Prawo Finansowe. Prawo podatkowe organy podatkowe, powstawanie, wygasanie obowiązku podatkowego, odpowiedzialność podatnika

Transkrypt

1 Prawo Finansowe Prawo podatkowe organy podatkowe, powstawanie, wygasanie obowiązku podatkowego, odpowiedzialność podatnika mgr Tomasz Woźniak Lublin, 6 i 20 kwietnia 2016 r. Katedra Prawa Finansowego UMCS

2 Źródła prawa podatkowego - Konstytucja RP (art. 31, 84, 217) - Ratyfikowane umowy międzynarodowe (np. konwencje o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu) - Ustawy podatkowe (PIT, CIT, VAT, Ordynacja podatkowa itd.) - Rozporządzenia - Akty prawa miejscowego

3 Podatek Art. 6 Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

4 Rodzaje podatków - majątkowe - konsumpcyjne - przychodowe - dochodowe

5 Elementy struktury podatku - Podmiot - Przedmiot - Podstawa opodatkowania (podstawa wymiaru podatku) - Stawki i skale podatkowe - Wyłączenia - Zwolnienia - Warunki i tryb uiszczania podatku

6 Skala Skala uporządkowany zbiór stawek w odniesieniu do podstawy opodatkowania Rodzaje skal: 1. proporcjonalna (liniowa) 2. nieproporcjonalna - progresywna (progresja globalna i szczeblowana) - regresywna - degresywna

7 Podatnik, płatnik i inkasent Art Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Art. 8 Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Art. 9 Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

8 Podatnik formalny a rzeczywisty

9 Właściwość rzeczowa i miejscowa organów podatkowych II. Dyrektor Izby Skarbowej I. Naczelnik Urzędu Skarbowego II. Samorządowe Kolegium Odwoławcze I. Wójt, burmistrz, prezydent

10 Obowiązek a zobowiązanie podatkowe Art. 4 Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Art. 5 Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

11 Powstawanie zobowiązań podatkowych Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych: - z mocy prawa - ex lege (art pkt 1 Ord) z dniem zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie zobowiązania podatkowego np. powstanie dochodu w podatku dochodowym od osób fizycznych - przez wydanie i doręczenie decyzji ustalającej (art pkt 2 Ord) z dniem doręczenia konstytutywnej decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania, np. doręczenie decyzji (nakazu) w podatku od nieruchomości dla osoby fizycznej

12 Wygasanie zobowiązań podatkowych Dzieli się na metody: - efektywne - nieefektywne Art Ord

13 Wygasanie metody efektywne a) zapłata (art. 47 Ord) 14 dni od dnia doręczenia decyzji, kalendarzowe określenie terminu, zapłata rat oraz zaliczek, odroczenie terminu zapłaty w przypadku ważnego interesu podatnika lub int. społ. (art. 48 Ord) b) pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta (art i 4a Ord) c) potrącenie (art i 65 1 Ord) wierzytelność wzajemna, bezsporna i wymagalna d) zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących zobowiązań podatkowych (art. 76 Ord) e) przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, powiatu lub województwa na poczet zaległości podatkowych (art. 66 Ord) umowa f) przejęcie własności w drodze postępowania egzekucyjnego (art. 111h, 111i, 111j u.p.e.a.)

14 Wygasanie metody nieefektywne A. zaniechanie poboru podatku (art. 22 Ord) B. umorzenie zaległości podatkowej (art. 67a 1 pkt 3 Ord) C. przedawnienie zobowiązania podatkowego (art Ord) należy odróżnić przedawnienie zobowiązania podatkowego od przedawnienia prawa do ustalenia zobowiązania podatkowego (art i 2 Ord) D. zwolnienie z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m Ord zastosowanie się do indywidualnej lub ogólnej interpretacji prawa wydanej przez Ministra Finansów

15 Przedawnienie zobowiązania Art. 70 Ord 1. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

16 Pan Janusz zwrócił się do właściwego organu podatkowego z wnioskiem o wszczęcie postępowania podatkowego w celu stwierdzenia wygaśnięcia zaległości podatkowej w podatku od towarów i usług za kwiecień 2010 roku. Wskazał, że termin przedawnienia zobowiązania zgodnie z art Ord upłynął 31 grudnia 2015 r. a nie nastąpiły żadne przesłanki przerywające bądź zawieszające jego termin. Jak Naczelnik Urzędu Skarbowego powinien rozpatrzyć ten wniosek?

