1. Świadczenia i zasiłki przedemerytalne przyznawane przez powiatowe urzędy pracy

Transkrypt

1 Wstęp ZASADY PRZYZNAWANIA I WYPŁACANIA ŚWIADCZEŃ PRZEDEMERYTALNYCH PRZEZ ZUS Z dniem 1 czerwca 2004 r. weszła w życie ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252), zwana dalej ustawą z 30 kwietnia 2004 r. Ustawa ta określa: zasady ustalania prawa do świadczeń przedemerytalnych przyznawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz tryb postępowania o przyznanie tych świadczeń, zasady przejmowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaty świadczeń i zasiłków przedemerytalnych przyznanych na podstawie przepisów ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, zasady wstrzymania wypłaty świadczeń i zasiłków przedemerytalnych z powodu zawieszenia i ustania prawa do tych świadczeń, szczegółowe zasady zawieszania świadczeń i zasiłków przedemerytalnych oraz zmniejszania ich wysokości z uwagi na osiąganie przychodu, warunki wymagane do uzyskania zasiłku pogrzebowego, przysługującego po śmierci osoby uprawnionej do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego albo członka jego rodziny. Przepisy ustawy z 30 kwietnia 2004 r. - w zależności od tego, jakich świadczeń dotyczą - można podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich obejmuje świadczenia i zasiłki przedemerytalne, których wypłatę Zakład Ubezpieczeń Społecznych przejął z powiatowych urzędów pracy. Druga grupa przepisów ustawy dotyczy wyłącznie uprawnień do świadczeń przedemerytalnych, które Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznaje na zasadach określonych w tej ustawie. Trzecia grupa przepisów skierowana jest zarówno do świadczeń przedemerytalnych przyznawanych na podstawie ustawy, jak i świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, do których prawo zostało ustalone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Są to przepisy regulujące zasady ustania i zawieszenia prawa do tych świadczeń i zasiłków oraz ich wypłaty. Od 1 czerwca 2004 r. weszły w życie przepisy ustawy dotyczące zasad przekazywania świadczeń i zasiłków przedemerytalnych z powiatowych urzędów pracy do terenowych jednostek organizacyjnych ZUS, natomiast przepisy dotyczące przyznawania i wypłaty świadczeń weszły w życie 1 sierpnia 2004 r. 1. Świadczenia i zasiłki przedemerytalne przyznawane przez powiatowe urzędy pracy Powiatowe urzędy pracy ustalały prawo do świadczeń przedemerytalnych, do których warunki zostały spełnione przed dniem 1 sierpnia 2004 r., jeżeli do tej daty zostały zgłoszone wnioski o ich przyznanie. Powiatowe urzędy pracy przyznają również świadczenia i zasiłki przedemerytalne, o których mowa w art. 150a i 150b ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o promocji zatrudnienia. Przepisy te - z mocy ustawy z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 164, poz. 1366) weszły w życie z dniem 1 listopada 2005 r.

2 2 2. Przejęcie przez ZUS zadań związanych z przyznawaniem i wypłatą świadczeń i zasiłków przedemerytalnych Od 1 sierpnia 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przejął wypłatę wszystkich świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, ustalonych i wypłacanych na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz świadczeń przedemerytalnych przyznanych na zasadach określonych w przepisach o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Oznacza to, że począwszy od dnia 1 sierpnia 2004 r. świadczenia i zasiłki przedemerytalne przyznane na zasadach określonych w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu stały się świadczeniami w rozumieniu ustawy z 30 kwietnia 2004 r., z tym że zachowana została wysokość tych świadczeń. Należy wskazać, że przepis art. 150d ustawy o promocji zatrudnienia przewiduje możliwość ponownego ustalenia wysokości tych świadczeń. Również świadczenia i zasiłki przedemerytalne przyznane na podstawie art. 150a i 150b ustawy o promocji zatrudnienia, przysługujące za okres od dnia 1 sierpnia 2004 r., wypłacane są na zasadach i w trybie obowiązującym począwszy od tej daty, a więc na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. Z tym bowiem dniem te świadczenia i zasiłki przedemerytalne stają się odpowiednio świadczeniami i zasiłkami przedemerytalnym w rozumieniu tej ustawy. 3. Warunki wymagane do przyznania świadczenia przedemerytalnego od 1 sierpnia 2004 r. Zgodnie z przepisami ustawy z 30 kwietnia 2004 r. świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie, która: 1) spełnia warunki do przyznania świadczenia przedemerytalnego określone w art. 2 ust.1 ustawy (omówione niżej), 2) pobierała zasiłek dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, przez co najmniej 6 miesięcy, 3) po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest nadal zarejestrowana jako bezrobotna, 4) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, 5) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w okresie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, 6) złoży wniosek w ciągu 14 dni od ustania zatrudnienia, w tym w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych albo innej pracy zarobkowej, jeżeli w okresie pobierania zasiłku wykonywała inną pracę zarobkową lub zatrudnienie w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo była zatrudniona w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, a wykonywanie jednej z tych prac ustało po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Warunki określone w art. 2 ust. 1 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. Zgodnie z wymienionym przepisem prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która: 1) do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta oraz 61 lat - mężczyzna oraz posiada okres

