dotyczący problematyki używania substancji psychoaktywnych w środowisku gimnazjalnym na terenie miasta Mielca

Transkrypt

1 MIELEC 2002 RAPORT dotyczący problematyki używania substancji psychoaktywnych w środowisku gimnazjalnym na terenie miasta Mielca Autorzy: Barbara Bednarz, Anita Krazińska, Lidia Ochalik, Maria Tyczyńska

2 W S T Ę P Trzyletni okres pobytu uczniów w gimnazjum przypada na czas wielkich zmian dokonujących się w ich organizmach i psychice, czas dorastania. Zmiany te związane są z dojrzewaniem biologicznym i psychicznym. Dojrzałość biologiczna to ogół przeobrażeń jakie zachodzą w organizmie dziecka, gdy przekształca się w organizm człowieka dorosłego. Końcowym efektem tych przekształceń jest zdolność do przekazywania życia (prokreacja) oraz osiągnięcie sylwetki (kształt i wielkość) człowieka dorosłego. W naszej szerokości geograficznej pełna dojrzałość biologiczna osiągana jest około 20 roku życia. Okres dojrzewania psychicznego młodego człowieka cechuje: skrajność poglądów i zachowań (nie istnieje przysłowiowa szarość, wszystko jest albo czarne albo białe ), głęboka wrażliwość (oburza niesprawiedliwość, boli krzywda), poszukiwanie własnej tożsamości, upadek autorytetów. Dziewczętom dokucza labilność uczuciowa, doświadczanie nowych pragnień i odczuć (miłości, czułości, opiekuńczości), chłopcom zaś wzrost agresywności chęci dominowania, objęcia przywództwa. Ze względu na wielość, szybkość i gwałtowność zachodzących w jednostce przeobrażeń, czas dorastania traktowany jest jako głęboki kryzys, który środowisko może w znacznym stopniu złagodzić, ale może go też zaostrzyć. Środowiskiem tym są rodzina, grupa rówieśnicza, nauczyciele. W dużej mierze od nich zależy czy młody człowiek potrafi przejść od wychowania do samowychowania i będzie mógł pokonać kryzys, aby osiągnąć zdolność do podejmowania i realizowania zadań przynależnych człowiekowi dorosłemu. Jeżeli proces ten nie będzie przebiegać prawidłowo, kryzys może się zaostrzyć a wówczas młody człowiek może zechcieć sięgnąć np. po środki psychoaktywne tak zwane wspomagacze i wyciszacze. Warunkiem podjęcia skutecznych działań profilaktycznych jest poznanie motywów, które skłaniają młodzież do sięgania po środki psychoaktywne. Motywami tymi są: motywy ucieczkowe: ucieczka od problemów rodzinnych i szkolnych, ucieczka od pustki, nudy i monotonii, ucieczka od samotności i lęku; motywy konformizmu: upodabnianie się do innych członków grupy rówieśniczej, aby uzyskać ich uznanie, oparcie, przyjaźń; motywy egzystencjalne: poczucie bezsensu życia, pustka wewnętrzna; motywy poszukiwania: ciekawość, chęć przeżycia czegoś niezwykłego; 2

3 motywy hedonistyczne: dążenie do przyjemności; motywy prestiżowe i snobistyczne: chęć pokazania się bardziej dorosłym, pokazanie się jako osoba ważna, ciekawa, inna. Opisane motywy powodują u młodych ludzi eskalacje zachowań ryzykownych, które przybierają najczęściej formy: palenia papierosów, używania alkoholu, używania narkotyków, wczesnej aktywności seksualnej, zachowań agresywnych i przestępczych. Wymienione zachowania ryzykowne są ze sobą ściśle powiązane, występowanie jednych generuje pojawienie się kolejnych. PALENIE PAPIEROSÓW częste upijanie się spędzanie wielu wieczorów poza domem, złe wyniki w nauce, częste picie kawy używanie innych substancji psychoaktywnych niezadowolenie z życia PICIE ALKOHOLU palenie tytoniu spędzanie wielu wieczorów w towarzystwie kolegów negatywny stosunek do szkoły wagary poczucie obciążenia nauką UŻYWANIE NARKOTYKÓW picie alkoholu palenie tytoniu stosowanie innych substancji psychoaktywnych negatywne nastawienie do szkoły częste spędzanie czasu z rówieśnikami WCZESNA AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA picie alkoholu palenie tytoniu zażywanie innych środków psychoaktywnych negatywne nastawienie do szkoły spędzanie dużo czasu z rówieśnikami ZACHOWANIA AGRESYWNE I PRZESTĘPCZE picie alkoholu palenie tytoniu zażywanie innych środków wagary spędzanie dużo czasu z rówieśnikami 3

4 psychoaktywnych złe wyniki w nauce Współczesny model profilaktyki to profilaktyka integralna, polegająca na zapobieganiu problemom, w tym zachowaniom ryzykownym. Na terenie szkoły ma miejsce profilaktyka pierwszorzędowa i drugorzędowa. Profilaktyka pierwszorzędowa ma na celu promocję zdrowego stylu życia, opóźnienie wieku inicjacji i powinna być kierowana do osób przed inicjacją oraz do nie zdiagnozowanych populacji. Odbiorcą profilaktyki drugorzędowej jest grupa podwyższonego ryzyka czyli osoby po inicjacji alkoholowej i ma na celu umożliwienie wycofania się z ryzykownych zachowań. Profilaktyka pierwszorzędowa zawiera działania informacyjne, edukacyjne i alternatywne, natomiast drugorzędowa ponadto działania interwencyjne. Działania informacyjne polegają na przekazywaniu wiedzy o konsekwencjach używania środków psychoaktywnych i podejmowania innych zachowań ryzykownych, edukacyjne służą rozwijaniu umiejętności życiowych, alternatywne pomagają w zaspokojeniu ważnych potrzeb, stwarzają możliwość zaangażowania się w pozytywną działalność. Natomiast celem działań interwencyjnych jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów, wspieranie ich w sytuacjach trudnych. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że ponad połowa uczniów gimnazjum jest po inicjacji alkoholowej i nikotynowej. W związku z tym profilaktyka pierwszorzędowa powinna być prowadzona szczególnie w starszych klasach szkoły podstawowej, natomiast w gimnazjum należy ją kontynuować i realizować profilaktykę drugorzędową. CEL BADAŃ Badania ankietowe przeprowadzone wśród młodzieży mieleckich gimnazjów miały przede wszystkim na celu pomiar zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych, a także poznanie przyczyn tego zjawiska. Celem badań było ponadto poznanie wieku inicjacji alkoholowej, narkotykowej i tytoniowej. W badaniach poruszono również takie kwestie jak: dostępność substancji psychoaktywnych, przekonania na temat ich szkodliwości, doświadczenia w zakresie problemów związanych z ich używaniem, opinie na temat preferowanych form realizacji działań profilaktycznych, a także sposoby młodzieży na radzenie sobie z problemami oraz poziom zadowolenia uczniów z funkcjonowania w określonym środowisku społecznym. OPIS GRUPY I PROCEDURA BADAWCZA 4

