Wydanie czwarte 2013 SZCZEPIONKI. a Twoje dziecko VACCINE EDUCATION CENTER CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH Polish Baby Book.

Transkrypt

1 Wydanie czwarte 2013 SZCZEPIONKI a Twoje dziecko VACCINE EDUCATION CENTER CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH Polish Baby Book.indd 1 4/21/16 7:3

2 SZCZEPIONKI a Twoje dziecko VACCINE EDUCATION CENTER CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH VEC0022 Polish Baby Book.indd 2-3

3 Spis treści Wprowadzenie...5 Jak działają szczepionki?...6 Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B...8 Szczepionka przeciwko pneumokokom...10 Szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i ze składnikiem bezkomórkowym przeciwko krztuścowi (DTaP)...12 Błonica...12 Tężec...14 Krztusiec...16 Szczepionka przeciwko wirusowi Haemophilus influenzae typu b (Hib)...18 Szczepionka przeciwko polio...20 Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR)...22 Odra...22 Świnka...23 Różyczka...24 Szczepionka przeciwko ospie wietrznej...26 Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu A...28 Szczepionka przeciwko grypie...30 Szczepionka przeciwko rotawirusowi...32 W 1987 r. Susumu Tonegawa zdobył nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Został zaproszony do Sztokholmu, gdzie przyjęto go z honorami i podczas wspaniałej, uroczystej ceremonii wręczono mu najważniejszą na świecie nagrodę za odkrycia naukowe. Kiedy dr Tonegawa wrócił do siebie do Bostonu, miejscowy reporter zapytał go o wrażenia z uroczystości. Była niczym w porównaniu z narodzinami mojego syna, odpowiedział doktor. Dzieci są naszą największą nagrodą. A my, jako rodzice, chcemy robić wszystko, co najlepsze dbać o nie i chronić przed złem. Oczekuje się od nas, że tuż po przyjściu naszych dzieci na świat podamy im szczepionki. Mówi się nam, że szczepionki uchronią je przed zapaleniem płuc, zakażeń układu krwionośnego, zapaleniem opon mózgowych i innymi poważnymi infekcjami. W pierwszych dwóch dniach życia dzieci otrzymają zastrzyk ze szczepionką przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. W pierwszych dwóch miesiącach dzieci dostają nawet do pięciu zastrzyków zawierających siedem szczepionek. Niektórym rodzicom te wszystkie zastrzyki mogą się wydawać zbytnim obciążeniem. Pytają: Czym są szczepionki?, Jak działają szczepionki?, Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zarazi się którąś z chorób, przed którymi szczepionki chronią? i najważniejsze: Czy szczepionki są dla mojego dziecka bezpieczne? W tej książeczce wyjaśnimy, jak się robi szczepionki i w jaki sposób szczepionki chronią nasze dzieci przed chorobami. Mając większą wiedzę o szczepionkach i chorobach, którym zapobiegają, zrozumiesz, dlaczego lekarz tak mocno je zaleca. Częste pytania i wątpliwości na temat szczepionek...34 Kalendarz szczepień...38 Bibliografia...39 Tabela szczepień VEC0022 Polish Baby Book.indd 4-5

4 Jak działają szczepionki? Ponieważ ospa wietrzna w niektórych przypadkach prowadziła do hospitalizacji lub zgonów dzieci, stworzono szczepionkę, która miała temu zapobiegać. W szczepionce przeciwko ospie wietrznej, jak we wszystkich szczepionkach, oddzielono tę część wirusa ospy wietrznej, która sprawia, że dzieci chorują (część patogenną, inaczej zjadliwą) od części, która je uodparniała (części immunogennej). Szczepionkę stworzono przez przeniesienie naturalnego wirusa ospy wietrznej do hodowli w wyspecjalizowanych komórkach w laboratorium. W miarę, jak poprawiała się zdolność rozwoju wirusa w komórkach laboratoryjnych, pogarszała się jego zdolność rozwoju w organizmach dzieci. Co to jest odporność? Aby wyjaśnić, co rozumiemy pod pojęciem odporność, posłużymy się przykładem ospy wietrznej. Zanim powstała szczepionka przeciwko ospie wietrznej, prawie wszystkie dzieci chorowały na tę chorobę. Niektóre dzieci miały bardzo łagodne objawy choroby. U większości dzieci ospa wietrzna dawała objawy umiarkowane, które obejmowały pojawienie się około pęcherzy, gorączkę i intensywne swędzenie, trwające kilka dni. Czasami dzieci chore na ospę wietrzną dotykała ciężka infekcja skóry, mózgu lub płuc. Przed wynalezieniem szczepionki przeciwko ospie wietrznej rocznie około 10 tysięcy osób trafiało do szpitala z powodu powikłań po tej chorobie, a około 100 na nią umierało. Na ogół wcześniej były to zdrowe dzieci. Jednak niezależnie od tego, czy dzieci przechodziły ospę wietrzną z objawami łagodnymi, umiarkowanymi, czy ciężkimi, jedno je łączyło: już nigdy żadne z nich na nią nie zachorowało. Stały się odporne na ospę wietrzną. Szczepionki dają odporność bez narażania dziecka na zagrożenie, jakim jest naturalna infekcja. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej łączy w sobie dwie najważniejsze zalety. Z jednej strony rozwija się wystarczająco dobrze, żeby dawać odporność. Z drugiej strony nie rozwija się aż tak dobrze, żeby powodować chorobę. Dlatego dzieci mogą uzyskać odporność na ospę wietrzną bez ryzyka, że zapłacą potencjalnie wysoką cenę naturalnej infekcji. Wszystkie szczepionki wytwarza się według tej samej zasady oddzielenia tej części wirusa lub bakterii, która wywołuje chorobę, od części, która daje odporność. Na kolejnych stronach powiemy, jak to się odbywa w przypadku każdej ze szczepionek VEC0022 Polish Baby Book.indd 6-7

