostem liczby użytkowników telefonów komórkowych wprowadzono zakaz lub ograniczenia używania ich w takich miejscach, jak: kino, banki, urzędy, restauracje, teatry, uczelnie czy szkoły. Niestety respektowanie zasad savoir-vivre u komórkowego w Polsce pozostawia wiele do życzenia. Nagminnie można usłyszeć sygnał telefonu podczas seansu w kinie, czy podczas stania w kolejce w aptece. Ogólnoświatowe Stowarzyszenie GSM zawarło na swoich stronach przykazania, dotyczące korzystania z telefonu komórkowego. Wskazuje na coraz bardziej masowe użytkowanie technologii GSM, co przyczynia się do sytuacji, w których użytkownicy muszą sprostać zasadom wzajemnego szacunku i uprzejmości. Opisane poniżej zachowania są jednak zależne od kultury i zmienne w danym kontekście czy czasie. Dla dobra komfortu pracy farmaceutów oraz spokoju pacjentów w aptece, warto wiedzieć, że farmaceuta ma prawo egzekwować...reguły rządzące używaniem telefonu komórkowego: odbierając telefon w towarzystwie, należy przeprosić osoby stojące obok i usunąć się w ustronne miejsce, należy dobierać takie dzwonki w swoim telefonie, które będą jak najmniej przeszkadzały otoczeniu, przebywając w miejscu publicznym należy rozmawiać możliwie cicho, bez angażowania innych osób w naszą rozmowę, warto starać się, aby telefon nie stał się niezbędnym elementem życia, bez którego nie możemy się obejść. Tabliczka, naklejka i zasady asertywności Używanie telefonu komórkowego w niektórych miejscach jest zabronione. Informacje o zakazie znajdują się na stosownych naklejkach bądź tabliczkach. Dlatego dobrym pomysłem, również w aptece, jest umieszczenie informacji, że apteka objęta jest tym zakazem. Daje to farmaceucie podstawę do zwrócenia uwagi pacjentom, którzy nadużywają cierpliwości innych, tocząc w aptece długie, głośne rozmowy. Aby zwiększyć prawdopodobieństwo zauważenia tego zakazu, można zastosować formę zabawnej ilustracji lub języka korzyści. Co powinien zrobić farmaceuta, jeśli pomimo oplakatowania apteki ilustracjami i hasłami informującymi o omawianym zakazie, pacjenci notorycznie się do niego nie stosują?! W takiej sytuacji warto się odwołać do zasad asertywności. Stosunkowo niedawno psycholodzy i socjolodzy zajęli się tzw. zachowaniami asertywnymi. Są to zachowania, w których potrafimy dopiąć celu, postępując zgodnie z własnymi aktami woli. Amerykański psycholog, badacz zachowań asertywnych Spencer A. Rathus, zdefiniował je jako zachowania, które wyrażają nasze rzeczywiste odczucia (pragnienia, dążenia) oraz wspierają nasze społeczne uprawnienia, nie naruszając praw innych ludzi. Przeciwieństwem zachowań asertywnych są więc: zachowania nieasertywne (submisywne, w których ulegamy innym), zachowania agresywne, krzywdzące innych lub im zagrażające. A zatem nie jest zachowaniem asertywnym dochodzenie swoich praw krzykiem, przemocą, grą, realizacja celów za wszelką cenę. Komunikat JA Komunikat JA jest asertywną formułą wypowiedzi, dzięki której możemy przełamać nastawienia obronne słuchacza. Uzyskujemy to przez mówienie o przeżyciach, uczuciach, emocjach, czyli o stanach, o których nie można dyskutować, bowiem są 12 FARMACJA PRAKTYCZNA

14 Praktyka Fot. archiwum CPP; archiwum prywatne subiektywne. Jeśli ktoś stwierdzi: Jestem niezadowolony, to nie odpowiemy mu: To nie jest prawda, jesteś zadowolony. Komunikat JA składa się z czterech elementów: 1. Opisu odczuć; 2. Opisu sytuacji, w trakcie której doświadcza się tych odczuć; 3. Opisu skutku, jaki niesie ta sytuacja; 4. Opisu oczekiwań odnośnie zmiany zachowań naszego rozmówcy. Przykład wspomnianych komunikatów znajdą Państwo w tabeli nr 1. Zamieszczone w tabeli zdanie, wypowiedziane z kolei w komunikacie TY, brzmiałoby w sposób następujący: Proszę przerwać tę rozmowę. Przeszkadza Pani/Pan innym pacjentom. Jeśli wypowiedziany spokojnie, ale stanowczo komunikat JA nie zadziała na pacjenta i kontynuuje on swoją rozmowę, pozostaje forma arbitrażu. Proponuję zwrócić się do innych Tabela nr 1 Odczucie Ponieważ wielu pacjentom przeszkadza Sytuacja głośna rozmowa prowadzona przez telefon komórkowy Skutek wprowadziliśmy zakaz korzystania z telefonów komórkowych Oczekiwanie Bardzo Panią/Pana proszę o uszanowanie woli innych pacjentów pacjentów (bo to w obronie ich spokoju występuje farmaceuta) z pytaniem, np.: Co Państwo na to? Jeśli jednak zaistniała sytuacja nie przeszkadza obecnym, farmaceuta będzie miał spokojne sumienie, że zwrócił uwagę i poczucie, że zareagował właściwie na nieprzyjemną sytuację. Jeśli natomiast korzystanie przez pacjenta z telefonu komórkowego uniemożliwia samym farmaceutom wykonywanie obowiązków i/lub zakłóca działanie urządzeń (kasy, czytniki), wtedy komunikat JA może przybrać formy, które opisujemy w tabeli nr 2. Przytoczone tam zdania wypowiedziane w komunikacie TY brzmiałyby: Proszę przerwać tę rozmowę. Przeszkadza mi Pani/Pan w pracy. Lub też: Proszę przerwać tę rozmowę. Pani/ Pana komórka zakłóca pracę urządzeń w aptece. Jeśli pacjent nie zareaguje, farmaceuta może poprosić, aby ten opuścił aptekę na czas rozmowy, równocześnie umożliwiając mu zajęcie sobie kolejki. Zwiększenie asertywności Czasem niewątpliwie łatwiej jest nam wypowiedzieć komunikat TY, zamiast być asertywnym. Dzieje się tak w sytuacji, w której zwlekamy z umiejętnym zwróceniem komuś uwagi. Asertywność jest jednak cechą człowieka, która poddaje się modyfikacji. Możemy nauczyć się bycia bardziej asertywnymi. Psycholodzy proponują następujące metody zwiększenia asertywności: 1. Samoobserwacja Należy rejestrować w ciągu np. pięciu dni (w formie czegoś w rodzaju pamiętnika): sytuację, w której zachowaliśmy się nieasertywnie, to, co odczuwaliśmy, powiedzieliśmy i zrobiliśmy, to, jak inni zareagowali na nasze zachowanie, nasze odczucia po danym zdarzeniu. 