17 W stosunku do pani Marty Naczelnik Urzędu Skarbowego w Dąbrowie Górniczej prowadził postępowanie w zakresie określenia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2010 r. 29 września 2015 r. od wydanej przez Naczelnika decyzji podatkowej pani Marta wniosła odwołanie do Dyrektora Izb Skarbowej w Katowicach. Organ odwoławczy decyzją z 7 marca 2016 r. utrzymał wcześniejszą decyzję NUS, wskazując, że nie doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego, bowiem decyzja organu pierwszej instancji zapadła przed 31 grudnia 2015 r. Oceń stanowisko organu.

18 Przerwanie terminu przedawnienia - ogłoszenie upadłości (art. 70 3) - zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony (art. 70 4)

19 Zawieszenie biegu przedawnienia Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia: - wydania decyzji, o odroczeniu lub rozłożeniu na raty podatku; - wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku; - wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania; - wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania; - wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa; - doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji; - doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia w przypadkach określonych w art. 32a 3 i art. 35 2u.p.e.a.

20 Wyłączenie możliwości przedawnienia Przedawnieniu nie podlegają zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym. UWAGA! Po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2013 r., syg. SK 40/12.

21 W toku postępowania podatkowego zobowiązanie XY w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2003 r. zostało zabezpieczone ustanowioną 20 listopada 2009 r. hipoteką przymusową na nieruchomości należącej do XY. Równocześnie podatnik dysponował nadpłatą PIT za 2012 r., która to nadpłata została postanowieniem NUS zaliczona na poczet zaległości podatkowej (zgodnie z art Ord). DIS oddalając zażalenie podatnika zwrócił uwagę, że zgodnie z art Ord nie ulegają przedawnieniu zobowiązania zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Dalej organ wywiódł, że w przedmiotowej sprawie zaległości mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki, jednakże zaliczenie nie oznacza egzekwowania. Istnieje zatem możliwość zaliczenia z urzędu wykazanej nadpłaty na poczet zaległości objętej hipoteką. 1

22 W motywach uzasadnienia skarżący podniósł, że organy podatkowe w sposób nieprawidłowy przyjęły, że czynności polegające na zaliczeniu nadpłaty na poczet zaległości podatkowej nie stanowią egzekwowania należności. Zdaniem strony organy mylnie przypisały wymienione w ustawie czynności "egzekwowania" zobowiązania jako przypisane jedynie i wprost do czynności egzekucyjnych dokonywanych w oparciu o ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Skarżący wskazał, że NUS dokonując zaliczenia nadpłaty za 2012 rok na poczet zaległości podatkowej za rok 2003 doprowadził swoim działaniem do spełnienia zobowiązania podatkowego strony, a tym samym doprowadził do egzekwowania zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, czego dokonał wbrew regulacji art O. p. Zdaniem skarżącego sporne w sprawie zaliczenie nadpłaty podatkowej na poczet zaległości podatkowej stanowi egzekucję zobowiązania podatkowego. Skarżący zaznaczył również, że zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie ulegają przedawnieniu jedynie w takim zakresie w jakim nastąpiło ich zabezpieczenie i wyłącznie do tego składnika majątku dłużnika, na którym go dokonano. W odniesieniu do pozostałych składników majątku zobowiązanego, o ile upłynął ustawowy termin przedawnienia-w pełni mają zastosowanie wszelkie skutki wynikające z wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. 2

