Rok 1989 uważany jest powszechnie za moment przełomowy najnowszej

Transkrypt

1 P. Kroczek, Duszpasterska troska biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych i przedstawicieli zawodów prawniczych, [w:] In aedificationem Corporis Christi. W 50-lecie święceń prezbiteratu Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego Pierwszego Pasterza Diecezji Bielsko-Żywieckiej, red. T. Borutka, Bielsko-Biała Kraków 2013, Wydawnictwo Czuwajmy, s , ISBN ks. P io t r Kr oczek Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego samorządowców terytorialnych i przedstawicieli zawodów prawniczych Rok 1989 uważany jest powszechnie za moment przełomowy najnowszej historii Polski. Po częściowo wolnych wyborach do parlamentu rozpoczęła się droga transformacji ustrojowej. Zakres zapoczątkowanych wówczas przemian był bardzo szeroki. Z biegiem lat zaczęły one dotykać niemal wszystkich dziedzin życia społecznego, politycznego, gospodarczego1. Kościół wobec tych przemian nie mógł pozostać obojętny. Przeciwnie, pasterska troska wymagała od Kościoła uwagi i zaangażowania poprzez towarzyszenie, wspieranie i pouczanie wiernych tak, aby nowa rzeczywistość była budowana w oparciu o zasady ewangeliczne2. Realizacja tego zadania była jedną z wielu, które podjął w utworzonej przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae populus z dnia 25 marca 1992 roku3 Diecezji Bielsko-Zywieckiej pierwszy jej Biskup Ksiądz Tadeusz Rakoczy. 1 Literatura dotycząca tego zagadnienia jest bardzo obszerna, zob. np.: R. Malinowski, Porozumienie Historia i współczesność, Warszawa 2009; Transformacja ustrojowa w Polsce, , red. M. Kruk, J. Wawrzyniak, Warszawa 2011; R Codogni, Wybory czerwcowe 1989 roku. U progu przemiany ustrojowej, Warszawa Na ten temat zob. P. Kroczek, Regulacje w prawie kościelnym jako odpowiedź na przemiany społeczne w Polsce po 1989 r., rękopis. 5 Ioannes Paulus PP, Apostolicis Litteris Totus Tuus Poloniae populus nova Polonicarum circumscriptionum ecclesiasticarum compositio, Acta Apostolicae Sedis" (dalej = AAS), 84 (1992), s

2 ks. Piotr Kroczek Niniejszy artykuł przedstawia troskę Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o samorządowców terytorialnych i przedstawicieli zawodów prawniczych. Przejawem tej troski były między innymi spotkania opłatkowe związane z Bożym Narodzeniem oraz Msze święte odprawiane specjalnie dla tych grup zawodowych. Działalność pasterska Biskupa w zakresie, jaki znajduje się w optyce tego artykułu, zostanie pokazana poprzez okolicznościowe enuncjacje skierowane do samorządowców i prawników. Dla pełniejszego ukazania myśli pasterskiej Księdza Biskupa celowe wydaje się także bliższe naświetlenie okoliczności, w których to nauczanie było głoszone. Chodzi tu przede wszystkim o kontekst utworzony przez regulacje prawne dotyczące samorządowców terytorialnych i przedstawicieli zawodów prawniczych, które wyznaczają zakres i sposób realizowania ich zawodowych obowiązków oraz nauczanie Kościoła powszechnego skierowane do przedstawicieli tych profesji. Duszpasterstwo przedstawicieli samorządu terytorialnego Regulacje prawne Zgodnie z Konstytucją4 samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Wykonuje on zadania publiczne, niezastrzeżone przez Ustawę Zasadniczą lub inne ustawy dla organów innych władz publicznych (art. 163 Konst. RP). Przysługującą samorządowi terytorialnemu część zadań samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność (art. 16 ust. 2 Konst. RP, art. 2 ust. 1 u.s.g.5). Do wskazanych zadań należą głównie te, które służą zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej (art. 166 ust. 1 Konst. RP), czyli ogółu mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego Polski (art. 16 ust. 1 Konst. RP), oraz te, które zostają zlecone jednostkom samorządu terytorialnego przez ustawę (art. 166 ust. 2 Konst. RP). W szczególności można tu wyliczyć takie zadania jak: ustanawianie na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie aktów prawa miejscowego (art. 94 Konst. RP); zarządzanie prawami własności i innymi prawami majątkowymi (art. 165 ust. 1 Konst. RP); ustalanie wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w usta- 4 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm. i sprostowaniem) (dalej: Konst. RP). 5 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95, z późn. zm.) (dalej: u.s.g.).

