Trzebinia. Trzebinia

Transkrypt

1 Trzebinia Trzebinia 1

2 2

3 ZAPRASZAMY do Trzebini Zapraszamy do Trzebini Na granicy regionu krakowskiego i śląskiego, w otoczeniu lasów i malowniczych wzgórz leży Trzebinia miasto położone u wrót Jury Krakowsko Częstochowskiej, mające za sobą wielowiekową historię wydobycia węgla i kruszców, a jednak niezwykle bogate przyrodniczo. Piękne krajobrazy zachęcają do odwiedzenia Trzebini - poza miastem nie ma przemysłu, zaburzającego harmonię przyrody, są za to wspaniałe lasy i niezwykłe skarby przyrody, które warto obejrzeć z bliska. Welcome to Trzebinia On the border of the Cracow region and Silesia, surrounded by woods and picturesque hills, lies Trzebinia a town situated on the outskirts of Jura Krakowsko Częstochowska, with many centuries history of coal and ore mining and yet with a very attractive natural environment. Beautiful landscapes are a major tourist attraction of Trzebinia where no industrial facilities beyond the town borders and no crowds of tourists disturb the harmony of nature. The area is full of impressive woods and rare natural treasures worth taking a closer look at. 3

4 4

5 5

6 Z KART HISTORII History 1 Początki Trzebini i okolicznych miejscowości sięgają czasów Średniowiecza. Jej nazwa pochodzi od słowa trzebić, tj. wyrąbywać las pod uprawę roli. Znaczną część terenu dzisiejszej Trzebini stanowiły obszary dworskie, funkcjonujące w oparciu o gospodarkę folwarczną. Drugim źródłem bogactwa regionu stały się kopaliny: tradycje wydobywania galmanu na terenach należących obecnie do gminy Trzebinia sięgają przełomu XIII i XIV w, a z roku 1411 pochodzi wzmianka o sztolni odwadniającej pierwszej na terenie złóż śląsko krakowskich. W okresie między XIV a XVI w. Trzebinia miała wielu właścicieli, głównie krakowskich mieszczan trudniących się eksploatacją rud. W 1584r. Trzebinię zakupił Jerzy Schilhra, który przyjął herb Abdank i nazwisko Trzebiński. W rękach tego rodu Trzebinia pozostawała do początku XIX w. Dnia 6 września 1817r. decyzją Senatu Wolnego Miasta Krakowa Trzebinia otrzymała prawa miejskie. Na przełomie XIX i XX w. w Trzebini rozwijał się przemysł wydobywczy węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. Na stosunkowo niewielkim obszarze miasta powstało wiele nowych zakładów przemysłowych m.in. huta cynku, rafineria nafty, kamieniołom i huta szkła. Dynamiczny rozwój przemysłu przerwał wybuch II wojny światowej. W tym czasie gmina została włączona do III Rzeszy, a przez jej teren przebiegała granica z Generalną Gubernią. Po zakończeniu wojny miasto dwukrotnie zmieniało swoją przynależność administracyjną, po czym powróciło do tradycyjnych związków z Krakowem, stając się częścią województwa małopolskiego (1 stycznia 1999 r.). The history of Trzebinia and the surrounding villages goes back to the Middle Ages. Its name derives from the verb trzebić which means to clear forests for farmland. A large part of the area of today s Trzebinia used to be farmland belonging to local manor houses. Another source of the region s wealth was mining - zinc ore was mined in the area of today s Trzebinia District as early as the turn of the 13th and 14th centuries and a written source from 1411 mentions a drainage drift - the first one in the Cracow and Silesia region. From the 14th to the 16th century Trzebinia was the possession of many different landowners, mainly rich townsmen of Cracow who were in the mining trade. In 1584 Trzebinia was purchased by Jerzy Schilhra who assumed the coat of arms Abdank and the name Trzebiński. Trzebinia remained in his family s possession until the early 19th century. On 6 September 1817 by the decision of the Senate of the Free City of Cracow Trzebinia was granted a town charter. At the turn of the 19th and 20th centuries coal, zinc and lead ore mining flourished. A number of new industrial works appeared in the relatively small town area, including a zinc-works, an oil-refinery, a quarry and a glass-works. The dynamic industrial development was interrupted by the outbreak of World War II. The area was incorporated into the Third Reich and divided by the border with the General-Gouvernement. After the war the administrative status of the town changed twice. Then Trzebinia returned to its traditional relations with Cracow by becoming part of the Małopolska Province (1st January 1999)