5 W ciągu ostatnich lat przeprowadzano już badania ankietowe dotyczące problemu używania przez dzieci i młodzież substancji psychoaktywnych. W badaniach uczestniczyli uczniowie szkól podstawowych i średnich. Dla pełnego obrazu sytuacji w szkołach zdecydowano o zdiagnozowaniu tego problemu również wśród gimnazjalistów. Badania przeprowadzono we wszystkich mieleckich gimnazjach w styczniu 2002 r. Objęto nimi młodzież w wieku lat, uczniów I, II, III klas Gimnazjum nr 1, 2, 3, 4 w Mielcu., po trzy, losowo wybrane klasy z każdego rocznika w poszczególnych szkołach. Łącznie badaniami objęto 1094 uczniów z 36 oddziałów. Zbiorcze zestawienie grupy badawczej przedstawia tabela 1. Tab.1 Zbiorcze zestawienie grupy badawczej KLASA I KLASA II KLASA III RAZEM DZ CH R DZ CH R DZ CH R DZ CH R Dla potrzeb tego opracowania skonstruowano ankietę składającą się z 21 pytań zamkniętych, jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru. Badania przeprowadzili pedagodzy gimnazjów. Uczniowie zostali poinformowani o celu badań, zapewnieni o pełnej anonimowości. Zebrane materiały zostały opracowane na poziomie klas, poszczególnych szkół, a następnie na poziomie ogółu badanych uczniów. ANALIZA MATERIAŁU EMPIRYCZNEGO Analizę materiału rozpoczęto od zbadania stopnia zadowolenia uczniów z życia, ze szkoły, z sytuacji w rodzinie, z kontaktów z rówieśnikami, z sytuacji materialnej rodziny. Wśród badanej populacji brak istotnych różnic w poziomie tego zadowolenia między poszczególnymi rocznikami. Zadowolenie z kontaktów z rówieśnikami deklaruje 89% ankietowanych, ogólnie z życia 85%, z sytuacji w rodzinie 82%, z sytuacji materialnej swojej rodziny 78%, ze szkoły 64%. Uogólniając, można stwierdzić, ze zdecydowana większość uczniów jest zadowolona z życia i jego wybranych aspektów. Dokładne dane zawiera tabela 2.1, 2.2, 2.3. Tab. 2.1 Stopień zadowolenia w klasach pierwszych. CZY JESTEŚ Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Nie mam zdania 5

6 ZADOWOLONY: L % L % L % L % L % ogólnie z życia % % 21 6% 7 2% 20 5% ze szkoły 66 18% % 59 16% 23 6% 36 10% z sytuacji w rodzinie % % 31 8% 6 2% 38 10% z kontaktów z rówieśnikami % % 16 4% 5 1% 21 6% z sytuacji materialnej Twojej rodziny % % 35 10% 10 3% 43 12% Tab.2.2 Stopień zadowolenia w klasach drugich. CZY JESTEŚ Zdecydowanie Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie Nie mam tak nie zdania ZADOWOLONY: L % L % L % L % L % ogólnie z życia % % 21 6% 11 3% 30 8% ze szkoły 39 11% % 82 23% 37 10% 28 8% z sytuacji w rodzinie % % 20 6% 17 5% 29 8% z kontaktów z rówieśnikami % % 15 4% 9 2,50% 21 6% z sytuacji materialnej Twojej rodziny % % 43 11% 16 4% 24 7% Tab.2.3 Stopień zadowolenia w klasach trzecich. CZY JESTEŚ Zdecydowanie Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie Nie mam tak nie zdania ZADOWOLONY: L % L % L % L % L % ogólnie z życia % % 23 6% 10 3% 20 5% ze szkoły 45 12% % 71 19% 43 12% 14 4% z sytuacji w rodzinie % % 23 6% 18 5% 15 4% z kontaktów z rówieśnikami % % 18 5% 8 2% 8 2% z sytuacji materialnej Twojej rodziny % % 48 13% 16 4% 7 2% Następne pytanie miało na celu poznanie opinii badanych na temat sposobów poprawy złego samopoczucia stosowanych przez młodzież. Zdaniem ankietowanych najbardziej popularnym sposobem jest rozmowa z przyjacielem (68,9% z wszystkich ankietowanych -1094), uprawianie sportu (37,2%), chodzenie na spacery (29,6%). Niestety wśród sposobów na poprawę samopoczucia ankietowani wymienili stosowanie środków psychoaktywnych: picie alkoholu (32,6%), palenie papierosów (30,7%), zażywanie narkotyków (16%). Dokładne dane zamieszczono w tabeli 3 i wykres 1. Tab. 3 Opinia młodzieży nt. sposobów poprawy samopoczucia w sytuacjach problemowych. KLASA I KLASA II KLASA III KRYTERIA dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % rozmawiają z przyjacielem , , ,9 idą na spacer , , ,6 idą do kościoła ,1 29 5,4 69 6,3 6

7 uprawiają sport , , ,2 płaczą, zamykają się w sobie , , ,4 palą papierosy , , ,7 piją alkohol , , ,6 zażywają narkotyki , , ,0 inne , ,4 Wyk rozmaw iają z przyjacielem idą do kościoła płaczą, zamykają się w sobie piją alkohol inne idą na spacer upraw iają sport palą papierosy zażyw ają narkotyki Jednym z celów ankiety było poznanie opinii młodzieży na temat przyczyn sięgania po środki psychoaktywne. Głównymi powodami picia alkoholu są: bycie akceptowanym w grupie 61,3% (co stanowi 671 osób z 1094 wszystkich ankietowanych, chęć ucieczki od swoich problemów 53,3% (583 uczniów z 1094), oraz naśladowanie dorosłych 43,3% (474 z 1094). Szczegółowe dane zawiera tabela 4 i wykres 2 Tab.4 Opinia młodzieży nt. przyczyn picia alkoholu. ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % bo chcą się odurzyć , , ,4 bo chcą uciec od swoich problemów , , ,3 7

