Gospodarka cyrkulacyjna i Europejskie Partnerstwo Innowacyjne w obszarze surowców nowe elementy europejskiej polityki gospodarczej

Transkrypt

1 Gospodarka cyrkulacyjna i Europejskie Partnerstwo Innowacyjne w obszarze surowców nowe elementy europejskiej polityki gospodarczej Witold Kurylak, IMN 1

2 Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program "zero odpadów" dla Europy Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno - Społecznego i Komitetu Regionów COM(2014) 398 final 2

3 Dlaczego gospodarka cyrkulacyjna? Systemy gospodarki o obiegu zamkniętym pozwalają zachować możliwie jak najdłużej wartość dodaną produktów i wyeliminować odpady, Zachowują zasoby w obrębie gospodarki, kiedy cykl życia produktu dobiega końca, pozwalając na ich ponowne wielokrotne wykorzystanie w sposób produktywny i tworząc w ten sposób kolejną wartość, Wdrożenie wymaga zmian systemowych oraz innowacji nie tylko w technologiach, ale również w organizacji, społeczeństwie, metodach finansowania i polityce. Gospodarka o obiegu zamkniętym oferuje duże możliwości zaoszczędzenia kosztów materiałów przez przemysł UE, a dzięki tworzeniu nowych rynków i nowych produktów oraz wartości dla biznesu, może przyczynić się do wzrostu PKB nawet o 3,9 % Ellen MacArthur Foundation (2012) Towards the Circular Economy: Economic and business rationale for an accelerated transition. 3

4 Podstawowe etapy modelu gospodarki o obiegu zamkniętym Surowce Projekt Gospodarka o obiegu zamkniętym 4

5 Gospodarka o obiegu zamkniętym generuje innowacje w całych łańcuchu wartości. Dotyczą one przede wszystkim: ograniczenia ilości materiałów wymaganych do świadczenia konkretnej usługi (ograniczenie wagi); przedłużenia okresu użytkowania produktów (trwałość); ograniczenia zużycia energii i materiałów na etapach produkcji i użytkowania (efektywność); ograniczenia wykorzystania materiałów niebezpiecznych lub trudnych do recyklingu w produktach i procesach produkcji (substytucja); stworzenia rynków dla surowców wtórnych (recyklatów) (w oparciu o normy, zamówienia publiczne itd.); projektowania produktów łatwiejszych do utrzymania, naprawy, modernizacji, przerobienia lub recyklingu (ekoprojekt); rozwoju koniecznych usług dla konsumentów w danym obszarze (konserwacje/naprawy itd.); zachęcania konsumentów do ograniczania odpadów i wysokiej jakości segregacji oraz wspieranie tych działań; zachęcania do segregacji i stosowania systemów zbiórki minimalizujących koszty recyklingu oraz ponownego wykorzystania; ułatwiania działań mających na celu zapobieganie przeznaczaniu produktów ubocznych na odpady (symbioza przemysłowa); stymulowania warunków sprzyjających szerszym i lepszym wyborom konsumentów za sprawą usług dzierżawy, wynajmu lub współużytkowania, stanowiących alternatywę dla posiadania produktów na własność, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów konsumentów (pod względem kosztów, ochrony, informacji, warunków umownych, aspektów dotyczących ubezpieczenia itd.). 5

6 Projektowane działania sprzyjające wdrożeniu systemu gospodarki cyrkulacyjnej na poziomie UE: 1. Opracowanie sprzyjających ram polityki: Komisja będzie analizować najpoważniejsze błędy rynkowe i administracyjne, które utrudniają eliminowanie bądź powtórne wykorzystanie odpadów surowcowych, uwzględniając niejednorodność rodzajów surowców i ich zastosowań, aby przyczynić się do wprowadzenia ram polityki sprzyjających zasobooszczędności na poziomie UE. 6

