Piotr Janus, Krzysztof Bojarski, Karol Dąbrowski Leksykon samorządu gospodarczego. Rocznik Samorządowy 2,

Transkrypt

1 Potr Janus, Krzysztof Bojarsk, Karol Dąbrosk Leksykon samorządu gospodarczego Rocznk Samorządoy 2,

2 Leksykon samorządu gospodarczego (red. Potr Janus) Do tej pory na polskm rynku ydanczym ne podjęto próby encyklopedycznego opsana samorządu gospodarczego. Informacje o tym rodzaju samorządu pojaały sę encyklopedach słonkach, ale ne stały sę przedmotem zborczego opracoana. Jesteśmy pen, że taka praca jest potrzebna pożyteczna dla czytelnkó, zdecydoalśmy sę ją podjąć. Wpsuje sę ona ponadto założena naszej szkoły badaczej. Z ncjatyy dr. Potra Janusa prezentujemy ęc Państu perszą część Leksykonu samorządu gospodarczego, którego kolejne fragmenty będzemy publkoać sukcesyne następnych tomach Rocznka Samorządoego. Ze zględó redakcyjnych jest to jedyne część opracoanych tekstó encyklopedycznych. Zdajemy sobe spraę z mankamentó naszego ydancta. Prezentoane noty stanoą boem materał bazoy, na podstae którego storzymy fnalny Leksykon ersj elektroncznej. Każdy może daną notę poprać, poszerzyć lub zmenć, szczególne jeśl chodz o noty o nstytucjach bogramy. Ne ykluczamy łączena not, dotyczących pokrenych temató złaszcza teoretycznych tak, by sę ne dubloały. W zamerzenach Leksykon ma stać sę spólnym dzełem różnych autoró razem pracujących na rzecz uposzechnena edzy o samorządze gospodarczym. Dlatego część not posada dóch autoró a jako perszy ymenony jest autor perotnej ersj noty. W notach ykorzystano fragmenty dotychczasoych publkacj członkó Pracon Badań nad Samorządam, odołyano sę do źródeł lteratury. Do torzena haseł zapraszamy szystkch zanteresoanych. Redakcja Rocznka Samorządoego Dzał I. Teora samorządu gospodarczego Izba gospodarcza organzacja samorządu gospodarczego, reprezentująca nteresy gospodarcze zrzeszonych nej przedsęborcó zaróno tych, którzy jako formę praną proadzonej dzałalnośc ybral proadzene jej samodzelne pod som nazskem jako frma (osoby fzyczne), a także tych proadzących soje przedsęborsta spółdzelne, ustaodacy jako spółk stoarzyszena pełn sostą cylne, handloe, fundacje. funkcje Izba kaptałoe; gospodarcza przedstacela tym także zamerzenach yżej ymenonych szczególnośc obec organó ładzy publcznej. Ustrój prany zb gospodarczych został ureguloany ustae z dna 30 maja 1989 r. o zbach gospodarczych (Dz.U. z 2009 r., Nr 84, poz. 710). Jednakże ymenony akt prany, ne yposażył zb gospodarczych upranena z zakresu ładzta admnstracyjnego, ne nałożył 194

3 róneż na przedsęborcó oboązkoej przynależnośc zbach. Tym samym zby gospodarcze III Rzeczypospoltej ne są samorządem zgodne z teora praa admnstracyjnego. Decyduje o tym brak oblgatoryjnej przynależnośc nemożność ykonyana zadań publcznych. Wspomnane nstytucje są jedyne stoarzyszenam pryatno-pranym. Przyjęty Polsce model zb gospodarczych należy do rytu tz. anglosaksońskego zanego róneż angloamerykańskm. W przeceńste do modelu francuskego (kontynentalnego), który charakteryzuje sę oblgatoryjnym członkostem, obejmującym szystkch przedsęborcó danej dzedzny gospodark. Izby perszego modelu na kontynence europejskm funkcjonują róneż Belg, Bułgar, Czechach, na Cyprze, Polsce, Portugal, Rumun, Słoacj, Słoen na Węgrzech Welkej Brytan oraz krajach nadbałtyckch Skandyna. Poza tym Stanach Zjednoczonych Ameryk Północnej Kanadze a także częśc państa afrykańskch m.n. Ghane oraz Azj Austral (Noa Zelanda, Inde, Nepal, Flpny). Izby modelu kontynentalnego ystępują Austr, Choracj, Francj, Grecj, Hszpan, Holand, Luksemburgu, Nemczech Włoszech. Poza Europą częśc państ afrykańskm m.n. Alger, Maroku Senegalu). W lteraturze przedmotu spotykany jest także trzec model określany jako meszany, łączący pene cechy z dóch poyżej spomnanych, ystępuje Japon, Kore Połudnoej Tajland. W spomnanej ustae o zbach gospodarczych ymenono zakres zadań, które mogą być przez ne realzoane. Izby gospodarcze ponny przyczynać sę do torzena arunkó rozoju życa gospodarczego oraz sperać ncjatyy gospodarcze członkó. Poza tym zba gospodarcza może sperać, e spółpracy z łaścym organam ośatoym, rozój kształcena zaodoego, tym naukę zaodu zakładach pracy oraz doskonalene zaodoe praconkó. Ponadto ma róneż możlość delegoana soch przedstacel, na zaproszene organó państoych, do uczestnczena pracach nstytucj doradczo-opnodaczych spraach dzałalnośc ytórczej, handloej, budolanej usługoej. Izby mogą róneż organzoać postępoana określonych starzać polubonego zasadach arunk do pojednaczego postępoanu rozstrzygana oraz sądoym sporó uczestnczyć zązku z na drodze odrębne dzałalnoścą gospodarczą jej członkó. Mogą także ydaać opne o stnejących zyczajach dotyczących dzałalnośc gospodarczej oraz nformoać o funkcjonoanu podmotó gospodarczych tym formułoać opne o stane rozoju gospodarczego na obszarze jej dzałana. Ponadto zby gospodarcze są upranone do yrażana opn o projektach rozązań odnoszących sę do funkcjonoana gospodark oraz mogą uczestnczyć, na zasadach określonych odrębnych przepsach, przygotoyanu projektó aktó pranych tym zakrese. Zatem ne są to, jak już sygnalzoano, upranena z zakresu ładzta admnstracyjnego, chocaż art. 5 ust. 3 omaanej 195

