Skóry zwierząt futerkowych stąd nazwa chorwackiej waluty kuna. Nawet po wprowadzeniu pieniądza w Wielkopolsce i Małopolsce płacono głowami wiewiórek

Transkrypt

1 Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w XVI wieku. W Europie od średniowiecza stosowano weksel, poprzednik bankotu. Słowo banknot pochodzi od włoskiego słowa banka lub łacińskiego bankus, oznaczającego stół, ławę do wymiany pieniędzy. Na początku banknoty były bonami skarbowymi, które w razie potrzeby wymieniano na monety kruszcowe. Takie depozyty pozwalały nie martwić się o ciężkość pieniędzy czy napady zbójców. Jednak banki często emitowały więcej bonów skarbowych niż posiadały monet. Wtedy zabroniono wszystkim bankom, z wyjątkiem jednego, drukować banknoty. Ten bank nazywamy do dziś bankiem centralnym. Jednak problem zbyt dużej ilości banknotów nadal nie znikał. Dlatego postanowiono, że banknotów nie będzie trzeba wymieniać na monety, tylko zostaną one prawnym środkiem płatniczym. Pieniądze w dużej mierze kształtują historię, ułatwiają życie codzienne. Osiadły tryb życia spowodował rosnące zapotrzebowanie na towary i usługi. Ludzie oddawali swoim przywódcom skóry i zbędne pożywienie. Za pożądane artykuły należało zapłacić. Wymiana towarowa odbywała się między plemionami koczowniczymi, a ludnością prowadzącą osiadły tryb życia. Początkowo wymieniano towar za towar. Wymieniano zazwyczaj artykuły pierwszej potrzeby: bydło za zboże, skóry za narzędzia lub broń za żywność. Nasi przodkowie szybko doszli do wniosku, że towarów, które można sprzedać jesienią może zabraknąć wiosną. W związku z tym zaczęto pewne towary traktować jako odpowiedniki dzisiejszego pieniądza nazywanym,,płacidłem. Płacidła charakterystyczne były dla okresu handlu wymiennego, traktowane były jako pieniądz pierwotny. Naukowcy wymieniają 150

2 rodzajów płacideł. Przykłady płacideł: W Lacjum (kolebce starożytnego Rzymu) płacidłem było bydło (łacińskie słowo pecus oznacza bydło, stąd pochodzi słowo petunia czyli pieniądze). Także Słowianie posługiwali się w rozliczeniach handlowych bydłem rogatym. Skóry zwierząt futerkowych stąd nazwa chorwackiej waluty kuna Gródki soli, otrzymywane dzięki odparowaniu solanki Nawet po wprowadzeniu pieniądza w Wielkopolsce i Małopolsce płacono głowami wiewiórek Sztabki soli sygnowane pieczęcią cesarską w Chinach Konie u koczowniczych ludów Azji Scytów i Awarów Obole, czyli druty żelazne w starożytnej Grecji Tytoń w pierwszych latach uzyskania niepodległości w Stanach Zjednoczonych W latach kryzysu PRL-u wartościowe towary: kawa, czekolada, markowy alkohol, ale także pończochy czy rajstopy Kruszce i kamienie szlachetne stały się pierwowzorem pieniądza, praktycznie nie ulegały one zniszczeniom. Nasi przodkowie doszli do wniosku, że idealną rolę środka płatniczego może odgrywać złoto i srebro. Wprowadzenie pieniądza kruszcowego wiązało się z trudnościami. Za każdym razem należało zważyć odpowiednią ilość złota lub srebra, jako należność za towar.