2. Zwalczanie irracjonalnych przekonań. Należy zadać sobie pytanie, czy to nie nasze własne przekonania prowadzą do nieasertywnych i agresywnych zachowań. Takie wewnętrzne przekonania mogą być głęboko zakorzenione i dlatego nie zawsze zdajemy sobie z nich sprawę. Uświadomienie ich może nam pomóc w ich odrzuceniu. Psycholodzy zestawiają listy najczęściej występujących bezzasadnych przekonań. Należy do nich mniemanie, że musimy stale odbierać oznaki akceptacji i aprobaty ze strony ważnych Tabela nr 2 Odczucie Ponieważ nie mogę się skoncentrować na obsłudze Sytuacja z powodu głośnej rozmowy prowadzonej przez telefon komórkowy gdyż telefon komórkowy powoduje zakłócenia pracy urządzeń w aptece Skutek wprowadziliśmy zakaz korzystania z telefonów komórkowych Oczekiwanie Bardzo Panią /Pana proszę o uszanowanie tej zasady, dzięki czemu będę mógł/mogła również Panią/Pana sprawnie obsłużyć dla nas osób, czy też pogląd, że do szczęścia potrzebne są wybitne osiągnięcia lub nieprzeciętny talent w jakiejś dziedzinie. Takie myśli nie tylko zwiększają poziom szkodliwego stresu, ale powodują i wzmacniają zahamowania w kontaktach społecznych lub wyładowania w postaci agresywnych zachowań. 3. Modelowanie stworzenie na nowo samego siebie. W pewnych granicach możemy wykształcić nowe, przekonywujące reakcje: gesty, postawy ciała, ton głosu, sposób mówienia, spojrzenia, cięte uwagi itp. Należy z przygotowanego pamiętnika wybrać taką sytuację, którą odczuliśmy jako szczególnie przykrą ze względu na nieumiejętność zajęcia odpowiadającego nam stanowiska. Jeśli to możliwe, obserwujemy kogoś, kto w podobnej sytuacji zachował się zdecydowanie asertywnie. Odpowiadamy następnie na pytanie: jak obecnie sami postąpilibyśmy w podobnych okolicznościach? Wybieramy wzorzec jak najbardziej naturalnego dla siebie zachowania asertywnego. 4. Praktyczne ćwiczenie zachowań Możemy poprosić życzliwą osobę, by pomogła przećwiczyć z nami odgrywanie ról. Osoba ta udaje manipulatora, my zaś nasze projektowane reakcje asertywne. Po ćwiczeniu analizujemy i krytycznie oceniamy jego przebieg. Ćwiczenie powtarzamy do momentu, w którym będziemy czuli się swobodnie. Staramy się zachowywać podobnie w realnych sytuacjach. Powodzenia! Aby pomóc Państwu w egzekwowaniu zakazu korzystania z telefonu w aptece, przygotowaliśmy naklejkę, którą załączamy do magazynu. FARMACJA PRAKTYCZNA 13

15 dr n. med. Łukasz Szczygieł specjalista chorób wewnętrznych, I Oddział Chorób Wewnętrznych, ZOZ w Knurowie Opieka farmaceutyczna Jak pomóc pacjentowi z katarem siennym? Wiosna idzie do nas wielkimi krokami. Pacjentów cały tłum. U połowy z nich wodnisty wyciek z nosa, kichanie, świąd nosa i oczu, łzawienie i zaczerwienienie oczu. Znowu wszystko kwitnie, a alergicy szukają pilnej pomocy w aptekach. Rola farmaceutów w rozpoznawaniu i leczeniu pacjentów z alergicznym nieżytem nosa (ANN) rośnie. Alergiczny nieżyt nosa to zespół objawów związanych z IgE zależną reakcją zapalną błony śluzowej nosa po ekspozycji na alergen. Występuje u 10 25% populacji i choć nie jest chorobą ciężką, powoduje istotne pogorszenie komfortu życia, absencję w pracy i zmniejszoną wydajność pracowników. Niektórzy pacjenci pojawiający się w aptece mają zdiagnozowany przez lekarza ANN, inni pojawiają się z własną diagnozą, podpartą wiedzą wyniesioną z odwiedzin na stronach i forach internetowych, pozostali nie mają żadnej diagnozy lub jest ona nieprawidłowa (np. przeziębienie, przewlekłe zapalenie zatok). Farmaceuta może udzielić wartościowej i skutecznej porady, którą zweryfikuje po kilku tygodniach, ponownie spotykając się z pacjentem i zadając mu kilka pytań o naturę jego dolegliwości. O co farmaceuta powinien zapytać pacjenta, aby móc stwierdzić u niego alergiczny nieżyt nosa i zaproponować odpowiednią terapię? Pytanie: Czy w ostatnich dniach przynajmniej przez godzinę występowały razem niektóre z objawów wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, napadowe kichanie, zatkanie nosa, świąd nosa, objawy zapalenia spojówek świąd oczu, łzawienie, zaczerwienienie oczu, objawy obuoczne? Prawdopodobne rozpoznanie: alergiczny nieżyt nosa (ANN). Pytanie: Czy występowały inne objawy: wyciek śluzowo-ropnej wydzieliny z nosa, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, ból nosa, krwawienie z nosa, brak węchu, objawy dotyczące jamy ustnej lub zatkanie nosa? Rozpoznanie: inna przyczyna. Pytanie: Czy objawy występują mniej niż 4 razy w tygodniu lub krócej niż przez 4 tygodnie? Rozpoznanie: okresowy ANN (w przeciwnym razie przewlekły). Pytanie: Czy występują zaburzenia snu, problemy z uprawianiem sportu, trudności z wypoczynkiem i wykonywaniem czynności codziennych, trudności w nauce i w pracy? Rozpoznanie: umiarkowany lub ciężki ANN (w przeciwnym razie łagodny). Pytanie: Czy kiedykolwiek występowały napady świszczącego oddechu lub uporczywego kaszlu w nocy? Czy przy wysiłku występuje świszczący oddech? Czy zdarza się uczucie ucisku w klatce piersiowej? Rozpoznanie: jednoczesne występowanie ANN i astmy oskrzelowej (pamiętajmy, że 70% chorych na astmę ma objawy nieżytu nosa, a 30% chorych na ANN ma również astmę!). Kierujemy do lekarza rodzinnego wszystkich pacjentów w przypadku: 1. rozpoznania u nich przewlekłego ANN o charakterze umiarkowanym lub ciężkim, oczywiście uprzednio zaopatrując ich w leki wymienione w dalszej części artykułu, 2. objawów infekcji, 3. objawów sugerujących nierozpoznaną lub niekontrolowaną astmę, 4. braku efektów proponowanej przez nas terapii po 2-4 tygodniach stosowania, 5. niepokojących objawów ubocznych leków stosowanych przez pacjenta samodzielnie lub pod naszym nadzorem. Dla własnego bezpieczeństwa, do lekarza kierujemy również wszystkie dzieci poniżej 12 roku życia (duże ryzyko przedawkowania leków lub błędnej diagnozy) oraz kobiety ciężarne. Podstawowe zalecenia, które farmaceuta powinien przekazać pacjentom: 1. o potrzebie unikania ekspozycji na alergen; 2. o proponowanych lekach leki nie usuną źródła choroby, a jedynie złagodzą objawy, nie dają długotrwałych efektów, nie wymagają zwiększania dawki z czasem, gdyż nie powodują tolerancji organizmu, nie mają istotnych odległych objawów ubocznych i mogą być stosowane przez długi czas; 3. istnieje skuteczna metoda odczulania, tzw. swoista immunoterapia alergenowa, Fot. archiwum CPP; archiwum prywatne 14 FARMACJA PRAKTYCZNA