3 Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych... wie (art. 168 Konst.); pilnowanie ładu przestrzennego, gospodarki nie- 477 ruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; dbanie o gminne drogi, ulice, mosty, place oraz organizację ruchu drogowego; ochrona zdrowia; pomoc społeczna, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze; wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej; gminne budownictwo mieszkaniowe; edukacja publiczna; kultura, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury; ochrona zabytków i opieka nad zabytkami (art. 7 ust. 1 u.s.g.). Samorząd terytorialny ma za zadanie realizować także wiele innych obowiązków nałożonych na niego przez ustawę o samorządzie gminnym (art. 7 ust. 1 u.s.g.) lub przez inne akty normatywne6. Wskazane zadania wykonują organy jednostek samorządu terytorialnego. Ich pracownicy, czyli przykładowo wójtowie, radni, pracownicy urzędów gminnych, powiatowych, wojewódzkich, z mocy ustawy powołani są do zawodowego, rzetelnego i bezstronnego wykonywania tych zadań (art. 1 u.p.s.). W ślubowaniu składanym przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków służbowych zobowiązują się oni do tego, że na zajmowanym stanowisku będą służyć państwu polskiemu i wspólnocie samorządowej, przestrzegać porządku prawnego i wykonywać sumiennie powierzone im zadania (art. 18 ust. 1 u.p.s.). Nauczanie Kościoła Kościół naucza, że wierni, będący jednocześnie obywatelami państwa (zob. KDK7 840) powinni rzetelnie wypełniać powinności obywatelskie, poczuwać się do obowiązku popierania prawdziwego dobra wspólnego6. Oznacza to między innymi wywieranie swoją opinią nacisku w tym kierunku, by władza świecka była wykonywana sprawiedliwie, a prawa odpowiadały wymogom prawa moralnego i wspólnego dobra (KDK 14). 6 Zob. ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 34, poz. 198, z późn. zm. 7 Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Constitutio pastoralis Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 7 XII 1965, AAS 58 (1966), s ; tekst łacińsko-polski: Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, [w:] Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1986, s Na ten temat zob.: P. Kroczek, Wzajemne odniesienie Kościoła i państwa w nauczaniu Jana Pawła II - aspekt prawny, Bielsko-Zywieckie Studia Teologiczne" 11 (2010),?