23 Zdaniem Sądu stanowisko organu podatkowego nie jest prawidłowe, albowiem nie można dokonywać wykładni art Ord w oderwaniu od art tej ustawy lecz powołane przepisy należy wykładać we wzajemnej łączności. Skoro bowiem ustawodawca wprowadził w Ordynacji podatkowej regulację wskazującą, że po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie może być przymusowo ściągnięte inaczej niż tylko poprzez egzekucję z nieruchomości, na której została ustanowiona hipoteka, to nie jest możliwe zaaprobowanie poglądu, że może to także nastąpić w innym trybie, który - z punktu widzenia strony i skutków jakie dla niej wywiera - w istocie jest tożsamy z postępowaniem egzekucyjnym, albowiem zarówno jeden jak i drugi tryb jest od woli strony niezależny. Dlatego Sąd orzekający wyraził pogląd, że przez użyty w art O.p. zwrot "mogą być egzekwowane" należy rozumieć nie tyle zastosowanie przez organ środka egzekucyjnego, lecz jakiegokolwiek instrumentu prawnego skutkującego zaspokojeniem wierzyciela publicznego wbrew woli podatnika. 3 Wyrok WSA w Gliwicach z 24 marca 2015 r. syg.i SA/Gl 896/14

24 Wyrok TK z 8 października 2013 r. syg. SK 40/12 Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 8 października 2013 r. (syg. SK 40/12) uznał, że art Ord w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r. ("Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki"), jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Obecnie w Ordynacji podatkowej nadal obowiązuje odpowiednik powyższego przepisu (uwagi w kolejnym slajdzie) art Ord, który brzmi: "Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu".

25 Stanowisko NSA i SN w stosunku do orzeczenia TK Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 kwietnia 2016 r., sygn. II FSK 330/15, stanął na stanowisku, że organy podatkowe powinny dokonać prokonstytucyjnej wykładni art w zgodzie z wartościami, które zostały wykazane przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku SK 40/12. Analogiczne stanowisku zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 17 marca 2016 r. syg. V CSK 377/15, wskazując, że wyrok TK z 2013 r. dotyczył normy prawnej, a nie jednostki redakcyjnej. W związku z tym ustawodawca przepis powinien usunąć wraz z ogłoszeniem wyroku Trybunału, w przeciwnym bowiem razie można by dowolnie zmieniać numerację ustawy i nie wykonywać orzeczeń Trybunału.

26 Art. 68 Ord Przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. 2. Jeżeli podatnik: 1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, 2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. 3. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

27 Zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania oraz prawa do wydania decyzji Bieg terminów przedawnienia zobowiązania oraz prawa do wydania decyzji ulega zawieszeniu: - jeżeli możliwość ustalenia lub określenia zobowiązania podatkowego wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, a ustalenie lub określenie przez organ podatkowy wysokości tego zobowiązania uzależnione jest od uzyskania odpowiednich informacji od organów innego państwa (od dnia wystąpienia przez organ podatkowy z wnioskiem do organu innego państwa, ale nie dłużnej niż 3 lata); - w przypadku wszczęcia procedury wzajemnego porozumiewania na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zawieszenie biegu terminu następuje od dnia wszczęcia tej procedury, jednak trwa nie dłużej niż przez okres 3 lat. Art. 70a 1 Ord

28 NUS w Pułtusku wszczął w 2013 r. postępowanie w stosunku do PPHU G K.W., w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw wymiaru podatku VAT za poszczególne miesiące 2009 r. W toku dokonywanych czynności organ dwukrotnie ( oraz ) wystąpił do włoskich władz podatkowych o przesłanie informacji niezbędnych dla określenia wysokości zobowiązania podatkowego. 12 lutego 2016 r. organ doręczył podatnikowi w trybie art. 150 Ord, decyzję określającą wysokość zobowiązania w podatku VAT za poszczególne miesiące 2009 r. 4 kwietnia 2016 r. pełnomocnik podatnika wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu, wniósł odwołanie od powyższej decyzji do DIS, wskazując na wystąpienie przedawnienia zobowiązania podatkowego. Podatnik zauważył, że doszło do naruszenia art. 121 Ord, w związku z niepoinformowaniem go o skierowaniu wniosków do władz włoskich. Ponadto, w jego ocenie informacje zagraniczne w żaden sposób nie mogły przyczynić się do realizacji celu postępowania i tym samym okres ich uzyskania nie może być traktowany jako zawieszający okres przedawnienia.