8 bo buntują się przeciw uznanym w społeczeństwie wartościom i normom , ,8 bo chcą być akceptowani w grupie , , ,3 bo szukają przyjemności , , ,2 z powodu nudy i ciekawości , , ,6 bo są uzależnieni , , ,1 bo na ten temat dużo słyszą i wiedzą , , ,7 bo naśladują dorosłych , ,3 Inne (szpan, rozrywka, moda) ,1 8 1,5 20 1,8 Wyk bo chcą się odurzyć bo chcą uciec od sw oich problemów bo buntują się przeciw uznanym w społeczeństw ie w artościom i normom bo chcą być akceptow ani w grupie bo szukają przyjemności z pow odu nudy i ciekaw ości bo są uzależnieni bo na ten temat dużo słyszą i w iedzą bo naśladują dorosłych Inne (szpan, rozryw ka moda) Do przyczyn sięgania po narkotyki badani zaliczyli: chęć ucieczki od problemów (47,7%), chęć bycia akceptowanym w grupie i uzależnienie (po 42,5%), szukanie przyjemności (39,7%). Co stanowi odpowiednio 522, 465, 435 osób z 1094 wszystkich ankietowanych. Szczegółowe dane zawiera tabela 5 i wykres 3. Tab. 5 Opinia młodzieży na temat przyczyn zażywania narkotyków NARKOTYKI KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem 8

9 dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % bo chcą się odurzyć , ,9 bo chcą uciec od swoich problemów , , ,7 bo buntują się przeciw uznanym w społeczeństwie , , ,9 normom i wartościom bo chcą być akceptowani w grupie , , ,5 bo szukają przyjemności , , ,7 z powodu nudy i ciekawości , , ,3 bo są uzależnieni , , ,5 bo na ten temat dużo słyszą i wiedzą , , ,7 bo naśladują dorosłych , ,1 99 9,0 inne (szpan, głupota) ,0 5 0,9 11 1,0 Wyk Celem pytania Czy kiedykolwiek proponowano Ci spróbowanie lub nabycie środków odurzających? było poznanie ilości propozycji składanych ankietowanym przez otoczenie oraz zdobycie wiedzy na temat postaw młodzieży wobec takiej oferty, a nie liczby uczniów po inicjacji środkami psychoaktywnymi, dlatego danych z tabel 6.1, 6.2, 7.1, 7.2 oraz 8.1, 8.2, 8.3, 9.1, 9.2, 9.3 nie należy porównywać. 0 bo chcą się odurzyć bo chcą uciec od sw oich problemów bo buntują się przeciw uznanym w społeczeństw ie normom i w artościom bo chcą być akceptow ani w grupie bo szukają przyjemności z pow odu nudy i ciekaw ości bo są uzależnieni bo na ten temat dużo słyszą i w iedzą bo naśladują dorosłych Inne (szpan, głupota) Jak wynika z przeprowadzonych badań ankietowych młodzież często spotyka się z propozycją spróbowania lub nabycia środków odurzających. Szczególnie jeśli chodzi o alkohol liczba ta jest bardzo wysoka, bowiem z propozycją spotkało się aż 646 uczniów, co stanowi 59 % ankietowanych. 9

10 Znacznie rzadziej propozycje dotyczyły narkotyków. Spotkało się z nimi 130 uczniów co stanowi 11,9 % ankietowanych. Propozycje składane są zarówno dziewczętom jak i chłopcom i nie zauważa się tu jakiejś wyraźnej tendencji do preferowania którejkolwiek płci. Można jedynie zauważyć tendencje wzrastającą jeśli chodzi o wiek. Im uczeń starszy (wyższa klasa) tym więcej osób podaje, że z propozycją spróbowania lub nabycia środków odurzających miało do czynienia. Szczegółowe dane zwiera tabela 6.1 i 6.2 i wykres 4.1 i 4.2. Tab. 6.1 Propozycje spróbowania lub nabycia alkoholu składane młodzieży ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % proponowano , , ,0 nie proponowano , , ,0 Wyk. 4.1 nie proponowano 41% proponowano 59% proponowano nie proponowano Tab. 6.2 Propozycje spróbowania lub nabycia narkotyków składane młodzieży. NARKOTYKI KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % proponowano , , ,9 nie proponowano , , ,1 10

11 Wyk. 4.2 nie proponowano 88% proponowano 12% proponowano nie proponowano W przypadku alkoholu, propozycjom oparło się 306 uczniów, tj. 47,4 % ankietowanych (z grona tych, którzy otrzymali propozycję), jeśli chodzi o narkotyki odpowiednio 106 uczniów, tj. 81,5%. Propozycji spróbowania alkoholu uległo 340 uczniów tj. 52,6 % ankietowanych (z grona tych, którzy otrzymali propozycję), narkotyków - 24 uczniów tj. 18,5 % ankietowanych. Z porównania tych dwóch wielkości jasno wynika, że wewnętrzne przyzwolenie uczniów na spróbowanie alkoholu jest znacznie większe niż przyzwolenie na spróbowanie narkotyków. W tym wypadku młodzież jest znacznie bardziej ostrożna. Dokładne dane zwiera tabela 7.1 i 7.2 i wykres 5.1 i 5.2. Tab. 7.1 Postawa młodzieży wobec otrzymanych propozycji spróbowania alkoholu. ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA II dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % odmówiłem , , ,4 nie odmówiłem , , ,6 Wyk.5.1 proponowano odmówił 11

12 nie proponowano nie odmówił Tab. 7.2 Postawa młodzieży wobec otrzymanych propozycji spróbowania narkotyków. KLASA I KLASA II KLASA II NARKOTYKI dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % odmówiłem , , ,5 nie odmówiłem , , ,5 Wyk. 5.2 odmów iło 82% nie odmów iło 18% odmówiło nie odmówiło Wśród pytań dotyczących inicjacji alkoholowej zadanych ankietowanym było Kto po raz pierwszy poczęstował Cię alkoholem, papierosem, narkotykiem? W kategorii papierosy, aż 297 ankietowanych zostało poczęstowanych przez kolegów lub koleżanki, co stanowi 65,2% osób po inicjacji nikotynowej (Raport z 1998r - 52%), a 115 uczniów, 25,2% sami próbowali. Podobnie w przypadku alkoholu pierwszymi, którzy częstowali byli koledzy (54,5%) oraz sami ankietowani (21,1%). Wyniki badań okazały się potwierdzeniem prawidłowości rozwojowych dotyczących wzrostu znaczenia grupy rówieśniczej dla nastolatków oraz określiły skalę wpływu, często negatywnego na jej poszczególnych członków. Szczegółowe dane zawiera tabela 8.1 i 8.2 i wykres 6. Tab. 8.1 Kto po raz pierwszy częstował ankietowanych papierosami? KLASA I KLASA II KLASA III PAPIEROSY razem dz ch dz ch R dz ch R dz ch R L % Rodzice ,6 Rodzeństwo ,6 Dalsza rodzina ,2 Koledzy ,2 Nieznajomy ,8 Sam próbowałem ,2 12