4 ks. Piotr Kroczek

5 Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych... Sobór Watykański II głosi, że katolicy biegli w sprawach publicznych, a przy tym utwierdzeni w wierze oraz nauce chrześcijańskiej, niech nie uchylają się od pełnienia funkcji publicznych, ponieważ sprawując je godnie, mogą przyczynić się do wspólnego dobra i zarazem torować drogę Ewangelii" (KDK 14). Kościół uznaje za godną pochwały i szacunku pracę tych, którzy dla posługi ludziom poświęcają swoje siły dobru państwa i podejmują się tego trudnego obowiązku" (KDK 75). Jest to wezwanie do wzięcia odpowiedzialności za społeczność świecką i podjęcia działań zmierzających do doskonalenia ustroju społecznego i państwowego w duchu Ewangelii (KDK 14). Jan Paweł II niejednokrotnie w tymże soborowym duchu zwracał się do przedstawicieli władzy samorządowej. Nawoływał, aby łączyli oni spełnianie społecznych zadań z zachowaniem chrześcijańskiej postawy wiary, bowiem właśnie w świetle wiary można najlepiej odczytać, na czym polega moralny porządek, który winien być zachowany we wszelkim działaniu dla dobra wspólnego, aby było ono skuteczne, a równocześnie aby dokonywało się z poszanowaniem każdego człowieka i środowiska naturalnego, w którym ten człowiek żyje"9. Papież podkreślał również zasady, jakimi powinni kierować się ludzie wierzący, obdarzeni misją społeczną, a szczególnie przypominał, że wysiłek zmierzający ku obronie godności osoby ludzkiej oraz troska o rodzinę, we wszystkich wymiarach jej istnienia, są zadaniem tych, którzy mają władzę. Mówił, iż władze publiczne przekonane o tym, że dobro rodziny stanowi wartość niezastąpioną i nieodzowną we wspólnocie obywateli, winny czynić wszystko, co możliwe, celem zabezpieczenia wszelkiej pomocy - gospodarczej, społecznej, pedagogicznej, politycznej, kulturalnej - pomocy niezbędnej do tego, ażeby rodziny mogły w sposób ludzki sprostać swoim zadaniom, odpowiedzialnym zadaniom". Inne zadania stojące przed władzą samorządową to, zdaniem Papieża, troska o rozwój i zachowanie rodzimej kultury, rozwój miast i wsi, z zachowaniem ich naturalnego piękna10. Istotną także sprawą jest troska o młodzież, która wymaga harmonijnego współdziałania rodziny, Kościoła, szkoły, samorządów i państwa, tak aby oddalić od młodych te zagrożenia, jakie niesie ze sobą współczesna cywilizacja konsumpcyjna11. 9 Jan Paweł II, Audiencja dla przedstawicieli Samorządów Małopolskich Wiara światłem w działalności społecznej chrześcijanina, Watykan 28 października 1997, [w:] Nauczanie Kościoła Katolickiego, CD-ROM, wersja 1.1, Wydawnictwo M", Kraków Tamże. 11 Jan Paweł II, Orędzie do Konferencji Episkopatu Polski, 11 czerwca 1999 r., Warszawa, [w:] Nauczanie Kościoła Katolickiego, CD-ROM, wersja 1.1, Wydawnictwo M", Kraków 2003.

6 ks. Piotr Kroczek 480 Troska Biskupa Ksiądz Biskup Tadeusz Rakoczy podczas częstych spotkań z pracownikami samorządu terytorialnego podejmował wiele różnorodnych tematów. Zasadniczo odpowiadały one tym problemom, na które zwracał uwagę ostatni Sobór i papież Jan Paweł II. Jednakże analiza przemówień Księdza Biskupa prowadzi do wniosku, że jedno zagadnienie należy uznać za kluczowe w jego wypowiedziach. Chodzi tu o temat wiary, który pojawiał się najczęściej i któremu Biskup poświęcał najwięcej miejsca. Mówiąc o wierze, Pasterz Diecezji Bielsko-Zywieckiej nawoływał do dawania świadectwa katolickiej wierze i Kościołowi, mówił między innymi: wielu ludzi nie potrafi już łączyć przesłania ewangelicznego z codziennym doświadczeniem, a na niwie społecznej i kulturowej, na której chrześcijańska koncepcja życia jest stale zagrożona i wystawiana na próbę, wzrasta trudność przeżywania wiary w Jezusa. W wielu sferach publicznych łatwiej jest się dzisiaj deklarować jako agnostyk niż jako wierzący; odnosi się wrażenie, że niewiara jest czymś naturalnym, podczas gdy wiara wymaga stałego uwierzytelnienia społecznego, które nie jest ani oczywiste, ani przewidywalne"12. Ksiądz Biskup nie tylko stawiał diagnozy dotyczące bieżącej sytuacji kulturowej chrześcijan, ale dawał także duszpasterskie porady, przestrzegając wiernych: Nie wolno zafałszowywać wiary, nie wolno jej ograniczać, nie wolno jej sprowadzać do rozmiarów «religii zewnętrznej» czy - nie daj Boże - tzw. sytuacyjnej. Wiara jest spotkaniem z Chrystusem i to takim spotkaniem, które włącza w krąg Jego uczniów, a zatem domaga się przemiany życia"13. W liście ogłaszającym Rok Wiary cytował papieża Benedykta XVI i przypominał, że wiara oznacza zaangażowanie i publiczne świadectwo. Chrześcijanin nigdy nie może myśleć, że wiara jest sprawą prywatną. Wiara jest decyzją, żeby być z Panem, aby z Nim żyć"14. Za bardzo mocne należy uznać wezwanie, w którym Biskup nawoływał, aby samorządowcy z odwagą dawali świadectwo temu, kim są od momentu Chrztu świętego: w epoce, gdy wiara nie jest już wspólnym dziedzictwem, a jedynie ziarnem - często zapomnianym lub zagrożonym przez ludzi tego świata - istnieje pilna potrzeba apostolstwa każdego ochrzczonego, szczególnie zaś tego, który ma większą moc 12 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z samorządowcami, 5 stycznia 2010 r., archiwum. 13 Tamże. 14 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z samorządowcami, 3 stycznia 2012 r., archiwum.