7 2. Projekty i innowacje na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym: Aby wspierać projekty i innowacje sprzyjające gospodarce o obiegu zamkniętym, Komisja: w ramach programu UE w dziedzinie badań i innowacji ( Horyzont 2020 ) wesprze innowacyjne projekty, ukierunkowane na współpracę w obrębie łańcuchów wartości i między tymi łańcuchami, zacieśni partnerstwo mające na celu wspieranie polityki w obszarze badań i innowacji ukierunkowanych na gospodarkę o obiegu zamkniętym, ułatwi opracowanie modeli o bardziej zamkniętym obiegu dla produktów i usług, przez zwrócenie jeszcze większej uwagi na kryteria dotyczące zasobooszczędności, będzie zachęcała do przestrzegania zasady kaskadowości w zrównoważonym wykorzystaniu biomasy, tak aby można ją było wykorzystywać w sposób możliwie najbardziej zasobooszczędny. 7

8 3. Odblokowanie inwestycji w rozwiązania gospodarki o obiegu zamkniętym Aby odblokować inwestycje w gospodarce o obiegu zamkniętym, Komisja: podejmie działania w obszarach określonych jako obiecujące przez okrągły stół na rzecz finansowania zasobooszczędności, przygotuje wytyczne dotyczące możliwości, oferowanych przez nowe dyrektywy w sprawie zamówień publicznych, w dziedzinie zielonych zamówień publicznych, ułatwi tworzenie sieci zielonych zamówień publicznych, zintegruje priorytety gospodarki o obiegu zamkniętym z finansowaniem UE, zwłaszcza z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. 8

9 4. Określenie wartości docelowych dla odpadów z myślą o urzeczywistnieniu społeczeństwa recyklingu Aby zwiększyć korzyści gospodarcze, społeczne i środowiskowe z lepszego gospodarowania odpadami komunalnymi, Komisja proponuje: zwiększyć ponowne wykorzystanie i recykling odpadów komunalnych do co najmniej 70 % do 2030 r.; zwiększyć współczynnik recyklingu odpadów opakowaniowych do 80 % do 2030 r., wyznaczając pośrednie cele na poziomie 60 % do roku 2020 i 70 % do roku 2025; od 2025 r. zakazać składowania podlegających recyklingowi tworzyw sztucznych, metali, szkła, papieru i tektury oraz odpadów ulegających biodegradacji, przy czym państwa członkowskie powinny dążyć do praktycznego wyeliminowania składowania do roku 2030; nadal wspierać rozwój rynków dla surowców wtórnych wysokiej jakości, m.in. poprzez stosowanie kryteriów utraty statusu odpadu. Pewna część odpadów resztkowych nie może być odzyskana i dlatego może być kierowana na składowiska, ponieważ obecnie nie jest dostępna alternatywna opcja przetwarzania. Wielkość ta byłaby ograniczona do maksymalnie 5 %. 9

10 5. Rozwiązanie szczególnych problemów związanych z odpadami W celu rozwiązania szczególnych problemów związanych z odpadami Komisja: proponuje ambitny cel ograniczenia odpadów wyrzucanych do morza o 30 % do 2020 r.; planuje środki mające stymulować rynki materiałów pochodzących z recyklingu odpadów z budowy i rozbiórki oraz zamierza opracować wspólne unijne ramy oceny efektywności środowiskowej budynków; proponuje, aby państwa członkowskie opracowały krajowe strategie zapobiegania powstawaniu odpadów żywnościowych i podjęły dążenia do ograniczenia odpadów żywnościowych o co najmniej 30 % do roku 2025; planuje opracować odpowiedni system rejestracji przynajmniej dla odpadów niebezpiecznych we wszystkich państwach członkowskich; proponuje, aby państwa członkowskie uwzględniły w krajowych planach gospodarowania odpadami środki dotyczące zbiórki i recyklingu odpadów zawierających znaczne ilości surowców krytycznych; oraz rozważa opracowanie ram polityki dla fosforu w celu zwiększenia ilości fosforu poddawanego recyklingowi. 10

11 European Innovation Partnership on Raw Materials - Europejskie Partnerstwo Innowacyjne w obszarze surowców Główne cele: 2020 rok - realizacja założeń w zakresie polityki przemysłowej UE i efektywności zasobów poprzez zapewnienie stabilnych dostaw surowców dla europejskiej gospodarki i społeczeństwa. Zmniejszenie uzależnienia w zakresie importu poprzez: - poprawę warunków dostaw z UE i innych źródeł - zapewnienie efektywności wykorzystania zasobów i alternatywy dla dostaw poprzez substytucję Zapewnienie Europie roli lidera w sektorze surowców mineralnych Łagodzenia negatywnych skutków społecznych i środowiskowych 11