13 Rodzice Rodzeństwo Dalsza rodzina Koledzy Nieznajomy Sam próbowałem Tab. 8.2 Kto po raz pierwszy częstował ankietowanych alkoholem? ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III razem dz ch dz ch R dz ch R dz ch R L % Rodzice ,9 Rodzeństwo ,8 Dalsza rodzina ,2 Koledzy ,5 Nieznajomy ,3 Sam próbowałem ,1 Zbliżone wyniki uzyskano w kategorii narkotyki, również i w tej grupie 19 uczniów, co stanowi 63,3% badanych, deklaruje, że otrzymało środek psychoaktywny od kolegów lub koleżanek. Dalsze miejsca zajmują sam próbowałem (6 osób 20%) oraz nieznajomy (4 osoby 13,3%). Z niepokojem obserwuje się, że dilerami narkotykowymi stają się coraz częściej rówieśnicy, mający łatwy dostęp do środowisk młodzieżowych, są społecznie identyfikowani, więc wzbudzają powszechne zaufanie. Dane zawiera tabela 8.3 i wykres 6. Tab. 8.3 Kto po raz pierwszy częstował ankietowanych narkotykami? NARKOTYKI KLASA I KLASA II KLASA III razem dz ch dz ch R dz ch R dz ch R L % Rodzice ,0 Rodzeństwo ,0 Dalsza rodzina ,3 Koledzy ,3 Nieznajomy ,3 Sam próbowałem ,0 Wyk.6. alkohol papierosy narkotyki 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13

14 Młodzież wymienia różne okoliczności, w jakich doszło do spróbowania środków psychoaktywnych. W przypadku alkoholu były to najczęściej: uroczystości rodzinne - 30,5%, czas wakacji - 21,3% oraz dyskoteka (bar, pub) - 18,2%. W przypadku narkotyków: podwórko (park, las) 33,3%, czas wakacji 30%, dyskoteka 23,3%. Papierosy najczęściej próbowano na podwórku (park, las) 36,7%, podczas wakacji 27%, oraz na dyskotece (w barze i pubie) 15,8%. Działo się to w tych samych miejscach niezależnie od wieku uczniów. Wyniki zawiera tabela 9.1, 9.2 i 9.3 i wykres 7. W porównaniu z wynikami badań przeprowadzonych w 1998 roku w klasach 7 i 8 mieleckich szkół podstawowych wzrósł odsetek młodzieży, która nie próbowała alkoholu( 30% w 1998r. i odpowiednio 43% w 2002r.) Tab. 9.1 Miejsce inicjacji alkoholowej. ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III razem dz ch dz ch R dz ch R dz ch R L % uroczystości rodzinne ,5 dyskoteka, bar, pub ,2 wakacje, obozy, kolonie ,3 wycieczka ,1 podwórko, park, las ,6 szkoła ,6 inne (sylwester) ,2 brak odpowiedzi ,7 RAZEM Inicjację alkoholową ma za sobą 625 osób co stanowi 57,1% ogółu badanych Tab. 9.2 Miejsca inicjacji narkotykowej. NARKOTYKI KLASA I KLASA II KLASA III razem dz ch dz ch R dz ch R dz ch R L % Uroczystości rodzinne ,0 Dyskoteka, bar, pub ,3 Wakacje, obozy,kolonie ,0 Wycieczka ,3 Podwórko, park, las Szkoła ,6 Inne ,3 RAZEM Inicjację narkotyczną ma za sobą 30 uczniów co stanowi 2,7% ogółu ankietowanych. 14

15 Tab. 9.3 Miejsca inicjacji nikotynowej. PAPIEROSY KLASA I KLASA II KLASA III razem dz ch R dz ch R dz ch R dz ch L % Uroczystości rodzinne ,1 Dyskoteka, bar, pub ,8 Wakacje, obozy, kolonie ,0 Wycieczka ,6 Podwórko, park, las ,7 Szkoła ,1 Inne (sylwester) ,5 RAZEM Inicjację nikotynową ma za sobą 455 osób co stanowi 41,5% wszystkich badanych. Wyk.7. alkohol papierosy narkotyki 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Uroczystości Dyskoteka, rodzinne bar, pub Wakacje (obozy, kolonie) Wycieczka Podwórko, park, las Szkoła Inne Następna grupa pytań dotyczyła osobistych doświadczeń uczniów i miała na celu pomiar zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych. Jednocześnie stwierdzić można, że wiek inicjacji alkoholowej w obu badaniach jest zbliżony i oscyluje między 12 a 13 rokiem życia. Ponadto utrzymuje się tendencja, że dziewczęta ze wszystkich badanych roczników rozpoczynają inicjację alkoholową później niż chłopcy, jednak ta różnica zmniejsza się. Niepokojącym sygnałem jest obniżanie się wieku inicjacji w poszczególnych rocznikach: w kl. III wynosi średnio 13 lat, w kl. II - 12,5; w kl. I - 11,5. Stąd uzasadnione byłoby nasilenie działań profilaktycznych w starszych klasach szkoły podstawowej i pierwszych gimnazjum. Szczegółowe dane zawierają tabele 10.1 i wykres 8. Tab.10.1 Wiek inicjacji alkoholowej w mieleckich gimnazjach. KLASY ALKOHOL G 1 G 2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch R 15

16 I ,25 10,75 11,5 II 12 12, , ,8 12,3 12,5 III 14 13, ,25 12,9 13,1 Jak wykazały badania 1064 uczniów, tj.97,2% nigdy nie próbowało narkotyków. Inicjację narkotykową ma za sobą 30 ankietowanych, co stanowi 2,7% badanej populacji. W porównaniu do badań z 1998r.gdzie inicjację przeszło 7% badanych, odsetek ten uległ znacznemu zmniejszeniu. Średnia wieku inicjacji zarówno dla dziewcząt jak i dla chłopców wynosi około 14 lat. Szczegółowe dane zawiera tabela 11.1 i wykres 8. Tab Wiek inicjacji narkotykowej w mieleckich gimnazjach. KLASY NARKOTYKI G 1 G2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch razem I II III 14, , ,5 14,5 14,5 Doświadczenia związane z papierosami ma za sobą 42% ankietowanych. Średnia wieku inicjacji wynosi 12 lat, jest wyższa u dziewcząt niż u chłopców. Różnice między klasami II a III są minimalne, natomiast w kl. I obserwuje się zdecydowane obniżenie wieku inicjacji (więcej niż 1 rok w stosunku do starszych klas). Szczegółowe dane zawiera tabela 12.1 i wykres 8. Tab Wiek inicjacji nikotynowej w mieleckich gimnazjach. KLASY PAPIEROSY G 1 G 2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch razem I ,3 10,5 10,9 II 12, , ,9 11,4 12,1 III 14 12,5 13, ,1 11,9 12,5 Wyk , , , ,5 11 ALKOHOL NARKOTYKI PAPIEROSY 16