7 Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych... oddziaływania na otoczenie, większe wpływy, większy udział w tym, co się dookoła dokonuje. Żadne z Was nie powinno więc pozostawać bezczynne w winnicy Pańskiej, jaką jest świat (...). Wasza misja zaczyna się tam, gdzie każdy z Was żyje, działa i pracuje, ale rozciąga się także i winna być kontynuowana na wszystkich «areopagach» świata"13*15. Zdaniem Księdza Biskupa wspomniana misja ma polegać na poszukiwaniu drogi do właściwego uporządkowania rzeczy ludzkich i umacniania dobrych struktur życia społecznego"16. Duszpasterstwo przedstawicieli zawodów prawniczych Regulacje prawne Do zawodów prawniczych polski ustawodawca expressis verbis zalicza między innymi: sędziów, adwokatów, radców prawnych, prokuratorów, asesorów sądowych, aplikantów sądowych, referendarzy sądowych, notariuszy. Prawo reguluje wykonywanie przez przedstawicieli tych zawodów obowiązków zawodowych, wyznaczając ich zakres. Przykładowo sędziowie wykonują zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości (art. 2 1 u.p.u.s.p.17). Z kolei zadaniem adwokatów jest udzielanie pomocy prawnej, współdziałanie w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa (art. 1. ust. 1 u.p.a.18). W szczególności praca ta polega na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami (art. 4, ust. 1 u.p.a.). Ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych w art. 2 stanowi, że pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego ma na celu ochronę prawną interesów podmiotów, na rzecz których jest wykonywana, czyli podmiotów gospodarczych, jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych, z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych (art. 4. ust. 1 u.r.p.19). Natomiast notariusz jest powołany do wykonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych) (art. 1 1 u.p.n.). 13 T. Rakoczy, Homilia podczas Mszy świętej opłatkowej dla polityków i samorządowców, 4 stycznia 2011 r., archiwum. 16 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z samorządowcami, 3 stycznia 2012 r., archiwum. 1/ Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. \ r 98, poz. 1070, z późn. zm). ' Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124, z późn. zm.). Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145, z oóźn. zm.).

8 ks. Piotr Kroczek Gdy chodzi o sposób wykonywania tych zarysowanych ogólnie obowiązków, to sposób ten zawiera się w treści ślubowania, które kandydaci do wykonywania poszczególnych zawodów prawniczych składają przed kompetentną władzą. Treść rot ślubowania jest podobna, dlatego wystarczy przytoczyć tę, którą przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych składają adwokaci. Brzmi ona tak: Ślubuję uroczyście w swej pracy adwokata przyczyniać się ze wszystkich sił do ochrony praw i wolności obywatelskich oraz umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązki swe wypełniać gorliwie, sumiennie i zgodnie z przepisami prawa, zachować tajemnicę zawodową, a w postępowaniu swoim kierować się zasadami godności, uczciwości, słuszności i sprawiedliwości społecznej" (por. art. 5 u.p.a.; por. art. 27 ust. 1 u.r.p., art. 66 u.p.u.s.p., art u.p.n.20). Warto podkreślić odniesienia zawarte w treści ślubowania do pryncypiów godności, uczciwości, słuszności i sprawiedliwości społecznej, które z natury rzeczy pozostają w optyce nauczania społecznego Kościoła. Kościołowi bowiem przysługuje prawo głoszenia zawsze i wszędzie zasad moralnych również w odniesieniu do porządku społecznego oraz wypowiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, na ile wymagają tego fundamentalne prawa osoby ludzkiej i zbawienie człowieka (kan , DH2214, por. kan , kan , kan ). Nauczanie Kościoła Kościół zawsze cenił prawo jako regulator życia ziemskiego, dlatego też wyrażał troskę o właściwe przestrzeganie przez wiernych prawa państwowego. Sobór Watykański II wzywał, aby katolicy przykładali się do wiernego wypełniania swych obowiązków ziemskich, kierując się duchem Ewangelii (LG 4323). Pozytywny porządek prawny jest konieczny, 20 Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 22, poz. 91, z późn. zm). 21 Cytowane kanony pochodzą z: Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25 I 1983, AAS 75 (1983), cz. II, s ; tekst łacińsko-polski: Kodeks Prawa Kanonicznego. Przekład zatwierdzony przez Konferenqę Episkopatu Polski, Poznań Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Declaratio Dignitatis humanae de libertate religiosa, 7 XII 1965, AAS 58 (1966), s ; tekst łacińsko-polski: Sobór Watykański II, Deklaracja Dignitatis humanaeo wolności religijnej, [w:] Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1986, s Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Constitutio dogmatica Lumen gentium de Ecclesia, 21 XI 1964, AAS 57 (1965), s. 5-75; tekst łacińsko-polski: Sobór Watykański II, Konstytuqa dogmatyczna Lumen gentium o Kościele, [w:] Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1986, s