3 3 uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 2) do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub 3) do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową, i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta i 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 4) zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat oraz do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta i 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 5) do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub 6) do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn. Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje również osobom, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, w brzmieniu ustalonym przepisami ustawy z 30 kwietnia 2004 r. Okres uprawniający do emerytury określają przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U nr 39, poz. 353 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną. Oznacza to, iż przy ustalaniu okresu uprawniającego do emerytury uwzględnia się okresy składkowe oraz okresy nieskładkowe, a jeśli tak ustalony wymiar okresów jest niewystarczający do ustalenia wymaganego okresu w zakresie niezbędnym uwzględnia się także okresy pracy w gospodarstwie rolnym lub prowadzenia tego gospodarstwa (tzw. okresy uzupełniające). Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Przy ustalaniu okresu uprawniającego do świadczenia przedemerytalnego dla płatników składek zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe (poczynając od 1 stycznia 1999 r.), czy też na ubezpieczenie społeczne (do 31 grudnia 1998 r. włącznie) oraz osób z nimi współpracujących, nie uwzględnia się okresów, za które nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom w tym okresie. Przy ustalaniu wymaganego okresu uwzględnia się również okresy ubezpieczenia za granicą. Chodzi tu o okresy przebyte w państwach, z którymi łączy Polskę dwustronna

4 4 umowa w zakresie zabezpieczenia społecznego oraz o okresy przebyte na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W przypadku gdy okresy składkowe, nieskładkowe i uzupełniające zbiegają się w czasie, przy ustalaniu wymaganego okresu uwzględnia się okres korzystniejszy. Posiadanie statusu osoby bezrobotnej Osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. musi posiadać status osoby bezrobotnej oraz mieć prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Zgodnie z przepisami ustawy o promocji zatrudnienia bezrobotny to osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie, albo innej pracy zarobkowej, bądź jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieucząca się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły albo w szkole wyższej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli: ukończyła 18 lat, nie ukończyła 60 lat - kobieta lub 65 lat - mężczyzna, nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie, nie podjęła pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego, nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego

5 5 wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek ustawowego okresu jego pobierania, nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego wymienionego w art. 70 ust. 6 ustawy. Posiadanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych Jak już wyżej wspomniano - pobieranie zasiłku dla bezrobotnych jest warunkiem koniecznym do przyznania świadczenia przedemerytalnego na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych nabywa osoba posiadająca status bezrobotnego, która w okresie 18 miesięcy poprzedzających zarejestrowanie się w powiatowym urzędzie pracy, łącznie przez okres co najmniej 365 dni: była zatrudniona (bez względu na wymiar czasu pracy) i osiągała wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy. Przy ustalaniu rocznego okresu zatrudnienia nie uwzględnia się urlopów bezpłatnych trwających łącznie dłużej niż 30 dni, wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, jeżeli osiągała z tego tytułu dochód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, świadczyła usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo współpracowała przy wykonywaniu tych umów, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, opłacała składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, wykonywała pracę w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, wykonywała pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, będąc członkiem tej spółdzielni, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, opłacała składkę na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej lub z którym Unia Europejska nie zawarła umowy o swobodzie przepływu osób, była zatrudniona za granicą przez okres co najmniej 365 dni, w okresie 18 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy, i przybyła do Rzeczypospolitej Polskiej jako repatriant, była zatrudniona, pełniła służbę lub wykonywała inną pracę zarobkową i osiągała wynagrodzenie lub dochód, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy. Do okresu 365 dni wymaganych do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych zalicza się również okresy: zasadniczej służby wojskowej, nadterminowej zasadniczej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego absolwentów szkół wyższych, służby wojskowej pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, ćwiczeń wojskowych, okresowej służby wojskowej oraz zasadniczej służby w obronie cywilnej i służby zastępczej, a także służby w charakterze funkcjonariusza, o której mowa w ustawie z 18 lutego