17 Jednym z pytań zadanych uczniom było Czy piłeś alkohol w ciągu ostatniego miesiąca?, dzieląc przedmiot pytania na piwo wino, wódkę i inne napoje alkoholowe. Analizując szczegółowe wyniki zamieszczone w tabeli warto zwrócić uwagę na dane dotyczące samego kryterium spożywania alkoholu: 24,9% respondentów piło w ciągu ostatniego miesiąca piwo; 9,9% wino; 14% - wódkę i 11% - inne napoje alkoholowe (szampan, drink). Powyższe wyniki wskazują, że najczęściej pitym napojem alkoholowym przez młodzież jest piwo, którego popularność od lat rośnie nawet wśród dorosłych. Niemałe znaczenie na ilość spożycia piwa ma aktualna moda, ekspansywna i manipulacyjna reklama oraz powszechne przekonanie, że piwo to mniej groźny alkohol niż wódka czy wino. Niepokój wzbudza również fakt sięgania przez co siódme dziecko z grupy badawczej po mocne trunki (wódka). Szczegółowe dane zawiera tabela: 13.1, 13.2, 13.3, 13.4 i wykres 9. Tab Liczba osób spożywająca piwo w ciągu ostatniego miesiąca. KLASA I KLASA II KLASA III RAZEM PIWO G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch L % w ogóle nie piłem ,3 codziennie ,2 kilka razy w tygodniu ,6 raz w tygodniu ,8 kilka razy w miesiącu ,9 raz w miesiącu ,4 brak odpowiedzi ,7 Tab Liczba osób spożywająca wino w ciągu ostatniego miesiąca. KLASA I KLASA II KLASA III RAZEM WINO G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch L % w ogóle nie piłem ,9 codziennie kilka razy w tygodniu ,5 raz w tygodniu ,5 kilka razy w miesiącu ,4 raz w miesiącu ,5 brak odpowiedzi ,1 Tab Liczba osób spożywających wódkę w ciągu ostatniego miesiąca. WÓDKA KLASA I KLASA II KLASA III 17 RAZEM

18 G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch L % w ogóle ,9 nie piłem codziennie kilka razy ,4 w tygodniu raz ,9 w tygodniu kilka razy ,6 w miesiącu raz ,1 w miesiącu brak odpowiedzi ,1 Tab Liczba osób spożywająca inne napoje alkoholowe w ciągu ostatniego miesiąca. KLASA I KLASA II KLASA III INNE G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 G 1 G 2 G 3 G 4 RAZEM dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch dz ch L % w ogóle nie piłem ,9 codziennie kilka razy w tygodniu ,1 raz w tygodniu ,2 kilka razy w miesiącu raz w miesiącu ,7 brak odpowiedzi ,1 Wyk.9 Spożycie alkoholu przez badanych w ciągu ostatniego miesiąca. 30% 25% 20% 15% 10% 25% 10% 14% 11% piwo wino wódka inne 5% 0% 1 Ważnym elementem raportu było ustalenie ilości wypalonych papierosów w ciągu ostatniego miesiąca. Z analiz wynika, że 86% dziewcząt i 75% chłopców wcale nie paliło. Natomiast 7% uczniów wypala średnio blisko 5 papierosów dziennie (3,75 - dziew- 18

19 częta i 6,2 - chłopcy). Warto zauważyć, że wraz z wiekiem rośnie liczba uczniów codziennie palących, przy czym średnia ilość wypalanych papierosów w klasach II i III jest taka sama. Analizując tabelę 14 i wykres 9 dostrzec można pewną prawidłowość, dotyczącą stosunku średniej ilości wypalonych papierosów między dziewczętami i chłopcami w klasach I i III., wynosi ona 1:2, natomiast w klasach II liczba ta jest taka sama, co oznacza, że zarówno chłopcy jak i dziewczęta wypalają taką samą ilość papierosów 205 uczniów deklaruje palenie papierosów w ciągu ostatniego miesiąca, co stanowi 19% wszystkich ankietowanych. Fakt, że prawie co piąty wychowanek ma aktywny kontakt z nikotyną budzi niepokój, a jednocześnie potwierdza codzienną obserwację. Tab.14 Liczba osób palących papierosy w ciągu ostatniego miesiąca. PAPIEROSY KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem w ogóle nie paliłem kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % % % % % 54 10% 85 8% % 25 5% 46 4% codziennie % 45 10% 74 7% średnia dzienna wypalonych papierosów 2,5 5,6 4,1 5,25 5,6 5,4 3,5 7,4 5,4 3,75 6,2 4,.97 Wyk. 9. kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu w ogóle nie paliłem codziennie codziennie kilka razy w tygodniu w ogóle nie paliłem kilka razy w miesiącu 19

20 Kontynuacją wcześniejszego tematu jest analiza danych dotyczących skali i częstotliwości kontaktów młodzieży z narkotykami w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego badania. Środki nasenne stosowało w tym czasie 6 osób, co stanowi 0,5% badanej populacji, marihuanę 13 osób tj.1% badanych, grzybki halucynogenne 4 osoby tj. 0,4%, amfetaminę i sterydy po 2 osoby tj. 0,2%. Żaden z ankietowanych nie przyznał, że w ciągu ostatniego miesiąca brał klej lub rozpuszczalnik, LSD, kokainę i crak, opiaty bądź inne, nie wymienione rodzaje. W świetle powyższych faktów stwierdzić można, że nie istnieje jeden, preferowany przez młodzież narkotyk co świadczyć może o eksperymentalnym charakterze zażywania narkotyków. Częstotliwość stosowania poszczególnych rodzajów szczegółowo przedstawia tabela 15. Tab. 15 Rodzaje używanych narkotyków w ciągu ostatniego miesiąca. NARKOTYKI środki uspokajające, nasenne stosowane bez zgody lekarza codziennie raz w tygodniu kilka razy w tygodniu raz w miesiącu kilka razy w miesiącu w ogóle nie brałem klej, rozpuszczalnik marihuana amfetamina grzybki halucynogenne sterydy LSD kokaina, crak opiaty (morfina, heroina, opium, kompot) inne Pytanie nt. dostępności narkotyków dotyczyło opinii młodzieży o możliwości ewentualnego zakupu a nie osobistych doświadczeń z takich prób. Dla 29% uczniów taki zakup byłby w ich ocenie niemożliwy, tyle samo (29%) odpowiedziało, że nie wie czy zdobycie narkotyków jest łatwe czy trudne. Zdaniem 16% uczniów kupienie przez nich narkotyków byłoby łatwe, dla 11% bardzo łatwe, 9% trudne, 6% bardzo trudne. Wśród gimnazjalistów z wiekiem wzrasta przeświadczenie o łatwym i bardzo łatwym dostępie do narkotyków a maleje, że jest on niemożliwy. Dokładne dane zawiera tabela 16 i wykres 10 20