7 CIEKAWOSTKI o TRZEBINI A few interesting facts from the history of Trzebinia 1314 r. Erygowano parafię w Płokach 1319 r. - Książę Władysław Łokietek w swoim dokumencie wspomina o Trzebini XVI w. - Pierwsza poczta w Trzebini: stacja konnej poczty króla Zygmunta Augusta, mieszcząca się w sukiennicach na Rynku (fot. 1) ok. 1731r. Wytyczono Rynek Trzebini, przy którym stanęły nowe domy, karczmy, waga i magazyny (fot. 2) 1745r. - Pierwsze wzmianki o podlegającej kahałowi w Olkuszu gminie żydowskiej na terenie Trzebini 1804 r. - Na terenie Gór Luszowskich, nad potokiem Kozibród powstała pierwsza kopalnia węgla w Trzebini 1809 r. Trzebinia weszła w skład ziem Księstwa Warszawskiego 13 października1847 r. - Do Trzebini doprowadzono kolej (fot. 3) 1870 r. - Juliusz Ozdoba Florkiewicz skończył przebudowę pałacu w Młoszowej 1880 r. - W Trzebini założono Ogniową Straż Pożarną, która od 1904r. miała własną remizę obok rzeźni miejskiej (fot. 4). W 2008 r. do 9 działających na terenie gminy Trzebinia jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych należy łącznie 264 czynnych druhów, w tym 13 kobiet, oraz 92 członków Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych, w tym 20 dziewcząt (fot. 4) 1895 r. Pierwszy lekarz w Trzebini, dr Wacław Skórkowski, zamieszkał w domu obok apteki pod Gwiazdą przy ul. Narutowicza, zbudowanej w 1899r. (fot. 5). 6 czerwca 1895r. - Założono zakład przetwórstwa ropy naftowej: Rafinerię w Trzebini r. - O.O. Salwatorianie założyli w Trzebini pierwszą placówkę na ziemiach polskich (fot. 6) r. - W Sierszy założono Towarzystwo Sokół. W Trzebini Towarzystwo powstało w 1907r., natomiast budynek Sokoła przy ul. Kościuszki zbudowano w roku 1912 (fot. 7) r. - Uruchomiono elektrownię w Sierszy r. - Podczas I wojny światowej 41 żołnierzy austriackich różnych narodowości zginęło w walkach z Rosjanami na terenie Trzebini. Ich zbiorowa mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym r. - Założono hufiec harcerski, który w latach międzywojennych prowadził m.in. drużynę żeglarską i szybowcową VI 1938 r. Karol Wojtyła po maturze brał udział w rekolekcjach w Trzebini. W latach uczestniczył w uroczystościach religijnych w Trzebini, Bolęcinie, Lgocie, Młoszowej, Myślachowicach, Płokach i Psarach r. Okupanci założyli przy rafinerii ropy naftowej podobóz obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu Arbeitslager Trzebinia 1945 r. - Założono pierwszą szkołę średnią Liceum Ogólnokształcące w Trzebini Sierszy r. - Założono Miejską Bibliotekę Publiczną (fot. 8) 2003 r. - Ukończono budowę kurhanu w Karniowicach (fot. 9) 2007 r. W Trzebini uruchomiono Uniwersytet Trzeciego Wieku. -In 1314 the parish church in Płoki was erected -In Duke Władysław Łokietek mentioned Trzebinia in his document -In the 16th century the first post office was opened in Trzebinia - it was a horse station of King Sigismund Augustus post located in the cloth market near the Market Square (photo 1) -Around 1731 the Market Square - surrounded by new houses, inns, warehouses and a pair of scales - was marked out (photo 2) -In 1745 the first mention of a Jewish community in Trzebinia under the authority of the Jewish congregation of Olkusz -In 1804 the first coal mine in Trzebinia was opened in Luszowski Hills on the bank of the Kozibród Stream -In 1809 Trzebinia s territory became part of the Duchy of Warsaw -On 13th October 1847 Trzebinia was connected to the railway network (photo 3) -In 1870 Juliusz Ozdoba Florkiewicz completed the alteration of the palace in Młoszowa -In 1880 a Fire Brigade was established in Trzebinia. Since 1904 it has had its won fire station next to the town slaughterhouse (photo 4). In 2008 there are 9 Fire Brigade Units with 264 active fire fighters - including 13 women - and 92 members of Youth Fire Brigades, including 20 girls. -In 1895 the first doctor of Trzebinia - doctor Wacław Skórkowski - moved in the house next to the Chemist s Shop Pod Gwiazdą in ulica Narutowicza, which was built in 1899 (photo 5). -On 6th June 1895 the oil processing plant the Refinery was founded in Trzebinia. -In 1901 in Trzebinia the Salvatorian Brothers founded their first post in Poland (photo 6). -In 1904 the Association Sokół was created in Siersza. The Association opened its branch in Trzebinia in 1907 and the Sokół building in ulica Kościuszki was built in 1912 (photo 7). -In 1910 the power plant in Siersza started generating electricity. -In 1914 forty one Austrian soldiers of different nationalities were killed in battle, fighting against the Russian army during World War I. They were buried in a common grave in the parish cemetery. -In 1924 a local scout organisation was established in Trzebinia. In the years between World War I and World War II the scouts had a sailing team and a gliding team. -In June 1938 Karol Wojtyła participated in a retreat session after his school leaving examinations. In the years he participated in religious ceremonies in Trzebinia, Bolęcin, Lgota, Młoszowa, Myślachowice, Płoki and Psary. -In 1944 the occupying forces established a subcamp of the Auschwitz Concentration Camp Arbeitslager Trzebinia next to the oil refinery. -In 1945 the first secondary school was opened n Trzebinia the Comprehensive School in Trzebinia Siersza. -In 1948 the Public Town Library was established (photo 8). -In 2003 the Burial Mound in Karniowice was completed (photo 9). -In 2007 the Third Age University was opened

8 ZABYTKI The monuments Dwór Zieleniewskich Początki historii dworu sięgają XIII wieku, jednak pierwszy murowany budynek został wzniesiony najprawdopodobniej dopiero w II połowie XIV w. Dwór posiada wiele cech charakterystycznych dla staropolskich dworów, m.in.: łamany mansardowy dach oraz czterokolumnowy portyk od strony zajazdu (fot. 1). Istnieje przypuszczenie, iż kształt ten został mu nadany w I połowie XVII w., wcześniej natomiast dwór miał charakter wieży mieszkalnej, pełniącej funkcję strażniczą na drodze z Olkusza do portu wiślanego w Okleśniej, którędy transportowano rudy ołowiu i srebra. Jego ostatnimi właścicielami byli pochodzący z Borysławia Paulina i Marian Zieleniewscy (od 1920 r.). Obecnie Dwór Zieleniewskich jest siedzibą instytucji kultury, organizującej liczne koncerty, wystawy i spotkania z ciekawymi ludźmi. Dwór Zieleniewskich oferuje także pokoje gościnne o wysokim standardzie, a w stylowych piwnicach znajduje się restauracja i kawiarnia (fot. 2, 3). Kościół p.w. św.św. Apostołów Piotra i Pawła Pierwsze zapisy o Kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Trzebini pochodzą z 1326 r. Historyk Jan Długosz wspomina, że był to kościół murowany, a zapisy z XVI i XVII w. potwierdzają także istnienie zakrystii, drewnianej dzwonnicy oraz szkoły parafialnej. Kościół był rozbudowywany w latach z uwzględnieniem ówczesnej mody, natomiast w 1928 r. późno-barokowy budynek świątyni został rozebrany i rozpoczęto budowę nowego, którego wyposażenie składa się częściowo z elementów starszych, przeniesionych z poprzednich obiektów sakralnych stojących w tym miejscu (fot. 4, 5). Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Trzebini W 1901r. księża Salwatorianie założyli w Trzebini nową wspólnotę, a w 1910r. poświęcono kamień węgielny pod budowę świątyni, zaprojektowanej w stylu neogotyckim. Budowę przerwał wybuch I wojny św. Prace nad kościołem podjęto dopiero w 1954r., a zakończono w 1961 r. (fot. 7). Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Trzebini słynie z cudownej Figury Matki Bożej Fatimskiej, sprowadzonej z Fatimy w 1962 roku. W 1967r. figurę Matki Bożej przeniesiono do specjalnie przygotowanej kaplicy (fot. 8), a w 1997r. uroczyście ukoronowano koronami papieskimi, podnosząc też kościół do rangi Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej (pierwsze nocne czuwanie fatimskie odbyło się 47 lat wcześniej, 13 maja 1950r.). Kościół i klasztor są otoczone rozległym parkiem, w którym znajduje się grota z figurą Matki Bożej (fot. 9). Cmentarz żydowski w Trzebini Pierwsze wzmianki o podlegającej kahałowi w Olkuszu gminie żydowskiej na terenie Trzebini zanotowano w roku Gmina ta uzyskała samodzielność w 1815 r., a jej świetny rozwój załamał dopiero wybuch II wojny światowej. Eksterminacja przez Niemcy hitlerowskie ludności żydowskiej z Trzebini w czasie okupacji pociągnęła za sobą także zniszczenie dwóch bożnic stojących w centrum miasta i zdewastowanie kirkutu (cmentarza) przy ul. Słowackiego. Dopiero w latach 80-tych staraniem Komitetu Obywateli Trzebini w Izraelu został on doprowadzony do porządku (fot. 6). Najstarszy grób, mocno zniszczony przez czas, na którym zachowało się tylko imię Szymon, datuje się na rok 1780; najmłodszy pochodzi z 1942 r. Zieleniewski Manor House The history of the manor house goes back to the 13th century, however the first stone building was probably erected only in the late 14th century. The manor house bears a lot of features characteristic for old Polish manor houses including a broken-line mansard roof and a portico with four columns from the roadside (photo 1). This shape probably dates from the early 17th century. Before that the manor house was probably a residential watchtower on the road from Olkusz to the river port in Okleśnia used for transporting lead and silver ore. The last owners of the manor house were Paulina and Marian Zieleniewski from Borysław (from 1920). At present Zieleniewski Manor House is the seat of a cultural institution that organises a number of concerts, exhibitions and invites interesting guests for lectures and discussions. Zieleniewski Manor House also offers high standard guestrooms and in the stylish basement a restaurant and a cafe were opened (photo 2, 3). St. Peter s and Paul s Church The first written documents mentioning St. Peter s and Paul s Church date back to According to the historian Jan Długosz it was a stone church and later sources from the 16th and 17th centuries also confirm the existence of a sacristy, a wooden bell tower and a parish school. The church building was enlarged in the years in the style fashionable at the time and in 1928 the late baroque building was pulled down and a new construction was started. Its inner decoration consists partly of older elements moved from the earlier churches that stood in the same place (photo 4, 5). The Sanctuary of the Mother of God of Fatima in Trzebinia In 1901 the Slavatorian monks founded a new order in Trzebinia the first one in the Polish territory. In 1910 the cornerstone of the church building - designed in the neogothic style - was consecrated. The construction works were interrupted by the outbreak of World War I. They were resumed as late as 1954 and completed in 1961 (photo 7). The Church of the Holiest Heart of Jesus in Trzebinia is famous for its miraculous statue of the Mother of God of Fatima brought from Fatima in In 1967 the figure was moved to a separate chapel (photo 8). In 1997 it was ceremoniously crowned with the papal crowns and the church officially became a Sanctuary of the Mother of God of Fatima (the first night vigil was held 47 years earlier on 13th May 1950). The church and the monastery are surrounded by a spacious park with a grotto containing a figure of the Mother of God (photo 9). The Jewish Cemetery in Trzebinia The Jewish community in Trzebinia under the authority of the Jewish congregation of Olkusz was first mentioned in The congregation became independent in 1815 and its dynamic development was only interrupted by the outbreak of World War II. After the extermination of the Jewish population of Trzebinia by Hitler Germany the two synagogues in the town centre were destroyed and the Jewish cemetery in ulica Słowackiego was devastated. It was restored in the 1980s by the Organisation of the Citizens of Trzebinia in Israel (photo 6). On the oldest grave from 1780 seriously damaged by time only the first name Szymon can still be read, the newest one dates from