6 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U nr 8, poz. 67 z późn. zm.), urlopu wychowawczego udzielonego na podstawie odrębnych przepisów, pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy lub służby, renty szkoleniowej oraz przypadające po ustaniu zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej albo zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności okresy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli podstawę wymiaru tych zasiłków i świadczenia stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, po odliczeniu kwoty składek na ubezpieczenia społeczne należne od pracownika, inne, za które opłacana była składka na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, jeżeli podstawę wymiaru składek stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, za które przyznano odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy lub stosunku służbowego oraz okres, za który wypłacono pracownikowi odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje również bezrobotnym zwolnionym z zakładów karnych i aresztów śledczych, zarejestrowanym w okresie 30 dni od dnia zwolnienia, jeżeli suma okresów zaliczonych do 365 dni przypadających w ciągu 18 miesięcy przed ostatnim pozbawieniem wolności oraz wykonywania pracy w okresie pozbawienia wolności wynosiła co najmniej 365 dni, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę przed pozbawieniem wolności oraz 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę w okresie pozbawienia wolności. Do okresu wymaganego do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych zalicza się także okresy zatrudnienia w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub w państwach, z którymi Unia Europejska zawarła porozumienie o swobodnym przepływie osób, na zasadach określonych w przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od daty zarejestrowania się w urzędzie pracy, chyba że zajdą okoliczności wymienione w art. 75 ustawy o promocji zatrudnienia, tj.: bezrobotny odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych - wówczas prawo do zasiłku przysługuje po upływie 90 dni, w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w powiatowym urzędzie pracy bezrobotny rozwiązał stosunek pracy lub stosunek służbowy za wypowiedzeniem albo na mocy porozumienia stron, chyba że porozumienie stron nastąpiło z powodu upadłości, likwidacji pracodawcy lub zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy albo rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego za wypowiedzeniem lub na mocy porozumienia stron nastąpiło z powodu zmiany miejsca zamieszkania - wówczas prawo do zasiłku przysługuje po upływie 90 dni od dnia zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy, w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy zainteresowany spowodował rozwiązanie ze swej winy stosunku pracy lub stosunku służbowego bez wypowiedzenia - wówczas prawo do zasiłku przysługuje po upływie 180 dni od dnia zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy,

7 7 bezrobotny otrzymał przewidziane w odrębnych przepisach świadczenie w postaci jednorazowego ekwiwalentu pieniężnego za urlop górniczy, jednorazowej odprawy socjalnej, zasiłkowej, pieniężnej po zasiłku socjalnym, jednorazowej odprawy warunkowej lub odprawy pieniężnej bezwarunkowej - wówczas prawo do zasiłku przysługuje po upływie okresu, za który otrzymał ekwiwalent lub odprawę, bezrobotny otrzymał odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę - wówczas prawo do zasiłku przysługuje po upływie okresu, za który otrzymał odszkodowanie. Przypominamy, iż zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. do 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, od którego uzależnione jest prawo do świadczenia przedemerytalnego, wlicza się: okresy, za które zgodnie z art. 75 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia prawo do zasiłku dla bezrobotnych nie przysługiwało, okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych podjętego w tym okresie. Należy zaznaczyć, że w przypadku gdy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa ustanie po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli wniosek o przyznanie tego świadczenia zostanie złożony w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia ustania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. 4. Postępowanie w sprawie świadczenia przedemerytalnego przyznawanego przez ZUS Świadczenie przedemerytalne przyznawane jest na wniosek zgłoszony przez osobę ubiegającą się o to świadczenie. Wniosek powinien być złożony w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby, przy czym za miejsce zamieszkania uważa się miejsce ostatniego zameldowania na pobyt stały. Wniosek o świadczenie Wniosek o świadczenie przedemerytalne musi zawierać: imię i nazwisko osoby zainteresowanej, datę jej urodzenia, numer ewidencyjny PESEL, numer identyfikacji podatkowej NIP, serię i numer dowodu osobistego lub paszportu, dane adresowe (adres zameldowania na pobyt stały oraz adres zamieszkania lub do korespondencji - jeśli są inne niż adres stałego pobytu), wskazanie dyspozycji co do przekazywania świadczenia na rachunek w banku lub za pośrednictwem urzędu pocztowego, albo spółdzielczej kasy oszczędnościowokredytowej, podpis osoby uprawnionej do zgłoszenia wniosku. Ponadto osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne składa oświadczenia, które stanowią podstawę do ustalenia okoliczności istotnych dla przyznania świadczenia przedemerytalnego. Obejmują one informacje dotyczące: posiadania (aktualnie lub w przeszłości) uprawnień do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej, renty rodzinnej lub uposażenia w stanie spoczynku; pobierania świadczeń o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych; osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia, służby, innej pracy zarobkowej lub z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz wysokości miesięcznego przychodu, prawa własności,