21 Tab. 16 Dostępność narkotyków w opinii badanej młodzieży. DOSTĘPNOŚĆ NARKOTRYKÓW klasa pierwsza klasa druga klasa trzecia RAZEM G1 G2 G3 G4 R G1 G2 G3 G4 R G1 G2 G3 G4 R L % Niemożliwe % Bardzo trudne % Trudne % Łatwe % Bardzo łatwe % Nie wiem % Wyk. 10. Nie wiem 29% Nie możliwe 29% Bardzo łatwe 11% Łatwe 16% Trudne 6% Bardzo trudne 9% Badania wykazały również w jakich ilościach młodzież spożywa alkohol, a także jaki gatunek alkoholu spożywany jest najczęściej. 318 uczniów gimnazjum (29,1%) przyznało, że ostatnio wypitym alkoholem był szampan. Średnia jednorazowego spożycia tego trunku wynosiła 1,75 lampki na osobę, deklarującą spożywanie alkoholu. Należy pamiętać, że badania odbyły się prawie bezpośrednio po świętach i sylwestrze i w czasie karnawału, co z pewnością miało wpływ na ilość wypitych trunków, zwłaszcza szampana. 272 badanych (24,8%) zadeklarowało, że ostatnio piło piwo w ilości 1,6 puszki na osobę, 158 osób (14,4%) wskazało wódkę jako ostatnio pity alkohol (średnio - 2,1 kieliszka). Analizując tabelę 17.1 zauważyć można wzrost spożycia alkoholu wraz 21

22 z wiekiem. Tendencja ta dotyczy wódki a szczególnie piwa, którego spożycie w klasach II i III wzrosło dwukrotnie w porównaniu do klas I. Tab Liczba ankietowanych spożywających jednorazowo alkohol ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III dz ch R dz ch R dz Ch R dz ch R Puszek (butelek) piwa Lampek wina Lampek szampana Kieliszków wódki Drinków Tab Średnia ilości jednorazowo spożytego alkoholu. Rodzaje napojów alkoholowych KLASA I KLASA II KLASA III dz ch R dz ch R dz ch R dz ch R Puszek (butelek) piwa 1,1 1,7 1,4 1,5 2,1 1,8 1,5 1,8 1,65 1,4 1,8 1,6 Lampek wina 1,6 1,7 1,65 1,2 2,3 1,75 2,0 3,0 2,5 1,7 2,3 2,0 Lampek szampana 1,6 2,1 1,85 1,5 2,0 1,75 1,5 2,1 1,8 1,5 2,0 1,75 Kieliszków wódki 1,2 2,1 1,65 2,2 3,8 3,0 2,5 2,8 2,65 2,0 2,2 2,1 Drinków 1,0 1,5 1,25 0,9 1,8 1,35 1,6 1,6 1,6 1,2 1,6 1,4 Stosowanie środków psychoaktywnych pociąga za sobą negatywne konsekwencje, które były przedmiotem dalszej ilościowej i jakościowej analizy. 71% (444 osoby) spośród tych, którzy mieli kontakt ze środkami psychaktywnymi deklaruje, że nie doświadczyli żadnych kłopotów ani szkód z tego powodu. 29% (181 osób) spośród nich przyznaje, że mieli z tego powodu pewne problemy. Jeżeli chodzi o alkohol, to najwięcej problemów młodzież miała po jego spożyciu z rodzicami 41,9%, 26,5% przyznaje, że alkohol był przyczyną kłótni i sprzeczek, a 19,8% stwierdza, że pod wpływem alkoholu uczestniczyła w bójkach i przepychankach. Dane ilustruje tabela 18.1 i wykres

23 Wyk.11 nie doświadczyli szkód 71% doświadczyli szkód 29% Tab Szkody wynikające z picia alkoholu. ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III dz ch R dz ch R dz ch R dz ch R % Problemy z rodzicami ,9 Problemy z nauczycielami ,9 Problemy z przyjaciółmi ,2 Problemy z policją ,0 Gorsze wyniki w nauce ,3 Kłótnie, sprzeczki ,5 Przepychanka, bójka ,8 Wypadek lub uszkodzenie ciała ,1 Utrata pieniędzy lub rzeczy ,3 Zniszczenie rzeczy lub ubrania ,1 Niechciane doświadczenia seksualne ,0 W przypadku narkotyków 17 osób (1,5% wszystkich badanych a 56,6% spośród tych, którzy mieli kontakt z narkotykami) przyznaje, że miało problemy z powodu ich zażywania: 6 osób - gorsze wyniki w nauce, 3 - problemy z przyjaciółmi. Szczegółowe dane pokazuje tabela 18.2 i wykres 11. Tab Szkody wynikające z zażywania narkotyków. NARKOTYKI KLASA I KLASA II KLASA III dz ch R dz ch R dz ch R dz ch R Problemy z rodzicami Problemy z nauczycielami Problemy z przyjaciółmi Problemy z policją Gorsze wyniki w nauce Kłótnie, sprzeczki Przepychanka, bójka Wypadek lub uszkodzenie ciała Utrata pieniędzy lub rzeczy Zniszczenie rzeczy lub ubrania Niechciane doświadczenia seksualne