16 Praktyka polegająca na podawaniu przez 3-4 lata szczepionek pod nadzorem alergologa dla chorych z ciężkim przewlekłym ANN, uczulonych na niewiele alergenów, u których unikanie ekspozycji i leczenie objawowe nie zapewniło kontroli choroby; 4. ziołolecznictwo, akupunktura i homeopatia są wykorzystywane do leczenia ANN, aczkolwiek w ich przypadku brak jest wiarygodnych badań przeprowadzonych wg zasad EBM (medycyny opartej na dowodach); istotne jest podkreślenie, że niektóre z ziół mogą wpływać na metabolizm pozostałych leków stosowanych w ANN. Następnie zalecamy leki wg nasilenia objawów, pamiętając o celach leczenia: złagodzeniu objawów, poprawie komfortu funkcjonowania, oszacowaniu bezpieczeństwa stosowania leków, określeniu maksymalnego czasu stosowania leku, ewentualnej potrzebie konsultacji z lekarzem. Uważajmy! Leki przeciwhistaminowe starej generacji (np. klemastyna, ketotifen, hydroksyzyna) charakteryzują się potrzebą częstszego niż raz dziennie stosowania oraz poważnymi działaniami ubocznymi: wywołują senność co dodatkowo może nasilać problemy z funkcjonowaniem w domu i w pracy oraz niekorzystnie wpływać na uwagę w czasie prowadzenia pojazdu, wchodzą w interakcje z alkoholem, który nasila ich działania uboczne, mają działanie antycholinergiczne mogą powodować zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, skurcz oskrzeli i zwiększenie ilości wydzieliny w drogach oddechowych. Z tego względu nie są one dostępne bez recepty. Troska o pacjenta wymaga, by w razie wydawania takiego leku poinformować go o działaniach ubocznych i możliwości zamiany na inny lek nowej generacji. Leki przeciwhistaminowe nowej generacji (np. loratadyna Loratine, cetyryzyna, azelastyna) działają wysoce wybiórczo na receptor H1, stosowane są raz dziennie, mają niewiele działań ubocznych i nie wpływają na zdolność prowadzenia pojazdu. Właściwe rozpoznanie choroby, odpowiednie skierowanie pacjenta i w konsekwencji sukces opanowanie alergii, to zadania spoczywające nie tylko na lekarzu, ale i na farmaceucie. Co zalecić pacjentowi w zależności od rozpoznania rodzaju alergicznego nieżytu nosa? Jeśli u pacjenta rozpoznamy: Łagodny okresowy ANN proponujemy jeden z leków: roztwór soli fizjologicznej donosowo (np. Oftarinol działa chemicznie rozpuszcza oraz mechanicznie wypłukuje alergeny), lek przeciwhistaminowy doustny (nowej generacji), lek obkurczający śluzówkę sympatykomimetyk (np. nafazolina, oksymetazolina), ale stosowany jedynie do 10 dni (ryzyko wywołania polekowego nieżytu nosa). Leki można zalecać jeden po drugim, w dowolnej kolejności. Umiarkowany/ciężki okresowy lub łagodny przewlekły ANN zalecamy jeden z leków: lek przeciwhistaminowy doustny (nowej generacji), kromon donosowy kromoglikan sodu jest mniej skuteczny, ale efekt jest długotrwały. Można kolejno stosować leki, w dowolnym schemacie, jednakże przy braku efektu terapii po 15 dniach należy skierować do lekarza. Umiarkowany/ciężki przewlekły ANN kierujemy do lekarza (choć warto wspomnieć, że z pewnością zacznie on leczenie od przepisania steroidów donosowych). Objawy oczne towarzyszące ANN proponujemy jeden z leków: lek przeciwhistaminowy doustny (nowej generacji), kromon dospojówkowy kromoglikan sodu, roztwór soli fizjologicznej (np. Oftarinol). Leki można stosować po kolei; przy braku efektu terapii po 7 15 dniach, a także gdy objawy niepokoją pacjenta lub farmaceutę, kierujemy chorego do lekarza. FARMACJA PRAKTYCZNA 15

17 Praktyka Europejski Program Edukacyjny Z wizytą podczas szkoleń Program EPE Polpharma zainicjowała w 2002 roku. Jest współtworzony i prowadzony przez wybitnych specjalistów z dziedziny kardiologii, gastroenterologii, neurologii oraz farmacji. W ramach EPE organizowane są wykłady merytoryczne i warsztaty edukacyjne służące pogłębianiu wiedzy medycznej. Uczestnicy EPE farmaceuci i lekarze, poprzez analizę przypadków doskonalą umiejętności w zakresie diagnostyki, różnicowania i leczenia chorób. Europejski Program Edukacyjny objęty jest protokołem przyznawania punktów edukacyjnych dla farmaceutów. Patronat nad Programem EPE objęło Studium Kształcenia Podyplomowego Wydział Farmaceutyczny Akademii Medycznej w Białymstoku, a jedynym sponsorem Programu EPE jest Polpharma. Farmaceuci przyjeżdżający na konferencję nie mieli wątpliwości, kto jest jej gospodarzem. Balony z logo Polpharmy i jej produktów witały już przed wejściem do hotelu. W holu i po drodze do sal wykładowych porozstawiane były fast movy produktowe leków Polpharmy i okładki Farmacji Praktycznej. Fot. archiwum Polpharmy 16 FARMACJA PRAKTYCZNA