4 ustay przedzano możlość poerzena przez Radę Mnstró, na nosek lub za zgodą zby, ykonyana przez zbę gospodarczą nektórych zadań zastrzeżonych przepsach praa dla admnstracj publcznej. Należy jednak sterdzć, że Rada Mnstró do tej pory jeszcze z tej możlośc ne skorzystała. Poza tym na zby gospodarcze, utorzone przez grupy producentó rolnych ch zązk oraz przedsęborcó proadzących dzałalność przetórczą, nałożono oboązek dzałana na rzecz dostosoyana produkcj, przetórsta handlu do ymogó rynku, szczególnośc zakrese lośc jakośc produktó. Izby gospodarcze torzone są przeażającej merze przypadkó układze regonalnym. Izba gospodarcza, jak stano art. 7 ustay może być utorzona, jeżel taką ncjatyę podejme co najmnej 50 przedsęborcó, proadzących dzałalność gospodarczą na obszarze obejmującego obszar ojeództa. W ypadku gdy dzałana torzonej zby, terytoralny zakres dzałana zby będze przekraczać obszar ojeództa, lczba założycel ponna ynosć co najmnej 100. W nektórych przypadkach regulacje szczególne przedują nne zasady torzena zb gospodarczych. Przykładem może być ustaa z dna 21 serpna 1997 r. Prao o publcznym obroce paperam artoścoym (Dz.U. z 2005 r. Nr 111, poz. 937, z późn. zm.), której ustaodacy art. 51 ust. 1 sterdzl, że do założena zby gospodarczej potrzebne jest co najmnej 25 domó maklerskch. Analogczne rozązana zastosoano ustae z 26 paźdzernka 2000 r. o gełdach toaroych (Dz.U. z 2014 r. poz. 197) z tym, że obnżono do 15 ymóg toaroych domó maklerskch nezbędnych do założena zby gospodarczej (art. 49 ust. 1). Do ch oboązkó należy określane kodyfkacja zasad uczcego obrotu oraz przyjętych obroce zyczajó. Utorzene zby gospodarczej ymaga określonej procedury, do której najstotnejszych elementó należy zalczyć uchalene statutu oraz sądoa rejestracja. Statut każdej z zb gospodarczych złożony jest przeażne z postanoeń oblgatoryjnych fakultatynych. Izby gospodarcze oraz ch jednostk organzacyjne uzyskują osoboość praną poprzez dokonane psu do Krajoego Rejestru Sądoego. Zgodne z art. 1 tej ustay zby gospodarcze podlegają pso do rejestru stoarzyszeń, nnych organzacj społecznych zaodoych, fundacj oraz publcznych zakładó opek zdrootnej, proadzonego systeme nformatycznym przez sądy rejestroe będące sądam rejonoym (sądam gospodarczym). W momence uzyskana osoboośc pranej zba gospodarcza może e łasnym menu na łasny rachunek rozpocząć dzałalność gospodarczą na zasadach ogólnych, óczas podlega pod przepsy ustay o sobodze dzałalnośc gospodarczej. Izby gospodarcze, a także nne organzacje, których przedmotem 196

5 dzałana jest poperane rozoju gospodarczego, mogą zrzeszać sę na zasadze dobroolnośc Krajoej Izbe Gospodarczej (KIG), której sedzbą jest masto stołeczne Warszaa. Krajoa Izba Gospodarcza została utorzona 1990 r. funkcjonuje na podstae ustay o zbach gospodarczych. Zrzesza ponad 150 organzacj gospodarczych, tym m.n. zby regonalne. branżoe, blateralne, kółka rolncze, fundacje, stoarzyszena, Naczelną Organzację Technczną. KIG posada soje oddzały każdym ększym meśce Polsce. Warto jednak zauażyć, że kerujący szczególne małym zbam unkają zrzeszana sę KIG ze zględu na opłaty brak upatryanych członkoste korzyśc. Ustaa z dna 30 maja 1989 r. o zbach gospodarczych, (Dz.U. z 2009 r., Nr 84, poz. 710); ustaa z dna 20 serpna 1997 r. o Krajoym Rejestrze Sądoym (Dz.U. z 2013 r. poz. 1203, z poźn. zm.); ustaa z dna 21 serpna 1997 r. Prao o publcznym obroce paperam artoścoym (Dz.U. z 2005 r. Nr 111, poz. 937, z późn. zm.); ustaa z dna 26 paźdzernka 2000 r. o gełdach toaroych (Dz.U. z 2014 r. poz. 197); Dąbrosk K., Samorząd zaodoy gospodarczy, [:] Admnstracja publczna prao admnstracyjne zaryse, red. M. Karpuk, J. Koalsk, Warszaa- Poznań 2013; P. Janus, Prane aspekty funkcjonoana samorządu gospodarczego na przykładze Opolskej Izby Gospodarczej, Opole 2012; M.A. Walgórsk, S. Pałosk, Samorząd zaodoy gospodarczy Polsce, Poznań 2005; Potr Janus Izba rzemeślncza organzacja samorządu gospodarczego rzemosła zrzeszającą cechy, spółdzelne rzemeślncze, rzemeślnkó nenależących do cechó, a także nne jednostk organzacyjne, których statutoym celem jest sperane rozoju gospodarczego rzemosła. Izby rzemeślncze dzałają na podstae ustay o rzemośle z 22 marca 1989 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979, z późn. zm.) są organzacjam o dobroolnym członkoste. Obecne funkcjonuje Polsce 26 rzemeślnczych zb terytoralnych 2 zby branżoe. Do ch podstaoych zadań należy reprezentoane środoska rzemeślnczego obec organó admnstracj publcznej oraz nnych organzacj nstytucj. Ponadto zoboązane są udzelać członkom zby pomocy nstruktażoej doradczej. Izby rzemeślncze przeproadzają róneż egzamny kalfkacyjne pośadczone śadectam czeladnczym dyplomam mstrzoskm. Ustrój enętrzny zby rzemeślnczej określany jest statuce, którego treść każda zba ustala samodzelne posadając tym zględze dosyć dużą sobodę. W statuce oprócz zadań określane są także sposoby ch realzacj. Realzują je zby szczególnośc poprzez udzelane członkom pomocy doradczej zakrese bezpeczeństa hgeny pracy, ochrony środoska oraz organzoane szkoleń dla pracodacó praconkó; przeproadzane egzamnó czeladnczych mstrzoskch, jak róneż organzoane doskonalena zaodoego 197

6 e spółpracy z ładzam ośatoym; rozpatryane załatane skarg noskó oraz spółdzałane ch załatanu przez organzacje rzemeślncze, badane ocena sytuacj rzemosła, złaszcza stopna ykorzystana możlośc usługoych produkcyjnych zakładó rzemeślnczych; udzał torzenu praa oraz nformoane członkó o przedyanych bądź dokonyanych zmanach przepsó pranych fnansoych dotyczących ch dzałalnośc; proadzene łasnych szkół nnych jednostek szkolenoych; czuane nad przestrzeganem etyk zaodoej rzetelnego ykonyana rzemosła; spółpracę z zagrancznym organzacjam rzemeślnczym. Organam samorządoym zb są: alne zgromadzene przedstacel, rada, odołaczy sąd rzemeślnczy, komsja rezyjna. Kadencja ymenonych organó tra cztery lata. Walne zgromadzene przedstacel jest najyższym spośród organó enętrznych zby rzemeślnczej może ono podejmoać uchały e szystkch spraach rzemosła na terene dzałana zby. Torzą go delegac, którzy są desygnoan przez organzacje zrzeszone Izbe (np. cechy) posadające odpoedn staż członkosk. Lczbę delegató ustalana jest przez Zarząd odpoedno do lczby zrzeszonych Izbe organzacj oraz proporcjonalne do lczby członkó tych organzacj. Walne zgromadzene zołyane jest przez radę raz do roku do jego łaścośc należy m.n. przyjmoane spraozdań z dzałalnośc zby, podejmoane uchał spraach noskó rady, uchalane zmana statutu, yberane prezesa przeodnczącego komsj rezyjnej odołaczego sądu rzemeślnczego, uchalane zasad gospodark fnansoej zby. Natomast rada zby rzemeślnczej okresach pomędzy alnym zgromadzenam jest najażnejszym organem pełn funkcje stanoące, ale jedyne kestach zaartych statuce, poza tym posada funkcje zarządzające ykonacze. Kompetencje rady koncentrują sę na uchalanu rocznych planó gospodarczo-fnansoych, składanu spraozdań alnemu zgromadzenu z dzałalnośc rady oraz podejmoanu uchał o przyjmoanu, ykreślenu lub ykluczenu członkó. Poza tym rada podejmuje uchalę dotyczącą zatrudnena dyrektora jego zastępcy oraz poołuje stałe komsje zby. W skład rady najczęścej chodz 16 radcó ybranych regonach, których dzała zba. Radze przeodnczy prezes zby podczas jej posedzeń, które odbyają sę marę potrzeb, jednak ne rzadzej nż da razy na kartał. Sąd odołaczy rzemeślnczy zajmuję sę odołanam od orzeczeń postanoeń sądó cechoych. W jego skład chodz 5 członkó ybranych przez alne zgromadzena zb terytoralnych. Od jego decyzj ne przysługuje odołane. Kolejny organ zb, komsja rezyjna kontroluje całość dzałalnośc zb, szczególne pradłoej gospodark fnansoej. W jej skład chodzą 4 członkó zby 198 z zakrese