9 Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych... zdaniem Ojców soborowych, aby współpraca obywateli wykonywana ze świadomością pełnienia obowiązku przynosiła w życiu codziennym państwa pomyślne skutki. Prawo bowiem ustala odpowiedni podział funkcji i organów władzy państwowej, a równocześnie skutecznie dba o zachowanie praw bez czyjejkolwiek szkody (KDK 75). W nauczaniu Kościoła niejednokrotnie podkreślano także, że wzrost roli prawa jest konieczny w dziele zachowania pokoju, bo prawo przyczynia się do rozwoju sprawiedliwości i poszanowania praw człowieka24. Sługami prawa są prawnicy. Dzięki ich pracy prawo pisane staje się regulacją, której treść widoczna jest w życiu adresatów tego prawa. Zawodowa działalność przedstawicieli zawodów prawniczych ma więc doniosłe znaczenie w realizaq'i funkcji prawa w społeczeństwie. Przykładowo aktywność prawników w kontekście rodzin uważana jest przez Magisterium za bardzo ważną, wiele bowiem mogą prawnicy pomóc rodzinom jako speq aliści świeccy - czy to indywidualnie, czy w różnych stowarzyszeniach lub akcjach poprzez naświetlanie spraw, radę, wskazywanie kierunku, oparcie w różnych trudnościach życiowych, z jakimi spotykają się rodziny25. Inną ilustracją doniosłości pracy prawników dla społeczeństwa może być wezwanie papieża Jana Pawła II w jednym z orędzi skierowanych właśnie do nich, aby dokonali twórczej refleksji na temat sensu kary i poszukiwali nowych rozwiązań w dziedzinie prawa karnego. Ma to, zdaniem Papieża, znaczenie dla całej społeczności, która na co dzień boryka się z przestępczością26. Troska Biskupa Należy stwierdzić, że przemówienia Księdza Biskupa do przedstawicieli zawodów prawniczych były ściśle ukierunkowane tematycznie na tę właśnie grupę zawodową. Nie dotyczyły one ogólnych problemów, które mają charakter powszechny; kanwą rozważań Pasterza diecezji były na ogół specyficzne problemy o charakterze teoretycznym i praktycznym, z jakimi mogą spotykać się swojej pracy ci, którzy na co dzień zajmują się zawodowo prawem. 24 Zob. np. Jan Paweł II, Orędzie na XV Światowy Dzień Pokoju w roku 1982: Pokój - dar Boga powierzony ludziom, [w:] Nauczanie Ojca Świętego Jana Pawła II. Komputerowy zbiór dokumentów papieskich, CD-ROM, wersja 1.0, Wydawnictwo M", Kraków Joannes Paulus PP. II, Adhortatio apostołka Familiaris consortio" de familiae Christianae muneribus in mundo huius temporis, 22 listopada 1981 r., AAS 74 (1982), s ; tekst polski: Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio", Wrocław 1994, nr Jan Paweł II, Orędzie na Jubileusz Roku 2000 w więzieniach, 9 lipca 2000 r., [w:] Nauczanie Kościoła Katolickiego, CD-ROM, wersja 1.1, Wydawnictwo M", Kraków 2003.