5 Dwie cechy wirusowego zapalenia wątroby typu B sprawiają, że jest ono szczególnie niebezpieczne. Po pierwsze, u części osób zarażonych, zwłaszcza małych dzieci, nie występują żadne objawy, więc dopóki nie pojawi się u nich choroba związana z przewlekłym zakażeniem wątroby, nie wiadomo, że mają wirusa. Po drugie, osoby przewlekle chore na WZW typu B mają we krwi tak dużą ilość tego wirusa, że niechcący mogą go przekazywać innym ludziom, którzy będą mieli styczność z choćby odrobiną ich krwi. W USA około milion ludzi jest nosicielami wirusa WZW typu B i może przekazywać zakażenie innym, w tym także małym dzieciom. Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu B? Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywołuje wirus, który atakuje wątrobę. W USA co roku diagnozowanych jest około 2500 nowych zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B. U większości osób zakażenie wirusem WZW Wątroba typu B nie powoduje żadnych objawów. U niektórych występuje utrata apetytu, wymioty, nudności, zmęczenie i żółtaczka (żółte zabarwienie oczu i skóry). Wirus zapalenia wątroby typu B może także wywoływać piorunujące zakażenie wątroby, przewlekłą chorobę wątroby o nazwie marskość wątroby oraz raka wątroby. Prawdopodobieństwo zachorowania na marskość wątroby jest większe u małych dzieci zakażonych wirusem WZW typu B niż u dzieci starszych lub osób dorosłych. W USA co roku tysiące ludzi umiera z powodu powikłań po wirusowym zapaleniu wątroby typu B. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na wirusowe zapalenie wątroby typu B? Popularny jest mylny pogląd, że wirus WZW typu B przenosi się tylko między osobami dorosłymi przez kontakty seksualne. W rzeczywistości dzieci także mogą zarazić się tym wirusem na inne sposoby: Matki zarażone wirusem WZW typu B mogą przekazać zakażenie dziecku podczas porodu. Niemowlęta i małe dzieci mieszkające w jednym domu z kimś, kto jest zarażony, mogą zostać zakażone WZW typu B. Wirus może się przenosić przez szczoteczki do zębów, myjki lub ręczniki do rąk, na których znajduje się minimalna, nawet niewidoczna ilość krwi osoby zarażonej. Wirus WZW typu B może zarazić niemowlęta i małe dzieci stykające się z kimś spoza domu, kto jest zarażony (np. innymi dziećmi, krewnymi lub znajomymi rodziny). Ponieważ u większości ludzi zarażonych wirusem WZW typu B nie występują żadne objawy, często nie wiedzą oni, że są zarażeni. Czym jest szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B? Szczepionkę przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B wytwarza się przez wyizolowanie powłoki białkowej, która otacza wirusa (tzw. białka powierzchniowego WZW typu B). Odporność na to jedno białko chroni dzieci przed zakażeniem wirusem. Czy szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B wywołuje jakieś reakcje? Szczepionka przeciwko WZW typu B może powodować ból, zaczerwienienie i tkliwość w miejscu podania zastrzyku. W rzadkich przypadkach szczepionka powoduje gorączkę. Ponadto szczepionka przeciwko WZW typu B może rzadko wywoływać reakcję (alergiczną) ostrej nadwrażliwości. Taka reakcja zdarza się mniej więcej u jednej na 600 tysięcy osób szczepionych. Objawy obejmują pokrzywkę, wysypkę lub spadek ciśnienia krwi i na ogół pojawiają się w ciągu 30 minut po podaniu szczepionki. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Wirus WZW typu B u tysięcy ludzi rocznie jest przyczyną trwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci. Wiele z tych osób (w tym niemowlęta i małe dzieci) zaraża się od przyjaciela, członka rodziny lub krewnego, który nie wiedział, że jest nosicielem wirusa. Z drugiej strony ostre reakcje na szczepionkę przeciwko WZW typu B są niezwykle rzadkie i nigdy nie są śmiertelne. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B wyraźnie przewyższają ryzyko VEC0022 Polish Baby Book.indd 8-9

6 Czym jest szczepionka przeciwko pneumokokom? Szczepionkę przeciwko pneumokokom wytwarza się przez pozyskanie powłoki cukrowej (tzw. polisacharydu) z bakterii i przyłączenie jej do pożytecznego białka. Odporność na polisacharyd chroni dzieci przed zakażeniem tymi bakteriami. Szczepionka zawiera kilka różnych rodzajów pneumokoków. Chociaż istnieje około 90 różnych typów pneumokoków, w szczepionce znajdują się te, które najczęściej atakują niemowlęta i małe dzieci. Szczepionka przeciwko pneumokokom Co to są pneumokoki? Pneumokoki to bakterie, które są najczęstszą przyczyną ciężkich infekcji bakteryjnych u niemowląt i małych dzieci na całym świecie. Ciężkie infekcje obejmują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (choroba wyściółki komór mózgu i kanału rdzenia kręgowego), choroby zakaźne układu krwionośnego (zwane także sepsą) oraz zapalenie płuc (infekcja płuc). Pneumokoki są także częstą przyczyną chorób uszu i zatok. Mózg i rdzeń kręgowy Układ krwionośny Płuca Czy szczepionka przeciwko pneumokokom wywołuje jakieś reakcje? Szczepionka przeciwko pneumokokom może wywołać lekki ból, zaczerwienienie oraz tkliwość w miejscu wstrzyknięcia, a także lekką gorączkę. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zarazi się pneumokokami? Szczepionkę przeciwko pneumokokom zastosowano w USA po raz pierwszy w 2000 r. Przed wynalezieniem szczepionki pneumokoki co roku powodowały u małych dzieci około 1400 zachorowań na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 17 tysięcy zakażeń układu krwionośnego, 70 tysięcy przypadków zapalenia płuc oraz około 5 milionów infekcji uszu. Dzięki szczepionce przeciwko pneumokokom te liczby zmalały. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko pneumokokom, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Przed zastosowaniem szczepionki przeciwko pneumokokom co roku tysiące dzieci doznawało trwałego uszczerbku na zdrowiu lub umierało przez pneumokoki po zachorowaniu na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc lub zakażenia układu krwionośnego. Szczepionka przeciwko pneumokokom zmniejszyła ryzyko zakażeń pneumokokowych, lecz nie wyeliminowała go. Z drugiej strony szczepionka nie powoduje żadnych ostrych reakcji. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko pneumokokom wyraźnie przewyższają ryzyko VEC0022 Polish Baby Book.indd 10-11

7 Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na błonicę? Chociaż w USA rocznie tylko niewielka liczba dzieci zapada na błonicę, w innych częściach świata choroba nie jest kontrolowana, więc łatwo może się ponownie pojawić. Szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i ze składnikiem bezkomórkowym przeciwko krztuścowi (DTaP) Czym jest szczepionka przeciwko błonicy? Szczepionkę przeciwko błonicy wytwarza się przez wyizolowanie toksyny błonicy i inaktywowanie jej za pomocą substancji chemicznej. Następnie substancja chemiczna zostaje usunięta, pozostawiając oczyszczoną inaktywowaną toksynę (tzw. toksoid). Toksoid bardzo skutecznie chroni dzieci przed błonicą. Ponieważ odporność na błonicę z czasem maleje, szczepionkę przeciwko błonicy należy podawać co 10 lat (w skojarzeniu ze szczepionką przeciwko tężcowi [Td] lub tężcowi i krztuścowi [Tdap]) przez całe życie. Błonica Co to jest błonica? Litera D w skrócie DTaP oznacza błonicę (ang. diphtheria). Błonicę wywołuje bakteria, która najczęściej atakuje dzieci i młodzież. Bakteria ta powoduje powstanie grubego nalotu w tylnej części gardła, który utrudnia przełykanie i oddychanie. Ponadto wytwarza ona szkodliwe białko (toksynę), które może zaatakować serce, nerki i układ nerwowy. Mniej więcej jedno na 20 dzieci zakażonych błonicą umiera z powodu uduszenia, niewydolności serca lub paraliżu. Błonica jest bardzo zakaźna, a rozprzestrzenia się przez kaszel i kichanie. Toks Toksyny Toksoid Serce Nerki Układ nerwowy Czy szczepionka przeciwko błonicy wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci po zastrzyku mogą pojawić się reakcje miejscowe, np. ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko błonicy, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Chociaż w USA błonica jest niezwykle rzadka, są kraje, gdzie choroba występuje powszechnie. Przykładowo na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku 50 tysięcy przypadków błonicy odnotowano w Rosji. Wystarczyłby więc jeden przelot samolotem, aby choroba wróciła do naszego kraju. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko błonicy wyraźnie przewyższają ryzyko VEC0022 Polish Baby Book.indd 12-13