7 przeodnczący. Beżącą pracą zb keruje dyrektor zb, który jest keronkem zakładu pracy rozumenu przepsó Kodeksu pracy. Izby rzemeślncze, a także cechy o zasęgu ogólnopolskm mogą zrzeszać sę Zązku Rzemosła Polskego. Podstaoym zadanem spomnanego zązku jest sperane, zakrese ykonyana zadań statutoych, przez zrzeszone nm organzacje. Poza tym Zązek ponen rozjać dzałalność społeczno-zaodoą oraz reprezentoać nteresy rzemosła kraju za grancą. Zązek może być utorzony z ncjatyy co najmnej 10 organzacj rzemeślnczych tj. zb rzemeślnczych, cechó ogólnopolskch, spółdzeln rzemeślnczych, które drodze uchały alnych zgromadzeń zadeklarują członkosto nm. Wskazane poyżej zadana ykonyane przez zby rzemeślncze, jak ynka z ch treśc ne posadają elementó ładzta admnstracyjnego. Tym samym są mogą być zalede zalczone do zadań pomocoych, nformacyjnych opnodaczych, charakterystyczne dla podmotó pryatnopranych. Brak przymusoego członkosta spraa, że obecne zby rzemeślncze ne mogą być traktoane, jako nstytucje samorządu gospodarczego ujęcu doktryny praa admnstracyjnego. Należy zauażyć, że przepsach ustay o rzemośle ustaodaca ne ureguloał nadzoru nad dzałalnoścą organzacj rzemeślnczych, jak uczynł to ustae o zbach gospodarczych. Funkcjonuje jedyne nadzór spraoany przez mnstra łaścego ds. ośaty ychoana zakrese pradłoego proadzena spra szkolnych pedagogcznych. Nadzór zaś nad komsjam egzamnacyjnym sprauje Zązek Rzemosła Polskego uzględnając przy tym kryterum zgodnośc ch dzałalnośc z praem. Ustaa o rzemośle z 22 marca 1989 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979, z późn. zm.); J. Bartnk, Izby rzemeślncze jako organzacje samorządu gospodarczego Polsce, [:] Spór o samorząd gospodarczy Polsce, red. S. Wykrętocz, Poznań 2005; K. Dąbrosk, Samorząd zaodoy gospodarczy, [:] Admnstracja publczna prao admnstracyjne zaryse, red. M. Karpuk, J. Koalsk, Warszaa-Poznań 2013; P. Janus, Prane aspekty funkcjonoana samorządu gospodarczego na przykładze Opolskej Izby Gospodarczej, Opole 2012; R. Kmecak, P. Antkoak, K. Walkoak, Samorząd gospodarczy zaodoy systeme poltycznym Polsk, Warszaa 2012; M.A. Walgórsk, S. Pałosk, Samorząd zaodoy gospodarczy Polsce, Poznań 2005; Statut Opolskej Izby Rzemeślnczej z 30 czerca 2006 r.; Statut Welkopolskej Izby Rzemeślnczej z 29 rześna 2008 r. Potr Janus Izba rolncza oblgatoryjna nstytucja samorządu gospodarczego, której członkam z mocy praa są osoby fzyczne prane, będące podatnkam podatku rolnego rozumenu przepsó o podatku rolnym, a także podatku dochodoego z dzałó 199

8 specjalnych produkcj rolnej rozumenu przepsó o podatku dochodoym od osób fzycznych podatku dochodoym od osób pranych. Ponadto do zby rolnczej należą członkoe rolnczych spółdzeln produkcyjnych posadający tych spółdzelnach kłady gruntoe. Terenem dzałana zby jest obszar ojeództa z tego zględu Polsce funkcjonuje szesnaśce zb rolnczych. Podstaą funkcjonoana samorządu rolnczego jest ustaa z dna 14 grudna 1995 r. o zbach rolnczych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927, z późn. zm.). Izby rolncze są osobam pranym typu korporacyjnego. Dzałają one na rzecz rolncta płyają na kształtoane poltyk rolnej uczestnczą jej realzacj. Soje dzałana zba rolncza opera na ustae oraz statuce, który określa przede szystkm nazę sedzbę zby, teren dzałana, strukturę organzacyjną, jej zadana, praa oboązk członkó, zasady gospodark fnansoej oraz zasady reprezentoana zby na zenątrz. Najyższym organem zby rolnczej jest alne zgromadzene, posadające przede szystkm kompetencje uchałodacze. Walne zgromadzene uchala: statut, regulamn obrad, regulamny pracy zarządu komsj rezyjnej, budżet. Ponadto podejmuje uchały dotyczące: przejmoana zadań należących do łaścośc admnstracj rządoej lub przekazyanych przez organy samorządu terytoralnego, składk członkoskej, utorzena fundacj, utorzena lub przystąpena do spółk z ogranczoną odpoedzalnoścą lub spółk akcyjnej, przystąpena do stoarzyszena charakterze członka sperającego, założena zązku stoarzyszeń lub przystąpena do takego zązku, yrażane zgody na członkosto zby nnych organzacjach krajoych zagrancznych, ustalane zasad odpłatnośc za usług śadczone przez zbę. Walne zgromadzene ypełna róneż obok komsj rezyjnej róneż penym zakrese funkcje organu kontrolnego, poprzez podejmoane uchał sprae absolutorum dla zarządu oraz rozpatryana zaterdzana spraozdań zarządu komsj rezyjnej. Wybory do alnego zgromadzena zby są pośredne, dustopnoe przeproadzane głosoanu tajnym. Poprzedzone zasze są yboram członkó nnego organu zby, określanego manem rady poatoej. Wybory te przeproadza sę okręgach yborczych odpoadających obszaro jednej gmny. Poerzchna użytkó rolnych ma decydujący pły na lczbę mejsc radze poatoej zby. W okręgu yborczym, którym poerzchna użytkó rolnych ne przekracza 4 tys. ha., ybera sę jednego członka rady poatoej. Z kole okręgu yborczym, którym poerzchna użytkó rolnych przekracza 4 tys. ha, ybera sę dóch członkó tej rady. Funkcje kontrolne ykonuje spomnana komsja rezyjna, która yberana odołyana jest głosoanu tajnym przez radę spośród jej członkó. Komsja składa sę z 5 osób yberanych spośród członkó alnego zgromadzena. Członek komsj rezyjnej ne może być jednocześne członkem zarządu. Z kole 200