9 ZABYTKI The monuments

10 ATRAKCJE The attractions Latem amatorów wypoczynku nad wodą przyciąga do Trzebini Balaton - kąpielisko w nieczynnym wyrobisku kamieniołomu, zasilane podziemnymi źródłami (fot. 1). Po zaprzestaniu eksploatacji wapienia w latach 60-tych w wyniku zatopienia powstał akwen, będący odtąd ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców Trzebini (fot. 2). Lustro wody o pierwszej klasie czystości obejmuje powierzchnię ok. 3 ha. i sięga głębokości średnio 9,5 m (fot. 3). Doskonale wyposażona kryta pływalnia Aqua Planet Sp. z o.o. oferuje przez cały rok możliwość ciekawego spędzenia czasu dla osób w każdym wieku (fot. 4, 6). Nowoczesny kompleks sportowo-rekreacyjny położony jest w odległości 1,2 km od centrum Trzebini, a na miejscu znajdują się baseny, sauny, siłownia, najnowocześniejsza w regionie komora krioterapii (fot. 5), kawiarnia oraz obszerny parking dla samochodów osobowych i autobusów. Kino Sokół w Trzebini zaprasza na projekcje filmowe, występy teatralne i muzyczne, realizowane przy doskonałym nagłośnieniu, obrazie i oświetleniu w klimatyzowanej sali dla 230 widzów (fot. 7). Kino mieści się w budynku Towarzystwa Gimnastycznego Sokół z 1912 roku (obecnie Dom Kultury SOKÓŁ, fot. 8), gdzie znajduje się również restauracja (fot. 9). Z płaskiego szczytu Bożniowej Góry roztacza się wspaniała panorama okolicznych wzgórz i miejscowości (fot. 10). Jest to najwyższe wzniesienie na terenie Trzebini (402 m n.p.m.), położone w północno wschodniej części miasta, nad którym wznosi się Krzyż Jubileuszowy Roku 2000 (fot. 11). Występują tu bogate murawy kserotermiczne oraz najokazalsze w Trzebini stanowiska dziewięćsiła bezłodygowego (fot.12). In summer water recreation fans are attracted to Balaton - a bathing beach in an old quarry supplied from underground springs (photo 1). After the mining of limestone was given up in the 1960s the quarry was flooded and has been a favourite place for recreation of the citizens of Trzebinia ever since (photo 2). The water of the first-class quality covers the area of approx. 3 ha and its average depth is 9.5 meters (photo 3). The indoor swimming pool complex Aqua Planet is open all year round for people of all ages who can spend their time in an interesting and active way there (photo 4, 6). This modern sports and recreation facility is situated 1.2 km away from the centre of Trzebinia and consists of swimming pools, saunas, a gym, the most modern cryotherapy chamber in the region (photo 5, 6), a cafe and parking places for motorcars and buses. Sokół Cinema invites viewers for film shows, theatre plays and music concerts. The air-conditioned auditorium with 230 seats features excellent sound, vision and lighting equipment (photo 7). The cinema is located in the same building as the Sokół Gymnastics Association established in 1912 (at present Sokół Community Centre, photo 8) and a restaurant (photo 9). From the flat hilltop of Bożniowa Góra one can admire the great panorama of the surrounding hills and villages (photo 10). It is the highest peak in Trzebinia (402 m above sea level) situated in the north-eastern part of the town overlooked by the Jubilee Cross of the Year 2000 (photo 11). Its slopes form rich xerothermal grasslands with abundant stemless carline thistles (photo 12)