18 Praktyka Sponsor główny: W czasie przerwy kawowej kontynuowane były dyskusje z wykładowcami. Prof. Józef Drzewoski z Kliniki Chorób Wewnętrznych z oddziałem Diabetologii i Farmakologii Klinicznej UM w Łodzi, prowadził wykład na temat: Bezpieczeństwo wieloskładnikowych leków przeciwbólowych. Dr n. med. Tomasz Dorman z II Katedry i Kliniki Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej UM w Łodzi, prowadził wykład: By zachować mistrzowską formę terapia bólu pourazowego mięśni i stawów. Prof. Artur Mamcarz z III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii w Warszawie, prowadził wykład na temat: Miażdżyca podstępny zabójca, czyli historia choroby od cholesterolu poprzez zawał serca do nagłej śmierci sercowej. Rola podstawowych interwencji niefarmakologicznych i farmakologicznych. Uzupełnieniem wykładów były prezentacje produktowe przedstawiane przez przedstawicieli Polpharmy. Na każdej prezentacji byli obecni przedstawiciele Polpharmy, pozostający do dyspozycji Farmaceutów. Dr n. med. Maciej Janiszewski z Kliniki Kardiologii, II Wydział Lekarski AM Warszawa, prowadził wykład na temat: Zespół metaboliczny jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych współczesnych społeczeństw kto jest najbardziej narażony? Podstawy kardiodiabetologii. W czasie każdej konferencji działa recepcja Polpharmy, w której do dyspozycji Farmaceutów są przedstawiciele firmy. Dr n. med. Wojciech Feleszko z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Rozwojowego AM w Warszawie prowadził wykład na temat: Rola probiotyków i prebiotyków w profilaktyce fakty i mity. FARMACJA PRAKTYCZNA 17

19 Nauka Jacek Santorski Laboratorium Psychologii Zdrowia, Jak walczyć z depresją część 2. Mity i rzeczywistość W poprzednim numerze opublikowaliśmy tekst poświęcony diagnozie depresji i bezsenności. W jego drugiej części omawiamy, przy pomocy jakich leków możemy leczyć te coraz częściej występujące schorzenia. U podłoża większości problemów ze snem leży depresja i lęk. Warto jednak, żebyśmy do jednego worka nie wrzucali wszystkich rodzajów bezsenności. Dr Skalski wyróżnia bezsenność przygodną (trwającą kilka dni i związaną na przykład z pracą zmianową lub zmianą stref czasowych), krótkotrwałą (trwającą do 3 tygodni, wywołaną chorobą lub przewlekłym stresem) oraz długotrwałą (trwającą powyżej miesiąca), która jest już chorobą. W leczeniu wspomnianych zaburzeń pierwszorzędną rolę odgrywa farmakologia. Obecnie stosuje się leków. Dr Michał Skalski nie ma złudzeń, że słynny dziurawiec, którego preparaty w niektórych krajach sprzedawane są nawet na receptę, w poważniejszych problemach depresyjnych nie zda egzaminu. Istnieją jednak pewne grupy leków, które dają pewność znacznie większej skuteczności, co nie znaczy, że są przeznaczone dla wszystkich. Remedia Doceniając rolę farmakologii, specjalista nie ma wątpliwości, że jeśli pacjent nie zmieni stylu życia i nie usunie czynników powodujących depresję, leczenie nie przyniesie pożądanych rezultatów. Przykład? Jest ze wszech miar wskazane, by osoba z zespołem stresu pourazowego brała leki, lecz ekstremalne i traumatyczne zdarzenie, które przeżyła, powinna również przepracować z psychologiem. Do leczenia depresji medycyna wykorzystuje psychoterapię, psychoedukację, elektrowstrząsy, a ostatnio coraz częściej także fototerapię. Pokonać bezsenność A jak powinno wyglądać pokonywanie bezsenności? Po środki nasenne można sięgać zawsze, ilekroć mamy kłopot z zaśnięciem, jednak w przypadku bezsenności długotrwałej nie można opierać się tylko na lekach. Za środki nasenne uznaje się jedynie takie, które działają wybiórczo nasennie i przywracają zdrowy, prawidłowy, fizjologiczny sen. Lek, po którym nie budzimy się wypoczęci i wyspani, można co najwyżej nazwać uspokajającym podkreśla dr Michał Skalski. Najbardziej popularnymi lekami nasennymi są preparaty benzodwuazepinowe. Przyjmowane doustnie, dość szybko wchłaniane są przez organizm. Poza wywoływaniem snu poprawiają samopoczucie. Niestety, mają jedną zasadniczą wadę brane regularnie uzależniają. Po 4-6 tygodniach lepiej zastąpić je lekami antydepresyjnymi, tyle że przyjmowanymi w mniejszych dawkach. Dr Michał Skalski wyjaśnia, że zaburzenia snu to dziedzina medycyny, która znajduje się na pograniczu różnych specjalności: psychiatrii, po części neurologii, interny czy laryngologii. Często jednak ma związek z trybem życia. Specjalista szacuje, że połowa jego pacjentów nie tyle wymaga pomocy lekarza, ile terapeuty, który by im podpowiedział, jak zmienić swoje życie. Lepsze, uporządkowane i wolne od stresu życie to lepszy sen. Upadek mitu Na koniec jedna bardzo ważna wiadomość. Najnowsze badania dotyczące tzw. neuroplastyczności pokazują, że podczas niezaleczonej, przewlekłej depresji zanikają komórki w naszym mózgu, zwłaszcza w okolicach jądra migdałowatego odpowiedzialnego za kontrolę emocji i pamięć emocjonalną. Jednak nawet w przypadku osób po czterdziestce czy pięćdziesiątce, jeśli te zaburzenia są właściwie leczone, dokonuje się odbudowywanie owych komórek. Tak oto upada kolejny mit, że począwszy od 27. roku życia nasze komórki nerwowe mogą już tylko zanikać. Jednak i my powinniśmy przezwyciężyć stereotyp polegający na tym, że lęk, depresje i problemy ze snem, jak również towarzyszące im kłopoty seksualne, rodzinne czy emocjonalne, to tematy tabu. Jak najbardziej wypada dzielić się swoimi różnorodnymi doświadczeniami i wzajemnie wspierać. Recepta na dobry sen Pamiętajmy, że jeśli nieprzespane noce powtarzają się wielokrotnie, naturalne jest sięgnięcie po środki farmakologiczne. Kluczem do sukcesu jest jednak, aby z pomocą lekarza ustalić przyczyny bezsenności, bo wtedy będzie zalecał inne leki. Jeżeli bezsenność stała się złym nawykiem naszego organizmu, ratunkiem okaże się lek nasenny. Jeśli jej źródło tkwi w lęku, pomoże nam lek redukujący niepokój. Gdy zaś przyczyną jest depresja (charakterystyczna bezsenność poranna), trzeba znaleźć właściwy lek antydepresyjny. Przy aktualnym stanie farmakologii każdy uważny pacjent razem ze swym lekarzem, który jest na bieżąco, znajdzie właściwą drogę do przywrócenia normalnego rytmu snu i czuwania. Jeśli zaburzenie rytmu dnia i nocy nastąpiło wskutek międzykontynentalnej podróży, dłuższego okresu nocnych dyżurów, przeciążenia pracą albo nadmiaru nauki przed egzaminem (lub też zbyt częstych zabaw do białego rana), jedynym środkiem, który pomoże nam przywrócić równowagę, jest słynny chronobiotyk melatonina. Pomaga ona nawet osobom niewidomym w rozpoznawaniu przez ich organizm, kiedy natura mówi: śpij, wycofaj się, regeneruj siły, a kiedy wzywa do działania. Fot. archiwum prywatne 18 FARMACJA PRAKTYCZNA