9 zarząd zby yberany jest przez alne zgromadzene na jego perszym posedzenu, ne późnej jednak nż cągu 3 mesęcy od dna yboró. W skład zarządu chodzą: prezes, ceprezes 3 członkoe. Izby rolncze, jako soją reprezentację na szczeblu krajoym torzą Krajoą Radę Izb Rolnczych, posadającą osoboość praną. W jej skład chodzą prezes zb oraz ybran przez alne zgromadzene delegac po jednym z każdej zby. Zadana ustaoe opsyanych zb zaarte zostały przede szystkm rozdzale 2. regulacj o zbach rolnczych. Wspomnane zadana można podzelć na zadana poązane z dzałanem organó admnstracj rządoej samorządu terytoralnego oraz zadana realzoane na rzecz torzena popray funkcjonoana rynku rolnego, a także oboązk zakrese ośaty rolnczej. Warto zauażyć, że ne jest to jednak katalog zamknęty, o czym może śadczyć zastosoany przez ustaodacę zrot szczególnośc. Oscyluje one okół reprezentoana nteresó rolnkó, dzałalnośc doradczej, nformacyjnej, opnodaczej, edukacyjnej, promocj. Izby mogą róneż ykonyać zadana zlecone z zakresu admnstracj rządoej przekazane drodze porozumena przez organy samorządu terytoralnego. Przy ykonyanu tych zadań organy zby stosują przepsy kodeksu postępoana admnstracyjnego. Nadzór nad zbam spraują mnster łaścy do spra rolncta stosunku do Krajoej Rady Izb Rolnczych oraz łaśc ojeodoe stosunku do poszczególnych zb. Jak stano art. 46. ustay nadzór nad dzałalnoścą zb spraoany jest na podstae kryterum zgodnośc z praem. Należy także zauażyć, że zastosoano Polsce, odnesenu do zb rolnczych tz. model meszany ch organzacj, czyl tym ypadku zostały yposażone oblgatoryjne członkosto, ale bez ładzta admnstracyjnego. Ustaa z dna 14 grudna 1995 r. o zbach rolnczych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927 z późn. zm.); M. Balcerek, Ustrój prany samorządu rolnczego Polsce RFN. Studum porónacze, "Zeszyty Naukoe Wyższej Szkoły Bankoej Poznanu", 2008, nr 21; K. Dąbrosk, Samorząd zaodoy gospodarczy, [:] Admnstracja publczna praoadmnstracyjne zaryse, red. M. Karpuk, J. Koalsk, Warszaa-Poznań 2013; Ł. Radanocz, Izby samorządu rolnczego, [:] Prao admnstracyjne ustrojoe. Podmoty admnstracj publcznej, red. J. Stelmasak, J. Szrenask, Bydgoszcz Potr Janus Izby przemysłoo-handloe zby samorządu gospodarczego, dzałające Polsce okrese mędzyojennym oparcu o rozporządzene Prezydenta RP z 15 lpca 1927 r. o zbach przemysłoo handloych (Dz.U. RP z 1927 r. Nr 67, poz. 591, t.j. Dz.U. RP z 1936 r. Nr 45, poz. 335). Nebyły jednak torem zupełne noym, gdyż cześnej na zemach polskch stnały zby przemysłoo-handloe, których podstaę 201

10 funkcjonoana stanoły ustay dzelncoe, tzn. austracka ustaa z dna 29 czerca 1868 r. o organzacj zb handloych przemysłoych pruska ustaa z dna 24 lutego 1870 r. o zbach handloych. Po odzyskanu przez Polskę nepodległośc funkcjonoane zb przemysłoo-handloych zostało ujednolcone na podstae spomnanego rozporządzena Prezydenta RP. Zgodne z nm zba przemysłoahandloa była nstytucją samorządu gospodarczego osobą publczno-praną, której poerzona została stała reprezentacja nteresó gospodarczych przemysłu handlu. O utorzenu zby, jej sedzbe grancach jej okręgu postanaał Mnster Przemysłu Handlu po zasęgnęcu opn organzacj społeczno-gospodarczych (zrzeszeń przemysłocó, stoarzyszeń kupeckch tp.). Róneż nadzór nad zbam spraoał Mnster Przemysłu Handlu. Izba mogła być rozązana uchałą Rady Mnstró na nosek Mnstra Przemysłu Handlu jeżel naruszała ustay, lub zagrażała nteresom Państa. W okrese II Rzeczypospoltej zby przemysłoohandloe dzałały : Belsku ( ) z czasem jako oddzał Izby katockej, Brodach ( ), Bydgoszczy ( ), Gdyn ( ) z oddzałem Bydgoszczy ( ), Grudządzu ( ), Katocach ( ) z oddzałem Belsku, Krakoe ( ), Lublne ( ), Loe ( ), Łodz ( ), Poznanu ( ), Sosnocu ( ), Torunu ( ), Warszae ( ), Wlne ( ). Izby przemysłoo-handloe zostały reaktyoane po ojne sposób oddolny dzałały do 1950 r. kedy stały sę ofarą zman ustrojoych gospodarczych. Izby zostały znesone na mocy ustay z dna 7 marca 1950 r. o Centralnym Urzędze Drobnej Wytórczośc (Dz.U. z 1950 r. Nr 10, poz. 104, z poźn. zm.). Zgodne z tą ustaą majątek zb przeszedł na łasność Skarbu Państa, funkcje przejęła admnstracja państoa, a nelczne zadana Izb przekazano zrzeszenom przemysłu pryatnego zrzeszenom kupeckm. Wcześnej, 1949 r. Rada Mnstró dekretem z mocą ustay z dna 28 rześna 1949 r. o utorzenu Polskej Izby Handlu Zagrancznego (Dz.U. z 1949 r. Nr 53, poz. 403, z późn. zm.) z zakresu dzałana zb przemysłoo handloych yłączyła zagadnena zązane z handlem zagrancznym. Zadanem Polskej Izby Handlu Zagrancznego było rozjane umacnane stosunkó gospodarczych Polsk z zagrancą. Izba mała osoboość praną była nstytucją praa publcznego. Dzałalność Izby obejmoała cały obszar kraju z sedzbą Warszae. Ponadto na mocy ustay z 6 lpca 1982 r. o zasadach proadzena na terytorum Polskej Rzeczypospoltej Ludoej dzałalnośc gospodarczej zakrese drobnej ytórczośc przez zagranczne osoby prane fzyczne (Dz.U. z 1982 r. Nr 19, poz. 146), storzono możlość utorzena dla zagrancznych podmotó gospodarczych, zby gospodarczej obejmującej sym zasęgem terytorum całego kraju. Na tej podstae postała Polsko-Polonjna Izba 202

11 Przemysłoo-Handloa, która na mocy ustay z 23 grudna 1988 r. o dzałalnośc gospodarczej z udzałem podmotó zagrancznych (Dz.U. z 1988 r. Nr 41, poz. 325, z późn. zm.) stała sę Izbą Przemysłoo-Handloą Inestoró Zagrancznych. Po przemanach ustrojoych końca lat 80. ubegłego eku na mocy ustay z dna 23 grudna 1988 r. o dzałalnośc gospodarczej (Dz.U. z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z późn. zm.) zostało przyrócone przedsęborcom prao do zrzeszana sę na zasadze dobroolnośc organzacje przedsęborcó. Ponadto ustaa ta nakazyała dotychczas dzałającym organzacjom, pod rygorem lkdacj, przekształcć sę organzacje przedsęborcó z uzględnenem zasady dobroolnośc. Zasada dobroolnośc następne została poterdzona ustae z dna 30 maja 1989 r. o zbach gospodarczych (Dz.U. z 2009 r., Nr 84, poz. 710). Zgodne z tą ustaą zby gospodarcze zostały gospodarczego, pomyślane reprezentujące jako nteresy dobroolne gospodarcze organzacje zrzeszonych samorządu nej przedsęborcó szczególnośc obec organó ładzy publcznej. Izby gospodarcze mogą na zasadze dobroolnośc zrzeszać sę Krajoej Izbe Gospodarczej. Współczesne zby gospodarcze (poza nelcznym yjątkam przymusoośc np. Polska Izba Ubezpeczeń, Izba domó składoych) są ęc dobroolnym zrzeszenam przedsęborcó o charakterze pryatno-pranym. Rozporządzene Przeodnczącego Państoej Komsj Planoana Gospodarczego z 15 grudna 1950 r sprae określena organó nstytucj, które przejmą nektóre spray należące dotychczas do zakresu dzałana zb przemysłoo-handloych (Dz.U. z 1951 r. Nr 9, poz. 71); Archala zb przemysłoo-handloych. Stan perspektyy badań, red. K. Dąbrosk, Ryk 2012; M.A. Walgórsk, S. Pałosk, Samorząd zaodoy gospodarczy Polsce, Poznań Krzysztof Bojarsk Publczna osoba zązkoa konstrukcja teoretyczna przedstaona przez Wlhelma Szczęsnego Wachholza pracy Istota prao zązkó publcznych (publczne osoby zązkoe) z 1928 roku. Wachholz naązując do Hansa Kelsena, analzując teorę osoby pranej, nazał osobę praną osobą zązkoą. Uznał, że termn "osoba prana" jest nelogczny, gdyż osoba fzyczna jest takm samym stopnu "osobą praną", co "osoba prana" rozumana jako jednostka organzacyjna. Termn "osoba prana" yołyał jego zdanem błędne rażene, że tylko ona torzy konstrukcję praną, zaś osoba fzyczna jest czymś zgoła odmennym" [W.Szcz. Wachholz, Istota prao zązkó publcznych (publczne osoby zązkoe), Warszaa 1928, s. 5]. Osobę praną praa publcznego określł manem "publcznej osoby zązkoej". Jała sę ona jako abstrakcyjny "częścoy porządek prany", peen 203