29 Nadpłata Art Za nadpłatę uważa się kwotę: 1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku; 2) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej; 3) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej; 4) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

30 Moment powstania nadpłaty Art Nadpłata powstaje, z zastrzeżeniem 2, z dniem: 1) zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej; 2) pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej; 3) zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej; 4) wpłacenia przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku; 5) zapłaty przez osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej. 2. Nadpłata powstaje z dniem złożenia: 1) zeznania rocznego - dla podatników podatku dochodowego; 1a) złożenia deklaracji rocznej - dla podatników specjalnego podatku węglowodorowego; 2) deklaracji podatku akcyzowego - dla podatników podatku akcyzowego; 3) deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy - dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych; 4) deklaracji kwartalnej dla podatku od towarów i usług - dla podatników podatku od towarów i usług dokonujących wpłat zaliczki na ten podatek.

31 Podstawowa stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%. Obniżona stawkę odsetek za zwłokę stanowi 50% stawki podstawowej, pod warunkiem spełnienia łącznie następujących warunków: 1) złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji; 2) zapłaty zaległości podatkowej w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty. Podwyższona stawkę odsetek stanowi 150% stawki podstawowej i jest stosowana do zaległości w VAT oraz podatku akcyzowym w przypadku: 1) zaniżenia zobowiązania, zawyżenia nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych w toku kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego, 2) korekty deklaracji: a) złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej, b) dokonanej w wyniku czynności sprawdzających - jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania, zawyżenia nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia 3) ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.

32 Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe Art. 26 Ord Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Zasadą jest odpowiedzialność majątkowa osobista

33 Odpowiedzialność małżonka Art. 29 Ord 1. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. 2. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem: 1) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej; 2) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu; 3) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka; 4) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji. 3. Przepisy 1 i 2 stosuje się odpowiednio do płatnika oraz inkasenta. Po terminie wskazanym w 2 odpowiedzialność małżonka jako członka rodziny z art. 111

34 Odpowiedzialność płatnika i inkasenta Art. 30 Ord 1. Płatnik, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 8, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony. 2. Inkasent, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 9, odpowiada za podatek pobrany a niewpłacony. 3. Płatnik lub inkasent odpowiada za należności wymienione w 1 lub 2 całym swoim majątkiem. 4. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi okoliczność, o której mowa w 1 lub 2, organ ten wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku. 5. Przepisów 1-4 nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika; w tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika.

35 Odpowiedzialność solidarna Art. 91. Do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych. Art Jeżeli, zgodnie z ustawami podatkowymi, podatnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, a zobowiązania te powstają w sposób przewidziany w art pkt 2, odpowiedzialnymi solidarnie są podatnicy, którym doręczono decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego. 3. Małżonkowie opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów na podstawie odrębnych przepisów ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz solidarna jest ich wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku od sumy dochodów małżonków, z zastrzeżeniem 3a. 3a. W razie śmierci jednego z małżonków, o których mowa w 3, drugi z małżonków ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz przysługuje mu wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku.

36 Odpowiedzialność następców prawnych A) Odpowiedzialność osób prawnych (oraz odpowiednio do osobowych spółek handlowych) - połączonych lub przejętych (art. 93 Ord) - przekształconych (art. 93a Ord) - podzielonych (art 93c Ord) B) Odpowiedzialność spadkobierców (art Ord)

37 Następstwo prawne przy przekształceniu Art. 93a. 1. Osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku: 1) przekształcenia innej osoby prawnej, 2) przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej - wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki. Przepisy stosuje się odpowiednio do osobowej spółki handlowej zawiązanej (powstałej) w wyniku przekształcenia: a) innej spółki niemającej osobowości prawnej, b) spółki kapitałowej.

38 Odpowiedzialność osób prawnych Osoby prawne przejmujące lub powstałe w wyniku podziału wstępują, z dniem podziału lub z dniem wydzielenia, we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątku. Przepis stosuje się, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie - także majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa.

39 Ograniczenie odpowiedzialności Odpowiedzialność osób prawnych przejmujących lub nowo zawiązanych jest ograniczona do wartości nabytych aktywów netto!

40 Odpowiedzialność spadkobierców Spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W sytuacji gdy na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.

41 Odpowiedzialność spadkobierców II Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe (art. 98 Ord). Organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji (art. 100 Ord).