8 Tężec Co to jest tężec? Litera T w skrócie DTaP oznacza tężec (ang. tetanus). Tężec to bakteria, która na ogół atakuje starszych dorosłych. Bakterie tężca wytwarzają toksynę, która Skurcze mięśniowe wywołuje silne i bolesne skurcze mięśni, w tym także mięśni żuchwy (mówi się, że tężec powoduje szczękościsk ). Zdarza się, że tężec prowadzi do śmierci. Skurcze mięśni gardła mogą zablokować tchawicę i spowodować natychmiastową śmierć przez uduszenie. Ponadto toksyna tężca może spowodować ciężkie i trwałe uszkodzenie serca. Na dziesięć osób zarażonych tężcem średnio trzy umierają na tę chorobę. Czym jest szczepionka przeciwko tężcowi? Szczepionkę przeciwko tężcowi wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko błonicy. Ponieważ odporność na tężec maleje, zaleca się, aby dzieci i dorośli przyjmowali szczepionkę co 10 lat. Jeśli jednak Twoje dziecko ma głęboką ranę kłutą, a w ciągu ostatnich pięciu lat nie było szczepione przeciwko tężcowi, zalecane jest podanie szczepionki utrwalającej. Czy szczepionka przeciwko tężcowi wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci mogą się pojawić reakcje miejscowe, np. ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Ponadto szczepionka przeciwko tężcowi może rzadko wywoływać reakcję (alergiczną) ostrej nadwrażliwości. Taka reakcja zdarza się średnio u jednej na milion osób szczepionych. Objawy obejmują pokrzywkę, wysypkę lub spadek ciśnienia krwi i na ogół pojawiają się w ciągu 30 minut po podaniu szczepionki. Bardzo rzadko szczepionka przeciwko tężcowi może stanowić przyczynę bolesnego obrzęku ramienia, który pojawia się w kilka godzin po zastrzyku taka reakcja zdarza się głównie u dorosłych, którzy otrzymali już wiele dawek tej szczepionki. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko tężcowi, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? W USA co roku pewna liczba osób zaraża się tężcem i umiera na tę chorobę. Ponieważ ostre reakcje na szczepionkę przeciwko tężcowi zdarzają się niezwykle rzadko i nigdy nie powodują śmierci, korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki wyraźnie przewyższają ryzyko. Bakterie tężca są obecne w glebie i przedostają się do organizmu przez skaleczenie lub ukłucie. Ponieważ bakterie tężca będą w glebie zawsze, ryzyko grożące dziecku nie zmienia się, niezależnie od tego, ile osób wokół niego zostało zaszczepionych. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na tężec? Co roku w USA odnotowuje się około 40 przypadków zachorowania na tężec, z czego część kończy się śmiercią. Chociaż większość tych zachorowań zdarza się wśród starszych dorosłych, niektóre dotykają dzieci VEC0022 Polish Baby Book.indd 14-15

9 Krztusiec (koklusz) Co to jest krztusiec? Litera P w skrócie DTaP oznacza krztusiec (ang. pertussis). Krztusiec wywołuje bakteria, która atakuje niemowlęta, dzieci, młodzież i dorosłych. Bakteria krztuśca wytwarza kilka toksyn, które sprawiają, że u dzieci pojawia się gęsty, lepki śluz, zatykający przełyk i powodujący bolesne napady kaszlu. Kiedy dziecko oddycha przez zwężoną tchawicę, powstaje rzężący odgłos krztusiec określa się także nazwą koklusz. Napady kaszlu utrudniają dziecku oddychanie, jedzenie i picie. Bakteria krztuśca może także wywoływać zapalenie płuc, napady drgawek oraz trwałe uszkodzenie mózgu. Czym jest szczepionka przeciwko krztuścowi? Szczepionkę przeciwko krztuścowi wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko błonicy. Ponieważ odporność na krztusiec maleje, nastolatkom w wieku lat oraz dorosłym, którzy nie byli w młodości szczepieni, zaleca się szczepionkę o nazwie Tdap. Czy szczepionka przeciwko krztuścowi wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci mogą się pojawić reakcje miejscowe, np. ból, zaczerwienienie, tkliwość lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia. Mogą także wystąpić reakcje o lekkim nasileniu, jak gorączka, senność i rozdrażnienie. Szczepionka przeciwko krztuścowi może także powodować poważniejsze reakcje, jak wysoka gorączka, rozpaczliwy płacz trwający ponad trzy godziny, ciężka apatia i ospałość. Wszystkie ostre reakcje tego typu zdarzają się bardzo rzadko (u jednego dziecka na 10 tysięcy podanych dawek szczepionki). Płuca Mózg Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko krztuścowi, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Co roku wiele dzieci w USA zostaje zarażonych krztuścem, a niektóre umierają wskutek tej choroby. Chociaż ostre reakcje są bardzo rzadko występującym skutkiem szczepionki przeciwko krztuścowi, nie prowadzą one do trwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko krztuścowi wyraźnie przewyższają ryzyko. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na krztusiec? W USA co roku zgłaszanych jest co najmniej 19 tysięcy przypadków krztuśca, a 15 do 20 dzieci umiera na tę chorobę. Jednak większość przypadków krztuśca nie jest zgłaszana. Ocenia się, że około 5 procent dorosłych, u których kaszel utrzymuje się dłużej niż pięć dni, jest zarażonych krztuścem. Oznacza to, że na krztusiec rocznie chorują setki tysięcy nastolatków i dorosłych! Małe dzieci najczęściej zarażają się krztuścem od kaszlących dorosłych. Stąd w przypadku dzieci niezaszczepionych przeciwko krztuścowi ryzyko zarażenia się jest wysokie VEC0022 Polish Baby Book.indd 16-17

10 Czy szczepionka przeciwko Hib wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci może pojawić się ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia szczepionki przeciwko Hib albo gorączka. Szczepionka przeciwko wirusowi Haemophilus influenzae typu b (Hib) Co to jest Hib? Haemophilus influenzae typu b (Hib) to bakteria, która na ogół atakuje niemowlęta i małe dzieci. Bakteria Hib wywołuje zapalenie opon mózgowordzeniowych, zakażenia układu krwionośnego oraz zapalenie płuc. Mniej więcej jedno na pięcioro dzieci, które przeżyły zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych spowodowane bakterią Hib, jest upośledzone umysłowo, głuche, niewidome lub ma trudności z uczeniem się. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko Hib, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Dzięki szczepionce przeciwko Hib infekcje spowodowane przez tę bakterię są obecnie w USA rzadkie. Ale nadal się zdarzają. W 2008 r. w Minnesocie i Pensylwanii doszło do epidemii zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czworo dzieci zmarło. Dlatego decyzja o niepodaniu szczepionki przeciwko Hib jest równoznaczna z narażeniem dziecka na ryzyko zakażenia bakterią Hib i jej szkodliwe skutki. Ponieważ szczepionka przeciwko Hib nie powoduje ostrych reakcji, korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko. Mózg i rdzeń kręgowy Układ krwionośny Płuca Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zarazi się bakterią Hib? Chociaż w USA rocznie mniej niż 25 dzieci zaraża się bakterią Hib, choroba jest wyniszczająca, a może być śmiertelna. Czym jest szczepionka przeciwko Hib? Szczepionkę przeciwko Hib wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko pneumokokom. Podczas gdy szczepionkę przeciwko pneumokokom wytwarza się z kilku rodzajów bakterii pneumokokowych, w przypadku szczepionki przeciwko Hib wykorzystywany jest tylko jeden typ bakterii (typ b). To dlatego, że typ b wywołuje większość ostrych zakażeń u dzieci VEC0022 Polish Baby Book.indd 18-19