12 kompleks norm pranych, "których stotna część ustanaa dla podlegających tym normom oboązek ypełnana tym samym normam określonych funkcj, o treśc, stosunku do stnejących usta, ykonaczej drodze yjątku publcznej osobe zązkoej (częścoemu porządko pranemu) przez całość porządku pranego do ykonana zleconej skutkem tego podlegającej zarachoanu na poczet jej (jego) ol" [Ibdem, s. 32]. Mmo sojej załośc defncja Wachholza stanoła zartą konstrukcję logczną. Łato ją odneść do danej przedojennej zby przemysłoo-handloej, określonej grupy przedsęborcó konkretnej funkcj ypełnanej przez tą zbę, tj. proadzena katastru przedsęborst. Otóż kompleks norm pranych ( tym przypadku rozporządzene o zbach przemysłoo-handloych z 1927 r.) torzyłby zbę przemysłoo-handloą (jako publczną osobę zązkoą). Jego stotna część, czyl jakś określony przeps tegoż rozporządzena nakładałby na przedsęborcó oboązek ypełnana, za pomocą tych samych przepsó, funkcj zby; tj. proadzena katastru przedsęborst. Treść tej funkcj byłaby, na podstae cągle tych samych przepsó (tj. rozporządzena o zbach), ykonaczą stosunku do całośc porządku pranego państe (np. art. 68 Konstytucj marcoej). Zarazem oe proadzene katastru byłoby funkcją zleconą przez ó ogólny porządek prany (torzony przez hpotetycznego ustaodacę) co już ne ulega żadnej ątplośc proadzoną na rachunek odpoedzalność tejże zby. Wachholz ujmoał konstruując publczną defncję osoby osobę zązkoą pranej praa jako peen publcznego stan faktyczny, (publcznej osoby zązkoej) na płaszczyźne myśloej, oderanu od konkretnego porządku pranego; co było przeceż zgodne z stotą normatyzmu Kelsena. Osoby prane ne ykonujące zadań admnstracj publcznej, tj. ne posadające osoboośc publczno-pranej, zalczał do pryatnych osób zązkoych (jak np. stoarzyszena, spółk tp.). Publczne osoby zązkoe dzelł na korporacje zakłady (co pokrya sę z przyjętym spółcześne podzałem samorządu na korporacyjny zakładoy); korporacje zaś dzelł na terytoralne zaodoe. Krytykoał zarazem podzał admnstracj publcznej na rządoą samorządoą, uażając, że nstytucje samorządoe ( jego ujęcu "publczne osoby zązkoe") stanoą jedyne część admnstracj państoej a ch ładza (mperum) pochodz od państa. Publczne osoby zązkoe, czyl także zby przemysłoo-handloe, posadały edług nego donosłe znaczene życu społecznym poneaż umożlały ścsłe dostosoane normy pranej do zastnałego, konkretnego stanu faktycznego, dzęk lepszej dokładnejszej znajomośc lokalnych arunkó; co jest 204

13 dealnym nemalże przełożenem kelsenoskego normatyzmu na reala funkcjonoana samorządu gospodarczego. W.Scz. Wachholz, Istota prao zązkó publcznych (publczne osoby zązkoe), Warszaa W noce ykorzystano fragment tekstu: K. Dąbrosk, Samorząd gospodarczy okrese II RP poglądach J. Huberta, W.L. Jaorskego, W. Wakara W.Szcz. Wachholza, "Admnstracja. Teora, Dydaktyka, Praktyka" 2009, nr 3. Karol Dąbrosk Rzemosło dzałalność gospodarcza polegająca na ytarzanu dóbr codzennego użytku, produkcj drobnotoaroej, jednostkoej, yspecjalzoanej, artystycznej, luksusoej przy użycu prostych narzędz maszyn ( zaodach takch jak np. czapnk, jubler, kraec, parasolnk, ślusarz), śadczenu usług, mających na celu napraę konserację ( zaodach typu przedmotó mechank uszkodzonych roeroy, szec, lub szklarz, częścoo tapcer, zużytych zegarmstrz), osobstych (np. kosmetycznych, fryzjerskch), artystycznych lub zdrootnych (np. fotografcznych, optycznych). Zaody rzemeślncze znajdują se mejsce dzałalnośc artystycznej, branży budolanej, drukarste, gastronom, mechance elektromechance, optyce, przemyśle motoryzacyjnym, skórzanym spożyczym, łókenncte tp. Dzałalność rzemeślncza posada ndydualny, spersonalzoany charakter, ymaga eloletnego przygotoana zaodoego praktycznej nauk zaodu, a także posadana fzycznej zręcznośc spranośc, umejętnośc manualnych, pomysłoośc oraz zmysłu artystycznego, cechuje sę nższą skalą produkcj, dzałanem na zamóene ze strony klentó, nskm stopnem mechanzacj, przeagą yspecjalzoanej pracy ręcznej, ykorzystanem prostych narzędz maszyn, brakem podzału pracy, objęcem jednym arsztatem całego cyklu ytarzana produktu od suroca do yrobu fnalnego, korzystanem z łasnych poerzonych materałó, osobstym zaangażoanem łaśccela arsztatu, neelką lczbą zatrudnonych praconkó przede szystkm czeladnkó członkó rodzny, ogranczonym loścoo przestrzenne kręgem odborcó o często lokalnym proflu, małym rozmarem zakładu rzemeślnczego oraz stosunkoo nższym obrotam. Z poyższego punktu dzena defncja rzemosła zaarta artykule drugm ustay z dna 22 marca 1989 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979, z późn. zm.), edle której rzemosłem jest zaodoe ykonyane dzałalnośc gospodarczej przez osobę fzyczną, z udzałem kalfkoanej pracy łasnej, menu łasnym tej osoby na jej rachunek, przy zatrudnenu do 50 praconkó jest adla. 205