10 ks. Piotr Kroczek Przykładowo tematem, jaki podjął Ksiądz Biskup Tadeusz Rakoczy, było zagadnienie zawarte w pytaniu: Czy moralność jest źródłem prawa, czy też prawo źródłem moralności? Ksiądz Biskup, opierając się na tradycyjnej nauce Kościoła, podkreślał, że powszechnie obowiązującym źródłem prawa jest moralne prawo naturalne. Dlatego prawo ludzkie, aby obowiązywało w sumieniu, musi najpierw nakazywać rzeczy moralne, godziwe"27. Pasterz Diecezji Bielsko-Żywieckiej podkreślał, że moralne prawo naturalne z racji niezmienności natury ludzkiej stanowi trwały punkt oparcia dla prawa stanowionego, a ponieważ podkreśla ono wartość i godność każdego człowieka, zobowiązuje do respektowania wszystkich jego praw, które traktuje jako prawa powszechne i niezbywalne"28. W konsekwencji tego sprawiedliwość nie jest w pierwszym rzędzie terminem prawnym, ale jest pojęciem moralnym29. Dzięki tak pojętej sprawiedliwości, na straży której ma stać prawo i miłość, prawnik może dostrzec - poza gąszczem przepisów - żywego człowieka30. Człowieka, wiernego, potrzebującego pomocy i wsparcia ze strony prawa i jego sług, tak aby sprawiedliwość ziemska, której realizaq'ę powierza się prawu i prawnikom, oddawała choć sprawiedliwość Bożą31. Niekiedy Ksiądz Biskup Diecezji Bielsko-Żywieckiej w swojej refleksji, którą dzielił się z prawnikami, nawiązywał do dorobku intelektualnego filozofów i teoretyków prawa. Przykładowo korzystał ze spuścizny bł. Antoniego Rosminiego32. W jednym z przemówień Ksiądz Biskup przypominał myśl tego włoskiego księdza, zawartą w programowym haśle jego dorobku filozoficznego: człowiek jest istotą prawa". W rozwinięciu tej myśli-hasła Biskup Tadeusz Rakoczy powiedział, że w centrum prawa musi znajdować się człowiek i jego dobro. 27 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 5 stycznia 2006 rv archiwum. 28 Tamże, podobnie zob.: T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 5 stycznia 2012 r., archiwum. 29 Tamże. 30 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 5 stycznia 2006 r., archiwum. 31 Por. R. Sobański, Kościół - prawo - zbawienie, Katowice 1979, s Antonio Francesco Davide Ambrogio Rosmini Serbati (ur r. - zm r.), duchowny katolicki, filozof, założyciel zgromadzenia zakonnego Istituto della Caritä. Najważniejsze jego dzieło to Delie cinque piaghe della Santa Chiesa. Trattato dedicato al clero cattolico, Lugano 1848 r. Niektóre z jego książek zostały przez Kościół potępione i znalazły się na indeksie ksiąg zakazanych. Papież Jan Paweł II zrehabilitował go w Litterae encyclicae Fides et ratio cunctis catholicae Ecclesiae episcopis de necessitudinis natura inter fidem et rationem, 14 IX 1998, AAS 91 (1999), s. 5-88, zob. nr 74. A. Rosminiego beatyfikowano w 2007 r.