8 8 współwłasności lub posiadania nieruchomości rolnej oraz jej powierzchni ustalonej w hektarach przeliczeniowych oraz informację o ustaleniu kapitału początkowego (ze wskazaniem oddziału, który ustalił wysokość tego kapitału oraz numeru sprawy) i zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia, ze wskazaniem oddziału. Jak już wcześniej wspomniano, osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne wniosek o to świadczenie zobowiązana jest zgłosić w terminie nieprzekraczającym 30 dni od wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Jest to warunek wymagany do przyznania świadczenia. W szczególnie uzasadnionych wypadkach organ rentowy - na wniosek osoby zainteresowanej - może przywrócić termin na złożenie tego wniosku. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne wykonywała zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia albo zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, które to zatrudnienie i prace są wliczane do 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych (przypominamy, że jest to warunek wymagany do przyznania świadczenia przedemerytalnego), a praca ta lub zatrudnienie ustaną po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, wniosek o świadczenie przedemerytalne należy złożyć w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od ich ustania. Termin ten nie podlega przywróceniu. Przykład Osoba ubiegająca się o świadczenie wykonuje zatrudnienie w ramach robót publicznych i zatrudnienie to ustanie po upływie miesiąca od upływu 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych - wówczas wniosek o świadczenie przedemerytalne musi być zgłoszony w terminie 14 dni od ustania tej pracy. Do wniosku muszą być dołączone odpowiednie dokumenty lub oświadczenia stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie żądanego świadczenia i ustalenie jego wysokości. Wymagane dokumenty Pierwsza grupa dokumentów, które należy dołączyć do wniosku o świadczenie przedemerytalne to dowody uzasadniające prawo do tego świadczenia, a więc: świadectwo pracy zwierające podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego, dokument pozwalający na ustalenie przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy, jeżeli świadectwo pracy nie będzie potwierdzało tych okoliczności, postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości - w przypadku osób, które prowadziły pozarolniczą działalność, dokument wydany przez powiatowy urząd pracy poświadczający: co najmniej 6- miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, fakt aktualnego zarejestrowania jako bezrobotny oraz potwierdzenie, iż w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych wnioskodawca - bez uzasadnionej przyczyny - nie odmówił przyjęcia propozycji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, dokument potwierdzający wykonywanie innej pracy zarobkowej w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia (art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r.), zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o dacie zarejestrowania osoby, która utraciła prawo do renty (data zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy rzutuje na ustalenie, czy rejestracja została dokonana w terminie 30 dni od ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy), świadectwo pracy potwierdzające fakt zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, decyzja wydana przez powiatowy urząd pracy o utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych w przypadku osób, które utraciły to prawo z powodu upływu okresu, na