11 Czym jest szczepionka przeciwko polio? Ludzi atakują trzy typy wirusa polio. Szczepionkę przeciwko polio wytwarza się, pozyskując trzy typy wirusa polio, oczyszczając je i przeprowadzając całkowitą inaktywację za pomocą substancji chemicznej (formaldehydu). Inaktywowaną szczepionkę przeciwko polio często określa się skrótem IPV. Szczepionka przeciwko polio Co to jest polio? Polio wywołuje wirus, który najczęściej atakuje dzieci. Polio zwykle powoduje łagodne infekcje jelitowe. Jednak na 100 osób zarażonych polio jedna ulega trwałemu paraliżowi, gdy wirus zaatakuje mózg lub rdzeń kręgowy. Zwykle polio powoduje paraliż rąk i nóg. Czasem jednak powoduje paraliż mięśni potrzebnych do oddychania. Polio przenosi się przez ręce i jest bardzo zakaźne. Mózg i rdzeń kręgowy Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na polio? W USA polio zostało wyeliminowane. Jednak wciąż występuje w innych częściach świata. Mieszkańcy USA mogą nieumyślnie przynieść wirusa polio z powrotem do kraju, wracając z podróży. Chociaż niewiele nam brakuje do eradykacji, czyli całkowitego zlikwidowania polio na świecie, istnieje jeszcze kilka bastionów choroby. Dlatego obecne programy dające odporność muszą nadal obowiązywać. Czy szczepionka przeciwko polio wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci po zastrzyku może pojawić się ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko polio, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Chociaż wirus polio został skutecznie wyeliminowany w USA, wciąż występuje w kilku innych krajach, więc powrót wirusa do USA jest możliwy. Ponieważ szczepionka przeciwko polio nie powoduje ostrych reakcji, korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko VEC0022 Polish Baby Book.indd 20-21

12 szczepionka przeciwko odrze u 5-10 procent osób szczepionych może wywoływać gorączkę lub wysypkę, która występuje w okresie od ośmiu do dziesięciu dni po szczepieniu. Szczepionka przeciwko odrze może także prowadzić do spadku liczby komórek obecnych w krwi (płytek krwi), które wspomagają krzepnięcie krwi. Taka reakcja zdarza się niezwykle rzadko (u jednego na 24 tysiące dzieci) i nie jest przyczyną śmierci ani długotrwałej hospitalizacji. Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) Odra Płuca Mózg Co to jest odra? Odra to wirus, który zwykle atakuje małe dzieci. Dzieci chore na odrę mają katar, kaszel, gorączkę, zapalenie spojówek i wysypkę, która zaczyna się na twarzy i rozprzestrzenia po całym ciele. Wirus odry może także atakować płuca, powodując zapalenie płuc, oraz mózg, powodując trwałe uszkodzenie mózgu lub śmierć. Odra jest bardzo zakaźna, a rozprzestrzenia się przez kaszel i kichanie. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na odrę? Chociaż w USA tylko niewielka liczba dzieci rocznie zapada na odrę, ostatnie epidemie zwiększyły częstotliwość jej występowania. Czym jest szczepionka przeciwko odrze? Szczepionkę przeciwko odrze wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko ospie wietrznej (patrz Jak działają szczepionki?, strona 6 i 7). Czy szczepionka przeciwko odrze wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci po szczepieniu może pojawić się ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Ponadto Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko odrze, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Zachorowania na odrę są w USA stosunkowo rzadkie. Ale bakteria odry jest bardzo zakaźna i może wywoływać poważne, a niekiedy śmiertelne choroby. W USA całkiem niedawno, bo pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy około 70 procent dzieci było zaszczepionych przeciwko odrze, choroba przetoczyła się przez kraj. Podczas tej epidemii z powodu odry ponad 11 tysięcy dzieci trafiło do szpitala, a 120 zmarło. Obecnie około 90 procent dzieci jest zaszczepionych przeciwko odrze. Ale dostaliśmy nauczkę, że odsetek szczepień wcale nie musi spaść bardzo mocno, żeby odra wróciła; potwierdzają to również niedawne epidemie w Wielkiej Brytanii. Ponieważ ostre reakcje na szczepionkę przeciwko odrze zdarzają się niezwykle rzadko i nigdy nie powodują śmierci, korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko. Mózg i rdzeń kręgowy Świnka Co to jest świnka? Świnkę wywołuje wirus, który najczęściej atakuje dzieci, powodując bolesny obrzęk gruczołów znajdujących się tuż pod uchem (ślinianek przyusznych). Świnka atakuje także wyściółkę komór mózgu i kanału rdzenia kręgowego (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i może prowadzić do trwałej utraty słuchu. Świnka może ponadto zaatakować nienarodzone dziecko w pierwszym trymestrze ciąży i spowodować jego śmierć. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na świnkę? Co roku w USA odnotowuje się kilkaset zachorowań na świnkę VEC0022 Polish Baby Book.indd 22-23

13 Czym jest szczepionka przeciwko śwince? Szczepionkę przeciwko śwince wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko ospie wietrznej (patrz Jak działają szczepionki?, strona 6 i 7). Czy szczepionka przeciwko śwince wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci może pojawić się ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko śwince, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Świnka występuje w USA rzadko i ryzyko, że Twoje dziecko na nią zachoruje, jest obecnie niskie. Jednak świnka wciąż się zdarza. Jeśli zmniejszymy odsetek szczepień o około 20 procent, choroba powróci. I chociaż świnka zwykle przebiega łagodnie, to może powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, głuchotę i śmierć płodu. Ponieważ szczepionka przeciwko śwince nie wywołuje żadnych ostrych reakcji, korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko. Czym jest szczepionka przeciwko różyczce? Szczepionkę przeciwko różyczce wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko ospie wietrznej (patrz Jak działają szczepionki?, strona 6 i 7). Czy szczepionka przeciwko różyczce wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci po szczepieniu przeciwko różyczce może pojawić się ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. Szczepionka może także powodować krótkotrwały obrzęk drobnych stawów (artretyzm). Artretyzm będący skutkiem różyczki jest czasowy i występuje po szczepieniu głównie u młodych dziewcząt i kobiet u dzieci ta reakcja zdarza się bardzo rzadko. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko różyczce, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? W USA różyczka została wyeliminowana. Jednak zachorowania na różyczkę w świecie są nadal częste, dlatego spadek odsetka szczepień zwiększyłby prawdopodobieństwo epidemii różyczki w USA. Szczepionka przeciwko różyczce nie wywołuje ostrych reakcji. Tak więc korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko. Co to jest różyczka? Różyczkę wywołuje wirus, który zwykle atakuje dzieci, powodując obrzęk gruczołów znajdujących się za uchem, lekką wysypkę i gorączkę. Różyczka u małych dzieci ma na ogół łagodny przebieg. Jeśli jednak wirusem różyczki zostanie zarażona kobieta w ciąży, wirus może spowodować trwałe i ciężkie wady wrodzone lub poronienie. Różyczka Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na różyczkę? W 2005 r. Centra Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) ogłosiły, że różyczka została w USA wyeliminowana. Jednak w wielu innych krajach różyczka wciąż występuje powszechnie, dlatego musimy zachować czujność VEC0022 Polish Baby Book.indd 24-25