11 Duszpasterska troska Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego o środowisko samorządowców terytorialnych... Społeczeństwo bowiem potrzebuje norm, aby wzajemne ludzkie relacje mogły być regulowane zgodnie ze sprawiedliwością opartą na miłości. Dobrze skonstruowane i godziwe prawo, które działa w sferze zewnętrznej, powinno zatem pozostawać w ścisłym związku z prawem naturalnym, objawiającym się wewnętrznie. Wszak przedmiotem obydwu jest ten sam człowiek"33. Na każdego człowieka i jego trudne życiowe sprawy, na jego godność i wartość trzeba spoglądać w Bożym świetle. Oznacza to, zdaniem Pasterza diecezji, iż trzeba stanąć po jego [człowieka] stronie zawsze wtedy, gdy będzie wymagała tego sprawiedliwość połączona z miłością. W takim duchu trzeba zatroszczyć się o doskonałe zachowanie norm proceduralnych, które stanowią gwarancję praw osoby ludzkiej"34. Jasno też Ksiądz Biskup formułował zadania, jakie mają prawnicy wobec społeczeństwa jako chrześcijanie. Z ust Pasterza padała zachęta, aby w duchu służby człowiekowi i społeczności spełniali kompetentnie swoje zadania i w ten sposób wnosili cenny wkład w harmonijne współżycie naszych rodaków, w odnowę moralną narodu polskiego, w obronę każdego życia - od chwili jego poczęcia"35. Ta służba człowiekowi i społeczeństwu ma być wyrazem wiary i sposobem składania świadectwa Jezusowi Chrystusowi i Jego Ewangelii36. Sposobem na realizację tych szlachetnych zadań ma być - zdaniem Księdza Biskupa - nieustająca troska prawników o rozwój własnego życia duchowego realizowana poprzez codzienną modlitwę, niedzielną Eucharystię oraz sakrament pokuty i pojednania37. Podsumowanie Starając się podsumować pasterską troskę Księdza Biskupa Diecezji Bielsko-Zywieckiej Tadeusza Rakoczego o samorządowców terytorialnych i przedstawicieli zawodów prawniczych, trzeba stwierdzić, że była ona zawsze bardzo serdeczna. Odnosząc się natomiast do treści przekazu, należy określić je jako głębokie i przemyślane. Trzeba nadto zaakcentować metodyczność działania Księdza Biskupa, który nie tylko pastersko pouczał wiernych, ale trafnie stawiał 33 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 28 grudnia 2010 r., archiwum. 34 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 5 stycznia 2006 r., archiwum. 35 T. Rakoczy, Przemówienie podczas spotkania opłatkowego z przedstawicielami zawodów prawniczych, 28 grudnia 2010 r., archiwum. 36 Tamże. 37 Tamże.

12 ks. Piotr Kroczek diagnozy dotyczące religijnego i pozareligijnego życia diecezjan w szerokim kontekście społecznym. Pasterz podbeskidzkiej diecezji starał się przekazywać Ewangelię, osadzając jej przesłanie w kontekście życia osobistego i pracy zawodowej słuchaczy, nie unikał w swoim dotychczasowym nauczaniu odniesień do wymagań, jakie stawiają przed słuchaczami regulacje prawa polskiego. Biskup uwzględniał przy tym rozmaite okoliczności bieżące życia społecznego, politycznego, gospodarczego. Wypełniał tym samym teologiczną dyrektywę stanowiącą, iż nauczanie Kościoła nie może stać z dala od człowieka i jego problemów, bowiem to człowiek jest drogą Kościoła (RH 1338). W ten sposób Ksiądz Biskup realizował z powodzeniem kanoniczną normę, która nakładała na niego prawo i obowiązek głoszenia zawsze i wszędzie zasad moralnych, również w odniesieniu do porządku społecznego" (kan ). Ważnym i często pojawiającym się motywem w nauczaniu pasterskim była zachęta Księdza Biskupa i jego wezwanie do pełniejszego realizowania kanonicznego obowiązku - prawa, które mają wierni świeccy, aby zgodnie z własną pozycją przepajali i udoskonalali duchem ewangelicznym porządek doczesny, dając w ten sposób szczególne świadectwo Chrystusowi (kan ). Zarówno samorządowcy, jak i przedstawiciele zawodów prawniczych, mają zatroszczyć się o to, ażeby swoją działalność zawodową i wykonywanie różnych świeckich funkcji przepoić duchem ewangelicznym. Powinni przy tym mieć na uwadze naukę przedstawioną przez Nauczycielski Urząd Kościoła (kan. 227). Reasumując, należy stwierdzić, iż realizacja posługi pasterskiej Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego wobec samorządowców terytorialnych oraz przedstawicieli zawodów prawniczych, nacechowana była troską o dobro człowieka zgodnie z obowiązującymi zasadami wynikającymi zarówno z przepisów prawa cywilnego jak i kościelnego. 38 Joannes Paulus PP. II, Litterae apostolicae Redemptor hominis Iesus Christus est centrum universi et historiae, 4 III 1979, AAS 71 (1979), p ; tekst polski: Jan Pawel II, Encyklika Redemptor hominis, 4 marca 1979 r., [w:] Nauczanie Ojca Świętego fana Pawła II, Komputerowy zbiór dokumentów papieskich, Wydawnictwo M", wersja 1, 1999.