9 9 jaki zasiłek został przyznany (decyzję taką powinna przedłożyć osoba, której przysługuje 6-miesięczny zasiłek dla bezrobotnych i której urząd po upływie okresu, na jaki został przyznany zasiłek, wyda decyzję o utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych; osoba, której przysługuje zasiłek dla bezrobotnych przez dłuższy okres, np. 12 miesięcy, a która po upływie 6 miesięcy pobierania tego zasiłku zamierza zgłosić wniosek o świadczenie przedemerytalne, powinna przedłożyć dokument potwierdzający fakt pobierania zasiłku dla bezrobotnych przez 6 miesięcy), dowody potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe oraz ewentualnie okresy pracy w gospodarstwie rolnym. Na potwierdzenie okresów składkowych i nieskładkowych należy dołączyć dowody potwierdzające przebycie tych okresów, a więc m.in. zaświadczenia, świadectwa pracy, legitymacje ubezpieczeniowe itp. Gdy brak jest możliwości przedstawienia dokumentów z powodu likwidacji zakładu pracy, zniszczenia dokumentów, okresy przypadające przed 15 listopada 1991 r. można udowadniać zeznaniami świadków. Świadkowie składają zeznania na druku ZUS Rp 8. Brak któregokolwiek ze wskazanych dokumentów lub też nieprzedłożenie go w terminie wyznaczonym przez organ rentowy skutkuje wydaniem decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego. Ponadto do wniosku o świadczenie przedemerytalne powinny być dołączone dokumenty wymagane do ustalenia wysokości emerytury. Chodzi tu o dokumenty, które pozwolą na ustalenie w przyszłości (z chwilą spełnienia warunków) podstawy wymiaru emerytury, a więc: zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7), legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy, kserokopie kart wynagrodzeń czy też inne dokumenty potwierdzone przez archiwum. Jeżeli wnioskodawca ma ustalony kapitał początkowy lub też miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, w Zakładzie znajdują się dokumenty potwierdzające wysokość zarobków uzyskanych w okresie wybranym do ustalenia podstawy wymiaru renty lub kapitału. W takim przypadku wystarczające jest przedłożenie dokumentacji uzupełniającej (jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie podlegała ubezpieczeniom po ustaleniu kapitału lub przyznaniu renty). Brak tych dokumentów nie stanowi przeszkody do przyznania świadczenia przedemerytalnego. Decyzja w sprawie świadczenia przedemerytalnego Decyzję w sprawie świadczenia przedemerytalnego wydaje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania, a więc oddział lub inspektorat ZUS, w którym osoba ubiegająca się o to świadczenie złożyła stosowny wniosek. W decyzji tej organ rentowy stwierdza, że przyznaje prawo do tego świadczenia lub odmawia jego przyznania. W przypadku decyzji odmownej organ rentowy zobowiązany jest wskazać podstawę prawną i uzasadnienie odmowy. W decyzji przyznającej świadczenie organ rentowy wskazuje podstawę prawną przyznania oraz termin płatności świadczenia przedemerytalnego, a także jego wysokość. Nadaje również numer świadczenia, na który należy się powoływać w razie korespondencji z oddziałem. Środki odwoławcze Od decyzji organu rentowego przysługują środki odwoławcze przewidziane w ustawie systemowej dla decyzji w sprawach emerytur i rent (art. 83). Od decyzji w sprawach świadczeń przedemerytalnych zainteresowanemu przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych,

10 10 właściwego ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy. Odwołanie do sądu przysługuje również w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie przedemerytalne. Termin na wniesienie odwołania wynosi miesiąc od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się na piśmie do organu rentowego lub ustnie do protokołu sporządzonego przez organ, który wydał zaskarżaną decyzję. Jeżeli organ rentowy uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu. Jeżeli natomiast odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione, ZUS przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. W dalszej części postępowanie odwoławcze toczy się według zasad określonych w Kodeksie postępowania cywilnego. Od wyroku sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli strona skarżąca nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie dwutygodniowym od ogłoszenia sentencji wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia. 5. Ustalenie prawa do świadczenia przedemerytalnego Prawo do świadczenia przedemerytalnego ustala się od następnego dnia po dniu złożenia wniosku wraz z wymaganymi dokumentami. Podkreślić należy, iż prawo do świadczenia przedemerytalnego nie może być ustalone wcześniej, niż od dnia przypadającego po dniu, w którym przedstawiono ostatni dokument uzasadniający uzyskanie tego prawa. Osoba uprawniona do świadczenia przedemerytalnego ma możliwość wycofania wniosku o świadczenie przedemerytalne. Wycofanie wniosku i jego umorzenie następuje w trybie art. 116 ust. 2 ustawy emerytalnej, mających odpowiednie zastosowanie z mocy art. 11 ustawy z 30 kwietnia 2004 r., co oznacza, że wniosek można wycofać w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji. Po upływie tego terminu decyzja staje się prawomocna (chyba że została zaskarżona przez uprawnionego). Decyzję w sprawie świadczenia przedemerytalnego wydaje i świadczenie to wypłaca organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do tego świadczenia. Świadczenie przedemerytalne wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminie płatności wskazanym w decyzji organu rentowego. Świadczenie przedemerytalne za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę dni w miesiącu kalendarzowym, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni, za które przysługuje świadczenie. Przykład Świadczenie przedemerytalne w kwocie 670 zł przysługuje od 15 lutego 2005 r. Kwotę świadczenia należy podzielić przez 28 (670 zł : 28 = 23,93 zł), a następnie pomnożyć przez 14. W lutym 2005 r. uprawnionemu przysługuje świadczenie przedemerytalne w kwocie 335,02 zł (14 x 23,93 zł).