14 Czym jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej? Szczepionkę przeciwko ospie wietrznej opisujemy w rozdziale pt. Jak działają szczepionki?, strona 6 i 7). Czy szczepionka przeciwko ospie wietrznej wywołuje jakieś reakcje? U niektórych dzieci mogą się pojawić takie reakcje jak ból, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia. U mniej niż 5 procent dzieci po szczepieniu mogą wystąpić nieliczne pęcherze. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Co to jest ospa wietrzna? Ospę wietrzną wywołuje wirus, który zwykle atakuje małe dzieci, ale może także atakować starsze dzieci i dorosłych, którzy nie są odporni. U osób zarażonych wirusem ospy wietrznej na całym ciele pojawia się od 300 do 500 pęcherzy. Wirus jest bardzo zakaźny, a rozprzestrzenia się przez kaszel i kichanie. Wirus atakuje także płuca (zapalenie płuc), mózg (zapalenie mózgu) i przygotowuje grunt pod ostre infekcje skórne (wywoływane przez bakterie zjadające ciało ). Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko ospie wietrznej, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Zanim szczepionka przeciwko ospie wietrznej stała się dostępna, tysiące dzieci rocznie trafiało do szpitala, a część z nich umierała na tę chorobę. Szczepionka zmniejszyła liczbę, lecz nie wyeliminowała całkowicie zachorowań na ospę wietrzną w USA. Przypadki ospy wietrznej są wciąż w USA dość częste. Choroba jest wysoce zakaźna. Dlatego decyzja o nieprzyjęciu szczepionki jest równoznaczna z ryzykiem zachorowania. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie wywołuje żadnych ostrych reakcji, a korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko. Płuca Mózg Wirus ospy wietrznej może także zarażać nienarodzone dzieci w czasie ciąży, powodując wady wrodzone lub śmierć płodu. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na ospę wietrzną? Przed wynalezieniem szczepionki przeciwko ospie wietrznej prawie wszystkie dzieci chorowały na tę chorobę. Szczepionkę przeciwko ospie wietrznej udostępniono w 1995 r. Od tamtej pory częstotliwość zachorowań na ospę wietrzną spadła dziesięciokrotne. Jednak przypadki ospy wietrznej wciąż są w USA dość częste VEC0022 Polish Baby Book.indd 26-27

15 Czy szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A wywołuje jakieś reakcje? Średnio u 5-10 na 100 dzieci szczepionych przeciwko WZW typu A pojawia się ból, ciepło lub obrzęk w miejscu podania zastrzyku, a u 5 na 100 występuje ból głowy. Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu A Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu A? Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest wywoływane przez wirus, który atakuje wątrobę. U wielu osób zakażenie wirusem WZW typu A nie powoduje żadnych objawów. Jeśli objawy się pojawiają, u osoby zakażonej może występować utrata apetytu, wymioty, nudności, zmęczenie i żółtaczka (żółte zabarwienie oczu i skóry). Zakażenie WZW typu A na ogół przebiega znacznie łagodniej niż w przypadku WZW typu B. Jednak wirus zapalenia wątroby typu A może wywoływać piorunujące zakażenie wątroby i śmierć. Wątroba Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? W USA wirus WZW typu A co roku zakaża tysiące osób, a pewną liczbę zabija. Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A nie wywołuje ostrych reakcji. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko WZW typu A wyraźnie przewyższają ryzyko. W USA szczepionka przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu A jest obecnie zalecana dla wszystkich dzieci. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na wirusowe zapalenie wątroby typu A? Wirus WZW typu A zwykle przenosi się przez zakażony pokarm lub wodę. Przed wynalezieniem szczepionki w USA dziesiątki tysięcy osób rocznie zarażało się WZW typu A, a około 100 umierało na tę chorobę. W USA szczepionka przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu A jest obecnie zalecana dla wszystkich dzieci. Czym jest szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A? Szczepionkę przeciwko WZW typu A wytwarza się w taki sam sposób, jak szczepionkę przeciwko wirusowi polio (patrz strona 21) VEC0022 Polish Baby Book.indd 28-29

16 Szczepionka przeciwko grypie Co to jest grypa? Układ oddechowy Grypę wywołuje wirus, który atakuje układ oddechowy (wyściółkę nosa, tchawicę, oskrzela i oskrzeliki oraz płuca). W USA rocznie około 200 tysięcy ludzi trafia do szpitala, a tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy umiera. Większość zgonów na tle grypy ma miejsce u osób w wieku 65 lat lub starszych. Jednak prawdopodobieństwo hospitalizacji z powodu zakażenia grypą jest większe u małych dzieci niż u dorosłych, a przy tym małe dzieci często zarażają wirusem grypy rodziców i dziadków. Ponadto u dzieci chorych na choroby takie jak astma, podobnie jak w przypadku dorosłych, istnieje większe ryzyko, że grypa spowoduje ostre zapalenie płuc oraz śmierć. Prawie co roku w USA około 100 dzieci umiera na grypę. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zachoruje na grypę? W USA co roku dziesiątki tysięcy dzieci trafia do szpitala z gorączką, krupem (infekcją krtani), zapaleniem płuc, zapaleniem oskrzeli lub oskrzelików wywołanym przez wirus grypy; część z nich umiera. Szczepionka przeciwko grypie jest obecnie zalecana dla wszystkich osób powyżej 6. miesiąca życia. Czym jest szczepionka przeciwko grypie? Szczepionkę przeciwko grypie podaje się na dwa sposoby. Zastrzyk ze szczepionką zawiera inaktywowane wirusy grypy. Na ogół wirusy te zostały wyhodowane w jajach, oczyszczone i całkowicie inaktywowane za pomocą substancji chemicznej - formaldehydu. Dostępne są także nowsze wersje, hodowane nie w jajach, a w komórkach ssaczych, co eliminuje obawy związane z alergiami na jaja. Szczepionka przeciwko grypie podawana jako spray do nosa zawiera żywe, osłabione wirusy grypy (FluMist ). Osłabione wirusy mogą rozwijać się w wyściółce nosa, ale nie w płucach, wywołują więc doskonałą ochronną reakcję odpornościową bez zakażenia organizmu. Szczepionka FluMist również jest wytwarzana przez hodowanie wirusów w jajach; można ją podawać tylko zdrowym dzieciom i dorosłym w przedziale wieku od 2 do 49 lat. Szczepionki zawierają trzy lub cztery różne szczepy bakterii grypy, o których wiadomo, że mogą wywoływać chorobę w danym roku. Czy szczepionka przeciwko grypie wywołuje jakieś reakcje? Szczepionka przeciwko grypie powoduje gorączkę, ból mięśni i zmęczenie rzadziej niż u jednej na 100 szczepionych osób. Reakcje te pojawiają się na ogół w okresie od sześciu do dwunastu godzin po szczepieniu i mogą się utrzymywać przez jeden lub dwa dni. Prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji jest największe u dzieci, które w przeszłości nie otrzymały szczepionki przeciwko grypie lub nie były zakażone wirusem grypy (zwykle u bardzo małych dzieci). Dzieci i dorośli, u których stwierdzono alergię na jaja, mogą bezpiecznie przyjmować szczepionkę przeciwko grypie. Powinni jednak pozostać w gabinecie lekarskim przez około 30 minut po otrzymaniu szczepionki. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko grypie, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? Wirus grypy zabija około 100 dzieci rocznie. Ponadto dzieci często trafiają do szpitala, kiedy wirus grypy wywoła gorączkę, krup, zapalenie oskrzeli, zapalenie oskrzelików lub zapalenie płuc. Ponieważ szczepionka nie wywołuje żadnych ostrych reakcji, korzyści wynikające z jej przyjęcia wyraźnie przewyższają ryzyko VEC0022 Polish Baby Book.indd 30-31