11 ATRAKCJE The attractions

12 BOLĘCIN Sołectwa / Villages nazwa / name: patronimiczna (od imienia Bolęta) / (derives from the first name Bolęta) liczba mieszkańców / population: 1819 powierzchnia w ha / Area (ha): 704 Osobliwość przyrody: Skałka triasowa W południowej części gminy znajduje się zupełnie nietypowy dla wapieni diploporowych z okresu triasowego, wysoki na kilkanaście metrów ostaniec pomnik przyrody nieożywionej, zwany Skałką Triasową (fot. 1). Wchodzi on w skład Bloku Płaziańskiego, który stanowi zachodnią część Garbu Tenczyńskiego. U podnóża skałki rosną rośliny chronione, takie jak wilżyna ciernista, dziewięćsił bezłodygowy oraz kozibród wschodni, który ma tutaj swoje jedyne w Trzebini stanowisko. Skałka przyciąga licznych badaczy reprezentujących różne dziedziny nauk przyrodniczych (fot. 2). Miejsce chętnie odwiedzane: Stadnina koni Popularny Klub Jeździecki Szarża im. 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego, położony opodal zbiornika Gliniak w Bolęcinie (fot. 3), od lat prowadzi zajęcia nauki jazdy konnej i organizuje obozy jeździeckie dla młodzieży oraz zawody konne (fot. 4, 5, 6). Interesting natural forms: Triassic rock In the southern part of the district there stands a dozen meters high inselberg, quite untypical for limestone formations of the Triassic period. This inanimate nature monument is called the Triassic rock (photo 1). It is part of Blok Płaziański which forms the western Garb Tenczyński (names of hill ranges). At the foot of the rock grow rare protected plants, such as rest-harrow, stemless carline thistle and goat s beard. (This is the only place in the district where goat s beard - Tragopogon orientalis - can be found). The rock attracts a number of researchers representing various natural sciences (photo 2). A popular place: The horse stud The popular Horse Riding Association Szarża named after the 8th Lancer Regiment of Duke Józef Poniatowski, situated near the artificial lake Gliniak in Bolęcin (photo 3) has been organising horse riding lessons, holidays and competitions for young people for many years (photo 4, 5, 6)

13 CZYŻÓWKA Sołectwa / Villages nazwa / name: od Czyży - ptaków wędrownych / derives from czyże - migrant birds liczba mieszkańców / population: 678 powierzchnia w ha / Area (ha): 668 Atrakcje przyrody: Kozi Bród ośrodek /Cisowe Skały Ośrodek rekreacyjny Elektrowni Siersza nad rzeką Kozi Bród (fot. 1) stanowi doskonałe miejsce wypoczynku po pracy dla pracowników elektrowni oraz mieszkańców gminy (fot. 2). Przy położonym w gęstych lasach zbiorniku retencyjnym Osowiec zbudowano dobrze wyposażony ośrodek, gdzie znajduje się strzeżone kąpielisko, kort tenisowy, boisko do siatkówki, boisko do piłki siatkowej plażowej, plac zabaw dla dzieci oraz kawiarnia (fot. 3). Cisowe skały to wzgórza, znajdujące się nieco na wschód od Elektrowni Siersza. Niezwykle malownicze, wysokie do 4 metrów skałki zboczowe zbudowane są z triasowych wapieni o strukturze laminowanej (fot. 4). W otaczającym je gęstym lesie bukowym na północnych stokach wzgórza można odnaleźć ślady po eksploatacji złóż galmanu i żelaza pod postacią zawalonych sztolni. Bliskie mieszkańcom: Kaplica Św. Barbary W 2004 r. mieszkańcy podjęli decyzję o wyremontowaniu i rozbudowie kaplicy (fot. 5, 6), którą Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, odwiedził w 1973 roku. Jego wizytę upamiętnia wmurowana w ścianę tablica pamiątkowa. Beauty spot: Kozi Bród holiday resort / Cisowe Skały The holiday resort of the Power Plant Siersza on the Kozi Bród River (photo 1) is a perfect place to rest after work frequented by the employees of the power plant and other residents of the district (photo 2). A modern holiday resort was built next to the retention reservoir Osowiec. It includes a guarded beach, a tennis court, a volleyball pitch, a beach ball pitch, children s playground and a cafe (photo 3). Cisowe Skały are rocky hills situated to the east of Siersza Power Plant. The picturesque slope rocks - up to 4 meters high - are built from Triassic laminated limestone (photo 4). The old mine drifts - now filled with stones - in surrounding deep beech forest on the northern slopes of the hill are the remnants of zinc and iron ore mining. Popular among the local residents: Barbara s Chapel In 2004 the local residents decided to renovate and enlarge the chapel in Czyżówka (photo 5, 6). The memorial plaque on its wall commemorates the visit of Karol Wojtyła, later pope John Paul II

14 DULOWA Sołectwa / Villages nazwa / name: patronimiczna (od imienia Dul) / (derives from the first name Dul) liczba mieszkańców / population: 1414 powierzchnia w ha / Area (ha): 752 Atrakcje przyrody: Puszcza Dulowska Najwspanialszym przykładem piękna naturalnego drzewostanu w całej gminie Trzebinia jest Puszcza Dulowska (fot.1), należąca do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Specyficzny charakter nadają Puszczy żeremia bobrów (fot. 2), dzięki którym powstają znaczne obszary zalewisk i terenów podmokłych (fot. 3, 4, 5). Na uwagę zasługują również występujące tutaj okazałe egzemplarze drzew obcego pochodzenia, np. ostroklapowego dębu czerwonego. Bliskie mieszkańcom: Strażnica OSP w Dulowej Druhowie z jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Dulowej chętnie uczestniczą w szkoleniach i ćwiczeniach, których celem jest nabycie umiejętności umożliwiających sprawne i bezpieczne prowadzenie akcji ratowniczych. Wielu z nich zostało uhonorowanych medalami za zasługi dla pożarnictwa oraz odznakami Wzorowego Strażaka (fot. 6). Beauty spot: Puszcza Dulowska (Dulowska Forest) The most prominent example of beautiful natural tree stand in the whole Trzebinia District is Puszcza Dulowska (Dulowska Forest) (photo 1), which belongs to the Jurassic Landscape Park Complex. It owes its unique character to beaver lodges (photo 2), creating large flooded areas and marshlands (photo 3, 4, 5). Another attraction of the Forest are impressive specimens of trees of foreign origin, e.g. red oak. Popular among the local residents: Voluntary Fire Brigade Station in Dulowa Fire fighters from the Voluntary Fire Brigade Station in Dulowa eagerly participate in training courses aiming at acquiring new skills that enable them to carry out efficient and safe emergency actions. Many of them have been awarded medals for fire fighting achievements and badges of merit (photo 6)