3 Pierwsze pieniądze metalowe powstały w VII wieku przed naszą erą w Lidii. Były wykonane ze złota, a kształtem przypominały spłaszczoną fasolę ze znakiem świątyni. Na pierwszych monetach nie przedstawiano wizerunków władców, zatem prawo wyrabiania monet mieli kupcy i świątynie. Na monetach można zobaczyć pietruszkę lub seler (na Sycylii), pszczoły (Efez), boginię Atenę (Ateny). Jako pierwszy swoją podobiznę umieścił na monecie Aleksander Wielki. W państwach położonych nad Morzem Śródziemnym używano różnych metali do wyrobu monet, np. w Sparcie posługiwano się monetami spiżowymi, brązowymi lub żelaznymi. W czasach chrześcijańskich wielokrotnie klasztory wyrabiały własne monety. Działo się tak w prowincjach władanych przez biskupów lub tam gdzie za zgodą władcy panującego duchowni zajmowali się wyrabianiem pieniędzy. Najczęstszą przyczyną powstawania pieniądza papierowego było gromadzenie przez władców oszczędności. Działo się to głównie ze względu na wygodę i bezpieczeństwo kupców. Najstarszym znanym pieniądzem papierowym jest chiński banknot powstały w 119 roku przed naszą erą. Także Mongołowie posługiwali się papierowymi pieniędzmi, które produkowali z kory drzew morwowych. Pieniądze znakowali pieczęcią Wielkiego Chana oraz pieczęciami i podpisami urzędników. Najstarsze europejskie banknoty ukazały się w 1665 roku w Szwecji jako kwity depozytowe pod zastaw srebra. Pojawienie się pieniędzy papierowych wiązało się często z trudnościami gospodarczymi kraju. Tak stało się w Rosji za czasów Katarzyny II około 1769 roku oraz w Anglii około 1797 roku. Z tego powodu także w Polsce pojawiły się jedne z najstarszych w Europie pieniędzy papierowych bilety skarbowe, które wprowadzono w związku z potrzebami Powstania Kościuszkowskiego w 1794 roku. Powstały wówczas kantory, w których można było swobodnie wymieniać bilety na monety i wysokie nominały na niskie. Wyemitowano wówczas 7,7 mln złotych w biletach.

4 Kolejnymi polskimi banknotami były wprowadzone w okresie Księstwa Warszawskiego talary. Banknoty te miały nominały: 1, 2 i 5 talarów. Następnie w 1828 roku powstały w Warszawie, z inicjatywy ówczesnego ministra skarbu Królestwa Polskiego Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, Bank Polski wyemitował złote polskie. Stało się to jeszcze przed wybuchem Powstania Listopadowego. W czasie powstania Bank wyemitował jednozłotowy banknot powstańczy z godłem Polski i Litwy. Z powodu tego godła władze rosyjskie nie uznały ważności banknotu po upadku Powstania. Złote były emitowane przez Bank Polski do 1841 roku, kiedy zaborca wprowadził w Królestwie Polskim ruble. Emitowane banknoty miały napisy w języku polskim i rosyjskim. Kolejnym polskim banknotem była marka polska, emitowana przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową powstałą w 1917 roku. Pieniądze te były emitowane także po pełnym odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. W lutym 1919 roku Sejm przyjął ustawę stwierdzającą, że przyszła polska instytucja emisyjna będzie nosiła nazwę Bank Polski i będzie emitował złote. W związku z tym zamówiono druk takich banknotów w Szwajcarii, jednak do obiegu weszły one dopiero w 1924 roku, po reformach Władysława Grabskiego. Widnieje jednak na nich data 1919 rok.

5 W czasie II wojny światowej Bank Polski, który wraz z zapasami złota ewakuowano na Zachód, przygotował emisję banknotów, które miały wejść do obiegu w Polsce po wojnie. W Generalnym Gubernatorstwie Niemcy utworzyli Bank Emisyjny, na czele którego stanął Feliks Młynarski. Bank ten emitował złote, zwane "krakowskimi" lub "młynarkami". W 1944 roku komunistyczne władze wprowadziły na terenach wyzwolonych banknoty Narodowego Banku Polskiego, mimo, że oficjalnie bank taki nie istniał. Banknoty przygotowane przez Bank Polski na emigracji po jego powrocie do kraju oddano na przemiał. W 1950 roku po wymianie pieniędzy wprowadzono do obiegu banknoty z wizerunkami "ludzi pracy". Od połowy lat 70-tych wymieniano je stopniowo na banknoty z wizerunkami wybitnych postaci z historii Polski.

6 W wyniku denominacji w 1995 roku do obiegu weszły banknoty z serii "królewskiej", które obowiązują do dziś.