17 Czym jest szczepionka przeciwko rotawirusowi? Jedną szczepionkę przeciwko rotawirusowi wytwarza się na bazie rotawirusa bydlęcego, który zawiera takie same białka, jak rotawirusy ludzkie. Rotawirusy bydlęce nie mogą zakażać ludzi. Dzięki temu szczepionka przeciwko rotawirusowi daje ochronę przeciwko rotawirusowi, ale nie wywołuje objawów zakażenia. W innej szczepionce wykorzystuje się osłabione rotawirusy ludzkie, jest ona wytwarzana w taki sam sposób, jak szczepionka przeciwko ospie wietrznej (patrz Jak działają szczepionki?, strona 6 i 7). Szczepionka przeciwko rotawirusowi Co to jest rotawirus? Rotawirus to rodzaj wirusa, który atakuje wyściółkę jelita. Zazwyczaj wirus atakuje dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. W klimacie umiarkowanym, jak w USA, zakażenie rotawirusem jest chorobą zimową. Jakie jest ryzyko, że moje dziecko zarazi się rotawirusem? Przed wynalezieniem szczepionki przeciwko rotawirusowi rocznie w USA wirus ten atakował 3 miliony dzieci; 500 tysięcy dzieci zakażonych rotawirusem trafiało do lekarza lub na pogotowie ratunkowe, 70 tysięcy było hospitalizowanych, a od 40 do 60 umierało. Na 50 urodzonych w USA dzieci jedno trafiało do szpitala z powodu rotawirusa. Na świecie rotawirus wciąż zabija około 500 tysięcy dzieci rocznie, więcej niż jakakolwiek inna choroba zakaźna. Mniej więcej 1200 dzieci na świecie umiera codziennie z powodu rotawirusa. Czy szczepionka przeciwko rotawirusowi wywołuje jakieś reakcje? Nie. Przed wydaniem zezwolenia na stosowanie szczepionki przeciwko rotawirusowi przetestowano ją na ponad 130 tysiącach dzieci; prawdopodobieństwo, że u dzieci szczepionych pojawi się gorączka, wymioty, biegunka lub inne objawy, nie było większe niż u dzieci, które nie dostały szczepionki. Na całym świecie podano już ponad 100 milionów dawek szczepionki przeciwko rotawirusowi. Czy korzyści, jakie daje szczepionka przeciwko rotawirusowi, przewyższają ryzyko, jakie grozi mojemu dziecku? W USA co roku do szpitali trafiają dzieci zakażone rotawirusem. Z drugiej strony szczepionka przeciwko rotawirusowi nie powoduje ani łagodnych, ani ostrych reakcji. Tak więc korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki przeciwko rotawirusowi wyraźnie przewyższają ryzyko. Na czym polega niebezpieczeństwo zakażenia rotawirusem? Rotawirus wywołuje trzy objawy: wysoką gorączkę, biegunkę oraz uporczywe, ostre i często niesłabnące wymioty. Wszystkie te objawy sprawiają, że dzieci tracą płyny. Przy tym, ponieważ wymioty spowodowane rotawirusem są wyjątkowo ostre, trudno jest uzupełnić płyny, które dziecko straciło. Z tego względu żaden wirus nie prowadzi do tak szybkiego i silnego Żołądek i jelito odwodnienia, jak rotawirus VEC0022 Polish Baby Book.indd 32-33

18 Częste pytania i wątpliwości na temat szczepionek Czy szczepionki są bezpieczne? Aby najlepiej odpowiedzieć na to pytanie, musimy najpierw zdefiniować pojęcie bezpieczny. Jeśli pod pojęciem bezpieczny rozumiemy wolny od jakiegokolwiek ryzyka, to szczepionki nie są stuprocentowo bezpieczne. Jak wszystkie leki, szczepionki mają łagodne skutki uboczne, jak np. ból, tkliwość lub zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia. Poza tym niektóre szczepionki mają bardzo rzadko występujące poważniejsze skutki uboczne. Ale nie ma rzeczy nieszkodliwych. Wszystko, co wprowadzamy do naszych organizmów (np. witaminy lub antybiotyki), wywołuje skutki uboczne. Nawet najbardziej rutynowe czynności mogą się wiązać z ukrytymi zagrożeniami. Stąd dokładniejszą definicją tego, co bezpieczne, byłoby stwierdzenie, że korzyści wynikające z przyjęcia szczepionki muszą wyraźnie przewyższać ryzyko. Można sobie wyobrazić, że szczepionka jest jak pasy bezpieczeństwa. W razie wypadku pas bezpieczeństwa, którym przypięte jest Twoje dziecko, może spowodować drobne obrażenia, np. siniaki. Jest to skutek uboczny zapięcia pasa. Jeśli jednak porównasz ryzyko użycia pasów bezpieczeństwa z ryzykiem jazdy bez pasów, decyzja, by je zapiąć, staje się łatwa. W przypadku wszystkich zalecanych dla dzieci szczepionek korzyści zdecydowanie przewyższają ryzyko. Czy ciągle potrzebujemy szczepionek? Szczepionki wciąż się podaje z trzech powodów: Po pierwsze, w przypadku pospolitych chorób (jak ospa wietrzna, krztusiec lub zakażenie pneumokokowe) decyzja o nieprzyjęciu szczepionki jest równoznaczna z ryzykiem naturalnej infekcji. Przykładowo co roku tysiące dzieci zaraża się krztuścem, niektóre umierają na tę chorobę. Dlatego szczepienie jest ważne. Po drugie, niektóre choroby (jak odra, świnka czy Hib) nadal występują w USA, choć rzadko. Jeśli odsetek szczepień zmniejszy się choćby o 10 czy 15 procent, te choroby wrócą. Po trzecie, o ile w USA niektóre choroby (jak polio, różyczka czy błonica) zostały całkowicie lub niemal całkowicie wyeliminowane, wciąż występują w innych częściach świata. Polio wciąż paraliżuje dzieci w Afryce, błonica wciąż zabija dzieci w Rosji, a różyczka wciąż powoduje wady wrodzone i poronienia w wielu częściach świata. Ponieważ podróże zagraniczne są powszechne, od powrotu tych chorób do USA dzieli nas tylko jeden lot samolotem. Czy dzieci nie są za małe, żeby dostawać szczepionki? Skoro niemowlęta mogą doznać trwałego uszczerbku na zdrowiu lub umrzeć przez wirusy lub bakterie, nie są za małe, żeby otrzymywać szczepienia przeciwko tym chorobom. Choroby, którym zapobiegają szczepionki, często atakują bardzo małe dzieci. Przykładowo w czasie, gdy jeszcze nie stosowano szczepionek, tysiące niemowląt trafiało do szpitala lub umierało z powodu takich chorób jak koklusz, zakażenie krwi (sepsa), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie płuc chorób, którym teraz w większości można zapobiegać dzięki szczepionkom. Jedyny sposób aby uchronić malutkie dzieci przed tymi chorobami, to podać im szczepionki wkrótce po urodzeniu. Na szczęście niemowlęta, które otrzymują szczepionki w pierwszych kilku miesiącach życia, mają dużą zdolność do wytworzenia ochronnej reakcji odpornościowej VEC0022 Polish Baby Book.indd 34-35