15 KARNIOWICE Sołectwa / Villages nazwa / name: patronimiczna (od imienia Karń) / (derives from the first name Karń) liczba mieszkańców / population: 1333 powierzchnia w ha / Area (ha): 542 Atrakcje przyrody: Martwica karniowicka / Rezerwat Ostra Góra Rezerwat Ostra Góra powołany został dla ochrony buczyny karpackiej, będącej przykładem reliktowego lasu górskiego. Rezerwat obejmuje ok. 7,22 ha, a najstarsze rosnące w nim drzewa liczą sobie nawet 200 lat (fot. 1, 2). Na terenie rezerwatu występuje około 15 gatunków roślin prawnie chronionych (fot. 3). Stanowi on również schronienie dla saren, zajęcy, kuropatw oraz ptactwa przelotowego. Jedyna na świecie odkrywka pokładu martwicy karniowickiej - niezwykłego trawertynu (słodkowodnej odmiany węglanu wapnia) znajduje się na wschód od miejscowości (fot. 4). Jest on przykładem jedynych 3 % wapieni na świecie, które powstały nie w morzu, lecz w wodach słodkich. Zawiera ciekawe szczątki ślimaków, sinic i glonów. Bliskie mieszkańcom: Błonia karniowickie Dobrze zlokalizowane i zagospodarowane Błonia stwarzają bezpieczne warunki do zabawy dla dzieci i młodzieży, są również miejscem licznych imprez i festynów nie tylko o zasięgu lokalnym, ale również powiatowym, w tym popularnego dożynkowego Święta Plonów (fot. 5). W pobliżu: Kurhan w Karniowicach Pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Europie. Centralny obiekt Parafialnego Ośrodka Pamięci Zmarłych (fot. 6) o wysokości 16 metrów i średnicy 26 metrów stanowi miejsce spoczynku wiecznego. Na parterze i dwóch piętrach kiedyś swój pochówek znajdzie kilka tysięcy zmarłych. Beauty spot: Martwica karniowicka / Ostra Góra Nature Reserve Ostra Góra Nature Reserve has been established with the aim of protecting the Carpathian beech trees forming a relict mountain forest. The reserve covers the area of 7.22 ha and the most ancient trees growing in its territory are even 200 years old (photo 1, 2). Approximately 15 officially protected species of plants grow in the reserve (photo 3) which is also the home of deer, hares, partridges and migrant birds. The only one in the world opencast layer of Karniowice travertine (freshwater limestone formation) is located to the east of the village (photo 4). It is an example of very rare limestone (only 3% of all limestones in the world) which was formed not in the sea, but in freshwater. It contains interesting fossils of snails and algae including blue-green algae. Popular among the local residents: Karniowice Common Grounds The conveniently situated and well developed Common Grounds are a safe playground for children and young people. A number of local and regional events and festivals, including the popular Harvest Festival are held here (photo 5). In the vicinity: The Burial Mound in Karniowice It is the first enterprise of this kind in Europe. This central object of the Parish Memorial Centre (photo 6) is 16 meters high and 26 meters in diameter. Several thousand people can be buried in this place of eternal rest

16 LGOTA Sołectwa / Villages nazwa/ name: w Średniowieczu nazwa Lgota lub Ligota oznaczała nową osadę, zwolnioną przez pierwsze lata po założeniu ze świadczeń na rzecz panującego / In the Middle Ages the name Lgota or Ligota meant a new settlement, which during the first few years after its foundation was released from taxes due to the feudal lord liczba mieszkańców / population: 888 powierzchnia w ha / Area (ha): 471 Bliskie mieszkańcom: Wyremontowane centrum Uzyskane przez gminę Trzebinia środki pozabudżetowe z programu SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego Oraz Rozwój Obszarów Wiejskich ułatwiły ukształtowanie przestrzeni publicznej centrum wsi (fot. 1) wraz z modernizacją Wiejskiego Domu Kultury w Lgocie (fot. 2). Atrakcje przyrody: (Szlaki turystyczne) lasy W okolicach Lgoty przebiega kilka szlaków turystycznych, które ułatwiają poznawanie malowniczych krajobrazów gminy (fot. 3). Szlaki te łączą trasy rowerowe powiatu chrzanowskiego ze szlakami Jury Krakowsko- -Częstochowskiej. Popular among the local residents: The renovated village centre With the foreign financial aid obtained by the authorities of Trzebinia from the Business Operational Programme Reorganisation and Modernisation of Food Business and Development of Country Areas the public area of the village centre (photo 1) could be developed and the Village Cultural Centre in Lgota (photo 2) could be modernised. Beauty spot: (Nature trails) forests Several nature trails in the vicinity of Lgota help visitors admire the local landscapes (photo 3). The nature trails link the cycling paths of the Chrzanów Region to the trails of Jura Krakowsko-Częstochowska

17 MŁOSZOWA Sołectwa / Villages nazwa / name: patronimiczna (od imienia Młosz) / patronymic (derives from the first name Młosz) liczba mieszkańców / population: 2629 powierzchnia w ha / Area (ha): 1300 Miejsce chętnie odwiedzane: Zespół Pałacowo - Parkowy w Młoszowej Na miejscu XVII-wiecznego dworu w Młoszowej nowi właściciele tych dóbr, pochodząca z mieszczaństwa rodzina Florkiewiczów, wybudowała w połowie XIX wieku rezydencję (fot. 1), której wygląd zewnętrzny sugerował, że jest to średniowieczna siedziba rycerska (fot. 2, 3). Prace nad rzekomą odbudową trwały kilkanaście lat, a odnowiony zamek poświęcono 11 stycznia 1862 r. Obecnie zespół pałacowo parkowy ma postać neogotyckiego obiektu (fot. 4), składającego się z części pałacowej oraz przyległej do niej kaplicy. Atrakcje przyrody: Park przy pałacu Niezwykle malowniczy pałac Florkiewiczów w Młoszowej otacza rozległy, 17-hektarowy park ze starym drzewostanem, założony w 1824 r., w którym ustawiono liczne rzeźby (fot. 5). Przed frontonem pałacu uwagę przyciąga trzystuletnia lipa, ponadto można tu spotkać ponad sto innych gatunków interesujących roślin (fot. 6). A popular place: The Palace and Park Complex in Młoszowa Where a 17th century manor house once stood, the new landowners - the bourgeois Florkiewicz family - built a residence in the 19th century (photo 1) resembling a medieval castle (photo 2, 3). The owner tried to convince his contemporaries that he was reconstructing an original castle building. The renovated castle was consecrated on 11th January At present the palace and park complex is a neogothic object (photo 4), comprising the palace and the adjoining chapel. Beauty spot: The Palace Park The picturesque Florkiewicz Palace in Młoszowa is surrounded by a spacious, 17 ha large park with an ancient tree stand. It was designed in 1824 and it is adorned by a number of sculptures (photo 5). An impressive three hundred year old linden tree grows in front of the palace facade. Over one hundred other interesting plant species can be found here (photo 6)