11 11 Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. nie przewiduje możliwości ustalenia i wypłaty tzw. niezrealizowanych świadczeń. Tak więc, w przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne umrze przed ustaleniem prawa do tego świadczenia, postępowanie w sprawie świadczenia podlega umorzeniu. Postępowanie o świadczenie, niezakończone do dnia zgonu osoby ubiegającej się o takie świadczenie, podlega umorzeniu na podstawie art. 116 ust. 1b ustawy emerytalnej, mającego zastosowanie w sprawach o świadczenie przedemerytalne. 6. Wysokość świadczenia przedemerytalnego Świadczenie przedemerytalne ustalane na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. przysługuje w wysokości wynoszącej 670 zł. Jeżeli świadczenie to przyznawane jest osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc osobie, która prawo do tego świadczenia nabyła na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 30 kwietnia 2004 r., wysokość tego świadczenia ustalana jest w kwocie renty, nie wyższej jednak niż 670 zł. Świadczenie przedemerytalne podlega okresowej waloryzacji, która przeprowadzana jest na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie emerytalnej. 7. Wypłata świadczenia i zasiłku przedemerytalnego Przepisy ustawy z 30 kwietnia 2004 r. określające zasady wypłaty świadczeń dotyczą świadczeń przedemerytalnych przyznanych na podstawie przepisów ustawy, a także świadczeń przedemerytalnych i zasiłków przedemerytalnych przyznanych na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Świadczenia przedemerytalne przyznane na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. wypłaca się w terminie płatności wskazanym w decyzji przyznającej to świadczenie, natomiast świadczenia i zasiłki przedemerytalne przejęte przez Zakład z powiatowych urzędów pracy, wypłaca się w terminie płatności wskazanym w zawiadomieniu, które ZUS zobowiązany jest wysłać do każdego uprawnionego. 8. Ustanie i zawieszenie prawa do świadczenia i zasiłku przedemerytalnego Ustanie prawa do świadczenia i zasiłku przedemerytalnego Prawo do świadczenia i zasiłku przedemerytalnego ustaje w przypadku zaistnienia jednej z okoliczności wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy z 30 kwietnia 2004 r., a więc: na wniosek osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne, w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę, z dniem nabycia prawa własności lub objęcia w posiadania nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe, wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. Wniosek osoby uprawnionej W myśl art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy, prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ustaje na wniosek osoby uprawnionej do tego świadczenia (zasiłku). Jeżeli osoba, której prawo ustało wskutek zgłoszenia takiego wniosku będzie chciała ponownie uzyskać prawo do świadczenia przedemerytalnego, będzie musiała spełnić wszystkie warunki wymagane do jego przyznania, tak jakby ubiegała się o to świadczenie po raz pierwszy. Ponowne ustalenie prawa do zasiłku przedemerytalnego nie jest oczywiście możliwe. Omawiana ustawa nie przewiduje bowiem przyznawania tych zasiłków.

12 12 Nabycie prawa do emerytury Prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ustaje także w przypadku nabycia przez osobę uprawnioną do jednego z tych świadczeń prawa do emerytury. Osoba ta może bowiem w każdej chwili złożyć wniosek o przyznanie emerytury, a jeżeli spełni warunki wymagane do jej przyznania, ZUS ustali prawo od dnia spełnienia wszystkich wymaganych warunków, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek o emeryturę. W takim przypadku prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ustaje w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, a wstrzymanie ich wypłaty następuje od dnia przyznania emerytury. Osiągnięcie wieku emerytalnego Prawo do świadczenia oraz zasiłku przedemerytalnego ustaje w dniu poprzedzającym dzień osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Dzień ten jest również ostatnim dniem, za który przysługuje wypłata świadczenia lub zasiłku. Organ rentowy zobowiązany jest do wszczęcia z urzędu postępowania o przyznanie emerytury. Odpowiednia regulacja nakładająca na organ rentowy ten obowiązek została wprowadzona w art. 116 ustawy emerytalnej. Postępowanie powinno zostać wszczęte w terminie dwóch miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym uprawniony osiągnie wiek emerytalny. Do zainteresowanego zostanie wysłany formularz wniosku ZUS Rp-1 wraz z informacją o wstrzymaniu wypłaty zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. W informacji tej zostanie wyznaczony termin na złożenie wniosku, który nie powinien być późniejszy niż miesiąc, w którym zostanie osiągnięty wiek emerytalny. Zainteresowany zostanie też poinformowany o konieczności przedłożenia brakujących dokumentów, wymaganych do przyznania emerytury (np. zaświadczenia o zarobkach). Nabycie nieruchomości rolnej Osoba pobierająca świadczenie lub zasiłek przedemerytalny zobowiązana jest powiadomić organ rentowy o nabyciu prawa własności lub objęciu w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe. Wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od dnia nabycia lub objęcia w posiadanie tej nieruchomości. Osoba, która nabyła tą nieruchomość ma obowiązek przedłożyć zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego stwierdzające, iż jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej oraz określające powierzchnię użytków rolnych tej nieruchomości w hektarach przeliczeniowych. Jeżeli osoba taka jest współwłaścicielem nieruchomości rolnej zobowiązana jest do przedstawienia zaświadczenia stwierdzającego jej udział w nieruchomości wyrażony w hektarach przeliczeniowych. Śmierć osoby uprawnionej Prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ustaje z chwilą śmierci osoby uprawnionej. Zawieszenie prawa do świadczenia i zasiłku przedemerytalnego Ustawa przewidziała dwa przypadki, w których prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ulega zawieszeniu z przyczyn innych niż osiąganie przychodu. Zawieszenie prawa do świadczenia (zasiłku) oznacza okresowe wstrzymanie jego wypłaty, trwające od dnia zaistnienia okoliczności powodującej zawieszenie prawa do dnia ustania tej okoliczności. Okolicznościami powodującymi zawieszenie prawa do świadczenia (zasiłku)