19 Czy dzieci poradzą sobie z tak wieloma różnymi szczepionkami naraz? Macica jest środowiskiem praktycznie sterylnym. Płyn otaczający dziecko jest wolny od bakterii. Jednak w ciągu kilku minut od opuszczenia macicy dziecko musi się zmierzyć z tysiącami bakterii. Pod koniec pierwszego tygodnia życia skórę, nos, gardło i jelita noworodka pokrywają dziesiątki tysięcy różnych bakterii. Na szczęście od chwili narodzin noworodki zaczynają wytwarzać czynną odpowiedź immunologiczną na te bakterie reakcję odpornościową, która uniemożliwia bakteriom przedostanie się do układu krwionośnego i spowodowanie szkód. Szczepionki, które dzieci otrzymują w pierwszych dwóch latach życia, są jak kropla w oceanie w porównaniu z dziesiątkami tysięcy zagrożeń środowiskowych, z którymi małe dzieci radzą sobie skutecznie na co dzień. Czy szczepionki osłabiają układ odpornościowy? Niekiedy zakażenia naturalnymi wirusami mogą osłabiać układ odpornościowy. Przykładowo u dzieci zakażonych wirusem grypy istnieje ryzyko, że rozwinie się ostre bakteryjne zapalenie płuc. U dzieci zakażonych wirusem ospy wietrznej istnieje ryzyko, że rozwiną się ostre infekcje skórne wywoływane przez bakterie zjadające ciało. Bakterie i wirusy zawarte w szczepionkach są mocno osłabionymi wersjami naturalnych bakterii i wirusów, nie osłabiają układu odpornościowego. Przeciwnie, to szczepionki zapobiegają infekcjom, które osłabiają układ odpornościowy. Na przykład takim chorobom jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i ospa wietrzna można zapobiec przez podanie szczepionki nawet po tym, jak dziecko zetknie się z ich wirusami. To dlatego, że przeciwciała w krwi są wytwarzane szybciej po szczepieniu za pomocą zastrzyku, niż po naturalnym zakażeniu. Czy szczepionki mogą powodować przewlekłe choroby, jak np. stwardnienie rozsiane, cukrzycę, nadpobudliwość, autyzm lub astmę? Kiedy jedno zdarzenie poprzedza inne, często zastanawiamy się, czy jest między nimi jakiś związek. Przykładowo niektóre osoby palące dużo papierosów chorują na raka płuc. Ale Czy palenie papierosów powoduje raka płuc? Aby odpowiedzieć na to pytanie, w licznych badaniach przeprowadzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku porównano częstotliwość występowania raka płuc u palaczy i osób niepalących. W najlepszych badaniach dopasowano te dwie grupy pod względem wieku, ogólnego stanu zdrowia, przyjmowanych leków itd. Dzięki dopasowaniu uzyskano pewność, że jedyną różnicą między tymi grupami był fakt palenia lub niepalenia papierosów. Wynik był jasny: Palenie papierosów powoduje raka płuc. Inny przykład: niektóre osoby używające telefonów komórkowych chorują na raka mózgu. Ale Czy telefony komórkowe powodują raka mózgu? Aby odpowiedzieć na to pytanie, porównano częstotliwość występowania raka mózgu u osób używających telefonów komórkowych i osób, które ich nie używały. I tutaj dopasowano te dwie grupy tak, aby jedyną różnicą między tymi grupami był fakt używania lub nieużywania telefonów komórkowych. Tu także wynik był jasny: Telefony komórkowe nie powodują raka mózgu. Ponieważ szczepionki są podawane prawie wszystkim dzieciom, otrzymuje je także wiele dzieci z autyzmem, astmą lub nadpobudliwością. Część z tych dzieci otrzymała szczepionki niedawno. Pytanie brzmi: Czy szczepionka spowodowała chorobę? Najlepszym sposobem na znalezienie odpowiedzi jest przeprowadzenie podobnych badań, jak w przypadku palenia papierosów i używania telefonów komórkowych. Chociaż nie wszystkie potencjalne związki zostały przebadane, wiele z nich sprawdzono. Wiemy na pewno, że szczepionki nie powodują autyzmu, cukrzycy, stwardnienia rozsianego, alergii, astmy i trwałych uszkodzeń mózgu. Czy nie można podawać szczepionek inną metodą niż zastrzyki? Wirusy i bakterie na ogół szkodzą dzieciom przede wszystkim przez dostanie się do układu krwionośnego. Dlatego najlepszym sposobem na zwalczanie tych infekcji jest wytworzenie przeciwciał obecnych w krwi. Podając szczepionki w postaci zastrzyków mamy pewność, że organizm szybko wytworzy przeciwciała w krwi VEC0022 Polish Baby Book.indd 36-37