18 MYŚLACHOWICE Sołectwa / Villages nazwa / name: patronimiczna (od imienia Myślisław lub Myślimir) / (derives from the first name Myślisław or Myślimir) liczba mieszkańców / population: 2064 powierzchnia w ha / Area (ha): 1038 Atrakcje przyrody: Rzeka Kozi Bród Najdłuższa rzeka w Trzebini, Kozi Bród (lewobrzeżny dopływ Przemszy), na obszarze gminy osiąga długość 9,7 km (fot. 1). Jej źródła leżą w lasach myślachowickich, w dość głębokim wąwozie. Pomiędzy Płokami, Myślachowicami i Czyżówką rzeka meandruje wśród wypełniających kotlinę piasków, budujących tu zespół najwyższych w granicach miasta wydm śródlądowych (fot. 2, 3). Na całym nieuregulowanym odcinku Kozi Bród tworzy wokół siebie bardzo bogate środowisko przyrodnicze (fot. 4, 5). Wody rzeki wypełniają także Osowiec - zbiornik retencyjny dla Elektrowni Siersza. Bliskie mieszkańcom: Szkoła podstawowa Wyremontowany i zmodernizowany budynek szkoły podstawowej w Myślachowicach z 1920 r. jest siedzibą prężnie działającej placówki oświatowej (fot. 6), uhonorowanej licznymi nagrodami i wyróżnieniami. Pięciu nauczycieli tej placówki uzyskało w 2007 r. tytuł Nauczyciela z klasą. Beauty spot: Kozi Bród River The longest river in Trzebinia, Kozi Bród (a left-bank tributary of Przemsza), crosses the district and stretches over 9.7 km (photo 1). Its springs lie in Myślachowice Forest, in a fairly deep ravine. Between Płoki, Myślachowice and Czyżówka the river meanders among the sands that fill the valley and form a complex of the highest inland dunes within the town boundaries (photo 2, 3). Along its whole unregulated stretch of the Kozi Bród River has created a rich natural environment (photo 4, 5). The river waters also fill Osowiec - the retention reservoir of the Siersza Power Plant. Popular among the local residents: The Elementary School The renovated and modernised Elementary School building in Myślachowice, built in 1920, is the seat of a dynamic educational centre (photo 6), which has been honoured with a number of awards and distinctions. Five teachers of this school were awarded the title First Class Teacher in

19 PIŁA KOŚCIELECKA Sołectwa / Villages nazwa / name: od działalności rzemieślniczej (wyrębu drzewa i tartaku) / derives from the name of the local craft (wood clearing and lumber mill) liczba mieszkańców / population: 590 powierzchnia w ha / Area (ha): 306 Atrakcje przyrody: Zalew Chechło Zalew Chechło to największy w gminie zbiornik wodny (pow. 54 ha i długość ok. 1,5 km). Został założony w latach 60-tych i stanowi doskonałe miejsce wypoczynku dla mieszkańców Trzebini i Chrzanowa (fot. 1). Amatorzy sportów wodnych mogą skorzystać z oferty dwóch ośrodków wypoczynkowych, dysponujących miejscami noclegowymi i wypożyczalniami sprzętu wodnego (fot. 2, 3). Kolorowe, bogate w gatunki roślin kwiatowych łąki nad Zalewem Chechło przyciągają liczne owady, płazy, gady i ptaki, występuje tu także kilka gatunków roślin storczykowatych. Bliskie mieszkańcom: Wiejski Dom Kultury Wiejski Dom Kultury zachęca nie tylko bilardem, stołem do tenisa stołowego, komputerem z dostępem do Internetu czy zestawem do uni-hokeja, ale także ciekawymi zajęciami dodatkowymi. W 2006 i 2007 roku placówka pozyskała środki z Fundacji Wspomagania Wsi na realizację projektów: Ferie małych kucharzy, Nasza tradycja, czyli jak żyło się dawniej na wsi oraz Eko-ogrodnicy. Beauty spot: Lake Chechło Lake Chechło is the largest water reservoir in the district (its area covers 54 ha and it is approx. 1.5 km long). It was created in the 1960s and remains a perfect place for recreation frequented by the citizens of Trzebinia and Chrzanów (photo 1). Water sports fans can stay in one of the two holiday hotels offering guestrooms and water sports equipment for hire (photo 2, 3). On the neighbouring colourful meadows grow various flowers, including several species of orchids, attracting numerous insects, amphibians, reptiles and birds. Popular among the local residents: The Village Cultural Centre The Village Cultural Centre invites the local residents to billiard, table tennis or eurofloorball games. It also offers computers with internet access and interesting classes. In 2006 and 2007 it obtained financial aid from the Village Support Fund for the following projects: Little Cooks Holidays, Our Tradition or Country Life in the Old Days and Ecological Gardening

20 PŁOKI Sołectwa / Villages nazwa/ name: od wypłukiwania rudy ołowiu / derives from panning for lead ore (from the Polish verb płukać ) liczba mieszkańców / population: 943 powierzchnia w ha / Area (ha): 918 Bliskie mieszkańcom: Sanktuarium Maryjne w Płokach Pierwszy murowany kościół na wzgórzu Zagajnik powstał w początkach XIV w. (parafię erygowano w 1314 r.). Po pożarze w 1793r. odbudowano go w stylu klasycystycznym jako znacznie skromniejszą świątynię, którą ze względu na zły stan techniczny rozebrano w 1949r. Budowę obecnego kościoła zakończono w 1954 r. (fot. 1) Największym skarbem świątyni jest cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (fot. 2), pochodzący z II połowy XV wieku (autor nieznany). Jest to najstarszy zabytek malarski w Trzebini, namalowany na desce w technice temperowej na wzór bizantyjskiego typu ikonograficznego Hodigitrii. W 1982r. ukoronowano go koronami papieskimi. Sanktuarium Matki Bożej - Patronki Polskich Rodzin Robotniczych stanowi jeden z ważniejszych ośrodków kultu maryjnego w Archidiecezji Krakowskiej. W 2007r. umieszczono je, podobnie jak trzebińskie Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej, na trasie międzynarodowego szlaku pielgrzymkowego, biegnącego od Częstochowy do Mariazell w Austrii. Ciekawa inicjatywa: Płocanki Zespół folklorystyczny Płocanki (fot. 3), założony 27 września 1990 roku, znany jest z częstych występów na uroczystościach odbywających się w gminie Trzebinia oraz uczestnictwa w licznych konkursach i przeglądach muzycznych. W repertuarze zespołu znajduje się blisko osiemdziesiąt utworów, w tym: pieśni ludowe charakterystyczne dla kultury Krakowiaków Zachodnich, piosenki biesiadne, pieśni religijne i kolędy. Zespół jest laureatem wielu nagród i wyróżnień w konkursach nie tylko regionalnych, lecz także ogólnopolskich. W pobliżu: Miejsce śmierci ks. M. Rapacza Miejsce męczeńskiej śmierci ks. Michała Rapacza, proboszcza Płok, który W nocy z 11 na 12 maja 1946 r. został wyprowadzony z plebani przez kilkunastoosobową bojówkę PPR i zastrzelony w pobliskim lesie. Popular among the local residents Sanctuary of Virgin Mary in Płoki The first stone church building on Zagajnik Hill in Płoki was erected in the early 14th century (the parish was established in 1314). After the fire in 1793 it was rebuilt in the classicist style as a much smaller building which was demolished due to its poor technical condition in The present church building was completed in 1954 (photo 1). Its greatest treasure is the miraculous painting of the Mother of God with Child (photo 2) from the late 15th century by an unknown artist. It is the oldest painting in Trzebinia. The picture was painted on wood in tempera in the fashion of the Byzantine iconographic style Hodigitria. It was crowned with papal crowns in The Sanctuary of the Mother of God and Patron of Polish Working Families is one of the most important centres of the cult of Virgin Mary in the Cracow Archdiocese. In 2007 it was placed - along with the Sanctuary of the Mother of God of Fatima in Trzebinia - on the international pilgrimage route leading from Częstochowa to Mariazell in Austria. An interesting initiative: Płocanki The folklore group Płocanki (photo 3), established on 27th September 1990 is known for its frequent performances during festivities held in Trzebinia District and at numerous competitions and music festivals. Its repertoire comprises nearly eighty music pieces, including folk songs typical for the West Cracow Region, wedding songs, religious songs and Christmas carols. The folklore group has won a number of awards and distinctions in regional and national folklore competitions. In the vicinity: The Place of Martyrdom of Reverend M. Rapacz In the night from 11th to 12th May 1946, in vicinity of the village Reverend Michał Rapacz, the parish priest of Płoki, was abducted from his house by a dozen fighters of the Polish Workers Party (PPR) and shot dead in the neighbouring woods