13 13 przedemerytalnego są: nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty inwalidzkiej albo podjęcie wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej. Nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu w przypadku nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wstrzymanie wypłaty świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego następuje poczynając od dnia nabycia prawa do tej renty. Oznacza to, że prawo do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego podlega zawieszeniu w przypadku nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej na podstawie: ustawy emerytalnej (w tym renty szkoleniowej i renty przyznanej na podstawie art. 82 tej ustawy), ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz z późn. zm.), w tym także renty szkoleniowej, ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. nr 199, poz z późn. zm.), ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz członków ich rodzin (Dz.U nr 9, po. 78 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U nr 42, poz. 371 z późn. zm.). Nabycie prawa do renty inwalidzkiej Prawo do zasiłku lub świadczenie przedemerytalnego ulega także zawieszeniu w przypadku nabycia prawa do renty inwalidzkiej. Zasady dotyczące zawieszenia tego prawa, omówione dla przypadku nabycia uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy, stosuje się odpowiednio. Za rentę inwalidzką uważa się np. wojskową rentę inwalidzką czy też rolniczą rentę inwalidzką. Podjęcie wypłaty renty strukturalnej Prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego zawiesza się także w przypadku podjęcia wypłaty renty strukturalnej, tj. renty przyznanej na podstawie ustawy z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie (Dz.U. nr 52, poz. 359 z późn. zm.) lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej. Wstrzymanie wypłaty świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego następuje od dnia podjęcia wypłaty renty. W przypadku ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej, organ rentowy podejmie wypłatę świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego od dnia przypadającego po dniu, w którym ustało to prawo, chyba że zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do świadczenia (np. została przyznana emerytura albo zainteresowany osiągnął wiek emerytalny). Przykład 1 52-letnia kobieta uprawniona do świadczenia przedemerytalnego zgłosiła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Spełniła wszystkie warunki wymagane do przyznania renty, a więc udowodniła wymagany okres składkowy i nieskładkowy a niezdolność do pracy powstała w ciągu 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. ZUS przyznał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres 1 roku. Jednocześnie - od dnia, od którego została

14 14 przyznana ta renta - ZUS wstrzymał wypłatę świadczenia przedemerytalnego. Po upływie tego roku uprawniona może wnioskować o ustalenie prawa do renty na dalszy okres albo o podjęcie wypłaty świadczenia przedemerytalnego. Przykład 2 64-letni mężczyzna uprawniony do świadczenia przedemerytalnego złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Spełnił wszystkie warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. ZUS przyznał mu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 1 roku. Po upływie terminu, na jaki została przyznana renta, uprawniony nie będzie mógł wnioskować o podjęcie wypłaty świadczenia przedemerytalnego. Będzie miał bowiem ukończony wiek 65 lat, a z chwilą gdy mężczyzna uprawniony do świadczenia przedemerytalnego ukończy ten wiek - prawo do świadczenia ustaje. Z dniem osiągnięcia wieku emerytalnego zainteresowany ten nabędzie prawo do emerytury. Wstrzymanie wypłaty świadczeń i zasiłków przedemerytalnych Wstrzymanie wypłaty świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego z powodu zawieszenia lub ustania prawa następuje od dnia: nabycia prawa do emerytury, nabycia prawa własności (współwłasności) lub objęcia w posiadanie nieruchomości rolnej, nabycia prawa do renty inwalidzkiej, podjęcia wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej. Jeżeli jednak wstrzymanie wypłaty świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego nie jest możliwe od tej daty, zostanie ona wstrzymana od najbliższego możliwego terminu płatności. Przykład Zainteresowany pobierający świadczenie przedemerytalne wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury w wieku 60 lat. Oddział ZUS odmówił przyznania emerytury ze względu na to, iż zainteresowany nie udowodnił wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach. Zainteresowany odwołał się od decyzji oddziału ZUS do sądu, który zmienił decyzję oddziału ZUS i przyznał emeryturę od osiągnięcia wieku 60 lat. W omawianym przypadku nie było możliwe wstrzymanie wypłaty świadczenia przedemerytalnego od dnia nabycia prawa do emerytury. Wykonując wyrok sądu o przyznanie emerytury oddział ZUS wstrzyma wypłatę świadczenia przedemerytalnego od najbliższego możliwego terminu płatności. Obowiązki uprawnionego Osoba pobierająca świadczenie lub zasiłek przedemerytalny jest obowiązana zawiadomić organ rentowy wypłacający to świadczenie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do tego świadczenia. Świadczenie lub zasiłek przedemerytalne pobrane po zaistnieniu jednej z wymienionych okoliczności są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi w trybie art. 138 i następnych ustawy emerytalnej. Jeżeli osoba pobierająca zasiłek lub świadczenie przedemerytalne nie powiadomiła organu rentowego o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do zasiłku lub świadczenia, organ ten uprawniony jest do dochodzenia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń za okres, za który zostały one pobrane, nie dłużej niż za 3 lata. W przypadku zaś gdy osoba uprawniona powiadomiła organ rentowy o zaistnieniu okoliczności skutkujących ustaniem prawa do świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego, a organ ten nadal wypłacał to świadczenie (zasiłek) - zwrotowi podlegają kwoty nienależnie pobranych świadczeń za okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