24 Tab.19 Objawy po spożyciu alkoholu. Objawy spożycia alkoholu KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % Zawroty głowy , , ,0 Wymioty ,6 31 9, ,0 Zaburzenia równowagi , , ,8 Trudności w mowie , , ,2 Wesołkowatość , , ,0 pobudliwość , ,2 62 9,9 senność , , ,1 smutek, melancholia ,3 8 2,5 24 3,8 śmiałość, odwaga , , ,8 obniżenie samokontroli ,0 25 7,7 52 8,3 spadek sprawności intelektualnej ,0 11 3,4 20 3,2 urwał mi się film ,6 30 9,3 53 8,4 rozmowność , , ,0 agresja ,0 22 6,8 34 5,4 Spośród 57% ankietowanych, którzy zadeklarowali spożycie alkoholu, część z nich doświadczyła niepożądanych objawów. 48% stwierdziło, że była to wesołkowatość, 36,8% - śmiałość i odwaga, a 34% przyznało, że alkohol spowodował u nich zawroty głowy. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, że 8,4% doświadczyło tzw. urwania się filmu, co może już świadczyć o wypijaniu znacznych ilości alkoholu. Dokładny wykaz objawów przedstawia tabela 19. Następne pytanie skierowane do gimnazjalistów pozwoliło zbadać jaki charakter ma ich styl picia alkoholu. 56% badanych stwierdziło, że pytania o styl picia ich nie dotyczą, 23% przyznało, że korzysta z przypadkowych okazji do wypicia alkoholu. 20% ankietowanych planuje wraz z rówieśnikami spotkania, na których będą pić alkohol. Zaledwie 1% respondentów określa swój styl picia jako systematyczne spotkania z nastawieniem na picie alkoholu. Powyższe wyniki w powiązaniu z danymi dotyczącymi inicjacji alkoholowej, wskazują na środowisko rówieśnicze jako znaczące źródło oddziaływań na zachowanie i postawy jednostki. Dane zawiera tabela 20 i wykres

25 Tab. 20 Styl picia alkoholu przez młodzież Styl picia KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % nie dotyczy* % % % zaplanowanych wcześniej spotkań z rówieśnikami korzystania z przypadkowych okazji wypicia alkoholu systematycznych spotkań z nastawieniem na picie alkoholu % % % % % % % 3 1% 10 1% * kategoria obejmuje osoby, które nigdy nie piły alkoholu i te których kontakt z nim miał charakter incydentalny, w związku z tym nie mieszczą się w podanych kategoriach stylu picia Wyk.12 56% 20% 1% 23% nie dotyczy zaplanowanych wcześniej spotkań z rówieśnikami korzystania z przypadkowych okazji wypicia alkoholu systematycznych spotkań z nastawieniem na picie alkoholu W celu określenia możliwości nabycia przez młodzież alkoholu i papierosów w punktach handlowych, dokonano analizy odpowiedzi na pytanie Czy kiedykolwiek sprzedawca odmówił Ci sprzedaży alkoholu i papierosów?. Wyniki badań wskazują, że aż 65,2% badanych nigdy 25

26 ALKOHOL nie próbowało kupić alkoholu; 55,6% spośród kupujących odpowiedziało, że próbowało kupić, ale sprzedawca odmówił im sprzedaży; 44,4% przyznało, że nie miało z zakupem problemów. Szczegółowe dane zawiera tabela 21.1 i 21.3 oraz wykres 13. Tab ALKOHOL KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % nie kupowali , , ,2 kupowali , , ,8 Znacznie łatwiej jest kupić młodzieży papierosy. 57,4% uczniów stwierdziło, że nie próbowało kupić papierosów. Dla 36,9% spośród kupujących taka próba skończyła się niepowodzeniem, a 63,1% badanych sprzedawca nie odmówił sprzedaży. Fakt, że co drugie dziecko nie miało problemów z zakupem papierosów, świadczy o nieprzestrzeganiu obowiązującego prawa, braku odpowiedzialności i kierowaniu się głównie chęcią zysku. Dokładne wyniki zawarto w tabeli 21.2 i 21.3 oraz wykres 14 Tab PAPIEROSY KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % nie kupowali , , ,4 kupowali , , ,5 Tab Dostępność alkoholu i papierosów dla młodzieży w punktach handlowych KRYTERIUM KLASA I KLASA II KLASA III dz ch razem dz ch R dz ch R dz ch R L % L % L % sprzedawca odmówił sprzedawca nie odmówił , , , , , ,4 26

27 PAPIEROSY sprzedawca odmówił sprzedawca nie odmówił , , , , , ,1 Wyk. 13 Dostępność alkoholu w punktach sprzedaży sprzedawca nie odmówił 44% sprzedawca odmówił 56% Dostępność papierosów w punktach sprzedaży sprzedawca nie odmówił 63% sprzedawca odmówił 37% Wyk.14 Ważnym celem prowadzonych badań było sprawdzenie skuteczności profilaktyki poprzez poznanie źródeł i zakresu wiedzy gimnazjalistów nt. szkodliwości używania środków psychoaktywnych, ich opinii dotyczącej celów profilaktyki szkolnej i oczekiwań młodzieży co do jej form. Głównym źródłem wiedzy o szkodliwości narkotyków, papierosów i alkoholu dla ankietowanych są programy profilaktyczne 60,4 % uczniów wymienia je jako źródło takiej informacji, artykuły w prasie, telewizja, radio 55,3%; zajęcia na godzinach wychowawczych - 52,4%. Jedynie 1,4% badanej populacji przyznało, że nie ma wiadomości na ten temat. Pozostałe źródła wiedzy o szkodliwości używania środków psychoaktywnych przedstawia tabela 22 i wykres 15. Tab. 22 Źródła wiedzy na temat szkodliwości środków psychoaktywnych. 27

28 RAZEM FORMY ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH KLASA I KLASA KLASA II III L % w czasie programu profilaktycznego lub innych zajęć szkolnych ,4 w czasie zajęć na godzinie wychowawczej ,4 w domu, w rozmowie z rodzicami ,5 w rozmowie z kolegami, koleżankami ,4 z artykułów w prasie, z telewizji, radia itp ,3 z książki o tej tematyce ,8 nie mam wiadomości na ten temat ,4 Inne (internet, kino, teatr) ,3 Wyk % 50% 40% 30% 20% 10% 0% w czsie programu profilaktycznego lub innych zajęć szkolnych w czasie zajęć na godzinie w ychow aw czej w domu, w rozmow ie z rodzicami w rozmow ie z kolegami, koleżankami z artykułów w prasie, z telew izji, radia itp. z książki o tej tematyce nie mam w iadomości na ten temat Inne (internet, kino, teatr) Odpowiedzi na kolejne pytanie pozwoliły zebrać informacje nt. tego jak uczniowie postrzegają cele prowadzonej profilaktyki. Zdaniem 61% ankietowanych zajęcia z profilaktyki uzależnień mają na celu przekazanie prawdziwej wiedzy o uzależnieniach, 32,8% zastraszanie skutkami używania alkoholu, narkotyków i papierosów, 23,9% nabycie umiejętności radzenia sobie w życiu. Biorąc pod uwagę, że dominującym źródłem wiedzy na temat środków psychoaktywnych są prowadzone programy profilaktyczne i zajęcia na godzinach wychowawczych, stwierdzić należy wysoką 28