42 Odpowiedzialność spadkobierców III Art Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy oraz oprocentowanie niezwróconych zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług naliczane są do dnia otwarcia spadku. Odsetki za zwłokę oraz oprocentowanie, o których mowa w 1, naliczane są nadal w przypadku niedotrzymania przez spadkobierców terminu płatności zobowiązań wynikających z decyzji o zakresie ich odpowiedzialności.

43 Odpowiedzialność osób trzecich rozdział 15 Ordynacji podatkowej W przypadkach określonych w ustawie solidarnie, całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem osoby trzecie. O odpowiedzialności orzeka organ podatkowy w drodze decyzji. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed: 1) upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania; 2) dniem doręczenia decyzji: a) określającej wysokość zobowiązania podatkowego, b) o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, c) w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, d) określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę; 3) dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji 4) dniem odstąpienia od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna, odstąpiono od zastosowania środków egzekucyjnych albo nie przystąpiono do egzekucji administracyjnej w wyniku uprawdopodobnienia braku możliwości uzyskania w toku egzekucji kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.

44 Kategorie osób trzecich a) rozwiedziony małżonek (art. 110 Ord) b) członek rodziny (art. 111 Ord) c) nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 112 Ord) d) jednoosobowa spółka prawa handlowego powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą (art. 112b Ord) e) firmujący działalność gospodarczą (art. 113 Ord) f) właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik rzeczy lub prawa związanego z działalnością gospodarczą (art. 114 Ord) g) dzierżawcy i użytkownicy nieruchomości (art. 114a Ord) h) wspólnicy spółki osobowej (cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej) (art. 115 Ord) i) członkowie zarządu spółek kapitałowych (art. 116 Ord) oraz organów zarządzających innych osób prawnych (art. 116a Ord) j) likwidatorzy, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd (art. 116b Ord) k) osoby prawne przejmujące lub powstałe w wyniku podziału (art. 117 Ord) l) gwarant i poręczyciel (art. 117a Ord) ł) podatnik wskazany w art. 105a ustawy o podatku od towarów i usług (art. 117b Ord)

45 Kategorie osób trzecich zakres odpowiedzialności I A) solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. B) solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności, do wysokości uzyskanych korzyści. C) solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach, do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. D) solidarnie z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

46 Kategorie osób trzecich zakres odpowiedzialności II E) solidarnie z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności. F) za zaległości podatkowe użytkownika powstałe w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez użytkownika, jeżeli dana rzecz lub prawo są związane z działalnością gospodarczą lub służą do jej prowadzenia, do równowartości rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem użytkowania. G) solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy lub użytkowania, jeżeli istnieją powiązania o charakterze rodzinnym, kapitałowym lub majątkowym. H) solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki powstałe gdy był w niej wspólnikiem.

47 Kategorie osób trzecich - odpowiedzialność członków zarządów I) solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu: 1) nie wykazał, że: a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; 2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Odpowiedzialność obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. J) solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podmiotu powstałe w czasie likwidacji.

48 Kategorie osób trzecich zakres odpowiedzialności IV K) solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe osoby prawnej dzielonej, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie także majątek osoby prawnej dzielonej, nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa, do wartości aktywów netto nabytych, wynikających z planu podziału. L) solidarnie z podatnikiem, płatnikiem, inkasentem, ich następcą prawnym lub osobą trzecią, za zobowiązanie wynikające z decyzji, która jest przedmiotem zabezpieczenia, wraz z odsetkami za zwłokę, oraz kosztami postępowania egzekucyjnego powstałymi w związku z wykonaniem tej decyzji do wysokości kwoty gwarancji lub poręczenia i w terminie wskazanym w gwarancji lub poręczeniu. Ł) podatnik-odbiorca solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego na jego rzecz dostawy towarów w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o podatku od towarów i usług (zgodnie z mechanizmem odwrotnego obciążenia ).

49 Ograniczenie w orzekaniu o odpowiedzialności podatkowej Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat, a w przypadku, o którym mowa w art. 117b 1 (odbiorca w VAT) jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym miała miejsce dostawa towarów, upłynęły 3 lata. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.

50 ZADANIE Na najbliższe zajęcia przygotuj omówienie wyroku wybranego sądu administracyjnego, dotyczącego odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe osób trzecich (art b Ordynacji podatkowej).