20 Praktyka Fot. archiwum CPP; archiwum prywatne FARMACJA PRAKTYCZNA 19

21 Premier RP Donald Tusk i minister zdrowia Ewa Kopacz podczas białego szczytu poświęconego naprawie systemu ochrony zdrowia Debata o naprawie ochrony zdrowia Na białym szczycie też o farmaceutach Biały szczyt, który rozpoczął się 21 stycznia w atmosferze burzliwych sporów płacowych w szpitalach, dobiega końca. Większość spraw, jakimi się zajmował, dotyczy przyszłości lekarzy, pielęgniarek i ogółu pacjentów. Wśród konsultowanych rozwiązań nie zabrakło też takich, które mogą mieć wpływ na pracę farmaceutów. TEKST: NATALIA JANECKA Jest to rodzaj okrągłego stołu. Może wyznaczyć zasadnicze tendencje czy punkty progowe reformy służby zdrowia uważa profesor Marek Safjan, były prezes Trybunału Konstytucyjnego. To właśnie jemu premier Donald Tusk powierzył kierowanie szczytem. Problemy do omówienia podzielono na cztery działy: zmiany w organizacji opieki zdrowotnej, finansowanie systemu i dodatkowe ubezpieczenia, wynagrodzenia, prawa pacjentów. Początkowo dyskusje toczyły się nad propozycjami Platformy Obywatelskiej i rządu. Ponieważ omawiano każdy drobny zapis projektów ustaw, prace nie szły do przodu. Do minirewolucji doszło 25 lutego na posiedzeniu komitetu sterującego białego szczytu. Dokonano na nim Fot. PAP/Bartłomiej Zborowski; archiwum CPP 20 FARMACJA PRAKTYCZNA

22 Wydarzenia podsumowania dotychczasowych efektów pracy czterech zespołów tematycznych. Nie były one imponujące. Profesor Safjan zaproponował więc, by zamiast dyskutować nad gotowymi rządowymi i partyjnymi projektami, partnerzy społeczni sami wybrali kierunki reform. Skonkretyzowaniu dyskusji posłużyło 20 pytań. Aptekarzy bezpośrednio dotyczyło tylko jedno z nich: Czy koniecznym warunkiem transparentności zasad finansowania systemu jest szybkie wprowadzenie systemu elektronicznej ewidencji świadczeń zdrowotnych i świadczeń farmaceutycznych?. Odpowiedź była oczywista. Jednak i w innych pytaniach, dotyczących chociażby pracy szpitali czy praw pacjenta, nie brakuje kwestii, które w praktyce mogą wpłynąć na pracę aptek. Nasi na szczycie W imieniu farmaceutów, do udziału w pracach zespołów roboczych białego szczytu zdrowotnego została zaproszona Naczelna Rada Aptekarska (NRA). Jej przedstawiciele brali udział w dwóch zespołach: ds. wynagrodzeń i ds. zmian organizacyjnych w obszarze zakładów opieki zdrowotnej. W obydwu znalazło się po dwóch członków NRA. Potem do komitetu sterującego białego szczytu dołączył prezes NRA dr Grzegorz Kucharewicz. Farmaceuci zgłosili postulat włączenia aptek w strukturę ZOZ-ów, czego nie przewidywał projekt ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Mają też mieć w szpitalnej hierarchii wyższą rangę jako miejsca kontroli nad wydawaniem leków i racjonalną polityką lekową. Prezes Kucharewicz wystąpił też o dodanie NRA do instytucji opiniujących rozporządzenia do ustawy o ZOZ-ach. Zgłosił też poprawki do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego wymagania, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. Zdaniem Rady, powinny się w nim znaleźć także zapisy dotyczące wymogów wobec szpitalnych aptek (m.in. rozmieszczenie i powierzchnia pomieszczeń, potrzebny sprzęt, wymogi sanitarno-higieniczne), które potem powinny być rozwinięte w osobnym dokumencie. Izba wystąpiła też przeciwko dalszemu rozszerzaniu przepisów kontrolnych dotyczących aptek. Z projektu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynikało, że aptekarze, choć są przedsiębiorcami, mają podlegać w czasie kontroli m.in. kryteriom celowości i rzetelności, tak jak np. NFZ czy samorządy lokalne. Tymczasem, zdaniem Izby, jedynym dopuszczalnym kryterium kontroli jest legalność. W projekcie znalazło się też wiele nieprecyzyjnych terminów, które mogłyby skutkować różną interpretacją przez kontrolerów. Izba nie zgadza się, by do szerokiego grona instytucji kontrolujących apteki dołączyła nowa: Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych. Wiele funduszy zdrowia Wpływ na funkcjonowanie aptek może mieć też przedstawiona podczas białego szczytu koncepcja ubezpieczeń dodatkowych. W wersji alternatywnej do rządowej, przygotowanej przez Polską Izbę Ubezpieczeń, zakłada, że ubezpieczeni mogliby przenieść się z NFZ do dobrowolnie wybranego prywatnego funduszu ubezpieczeń (oczywiście w zamian za opłacanie dodatkowych składek). Prywatne fundusze miałyby dostawać od NFZ od 80 do 100% pieniędzy, jakie wydaje on na leczenie osób tej samej płci i w tym samym wieku co prywatnie ubezpieczony. W zamian prywatne fundusze przejęłyby na siebie finansowanie tych samych usług, co NFZ oraz dodatkowych wynikających z wykupionego pakietu. Prywatne fundusze przejęłyby też na siebie refundację leków. Oznacza to, że apteki będą kontrolowane pod kątem wydawania leków refundowanych nie tylko przez NFZ, ale i prywatne firmy ubezpieczeniowe. Nie jesteśmy technikami Jedną z kwestii, jakie podczas białego szczytu podniosła Naczelna Rada Aptekarska, było wynagradzanie aptekarzy w zakładach opieki zdrowotnej. Z danych Izby wynika, że w siatce płac są oni definiowani jako stanowisko techniczne wyższe. W praktyce oznacza to, że plasują się na końcu podwyżkowej listy, za pielęgniarkami czy technikami laboratoryjnymi. Dlatego NRA wystąpiła o zaliczenie aptekarzy do stanowisk wyższych medycznych. Recepta prawem pacjenta Sprawą dotychczas pomijaną, a przysparzającą aptekarzom i ich klientom wielu problemów, było błędne wypisywanie recept na leki refundowane. Rządowe propozycje zmian w prawach pacjenta znowu tę sprawę pomijały, tymczasem z powodu błędów lekarzy, źle odbitej pieczątki lub braku w niej numeru telefonu, pacjenci nieraz muszą być odprawiani z kwitkiem lub nie można im udzielić refundacji. Tymczasem ani pacjent, ani farmaceuta nie powinni ponosić konsekwencji lekarskich zaniedbań. FARMACJA PRAKTYCZNA 21