12 European Innovation Partnership Zakres działalności: on Raw Materials innowacje w całym łańcuchu wartości surowców mineralnych zaangażowanie zainteresowanych stron z odpowiednich sektorów nieenergetyczne nierolnicze surowce dla celów przemysłowych 12

13 Struktura EIP 13

14 Grupy operacyjne w ramach EIP Obszary zorientowane na technologię OG1 - Badania, wydobycie, przeróbka, metalurgia, recykling OG2 - Substytucja, alternatywna funkcjonalność i materiały Obszary towarzyszące OG3 - Poprawa europejskich regulacji dot. surowców mineralnych, baza wiedzy i infrastruktury OG4 - Poprawa europejskich regulacji dot. recyklingu Współpraca międzynarodowa OG5 - Promowanie odpowiedniej współpracy międzynarodowej w dziedzinach objętych poprzednimi Zadaniami 14

15 Główne cele OG1 i OG2 w ramach EIP Realizacja 10 działań pilotowych w zakresie: Technologii produkcji z pierwotnych surowców mineralnych Technologii produkcji z wtórnych surowców mineralnych Wydobycia z głębokich kopalń i złóż podmorskich Przetwarzania rud o niskiej jakości oraz rud złożonych Wysokowydajnego przetwarzania minerałów przemysłowych Recyklingu produktów wycofanych z eksploatacji Substytucja 3 zastosowań materiałów krytycznych 15

16 Rozszerzona lista surowców mineralnych krytycznych dla UE 16

17 Główne cele OG3 w ramach EIP Ramy regulacyjne, podstawa wiedzy i infrastruktury: Budowanie innowacyjnej bazy wiedzy o surowcach UE Wymiana najlepszych praktyk w określaniu polityki w zakresie minerałów Promowanie umiejętności technicznych niezbędnych dla wysokich technologii wydobycia Ulepszenie metodyki oceny oddziaływania na środowisko Standaryzacja danych geologicznych i ujednolicenie terminologii 17

18 Główne cele OG4 w ramach EIP Zbieranie, sortowanie i recykling: Wymiana doświadczeń z najbardziej zaawansowanymi Państwami Członkowskimi Instrumenty ekonomiczne w celu promowania wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu Śledzenie przepływu odpadów wewnątrz i poza UE System certyfikacji dla zakładów recyklingu poza UE 18

19 Strategic Implementation Plan 2014 wdrożenie SIP (Strategic Implementation Plan), SIP identyfikuje 24 obszary, które zawierają 97 szczególnych akcji, Realizacja akcji w ściśle określonym czasie , Roczne raporty przedkładane Komisji Europejskiej z wykonanych działań w ramach poszczególnych akcji w celu umożliwienia KE monitorowania procesu wdrażania SIP oraz dalszego rozwoju polityki UE dot. surowców mineralnych oraz innowacji w tym zakresie, Komercjalizacja jako istotny aspekt szczególnie uwzględnia się rozróżnienie na badania i innowacje celem bezpośrednim lub pośrednim musi być jedno lub więcej rozwiązań innowacyjnych np. nowe produkty, procesy, usługi, technologie, modele biznesowe, przynoszące korzyść rynkową, jak również korzyści społeczne. 19