14 Rzemeślncy mogą zrzeszać sę zbach rzemeślnczych, jednak przynależność do nch jest dobroolna. Ne ma także ogranczeń terytoralnych co do torzena zb, ęc jednym meśce może stneć klka tego typu nstytucj. Tradycyjne rzemeślncy poszczególnych branż skupen są cechach. Instytucją ogólnopolską skupającą zby lokalne jest Zązek Rzemosła Polskego. Należą do nego także spółdzelne rzemeślncze oraz mkroprzedsęborsta, szczególna uaga rzemosła jest pośęcana szkolnctu zaodoemu. K. Dąbrosk, Uag o Obyatelskm projekce ustay o zbach przemysłoo-handloych Polsce, [:] Obyatelsk projekt ustay o zbach przemysłoo-handloych Polsce, red. S. Wykrętocz, Poznań 2012; Rzemosło, [:] Noa encyklopeda poszechna PWN, t. 5, Warszaa 1996; Rzemosło, [:] [dostęp ]; [dostęp ]. Karol Dąbrosk Samorząd samodzelne zarządzane spraam publcznym przez spólnotę samorządoą. Take ujęce sęga do nemeckego źródłosłou Selbstveraltung samozarząd, zaproponoanego przez Johanna Augusta Schlettena eku XVIII. Pozala na ścślejsze rozróżnene samorządu spólnoty samorządoej. Ułata jednocześne oderane sę od tendencj sproadzana samorządu do decentralzacj albo dekoncentracj admnstracj publcznej. Samorząd odnos sę boem do kryterum przedmotoego, a spólnota podmotoego. Wyróżna sę różne rodzaje samorządu: akademck, dzałkoy, gospodarczy, łoeck, narodooścoy, robotnczy, spółdzelczy, studenck doktoranck, terytoralny, ucznosk, yznanoy, zaodoy. Zaznaczyć trzeba, ż podzał samorządu na terytoralny oraz neterytoralny odgrya zasadnczą rolę. Nekedy użya sę pojęca samorząd specjalny. W ujęcu teoretycznym zaś samorząd terytoralny neterytoralny zalczane są do samorządu korporacyjnego opartego o substrat osoboy, a fundacje do samorządu zakładoego zbudoanego oparcu o substrat majątkoy. Samorządy korporacyjne ne stneją bez grupy społecznej, zaś dla zastnena fundacj koneczne jest nesene majątku, który będze funkcjonoał nezależne ne tylko od mena fundatora lub fundatoró, ale nnych mas majątkoych ystępujących obroce pranym. Majątek ten będze też odrębny od Skarbu Państa. Jak można było zauażyć, pojęca samorząd spólnota samorządoa tradycyjne są użyane ymenne, ale ch rozróżnene ma ele zalet poznaczych. W noce ykorzystano fragment tekstu: Dąbrosk K., Hstora admnstracj, skrypt serse Wkbooks ( Karol Dąbrosk 206

15 Samorząd gospodarczy samodzelne zarządzane spraam publcznym przez spólnoty przedsęborcó, rolnkó lub rzemeślnkó. Celoo podkreślono te trzy grupy, gdyż zgodne z tradycją samorząd gospodarczy dzel sę na samorząd przemysłoo-handloy, rolnczy rzemeślnczy. Akcentując udzał yżej spomnanych trzech grup podkreśla sę aspekt podmotoy: byce przedsęborcą, rolnkem lub rzemeślnkem. W aspekce przedmotoym kładze sę nacsk na udzał ykonyanu rozumaną samorządu dzałalność gospodarczego gospodarczą, przez zarobkoą osoby ykonujące zaodoą, szeroko tym rolnczą, podkreślając przymot proadzonej dzałalnośc. Współcześne należało by jednak obejmoać dzałalność pojęcem samorządu gospodarczą, gospodarczego rzemeślnczą rolnczą yłączne tak, by osoby proadzące odróżnć samorząd gospodarczy od zaodoego ne lczać do nego samorządu praconczego, którego częścą jest samorząd robotnczy. Samorząd robotnczy o le stneje jest torzony przez praconkó fzycznych zatrudnonych danym zakładze przemysłoym, a do samorządu praconczego lcza sę ne tylko praconkó ykonujących pracę fzyczną. Wpradze borąc pod uagę postanoena polskch konstytucj z roku można by do samorządu gospodarczego łączyć zby pracy, które mały zrzeszać praconkó. Ne są jednak one tożsame z samorządem robotnczym, stnejącym na pozome danego zakładu pracy. Mały być one odpoednkem pozostałych zb, ale skupającym osoby ykonujące pracę najemną skal ogólnopolskej. W Konstytucj marcoej przedzano artykule 68, że obok samorządu terytoralnego osobna ustaa pooła samorząd gospodarczy dla poszczególnych dzedzn życa gospodarczego, a manoce: zby rolncze, handloe, przemysłoe, rzemeślncze, pracy najemnej nne, połączone Naczelną Izbę Gospodarczą Rzeczypospoltej, których spółpracę z ładzam państoym keroanu życem gospodarczym zakrese zamerzeń ustaodaczych określą ustay. Pomjając adlą stylstykę tego przepsu (co zresztą było bolączką elu artykułó tej Konstytucj) trzeba poedzeć, ż jednolte zby przemysłoo-handloe, rolncze rzemeślncze poołano po 1926 roku z ncjatyy Eugenusza Katkoskego, gdy ładzę Polsce przejęła sanacja. Izb pracy, jak Naczelnej Izby Gospodarczej ne utorzono. Do Konstytucj ketnoej proadzono zaś artykuł 76: Dla poszczególnych dzedzn życa gospodarczego poołuje sę samorząd gospodarczy, obejmujący zby rolncze, przemysłoo-handloe, rzemeślncze, pracy, olnych zaodó oraz nne zrzeszena publczno-prane. Ustay mogą łączyć zby zązk nadaać m osoboość publczno-praną. Do rozażana zagadneń, dotyczących całokształtu życa gospodarczego, opnoana o projektach usta gospodarczych, tudzeż 207

16 harmonzoana poczynań poszczególnych gałęzach gospodarsta narodoego może być ustaą poołana Naczelna Izba Gospodarcza. Nadzór nad dzałalnoścą samorządu gospodarczego sprauje Rząd przez poołane do tego organy. Samorząd zaodoy potraktoano naczej nż to sę ujmuje spółcześne jako element samorządu gospodarczego. Spotkało sę to z krytyką przedstacel doktryny. Pod pojęcem zb olnych zaodó rozumano zaś zby adokacke, lekarske tp. Izb pracy oraz Naczelnej Izby Gospodarczej podobne jak cześnej też ne utorzono. Ne leżało to zresztą nterese rządzących. Naczelna Izba Gospodarcza mogłaby stać sę yrazem antysanacyjnych endeckch środosk gospodarczych, a zby pracy skupać reprezentantó lecoych zązkó zaodoych. W porónanu do przedojennych usta zasadnczych Konstytucj z 2 ketna 1997 roku samorząd gospodarczy został potraktoany skrótoo, acz konkretne. Ustęp drug artykułu 17 brzm: W drodze ustay można torzyć róneż nne rodzaje samorządu. Samorządy te ne mogą naruszać olnośc ykonyana zaodu an ogranczać olnośc podejmoana dzałalnośc gospodarczej. Warto sę zastanoć, czy takm raze poołane oblgatoryjnego samorządu gospodarczego drodze ustaoej doproadz do złamana Konstytucj. Z dużą dozą penośc można sterdzć, że storzene takego samorządu ne będze naruszenem Konstytucj. Odpoedź po persze nasua praktyka ustaodacza, skoro ustaa o zbach rolnczych z dna 14 grudna 1995 r. (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 3 tekst jednolty: Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927) oboązuje od ketna 1996 roku ne została zakestonoana przed Trybunałem Konstytucyjnym to znaczy, że samorząd gospodarczy ustroju III RP jest możly. To samo można odneść do ustay z dna 22 maja 2003 r. o dzałalnośc ubezpeczenoej (Dz.U. z 2003 r. Nr 124, poz tekst jednolty: Dz.U. z 2013 r. poz. 950, z późn. zm.), której przepsach przedzano utorzene Polskej Izby Ubezpeczeń. Pytane postaje, czy samorząd gospodarczy ogóle jest potrzebny, ale tym ypadku zdana śród badaczy tematu są podzelone. Po druge, to że dany przedsęborca, rzemeślnk, rolnk, zakład ubezpeczeń przypadku Polskej Izby Ubezpeczeń ma oboązek należeć do danej zby samorządu gospodarczego, ne oznacza automatyczne, że zba ta będze naruszać olność ykonyana zaodu czy ogranczać olność podejmoana dzałalnośc gospodarczej. Taka sytuacja zachodzłaby, gdyby zba gospodarcza zezalałaby drodze admnstracyjnej na podjęce dzałalnośc gospodarczej, zba rzemeślncza na ykonyane zaodu zalczanego do rzemosła, rolncza proadzene gospodarsta rolnego, a Polska Izba Ubezpeczeń rozpoczęce dzałalnośc 208