23 R Suplement diety * Gdy niezb dny jest antybiotyk, niezb dny jest Tylko jedna saszetka dziennie Smaczny i atwy do podania R to naturalny preparat w postaci wygodnej saszetki. Jego smak i atwoêç podania sprawiajà, e jest ch tnie przyjmowany. ** R przywraca prawid owà flor bakteryjnà po antybiotykoterapii, reguluje prac jelit oraz wspomaga odpornoêç organizmu. Sposób podania: 1-2 saszetki dziennie, bezpoêrednio lub po rozpuszczeniu w wodzie, mleku, jogurcie. R ACI/058/ Sk ad: Jedna saszetka zawiera 4 miliardy liofilizowanych szczepów bakterii Lactobacillus acidiphilus, Bifidobacterium oraz fruktooligosacharydy. Opakowanie zawiera 10 saszetek. * do podawania osobom z nadwra liwoêcià na bia ka mleka krowiego ** Badanie wew. Klinika Chirurgii i Onkologii Dzieci cej, ódê. Materia y dost pne w Polpharma BH Wy àczny dystrybutor: 22 FARMACJA PRAKTYCZNA Medana Pharma Terpol Group S.A. w Sieradzu Promocja przy wspó pracy Polpharma Biuro Handlowe

24 Nauka Właściwa diagnoza Odmiedniczkowe zapalenie nerek Ciprofloksacyna Zakażenie nerek pozostawione bez leczenia lub źle leczone może przejść w stan przewlekły, prowadzący stopniowo do niewydolności nerek. Może być też przyczyną urosepsy. TEKST: DR N. BIOL. WANDA KAMIŃSKA, PROF. DR HAB. N. MED. D. DZIERŻANOWSKA INSTYTUT POMNIK-CENTRUM ZDROWIA DZIECKA, ZAKŁAD MIKROBIOLOGII I IMMUNOLOGII KLINICZNEJ Fot. archiwum CPP Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek (OOZN) jest zakażeniem górnego odcinka dróg moczowych, obejmującym miąższ nerki i miedniczki nerkowe. Zwykle rozwija się drogą wstępującą podczas zakażenia pęcherza moczowego. W ponad 80% przypadków jest spowodowane pałeczką okrężnicy Escherichia coli; ponadto za zakażenie odpowiedzialne są także inne pałeczki Gram(-), gronkowce z gatunków Staphylococcus saprophiticus i S. epidermidis oraz enterokoki. Odmiedniczkowe zapalenie nerek Farmaceuta nie może prawidłowo zdiagnozować tego schorzenia, jednak po przeprowadzeniu krótkiego wywiadu z pacjentem może skierować go do odpowiedniego specjalisty. Czujność należy wykazać w przypadku bolesnego (pieczenie, szczypanie) i częstego oddawania moczu. Pacjenta takiego należy zapytać, czy powyższym objawom towarzyszą również silne, tępe bóle zlokalizowane w okolicy lędźwiowej, promieniujące do brzucha, pachwin i łopatek, ponieważ to one są jednym z sygnałów schorzeń układu moczowego. Pacjent powinien zostać uświadomiony, iż odmiedniczkowe zapalenie nerek rozwija się nagle i najczęściej jest konsekwencją stanów zapalnych dolnych odcinków układu moczowego (np. pęcherza). Infekcji zwykle towarzyszy nagła wysoka gorączka, dreszcze, wymioty. Istotne znaczenie ma również rola farmaceuty w profilaktyce schorzeń układu moczowego. Za większość zakażeń dróg moczowych odpowiada E.coli. Fizjologicznie E.coli jest umiejscowiona w jelicie grubym, gdzie nie wykazuje działania patogennego. Natomiast jej obecność w drogach moczowych jest niebezpieczna. Infekcja E.coli może nastąpić podczas kąpieli w zanieczyszczonym basenie lub naturalnym akwenie wodnym (rzeka, jezioro). Po takich kąpielach zawsze należy się dokładnie umyć. Zakażenia układu moczowego częściej obserwowane są u kobiet, powodem jest umiejscowienie ujścia cewki moczowej blisko odbytu, co sprzyja migracji bakterii. Dlatego tak istotne jest zachowanie właściwej higieny osobistej. Farmaceuta może zwrócić uwagę na fakt obniżenia się pęcherza moczowego i skrócenia cewki moczowej u kobiet w okresie pomenopauzalnym, co sprzyja zakażeniu. Infekcje pojawiają się również często w pierwszym trymestrze ciąży. Przebieg terapii W przypadku podejrzenia ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek (OOZN) należy wykonać badanie mikrobiologiczne moczu. Przypadki OOZN o ciężkim przebiegu, FARMACJA PRAKTYCZNA 23

25 Nauka zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka (chorzy z cukrzycą, w immunosupresji, kobiety w ciąży, dzieci) mogą wymagać hospitalizacji. Szybką, skuteczną terapię zapewnia dożylne podanie antybiotyku, możliwe w warunkach szpitalnych. Po godzinach terapię można zmienić na leczenie tym samym lub innym preparatem podawanym doustnie. Jest to tzw. terapia sekwencyjna, trwająca łącznie przez 14 dni. Inną opcją jest rozpoczęcie terapii dożylnej w szpitalu, kontynuowanej następnie preparatem doustnym w domu. Gorączka zwykle ustępuje w ciągu 72 godzin od rozpoczęcia leczenia. Pacjenci, u których OOZN przebiega z łagodnie lub średnio nasilonymi objawami, w dobrym stanie zdrowia i o sprawnym układzie odpornościowym, mogą być leczeni lekami podawanymi doustnie przez okres 7 14 dni. Liczne badania wskazują, że krótsza terapia, trwająca 5 7 dni, może być także wystarczająca. Dotyczy to przypadków OOZN o łagodnym przebiegu u kobiet. OOZN u mężczyzn należy traktować jako powikłanie ze względu na niską dostępność zdrowych dróg moczowo-płciowych dla bakterii, i leczyć przez co najmniej 14 dni. Zakażenia towarzyszą wadom lub kamicy układu moczowego, a w starszym wieku powiększeniu gruczołu krokowego, którego ucisk na cewkę