21 PSARY Sołectwa / Villages nazwa / name: od psów hodowanych w Średniowieczu na potrzeby dworu książęcego / derives from the dogs bred in the middle ages for the duke s court (Polish psy = dogs) liczba mieszkańców / population: 1431 powierzchnia w ha / Area (ha): 669 Atrakcje przyrody: Bialny Dół Wzgórze Bialny Dół to jedno z piękniejszych przyrodniczo miejsc w Trzebini, które znajduje się na zachód od Psar (fot. 1). W miejscu tym niegdyś znajdował się kamieniołom, w którym na lokalne potrzeby eksploatowano wapienie. Występujący tu gatunek wapienia, zwany wapieniem falistym, jest zbudowany z licznych pofałdowanych warstewek (fot. 2). O atrakcyjności Bialnego Dołu decyduje przede wszystkim wyjątkowe nagromadzenie występujących tutaj rzadkich w skali Trzebini gatunków roślin (fot. 3), a także piękny widok roztaczający się ze szczytu wzgórza (fot. 4). Bliskie mieszkańcom: Strażnica OSP Nowa remiza OSP w Psarach wyróżnia się nowoczesnymi rozwiązaniami nie tylko w regionie, ale także w całej Małopolsce (fot. 5). Ponad dwudziestu druhów z tutejszej staży sprawnie posługuje się komputerowym systemem odbioru zgłoszeń oraz nowym sprzętem ratowniczo-gaśniczym, a w dwóch drużynach młodzieżowych dorasta kolejne pokolenie dobrze wyszkolonych strażaków (fot. 6). Beauty spot: Bialny Dół The hill called Bialny Dół is one of the most attractive beauty spots in Trzebinia (photo 1). The place used to be a limestone quarry. The local limestone, called wavy limestone is built from many waving layers (photo 2). A major attraction of Bialny Dół is the concentration of rare plant species (photo 3) and the impressive panorama from the hilltop (photo 4). Popular among the local residents: The Fire Brigade Station The new Fire Brigade Station in Psary is one of the most modern buildings of this type in the region and the whole Małopolska Province (photo 5). Over twenty fire fighters working in this station operate the computer emergency call system and modern fire and rescue equipment. The next generation of professional fire fighters learns in two youth fire teams (photo 6)

22 ŻYCIE KULTURALNE Cultural life Instytucja Kultury, mająca swoją siedzibę w Dworze Zieleniewskich wybitnie przyczynia się do wzbogacenia oferty kulturalnej Trzebini: organizowane są tutaj koncerty muzyki poważnej, recitale gwiazd estrady (fot. 1), wystawy twórczości plastycznej, wieczory kabaretowe, spotkania poetyckie, plenery malarskie i fotograficzne oraz warsztaty etnograficzne i konkursy. Dużym zainteresowaniem cieszą się spotkania z ludźmi sztuki i teatru, które pozwalają mieszkańcom Trzebini i okolic osobiście poznać ludzi wybitnych, znanych i lubianych. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji (samorządowa instytucja kultury) jest głównym organizatorem imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych dla mieszkańców Gminy Trzebinia (fot. 2, 3, 4). W 11 domach kultury prowadzone są zajęcia świetlicowe i zajęcia w kołach zainteresowań dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych. W siedzibie M-GOKSiRu od 2006 roku działa nowoczesne kino Sokół. Od 2007 roku funkcjonuje tutaj Punkt Jurajskiej Informacji Turystycznej, natomiast jesienią 2007 r. uruchomiono Uniwersytet Trzeciego Wieku. W strukturach ośrodka działają również zespoły artystyczne i muzyczne, a wokół niego skupiają się także Koła Gospodyń Wiejskich oraz zespoły folklorystyczne, reprezentujące sołectwa położone na terenie Gminy Trzebinia. Aktywność kulturalna mieszkańców Trzebini przejawia się również w kultywowaniu tradycji wspólnego śpiewu i muzykowania duże zasługi mają w tym zakresie Miejska Orkiestra Dęta (dawna orkiestra górnicza, fot. 5), chóry Echo (fot. 6) i Milenium (fot. 7) oraz zdobywający liczne nagrody zespół folklorystyczny Płocanki. Specjalnymi wydarzeniami dla miłośników muzyki, które przyciągają zainteresowanie osób z całej Małopolski, są organizowane co roku podczas Dni Trzebini plenerowe realizacje przedstawień operowych lub operetkowych na terenie Zespołu Pałacowo-Parkowego w Młoszowej (fot. 8). Równie ciekawymi imprezami, wpisanymi na stałe do kalendarza artystycznego, są: Ogólnopolski Festiwal Teatralny Wiosna Teatralnego OFF-u, uroczyste obchody Rocznicy Uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Święta Niepodległości, Dożynki Gminne oraz cieszące się dużym zainteresowaniem mieszkańców imprezy okolicznościowe, a także coroczny Rekreacyjny Rajd Rowerowy Kraków Trzebinia i turnieje szachowe o charakterze ogólnopolskim. Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Trzebini (fot. 9) służy mieszkańcom Trzebini od 16 stycznia 1949 roku. W tym czasie z niewielkiej placówki przekształciła się w skomputeryzowaną bibliotekę, dysponującą księgozbiorem ok woluminów i 63 tytułów czasopism. W Bibliotece, oprócz pracowni komputerowej, znajduje się również Trzebińskie Centrum Informacji oraz Punkt Biblioteczny Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). The Cultural Institution located in the Zieleniewski Manor House has greatly contributed to enriching the cultural offer of Trzebinia: it organises concerts of classical music and popular stars (photo 1), art exhibitions, cabaret evenings, poetry readings, painting, photography and ethnographic workshops and competitions. Meetings with artists and actors are also very popular. They are an opportunity for the citizens of Trzebinia and the neighbouring towns and villages to meet celebrities in person. The Town and Community Centre for Sport and Recreation (a self-government cultural institution) is the main organiser of cultural, sports and recreational events for the Community of Trzebinia (photo 2, 3, 4). In 11 local community centres club activities and classes are organised for children, young people and adults. In the seat of the Town and Community Centre for Sport and Recreation the modern Sokół Cinema was opened in Since 2007 a local Tourist Information Centre has been providing information about the region and Jura Krakowsko- -Częstochowska and in autumn 2007 a Third Age University was opened there. Dancing and music groups work within the activities of the Centre, which is also a meeting place of Country Women s Clubs and folklore groups representing the villages of Trzebinia District. The citizens of Trzebinia follow the tradition of singing and making music together the credit for this cultural activity goes to the Town Brass Orchestra (formerly miners orchestra, photo 5), the choirs Echo (photo 6) and Milenium (photo 7). A special event for music fans, attracting people from all over Małopolska Province are open-air performances of operas and operettas during the Trzebinia Festival in the Palace and Park Complex in Młoszowa(photo 8). Other regular interesting events are the All-Poland Theatre Festival The Spring of OFF-Theatre, celebrations of the anniversary of the Third May Constitution and the Independence Day, the local Harvest Festival and popular occasional events, the annual Cycling Race Cracow Trzebinia and all-poland chess tournaments. Adam Asnyk Town Public Library in Trzebinia (photo 9) has served the citizens of Trzebinia since 16th January Since then it has developed from a small local library into a large computerised institution with approx volumes and 63 periodicals. The Library is also the seat of Trzebinia Information Centre and it is equipped with a modern computer room. The Library participates in the United Nations Development Programme (UNDP). 22