17 ubezpeczenoej. W zązku z tym, że przypadek tak polskm prae mejsca ne ma, to można sterdzć, ż przyjęty przez polskego ustaodacę model zb rolnczych oraz Polskej Izby Ubezpeczeń ne jest sprzeczny z Konstytucją. Obecne stnejące zby gospodarcze oraz rzemeślncze ne mają charakteru oblgatoryjnego, ęc ne spełnają teoretycznych doktrynalnych przesłanek pozalających na zalczene ch do nstytucj samorządu gospodarczego. Z teoretycznego punktu dzena, podobne jak gmne meszkańcy torzą z mocy praa terytoralną spólnotę samorządoą, tak przedsęborcy, rolncy rzemeślncy organzują sę e spólnoty oparte o przymot ykonyana określonej dzałalnośc: gospodarczej, rolnej, rzemeślnczej. O tym, kto staje sę członkem zb decyduje ęc każdorazoo ustaodaca, gdy precyzuje pojęce przedsęborcy, rolnka czy rzemeślnka, a neco nnym ujęcu (które penej merze może być tożsame): osoby proadzącej dzałalność gospodarczą, rolnczą, rzemeślnczą. Samorząd gospodarczy defnoano lteraturze sęgając do pojęca stanu gospodarczego, propagoanego naązanu do skryptu z ykładó Julana Huberta z połoy lat dudzestych XX eku. W tamtym okrese odpoadało ono óczesnej doktryne korporacjonzmu oparte było na nemeckm pojęcu stanu (Stand), stanu zaodoego (Berufsstand), stanu handloego kupeckego (Handelstand) znaczenu korporacj. Zgadzało sę też ze sposobem przedstaana statusu osób pranych (osób zązkoych) korporacyjnej teor osób pranych. Julano Huberto przypsuje sę defncję samorządu gospodarczego, zgodne z którą jest to: samorząd, zorganzoany na zasadze przedstacelsta spólnych, kolektynych, osobstych nteresó osób, należących do jednego stanu gospodarczego lub zaodu (np. zby) albo yznaczonych ścśle przez gospodarczą sytuację materalną (np. spółk) [Samorząd gospodarczy. Skrypt z ykładó Prof. Julana Huberta roku akademckm 1925/1926, b.d. (Poznań 1926), s. 2]. Współcześne porónyane samorządu gospodarczego do przedstacelsta spólnych nteresó osób, należących do jednego stanu gospodarczego lub zaodu może ydaać sę neadekatne. Poza tym może proadzć zależne od kontekstu do zagubena ażnej cechy samorządu gospodarczego, jakm jest ładzto admnstracyjne. Chocaż z drugej strony synonmem stanu może być łaśne spólnota, na przykład: gospodarcza (skoro mó sę o samorządze gospodarczym), przedsęborcó, rolnkó, rzemeślnkó. Zauażyć należy mmo sceptycyzmu że defncj Huberta zrócono uagę na trzy ażne różnce odnoszące sę do członkó spólnoty samorządoej. Manoce spólnota ta reprezentuje nteresy: 1) osób należących do jednej grupy (przedsęborcó), 2) osób należących do danego zaodu (którzy z tego tytułu są traktoan jako przedsęborcy, np. ykonując olny zaód ten sposób 209

18 akcentuje sę to, że szczęce dzałalnośc gospodarczej jest tórne obec podjęca dzałalnośc zaodoej), 3) osób, którzy zostal yznaczen do przynależnośc samorządoej poprzez soją sytuację gospodarczą (stając sę spólnkam skutek ydarzeń od sebe nezależnych, jak uprzedno zmankoane dzedzczene udzałó). Przykładoo: ktoś, kto odzedzczył udzały spółce z ogranczoną odpoedzalnoścą stał sę jej spólnkem, a gdy został ybrany na prezesa zarządu, to zaczął reprezentoać spółkę na forum zby przemysłoo-handloej. Zaczął tym samym brać udzał życu samorządu gospodarczego. Poza tym trzeba ząć pod uagę jeszcze nny aspekt, że do spólnoty samorządoej należą użyając już przestarzałego po zorganzoanu Krajoego Rejestru Sądoego (KRS) termnu podmoty gospodarcze. Sytuacja tego podmotu decyduje o tym, czy będze on należał do spólnoty, czy ne. Z chlą rejestracj KRS stane sę, zakładając, że zby gospodarcze byłyby oblgatoryjne, członkem łaścej terytoralne zby. Jest to kolejny aspekt jeszcze jedną hubertoskej defncj samorządu gospodarczego. Cytoany autor podkreślł łaścość samorządu gospodarczego: że samorząd ten stneje nterese państa, a ne ścśle łasnym soch członkó. Można założyć, że samorząd ma boem realzoać perszej kolejnośc nteres publczny, a potem pryatne nteresy soch członkó. W przecnym raze społeczeństo trac głóną korzyść z stnena samorządu. Samorząd zaś ale tym przypadku kłana sę państoa teora samorządu pozala państu na zużytkoane zdolnośc, umejętnośc fachoych członkó samorządu. Samorząd kontynuując rozażana Huberta ma spółdzałać z admnstracją rządoą, a zatem ne jest yposażony przymot pełnej samodzelnośc ne jest to auto-admnstracja, ale spóładmnstroane pod nadzorem ładz rządoych. Samorząd gospodarczy ma też keroać życem gospodarczym, gdyż zakłada sę, że edza, umejętnośc kompetencje jego członkó są yższe spółpracoać z nż rządem urzędnkó zamerzeń zakrese reszty społeczeństa. Ponadto ustaodaczych ma [Samorząd gospodarczy. Skrypt z ykładó Prof. Julana Huberta..., ss. 1-6]. Jak już klkukrotne lteraturze spomnano, przeszłośc polsk ustaodaca uścślł pojęce samorządu gospodarczego 40 ust. 3 rozporządzena Rady Mnstró z dna 28 maja 1934 r. do ustay o zaopatrzenu emerytalnym funkcjonaruszy państoych zaodoych ojskoych (Dz.U. RP Nr 60, poz. 513), psząc: przez nstytucje, przedsęborsta zakłady samorządu gospodarczego rozumeć należy specjalne organy, oparte na zasadze yberalnośc, yposażone peną samodzelność, funkcjonujące pod nadzorem ładz państoych 210