moczową powoduje jej niedrożność i zaleganie moczu w pęcherzu. Mężczyźni poniżej 60-tego roku życia, bez wad anatomiczno-czynnościowych układu moczowego i bez przerostu prostaty, odpowiadają dobrze na 14-dniowe leczenie OOZN. W przypadku nawracających zakażeń dróg moczowych, leczenie należy wydłużyć nawet do 6 tygodni. Każde zakażenie układu moczowego u małych dzieci należy leczyć jak OOZN, tj. lekiem penetrującym do tkanek, przez dni (kotrimoksazol, amoksycylina z klawulanianem). Ciprofloksacyna Lekiem pierwszego rzutu do leczenia OOZN u dorosłych jest ciprofloksacyna (chemioterapeutyk z grupy fluorochinolonów), ze względu na szereg zalet: wysokie, terapeutyczne stężenie, jakie szybko osiąga w surowicy i tkankach nerki, dobrą tolerancję i rzadko występujące objawy niepożądane, niewielki, wynoszący 1-3% odsetek szczepów opornych wśród najczęściej występujących uropatogenów, brak wpływu na florę beztlenową przewodu pokarmowego, szerokie spektrum obejmujące także pałeczki Pseudomonas aeruginosa. Ciprofloksacyna jest preparatem bakteriobójczym, bardzo skutecznym w leczeniu wszystkich postaci zakażeń dróg moczowych, gdyż osiąga wysokie stężenie zarówno w moczu, jak i w tkankach. Właściwość ta pozwala na jej zastosowanie, gdy jest niezbędne szybkie włączenie leczenia przed uzyskaniem wyniku posiewu. Dlaczego ciprofloksacyna Przy podejrzeniu OOZN nie mogą być stosowane leki osiągające stężenie terapeutyczne tylko w moczu, niepenetrujące do tkanek, jak furagin i fosfomycyna. Są one stosowane w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego. Zastosowanie furaginu jest dopuszczalne przed poznaniem wyników badania bakteriologicznego, gdy diagnoza OOZN nie jest pewna. W przypadku stwierdzenia obecności bakterii wrażliwych na furagin, może on być stosowany także w dalszym przebiegu terapii. Również ciprofloksacyna (Cipronex) jest wskazana w stanach zapalnych dolnych dróg moczowych. W porównaniu do furaginu jest znacznie wygodniejsza w stosowaniu (zwykle 1 tabl/12h rano i wieczorem). Skomplikowany schemat dawkowania furaginu sprzyja zapomnieniu o kolejnej dawce, szczególnie w przypadku osób starszych. Farmaceuta powinien pamiętać, by przypomnieć pacjentowi o konieczności spożywania produktów białkowych podczas terapii furaginem (co stwarza kolejne ograniczenia i obowiązki dla pacjenta). Istotną wadą furaginu, niewynikającą z jego właściwości terapeutycznych, jest jego powszechna dostępność (w wielu gospodarstwach domowych furagin znajduje się w apteczkach, jako pozostałość po leczeniu członków rodziny). Wynika z tego fakt częstego nadużywania leku i stosowania niezgodnie z wytycznymi lekarza, co skutkuje narastaniem oporności oraz możliwymi działaniami niepożądanymi, jak np. skurcze łydek (wypłukuje potas z organizmu). Zaletą ciprofloksacyny jest możliwość stosowania jej w terapii sekwencyjnej, rozpoczynanej od podawania preparatu dożylnego i kontynuowanej formą doustną po ustąpieniu gorączki i opanowaniu innych objawów OOZN. Forma dożylna pozwala na szybkie uzyskanie stężenia terapeutycznego w tkance nerkowej u pacjentów Opieka farmaceutyczna u pacjentów z schorzeniami dróg moczowych powinna obejmować również takie zalecenia, jak: leżenie w łóżku podczas terapii (nerki są wtedy lepiej ukrwione, co sprzyja metabolizmowi leków) picie dużej ilości płynów, aby uniknąć ryzyka krystalurii ( wytrącania się substancji w drogach moczowych) staranne opróżnianie pęcherza podczas oddawania moczu oddawanie moczu zaraz po stosunku płciowym oddawanie moczu zaraz gdy pojawi się uczucie parcia profilaktyczną suplementację preparatami żurawiny (utrudnia ona przyleganie E.coli do ścian dróg moczowych) przyjmowanie preparatów zawierających Lactobacillus (uzupełniają florę bakteryjną pochwy i cewki moczowej) w przypadku ciprofloksacyny nie należy przyjmować podwójnej dawki, jeśli zapomni się zażyć lek w odpowiednim czasie obniżenie odporności organizmu sprzyja zakażeniom układu moczowego. o ciężkim przebiegu OOZN, obarczonych ryzykiem urosepsy. Możliwości takich nie stwarza norfloksacyna, która posiada tylko formę doustną leku, a zatem jej zastosowanie jest ograniczone do zapalenia pęcherza moczowego i zapalenia prostaty. Ciprofloksacyna jest lekiem z wyboru w większości sytuacji klinicznych, w których ze wskazań klinicznych lub z powodu oporności bakterii nie może być zastosowany kotrimoksazol, zalecany przez wiele autorytetów do leczenia zakażeń układu moczowego. Należy jednak pamiętać, że ciprofloksacyny nie wolno stosować u kobiet w ciąży i dzieci. Ciprofloksacyna jest zarejestrowana do stosowania od 16. roku życia. Może być wykorzystywana u dzieci tylko wówczas, gdy jest lekiem ratującym życie oraz u dzieci z mukowiscydozą. Ciprofloksacyna stosowana jest najczęściej przez dni. Istotną zaletą ciprofloksacyny są niewygórowane koszty terapii. 24 FARMACJA PRAKTYCZNA