23 ŻYCIE KULTURALNE Cultural life

24 TRADYCJA I FOLKLOR Tradition and folklore Gmina Trzebinia leży w kręgu wpływów kulturowych Krakowa i dzieli z regionem zachodnio-krakowskim wiele elementów kultury ludowej, takich jak gwara, strój (fot. 1) i obrzędy, ale posiada również swoje własne tradycje, związane z wielowiekowym wydobyciem kruszców i węgla na tym terenie. Obecnie w związku z silną przemianą sposobu życia w regionach wiejskich te bogate tradycje powoli znikają. Przywoływane są na nowo przy okazji ważnych rocznic i świąt miejskich, jednak większość z nich pozostaje żywa dzięki aktywności Kół Gospodyń Wiejskich (fot. 2) oraz zespołów folklorystycznych. Uczestniczą one w uroczystościach, konkursach i przeglądach związanych z tradycjami ludowymi (fot. 3), jednak najbarwniejszym ich wystąpieniem jest udział w dożynkach gminnych, organizowanych co roku pod koniec lata. Poszczególne sołectwa rywalizują między sobą w konkursie na najładniejszy wieniec dożynkowy (fot. 6 12). KUCHNIA Trzebinia, położona na granicy Śląska i Małopolski, czerpie co najlepsze z kulinarnych smaków obu tych krain, jednak każdy region, prócz zapożyczeń kulinarnych od sąsiadów wykształca także własne, niepowtarzalne smaki. Trzebinia i cała okoliczna Ziemia Chrzanowska słyną z pysznej potrawy przygotowywanej z ziemniaków z dodatkiem przypraw i wędzonego boczku (fot. 4, 5), pieczonej na ognisku w specjalnym żeliwnym lub glinianym garnku. Trzebinia District remains under the cultural influence of Cracow and shares a lot of folklore elements such as the local dialect, the traditional costume (photo 1) and rituals with the West Cracow Region, but it also has its own traditions related to many centuries history of ore and coal mining in this area. Due to radical changes of lifestyle in country regions and the closure of the mines these rich traditions are slowly disappearing from everyday life. They are recalled during important anniversaries and town festivals but most of them have survived owing to the activities of Country Women s Clubs (photo 2) and folklore groups. They participate in folklore celebrations, competitions and festivals (photo 3), especially in the local Harvest Festival held in late summer every year. The individual villages take part in the harvest wreath competition the winner is the village that has made the most beautiful harvest wreath (photos 6 12). CUISINE Trzebinia, situated on the border of Silesia and Małopolska combines the best taste of both of these regions. However, apart from the dishes derived from the neighbours, every region creates its own unique taste. Trzebinia and the Neighbouring Chrzanów Area are famous for a delicious dish from potatoes with smoked bacon and spices (photo 4, 5). It is baked on open fire in a special cast-iron or earthenware pot Przepis na ziemniaki ( pieczone ziemniaki, prażonki ) Składniki ilość na średniej wielkości garnek: 3 kg ziemniaków, 2 średnie marchewki, 3 duże cebule, natka z pietruszki, 300 g wędzonego surowego boczku, 0,5 kg kiełbasy, 3 liście kapusty, smalec, sól i pieprz Przygotowanie: Między dwiema cegłami rozpalić nieduże ognisko. Ziemniaki obrać i pokroić w grube plastry, podobnie marchew i cebulę. Boczek i kiełbasę pokroić na średniej grubości plasterki. Garnek wysmarować wewnątrz smalcem, na dnie położyć liść kapusty. Położyć warstwę ziemniaków, marchwi i cebuli, posypać solą i pieprzem. Na to położyć warstwę boczku i kiełbasy, potem znowu warstwę ziemniaków i tak aż do wypełnienia garnka. Wierzchnią warstwę przykryć liśćmi kapusty. Całość przykryć pokrywką lub darnią, wstawić na ogień i piec ok minut. Po upieczeniu całość wysypać do dużej miski i przełożyć na talerze. Smacznego. Recipe for baked potatoes ( pieczone ziemniaki, prażonki ) Ingredients: For a middle size pot: 3 kg potatoes, 2 middle size carrots, 3 large onions, parsley leaves, 300 g smoked raw bacon, 0.5 kg sausage, 3 cabbage leaves, lard, salt and pepper Preparation: Set a small fire between two bricks. Peel and cut potatoes, carrots and onions into thick slices. Cut bacon and sausage into medium size slices. Grease the inside of the pot with lard and put a cabbage leaf on the bottom. Put a layer of potatoes, carrots and onions, add salt and pepper. On top of this layer put a layer of bacon and sausage, then another layer of potatoes and so on until the pot is full. Cover the top layer with a cabbage leaf. Cover all layers with the pot lid or turf, put the pot onto the fire and bake for approx minutes. After baking put the dish into a large bowl and serve it on plates. Bon appetit! 24