15 15 9. Zbieg prawa do świadczeń W razie nabycia przez osobę uprawnioną do świadczenia prawa do renty rodzinnej lub uposażenia rodzinnego, wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez uprawnionego. Oznacza to, że osoba uprawniona do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, która w okresie ich pobierania nabędzie prawo do renty rodzinnej, może wybrać, które świadczenia chce pobierać. W przypadku braku takiego wyboru - ZUS będzie wypłacał świadczenie wyższe. Wstrzymanie wypłaty świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego nastąpi od dnia, od którego przysługuje prawo do wypłaty renty rodzinnej. Przykład Kobieta uprawniona do świadczenia przedemerytalnego występuje z wnioskiem o ustalenie prawa do renty rodzinnej po mężu i o podjęcie wypłaty renty rodzinnej jako świadczenia korzystniejszego kwotowo. Oddział ZUS podejmie wypłatę renty rodzinnej, a wypłatę świadczenia przedemerytalnego zawiesi. Wstrzymanie wypłaty świadczenia przedemerytalnego nastąpi od dnia, od którego przysługuje prawo do wypłaty renty rodzinnej. Wdowa może w każdej chwili złożyć wniosek o wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej i podjęcie wypłaty świadczenia przedemerytalnego (jeśli jest nadal uprawniona do tego świadczenia, a więc np. nie nabyła nieruchomości rolnej albo nie ukończyła 60 lat). 10. Zawieszanie prawa do świadczenia i zasiłku przedemerytalnego oraz zmniejszanie ich wysokości z uwagi na osiąganie przychodu Począwszy od 1 sierpnia 2004 r. obowiązują zasady zawieszania i zmniejszania wysokości świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, określone w art. 5 i 6 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. Przychód powodujący zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń i zasiłków przedemerytalnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesi lub zmniejszy wysokość świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego w przypadku gdy osoba uprawniona do jednego z tych świadczeń podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania działalności określonej w ustawie systemowej lub osiąga przychód z tytułu służby pełnionej w tzw. służbach mundurowych (Policja, Wojsko, Straż Pożarna itd.). Przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia i zasiłku przedemerytalnego stosuje się art. 104 ustawy emerytalnej. Na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych nie wpływa przychód uzyskany z tytułu działalności wykonywanej przed ustaleniem prawa do jednego z tych świadczeń, a także przychód uzyskany z tytułu działalności wykonywanej przed dniem przejęcia tych świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, tj. przed 1 sierpnia 2004 r. Kwoty przychodu wpływające na zawieszenie świadczeń i zasiłków przedemerytalnych lub zmniejszenie ich wysokości Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. wprowadziła dwa progi zarobkowe. Pierwszy z nich określa dopuszczalną kwotę przychodu. Jest to kwota stanowiąca 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych. W roku 2004 przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 2289,57 zł, a zatem od 1 marca 2005 r. miesięczna dopuszczalna kwota przychodu wynosi 1144,80 zł. Druga z tych kwot to graniczna kwota przychodu, ustalana wskaźnikiem 70% wskazanego wyżej wynagrodzenia. Aktualnie wynosi ona 1602,70 zł.