20 Kalendarz szczepień Bibliografia Poniżej przedstawiamy przykładowy harmonogram wszystkich szczepień rutynowo zalecanych dla niemowląt i małych dzieci. Większość szczepionek jest podawanych jako serie zastrzyków (oznaczone jako #1, #2 itd.). Niektóre mogą być podawane jako szczepionki skojarzone (np. DTaP-Hib lub Hib-Hep B). Dostępna jest coraz większa liczba kombinacji szczepionek skojarzonych, dlatego ten harmonogram może ulegać zmianie. Ponieważ kalendarz szczepień jest w pewnym stopniu elastyczny, Twój lekarz może wybrać inny harmonogram, niż zamieszczony poniżej. Zastosowano następujące skróty: Hep B szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B DTaP szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i ze składnikiem bezkomórkowym przeciwko krztuścowi IPV inaktywowana szczepionka przeciwko polio Pneum szczepionka przeciwko pneumokokom Hib szczepionka przeciwko wirusowi Haemophilus influenzae typu b MMR Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce Varicella szczepionka przeciwko ospie wietrznej Rota szczepionka przeciwko rotawirusowi Hep A szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A PORÓD 2 MIESIĄCE 4 MIESIĄCE 6 MIESIĘCY 6 18 MIESIĘCY Hep B #1 Hep B #2 Hep B #3 4 6 LAT DTaP #1 DTaP #2 DTaP #3 DTaP #4 DTaP #5 IPV #1 IPV #2 IPV #3 IPV #4 Hib #1 Hib #2 Hib #3 Hib #4 Pneum #1 Pneum #2 Pneum #3 Pneum #4 MMR #1 MMR #2 Varicella #1 Varicella #2 Rota #1 Rota #2 Rota #3 Hep A* Grypa rokrocznie, poczynając od 6. miesiąca życia Mamy nadzieję, że informacje zawarte w tej książeczce odpowiedziały na Twoje pytania na temat szczepionek. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o szczepionkach, bezpieczeństwie stosowania szczepionek, badaniach naukowych dotyczących szczepionek lub procesie wytwarzania i testowania szczepionek, poniżej znajdziesz inne źródła informacji, które mogą okazać się przydatne. Książki Vaccines and Your Child: Separating Fact from Fiction (Columbia University Press, 2011), autorzy: Paul A. Offit, M.D., i Charlotte A. Moser. The Complete Idiot s Guide to Vaccinations (Penguin Group USA, 2009), autorzy: Michael J. Smith, M.D., M.S.C.E., i Laurie Bouck. Baby 411: Clear Answers and Smart Advice for Your Baby s First Year (Windsor Peak Press, 2009), autorzy: Denise Fields i Ari Brown, M.D. Do Vaccines Cause That?! A Guide for Evaluating Vaccine Safety Concerns (i4ph, 2008), autorzy: Martin G. Meyers, M.D., i Diego Pineda. Broszury i ulotki informacyjne Vaccine Information Statements (VIS) ( Informacje o szczepionkach ) na temat wszystkich szczepionek dla dzieci i dorosłych oferują Centra Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (ang. Centers for Disease Control and Prevention, CDC); można je znaleźć na stronie Parents Guide to Childhood Immunizations ( Przewodnik o szczepieniach dziecięcych dla rodziców ) został wydany przez CDC; więcej informacji można znaleźć na stronie Książeczka Plain Talk About Childhood Immunization, 6th Edition (2009) ( O szczepieniach dziecięcych bez ogródek ) została wydana przez Departament Zdrowia Publicznego Seattle i hrabstwa King; więcej informacji można uzyskać na stronie immunization/plaintalk. Rozmaite wycinki prasowe z informacjami można pobrać ze strony Centrum Edukacji o Szczepieniach przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii: *Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A jest podawana jako seria dwóch zastrzyków, z których drugi jest podawany w okresie od 6 do 12 miesięcy po pierwszym. W USA szczepionka przeciwko grypie jest obecnie zalecana dla wszystkich dzieci w wieku 6 miesięcy i starszych. Przy pierwszym szczepieniu przeciwko grypie dziecko otrzymuje serię dwóch zastrzyków. Drugi zastrzyk jest podawany co najmniej miesiąc po pierwszym. W kolejnych latach wymagane jest podanie dziecku tylko jednej dawki VEC0022 Polish Baby Book.indd 38-39

21 Materiały wideo Na stronie Centrum Edukacji o Szczepieniach przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii udostępniamy dwa filmy: vaccine.chop.edu/resources. Filmy o rodzinach dotkniętych przez choroby, którym można zapobiegać dzięki szczepionkom, są dostępne na stronie Parents of Kids with Infectious Diseases (PKIDS) ( Rodzice dzieci chorych na choroby zakaźne ): Infolinie Centrum Kontaktowe Centrów Zwalczania i Zapobiegania Chorobom odpowiada na pytania o szczepionki po angielsku i hiszpańsku; z Centrum można się skontaktować, wybierając numer 800-CDC-INFO [ ] lub wypełniając formularz na stronie contact_form.htm. Media społecznościowe Vaccinate Your Baby ( Zaszczep swoje dziecko ) jest na Facebooku i Twitterze; odwiedź stronę Shot of Prevention ( Zapobiegawczy zastrzyk ) to blog prowadzony przez organizację Every Child By Two (ECBT); odwiedź stronę PKIDS jest na Facebooku, Twitterze, Flickrze, YouTube, Delicious i innych portalach społecznościowych, prowadzi także blog; więcej informacji znajdziesz na stronie Aplikacje mobilne Aplikacja Vaccines on the Go: What You Should Know została opracowana przez Centrum Edukacji o Szczepieniach przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii i jest dostępna na iphone y. Aplikacja zawiera informacje o szczepionkach i chorobach, którym zapobiegają, a także elementy interaktywne, jak gry, pola do zapisywania lub wysyłania em pytań oraz linki do innych zasobów Centrum. Dowiedz się więcej lub pobierz na stronie: vaccine.chop.edu/mobileapp. Shot@Life pozwala rodzicom rejestrować ważne chwile z życia dzieci od początku do wieku 5 lat, jednocześnie poszerzając wiedzę o ważnej roli szczepień na całym świecie. Dowiedz się więcej lub pobierz na stronie Grupy fachowców i rodziców Centrum Edukacji o Szczepieniach przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii (CES) składa się z lekarzy, naukowców, matek i ojców, którzy chcą w sposób jasny i zrozumiały przekazywać wiedzę o szczepionkach. Adres strony internetowej: vaccine.chop.edu. Parents PACK to administrowany przez CES program, do którego mogą dołączyć rodzice, jeśli chcą otrzymywać co miesiąc e-biuletyny i aktualne informacje o szczepionkach. Adres strony internetowej: vaccine.chop.edu/parents. Amerykańska Akademia Pediatryczna (ang. American Academy of Pediatrics, AAP) jest to organizacja zrzeszająca lekarzy pediatrów, którym zależy na promowaniu zdrowia i dobrej jakości życia dzieci. Oprócz zajmowania się wszystkimi aspektami opieki medycznej nad dziećmi AAP udostępnia na swojej stronie internetowej informacje o szczepionkach: National Network for Immunization Information (NNii) to organizacja, która zapewnia doskonałe, aktualne informacje o szczepionkach i bezpieczeństwie ich stosowania. Adres strony internetowej: Immunization Action Coalition (IAC) jest organizacją typu non-profit, która działa na rzecz zwiększania odsetka szczepień i zapobiegania chorobom. IAC zapewnia doskonałe, bieżące informacje, w tym także wskazówki co do stosowania szczepionek, a ponadto podaje informacje o szczepionkach w tłumaczeniu na wiele języków. Adres strony internetowej: Vaccine Information for the Public and Health Professionals to portal administrowany przez IAC, przeznaczony dla społeczeństwa oraz fachowego personelu medycznego. Adres strony internetowej: PATH Vaccine Resource Library gromadzi najlepsze światowe źródła na temat szczepień na jednej przystępnej stronie pod adresem: Organizacja Every Child by Two (ECBT) została założona przez Rosalynn Carter i Betty Bumpers; stawia sobie za cel propagowanie wiedzy o konieczności szczepień u dzieci do czasu ukończenia dwóch lat. Adres strony internetowej: Vaccinate Your Baby to kampania na rzecz wiedzy o szczepieniach, administrowana przez ECBT. Adres strony internetowej: Institute for Vaccine Safety mieści się przy Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health i dostarcza doskonałych, pełnych i aktualnych informacji na temat bezpieczeństwa stosowania szczepionek. Adres strony internetowej: The Sabin Vaccine Institute stawia sobie za cel ograniczanie niepotrzebnego cierpienia ludzi z powodu zakaźnych i zaniedbanych chorób tropikalnych poprzez innowacyjne badania i opracowywanie szczepionek oraz działanie na rzecz poprawy dostępności szczepionek i podstawowych lekarstw dla ludzi na całym świecie. Adres strony internetowej: Parents of Kids with Infectious Diseases (PKIDS) oferuje rodzicom informacje na temat chorób zakaźnych i zapewnia wsparcie rodzicom dzieci z przewlekłymi zakażeniami (jak zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B). Adres strony internetowej: Autism Science Foundation (ASF) jest organizacją typu non-profit, która finansuje badania nad autyzmem oraz wspiera osoby i rodziny dotknięte przez autyzm. Adres strony internetowej: VEC0022 Polish Baby Book.indd 40-41