19 poołane do spółdzałana z tym ładzam keroanu życem gospodarczym (zby rolncze, przemysłoe, handloe, rzemeślncze, pracy najemnej td.). Cechą spólnoty samorządoej jest oblgatoryjna do nej przynależność. Stąd też ne można móć o anglosaskm albo kontynentalnym modelu samorządu gospodarczego, a o anglosaskm albo kontynentalnym modelu zb handloych (gospodarczych, przemysłoo-handloych); gdyż samorząd ze sej natury cechuje sę przymusooścą. Za to członkosto zbe może być oszem albo dobroolne, albo oboązkoe. Jednostka (osoba fzyczna, osoba prana, jednostka organzacyjna neposadająca osoboośc pranej) staje sę członkem spólnoty samorządoej z chlą podjęca określonej dzałalnośc: gospodarczej, rolnej, rzemeślnczej. Przynależność do samorządu jest ęc tórna obec rozpoczęca dzałalnośc, eentualne objęca przedsęborsta, arsztatu rzemeślnczego lub gospodarsta rolnego, na przykład drodze dzedzczena. Teoretyczne jednostka może ne chceć należeć do spólnoty, ale óczas musałaby zaprzestać ykonyana danej dzałalnośc albo ogóle jej ne zaczynać, bądź yzbyć sę przedmotu, z którym oa przynależność jest zązana (np. gospodarsta rolnego). Teoretyczne może ęc dojść do sytuacj, której obyatele ne będą angażoać sę życe gospodarcze, jeśl arunk członkosta e spólnotach będą zbyt ucążle. Może sę to ązać ze stratą dla gospodark, społeczeństa, ale też samej de samorządnośc, ypaczając ją znechęcając obyatel skłonnych przez to zaerzyć populstom obecującym popraę życa poprzez etatyzm. Zadanem samorządu gospodarczego jest zgodne z dobrem spólnym reprezentoane nteresó zrzeszonych nm osób jednostek; sperane rozoju gospodarczego państa, przyczynane sę do zrostu dobrobytu społecznego rozoju narodoej kultury. W gest samorządu ne leży regulacja gospodark, an tym bardzej jej reglamentacja. Samorząd gospodarczy ne ponen dzałać jako regulator rynku, gdyż ma sperać soch członkó a ne ładze rządoe. Jeśl małby ykonyać funkcje rergulacyjno-reglamentacyjne, to menu, zastępste pod nadzorem ładz publcznych tak, by tak usamorządoony obszar ładze publczne już ne kraczały. Samorząd ma bronć zrzeszonych przed nesłusznym poczynanam ładz rządoych, ale też nnych rodzajó samorządu, szczególne terytoralnego raze, gdy ten dla przykładu nadmerne reguluje życe obyatel, czym zększa koszta sego dzałana, zadłuża sę fnalne proadza noe kategore podatkó podnos dotychczasoe. Izby samorządu gospodarczego ne ponny jednak przejmoać upraneń państa dzedzne gospodark, przekształcając sę kolejne burokratyczne struktury. Izby, jak każde nstytucje 211

20 publczne, zagrożone są burokratyzacją marnotrastem środkó publcznych, a przez to co ne może być pomjane kontekśce zrónoażonego rozoju bezporotną utratą zasobó naturalnych. Rozsądne jest jednak przyznać zbom prao przejmoana do ładzy publcznej ykonyana zadań publcznych forme zadań łasnych lub zadań zleconych. Poerzane admnstracj publcznej zbom następuje z ol państa. Ponno być to jednak rzeczyśce uzasadnone nteresem publcznym. Ne można kreoać noych zadań pod kątem nteresó zb, an noych potrzeb społecznych, które są przeceż neogranczone. Taka poltyka proadzć będze jedyne do nflacj praa, ubożena obyatel dalszej degradacj środoska naturalnego. Właścym rozązanem jest zmnejszane zadań państa ( tym zadań samorządu). Wydaje sę ęc, że ne ma przeszkód przed przekazanem nstytucj samorządu gospodarczego zadań agend rządoych zakrese gospodark. Ne adomo oczyśce, czy tak zabeg byłby opłacalny dla budżetu podatnkó. Mogłoby by boem dojść jedyne do zamany jednej burokracj na drugą, tj. formy, a ne treśc. Dla obyatela może ne być różncy, czy jest obsługany przez burokrację rządoą, samorządoą, czy przedsęborcę lub organzację społeczną, która uzyskała koncesję na realzację zadań publcznych. Chodz o to, żeby obyatel jak najrzadzej musał korzystać z usług burokracj, gdyż dzęk temu jego życe jest tańsze prostsze. Wspólnoty samorządoe ne mogą dlatego koncentroać sę na ydaanu kolejnych przepsó spółdecydoanu dyskurse zększających publcznym spraach nen nflację praa, publcznych. być a Cężar przenesony na na spółrządzenu obecnośc mechanzm samorządu partycypacj społecznej. Rząd demokracj mus być zmuszony do dzałana porozumenu z samym zanteresoanym, a dodatku mus być szanoany głos mnejszośc, która przecstaa sę grupoemu myślenu ększośc. Na zakończene ypada sę zastanoć nad sensem samorządu gospodarczego. Argumenty, że samorząd pozala na oszczędnejsze gospodaroane funduszam publcznym, zmnejszene burokracj, przyblżene admnstracj do obyatela ne spradzają sę praktyce. Zadłużene jednostek samorządu terytoralnego jest potężne, burokracja rozrosła sę nepomerne, a przekazane zadań ręce samorządu terytoralnego ne stało sę zmaną jakoścoą. Storzona struktura samorządoa okazała sę za to bardzo podatną na płyy poltyczne upartyjnene. Jednym argumentem, który ydaje sę racjonalny, to skutecznejsze załatane spra o charakterze ybtne lokalnym, np. budoy chodnkó, odśneżana dróg ogólne rzecz borąc: dbałość o nfrastrukturę; a to jest przeceż domeną budżetó partycypacyjnych, czyl demokracj lokalnej, a ne centralnej. 212

21 Reszta spra nna być poerzana organzacjom społecznym drodze konkursó. Zdecydoane tego typu spraam ne ponna zajmoać sę centralna admnstracja rządoa, gdyż do tego łaśne nadaje sę lokalna admnstracja samorządoa. Argumenty mękke typu zrost śadomośc społecznej, aktynośc, demokratyzacj, dzałań zboroych, budoy kaptału społecznego, umacnana ęz społecznych są trudno spradzalne merzalne, być może przynależą ręcz do edzy potocznej przez co ze ścśle naukoego punktu dzena ne ponny być pełn brane pod uagę. Dla spranego funkcjonoana modelu dualnego, tzn. połączena admnstracj rządoej samorządoej koneczne jest odformalzoane funkcjonoana samorządu, zapenene mu możlośc elastycznego dzałana, samodzelnośc organzacyjnej, co państe totalne zaprogramoanym przez prao jest nemożle, gdyż przerost przepsó admnstracyjnych paralżuje dzałalność obyatel, łączne z radnym urzędnkam. Dlatego też borąc pod uagę mentalność charakter narodoy (które też są pojęcam słabo osadzonym termnolog naukoej) oraz sposób urządzana życa ustrojoo-pranego, które prędzej utrudn obyatelom życe nż pomoże m roznąć soją olność ncjatyę, trzeba obektyne spojrzeć na projekty proadzena Polsce nstytucj samorządu gospodarczego, gdyż mogą okazać kolejnym burokratycznym toram dzałającym zgoła neracjonalne. W realach III RP okresu I połoy XXI eku paradoksalne mnej państa samorządu oznacza ęcej olnośc, a ta przekłada sę na yższe oszczędnośc na rachunkach bankoych oraz komfort życa. K. Dąbrosk, Innoacyjność zb gospodarczych na tle modernzacyjnej funkcj praa, Przegląd Poltologczny 2011, nr 4; d., Izby przemysłoo-handloe Drugej Rzeczypospoltej jako nstytucje samorządu przemysłoo-handloego. Ujęce doktrynalne konstytucyjne, Studa z Dzejó Państa Praa Polskego 2007, t. 10; d., Samorząd zaodoy gospodarczy, [:] Admnstracja publczna prao admnstracyjne zaryse, red. M. Karpuk, J. Koalsk, Warszaa-Poznań 2013; J. Hubert, Ogólne stanosko prane Unersytetu Poznańskego (przyczynek do nauk o zakładach publcznych edług praa oboązującego b. dzelncy pruskej), Poznań 1925; Samorząd gospodarczy. Skrypt z ykładó Prof. Julana Huberta roku akademckm 1925/1926, Poznań Karol Dąbrosk Samorząd przemysłoo-handloy persze hstoryczne zmank o zązkach kupeckch stanoących perozór spółczesnych zb przemysłoo-handloych pochodzą z IX. odnoszą sę do mast portoych europejskej częśc Morza Śródzemnego. W kolejnych ekach korporacje te zyskały na popularnośc. Zaznaczyć jednak trzeba, ż korporacje te okrese feudalzmu mały charakter pryatno-prany o członkoste dobroolnym, ne posadały ładzta 213