26 Klaudia Jerz Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie BHP i zagadnienia przeciwpożarowe część 2. Jak przestrzegać przepisów? W poprzednim numerze zamieściliśmy pierwszą cześć rozmowy o zagadnieniach przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy w aptece. W bieżącym numerze kontynuujemy rozmowę. ROZMAWIA: MARIA SŁOJEWSKA Czy pracodawca ma obowiązek udokumentować przestrzeganie bezpieczeństwa i higieny pracy w aptece? Tak. W szczególności dotyczy to obowiązku udokumentowania, że: pracownik wykonuje pracę, posiadając aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (badania wstępne, okresowe i kontrolne); odbył szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem do pracy oraz okresowe szkolenia w tym zakresie; został zaznajomiony z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywania tych prac. Powyższe wymogi powinny być potwierdzone znajdującymi się w aktach pracownika zaświadczeniami lekarskimi, zaświadczeniami o odbyciu szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w kodeksie pracy i Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy). Ponadto pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy, uzyskuje jego pisemne potwierdzenie zapoznania się z: treścią regulaminu pracy o ile istnieje obowiązek jego wprowadzenia (określa prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, m.in.: organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej, obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą), przepisami i zasadami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy (art kodeksu pracy). Obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profi laktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: 1. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań, stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, osób pracujących na tym stanowisku; 2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 3. datę przeprowadzonej oceny oraz informację o osobach dokonujących oceny ( 39 Rozporządzenia Ministra Pracy 26 FARMACJA PRAKTYCZNA

27 ProwadzenieApteki Fot. archiwum CPP; archiwum prywatne i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). Jakie wymagania powinny spełniać pomieszczenia pracy i obiekty budowlane przeznaczone na aptekę? Lokal apteki musi spełniać wymagania określone w Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto biorąc pod uwagę treść Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie danych wymaganych w opisie technicznym lokalu przeznaczonego na aptekę ogólnodostępną, należy uwzględnić: 1. opis dostępu do lokalu przeznaczonego na aptekę ogólnodostępną w odniesieniu do: izby ekspedycyjnej (wysokość wejścia do lokalu w stosunku do otaczającego terenu, liczba stopni tworzących schody prowadzące do izby ekspedycyjnej, przystosowanie wejścia dla potrzeb osób niepełnosprawnych), dostaw towaru oraz wejścia przeznaczonego dla personelu (droga dojazdowa publiczna, osiedlowa, wewnętrzna); 2. dostępność w czasie dyżurów (okienko, dzwonek, daszek, markiza zabezpieczająca wejście); 3. w izbie recepturowej: dostęp do połączeń komunikacyjnych wewnątrz apteki (bezpośrednio, poprzez śluzę); 4. usytuowanie poszczególnych magazynów względem komory przyjęć i izby ekspedycyjnej. Zgodnie ze szczególnymi regulacjami prawnymi (Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu pomieszczeń wchodzących w skład powierzchni podstawowej i pomocniczej apteki oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki), zarówno liczba pomieszczeń apteki, jak i ich rodzaj, powierzchnia i wyposażenie zależne są od rodzaju wykonywanych w aptece czynności, a także świadczeń zdrowotnych wykonywanych przez placówkę, w której apteka się znajduje. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie wykazu pomieszczeń wchodzących w skład powierzchni podstawowej i pomocniczej apteki, w skład powierzchni podstawowej lokalu apteki ogólnodostępnej wchodzą następujące pomieszczenia: izba ekspedycyjna, izba recepturowa, izba do sporządzania produktów homeopatycznych (o ile apteka sporządza takie produkty) zmywalnia, magazyn/magazyny produktów leczniczych, pomieszczenie administracyjno-szkoleniowe, komora przyjęć, usytuowana w pobliżu wejścia do apteki przeznaczonego dla dostaw towaru i dla personelu, archiwum. W skład powierzchni pomocniczej lokalu apteki ogólnodostępnej wchodzą: pomieszczenie socjalne, szatnia dla personelu z odrębnymi szafami na okrycia wierzchnie, fartuchy i obuwie w ilości zależnej od zatrudnionego personelu (dopuszcza się usytuowanie szatni w komorze przyjęć), pomieszczenie sanitarne, pomieszczenie przeznaczone do przechowywania sprzętu porządkowego i środków czystości, powierzchnia komunikacyjna (korytarze, przedsionki itp.). Ryszard Czaplewski, Państwowa Straż Pożarna w Toruniu Każdy zakład pracy musi być wyposażony w odpowiedni zestaw podręcznego sprzętu gaśniczego. Zaliczają się do niego: gaśnice przenośne, gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze), hydronetki wodne, koce gaśnicze. Podstawowym uzupełnieniem sprzętu gaśniczego w budynku są hydranty wewnętrzne; Zawsze w aptece muszą być gaśnice, ich ilość zależy od wielkości apteki (2 kilogramy środka gaśniczego w gaśnicy na 100 m 2 ); Należy pamiętać, że dobierając sprzęt do apteki, powinniśmy uwzględnić charakterystykę magazynowanych, przerabianych i transportowanych materiałów palnych oraz elementów stanowiących wyposażenie i aranżację pomieszczeń; W sytuacji, gdy apteka mieści się w centrum handlowym, niezbędny jest system wentylacji oddymiającej oraz dodatkowo: tryskacze, dźwiękowy system ostrzegawczy, instalacja sygnału pożaru itp.; Jeżeli w aptece przygotowuje się leki, niezbędne jest dygestorium. Jest to wyciąg wentylacji mechanicznej na stanowisku pracy z cieczami palnymi. Podstawowym zadaniem dygestorium jest zapobieganie wydostawania się do atmosfery laboratorium szkodliwych substancji (trucizn, nieprzyjemnie pachnących gazów itp.), a także ochrona przed ewentualnymi pożarami i eksplozjami; Leki powinny być magazynowane zgodnie z ogólną zasadą bezpieczeństwa niestwarzania zagrożeń pożarowych, wybuchowych i toksycznych; Nie należy magazynować razem substancji powinowatych chemicznie; Ciecze łatwopalne należy magazynować w zamkniętych naczyniach z dala od źródeł ciepła oraz w sposób nienarażający na rozlanie (rozbicie opakowania); Substancje farmakologiczne powinny być zabezpieczone przed dostępem osób postronnych; Dla każdego odpadu, jakim jest także lek przeterminowany, powinien być zapewniony system utylizacji. FARMACJA PRAKTYCZNA 27