20 SIP (Strategic Implementation Plan) Obszar Priorytetowy: Poprawa warunków ramowych zagospodarowania odpadów Obszar działania: Projektowanie produktów dla optymalnego wykorzystania (krytycznych) surowców mineralnych oraz zwiększenia jakości recyklingu Cel: Zminimalizowanie zużycia surowców krytycznych. Maksymalizacja ilości materiałów z recyklingu / ponownego wykorzystania poprzez rozwój nowych strategii projektowania dla różnych asortymentów produktów. Działania: - Zwiększenie - gdzie to możliwe - nacisku na surowce i wydajność materiałową, bez utraty funkcjonalności, w realizacji Dyrektywy w sprawie Eko-projektu (znana również jako Dyrektywa Produktów związanych z Energią). - Badania UE nad strategią wydłużenia życia produktu i rozwoju zrównoważonych modeli biznesowych. Akcja ta pomoże lepiej zrozumieć, w jakim zakresie długość życia produktów została zmieniona i ocenić w jakim stopniu zmiana długości życia ma wpływ na środowisko. - Materiały krytyczne w przepływie produktów i odpadów. Działanie to powinno przyczynić się do zwiększenia wiedzy na temat obecności kluczowych surowców (CRM) w produktach złożonych, tak aby poprawić poziom recyklingu. 20

21 SIP (Strategic Implementation Plan) Obszar Priorytetowy: Poprawa warunków ramowych zagospodarowania odpadów Obszar działania: Optymalny przepływ odpadów dla zwiększonego recyklingu Cel: Poprawa jakości i ilości zebranych odpadów/ wycofanych z życia produktów, w szczególności tych zawierających w znacznych ilościach metale krytyczne oraz poprawa zarządzania cyklem życia produktów, zapobiegając w ten sposób stratom cennych surowców oraz zapewniając następnie ich wysokiej jakości przetwarzanie i recykling. To z kolei pomaga rozwijać działalność w zakresie recyklingu, promować większy dostęp do surowców wtórnych i zmniejszać zależność UE od importu wielu metali, w tym metali krytycznych, przyczyniając się tym samym do zwiększenia udziału przemysłu w PKB UE. Działania: - Jakościowe cele w prawodawstwie UE przyczynią się do rozwoju technologii w dziedzinie zbierania, wstępnego przetwarzania i recyklingu, zwłaszcza bardziej złożonych produktów. W celu osiągnięcia tych celów konieczny jest rozwój infrastruktury, know-how, technologii, itp. - Zakaz składowania odpadów nadających się do recyklingu oraz zakaz spalania takich materiałów odpadowych jak: papier, drewno, szkło, metale, które powinny być umieszczone na liście UE jako materiały zabronione do składowania. - Schematy systemów zbierania odpadów oraz rozszerzonej odpowiedzialności producenta. - Innowacyjne podejście i infrastruktura dla ponownego użycia i odzysku produktów konsumenckich wycofanych z eksploatacji. 21

22 SIP (Strategic Implementation Plan) Obszar Priorytetowy: Poprawa warunków ramowych zagospodarowania odpadów Obszar działania: Zapobieganie nielegalnemu przemieszczaniu odpadów Cel: Zapobieganie nielegalnemu przemieszczaniu odpadów z UE do krajów spoza UE, w celu ograniczenia strat cennych surowców. Zwiększenie możliwości ponownego wykorzystania i recyklingu, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na środowisko oraz na zdrowie ludzi. Działania: - Ulepszone kontrole przemieszczania odpadów - Certyfikacja zakładów przetwarzania końcowego/recyklingu Działania te powinny doprowadzić do znacznego ograniczenia nielegalnego transportu odpadów (redukcja o około 20-25%). 22

23 SIP (Strategic Implementation Plan) Obszar Priorytetowy: Poprawa warunków ramowych zagospodarowania odpadów Obszar działania: Zoptymalizowany odzysk materiałów Cel: Poprawa jakości materiału pochodzącego z recyklingu poprzez opracowanie standardów dla recyklingu odpadów elektronicznych oraz tworzenie systemu zachęt w celu przekształcania odpadów w surowce wtórne. Działania: - Europejskie normy dotyczące przetwarzania WEEE zmierzające do maksymalizacji poziomu odzysku surowców o wysokiej wartości oraz surowców krytycznych. - Dokładne monitorowanie wpływu istniejących kryteriów end-of waste na wewnętrznych rynkach recyklingu UE (np. dla złomu żelaza i stali) oraz przyjęcie dodatkowych kryteriów endof waste (np. dla opon). 23

24 Dziękuję Państwu za uwagę Instytut Metali Nieżelaznych ul. Sowińskiego Gliwice tel fax imn@imn.gliwice.pl