29 edukacyjną skuteczność działań profilaktycznych w szkole. Dane zamieszcza tabela 23 i wykres 16. Tab. 23 Opinie młodzieży na temat celów profilaktyki w szkole. CELE PROFILAKTYKI zastraszyć skutkami używania środków odurzających przekazania prawdziwej wiedzy o uzależnieniach nabycie umiejętności radzenia sobie w życiu KLASA I KLASA II KLASA III RAZEM L % , , ,9 pomoc w lepszym poznaniu siebie ,8 nie mam zdania ,4 Wyk % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% zastraszyć skutkami używ ania środków odurzających przekazania prawdziwej wiedzy o uzależnieniach nabycie umiejętności radzenia sobie w życiu pomoc w lepszym poznaniu siebie nie mam zdania Najbardziej preferowaną formą zajęć profilaktycznych są: projekcja filmów (65,1% uczniów wybrało tę formę zajęć), spotkania z zaproszonym gościem (42,8%), lekcje wychowawcze (21,7%) i spektakle teatralne (21,2%). Dane zawiera tabela 24 i wykres 17. Tab. 24 Preferowane formy zajęć profilaktycznych. FORMY ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH KLASA I KLASA II KLASA III RAZEM L % 29

30 projekcja filmów ,1 spektakle teatralne ,2 spotkania z zaproszonym gościem ,8 zajęcia warsztatowe ,4 lekcja wychowawcza ,7 program profilaktyczny ,8 Inne (sport) Wyk % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% projekcja filmów lekcja wychowawcza program profilaktyczny Inne (sport) 1 spotkania z zaproszonym g spektakle teatralne zajęcia warsztatowe Wśród badanej populacji nie ma istotnych różnic co do oceny szkodliwości stosowania substancji psychoaktywnych w zależności od różnej częstotliwości ich używania. Systematyczne palenie papierosów (jedną lub więcej paczek dziennie) za wysoko ryzykowne uznało 75,3% uczniów klas I, 74,5% uczniów kl. II., 78,2% klas III. Systematyczne picie alkoholu jest obarczone dużym ryzykiem zdaniem 75,1% uczniów klas I, 81,9% uczniów. kl. II, 76,9% uczniów kl. III. Warto zwrócić uwagę, że ankietowani dostrzegają także niebezpieczeństwo sięgania po alkohol z małą częstotliwością: od czasu do czasu. Wśród uczniów kl.i jako umiarkowanie ryzykowne uznało je 24,9%, bardzo ryzykowne 21,9%; uczniowie kl.ii ocenili to ryzyko następująco: umiarkowane-30,4%, duże 19,3% ; natomiast uczniowie kl. III odpowiednio 30,1% i 12,7%. Za najbardziej szkodliwe ankietowani uznali zażywanie narkotyków w każdej częstotliwości. Systematyczne branie narkotyków stanowi duże ryzyko w ocenie 85,2% uczniów kl.i, 87,8% uczniów kl.ii, 91% uczniów kl.iii. Warto podkreślić, że świadomość szkodliwości sięgania po narkotyki rośnie wraz z wiekiem ankietowanych, jednocześnie odsetek osób, które nie potrafią ocenić tego ryzyka maleje wraz z ich wie- 30

31 kiem. Branie narkotyków od czasu do czasu za bardzo niebezpieczne uznało:58,3% uczniów kl. I, 60,9% - kl. II, 62,2% - kl. III. Sporadyczne kontakty z narkotykami jako bardzo ryzykowne określiło 47,6% uczniów kl. I, 49% uczniów kl. II, 46,1% uczniów kl. III. Szczegółową ocenę stopnia ryzyka sięgania po środki psychoaktywne przedstawia tabela 25.1, 25.2 i Tab.25.1 Ocena stopnia ryzyka stosowania środków psychoaktywnych przez uczniów klas pierwszych. KLASA I pala papierosy od czasu do czasu palą jedną lub więcej paczek papierosów piją alkohol raz czy dwa razy piją alkohol od czasu do czasu piją alkohol systematycznie zażywają narkotyki raz czy dwa razy zażywają narkotyki od czasu do czasu zażywają narkotyki systematycznie nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem L % L % L % L % L % 26 7, , , , ,6 6 1,6 12 3, , ,3 26 7, , , , , ,2 30 8, , , , ,4 3 0,8 10 2,7 30 8, , ,1 8 2, , , , ,6 5 1,3 15 4, , , ,3 2 O,5 0 0,0 8 2, , ,1 Tab.25.2 Ocena stopnia ryzyka stosowania środków psychoaktywnych przez uczniów klas drugich. KLASA II pala papierosy od czasu do czasu palą jedną lub więcej paczek papierosów piją alkohol raz czy dwa razy nie ma małe ryzyko umiarkowane duże ryzyko ryzyka ryzyko nie wiem L % L % L % L % L % 22 6, , , , ,1 5 1,3 8 2, , , , , , , , ,4 31

32 piją alkohol od czasu do czasu piją alkohol systematycznie zażywają narkotyki raz czy dwa razy zażywają narkotyki od czasu do czasu zażywają narkotyki systematycznie 35 9, , , , ,5 2 0,5 6 1,6 27 7, ,9 30 8,3 12 3, , , , ,1 7 1,9 13 3, , , ,0 1 0,2 0 0,0 11 3, ,8 32 8,8 Tab.25.3 Ocena stopnia ryzyka stosowania środków psychoaktywnych przez uczniów klas trzecich. KLASA III pala papierosy od czasu do czasu palą jedną lub więcej paczek papierosów piją alkohol raz czy dwa razy piją alkohol od czasu do czasu piją alkohol systematycznie zażywają narkotyki raz czy dwa razy zażywają narkotyki od czasu do czasu zażywają narkotyki systematycznie nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem L % L % L % L % L % 31 8, , , ,4 28 7,6 2 0,5 5 1, , ,2 26 7, , , ,6 33 8,9 30 8, , , , ,7 29 7,8 8 2,1 6 1, , ,9 29 7,8 12 3, , , , ,1 4 1,1 18 4, , , ,7 3 0,8 0 0,0 3 0, ,0 27 7,3 W N I O S K I 1. Środowisko rówieśnicze odgrywa decydującą rolę przy dokonywaniu wyborów, kształtowaniu postaw i zachowaniu się jednostki. Młodzież sięga po alkohol, zdaniem ankietowanych, głównie po to,aby przypodobać się grupie rówieśniczej. Kiedy ma problemy i chce sobie poprawić nastrój korzysta z pomocy i doradztwa przyjaciela, rówieśnika. Ponadto ankietowani, którzy mają za sobą inicjację alkoholową, nikotynową, narkotykową stwierdzili, że pierwszymi, którzy ich częstowali byli koledzy. Działo się to najczęściej na podwórku,a więc tam gdzie gromadzi się 32