Wykaz umiejętności i zakres wiedzy ucznia po trzech latach nauki języka polskiego W GIMNAZJUM

Transkrypt

1 Wykaz umiejętności i zakres wiedzy ucznia po trzech latach nauki języka polskiego W GIMNAZJUM I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. - potrafisz samodzielnie docierać do informacji; - rozumiesz różne komunikaty werbalne i niewerbalne; - podejmujesz refleksję nad znaczeniami słów i dążysz do ich dokładnego rozumienia; - krytycznie oceniasz zawartość komunikatów. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. 1. Umiejętności podstawowe: a. umiesz opisywać odczucia, które budzi w tobie dzieło; b. rozpoznajesz problematykę utworu. 2. Analiza: a. charakteryzujesz postać mówiącą w utworze; b. omawiasz funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego); c. rozpoznajesz czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat, tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną; d. rozpoznajesz odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy; e. wskazujesz elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, f. monolog, dialog; g. znajdujesz w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazujesz przykłady mieszania gatunków; h. uwzględniasz w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne. 3. Interpretacja: a. przedstawiasz propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadniasz ją; b. uwzględniasz w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny; c. interpretujesz głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach). 4. Wartości i wartościowanie: a. ze zrozumieniem posługujesz się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określasz postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznajesz ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach; b. umiesz omówić na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzegasz i poddajesz refleksji uniwersalne

2 Gatunki literackie wartości humanistyczne; c. dostrzegasz zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtujesz swoją tożsamość. III. Analiza - pojęcia szczegółowe. 1. Znasz rodzaje i gatunki literackie Rodzaje: EPIKA LIRYKA DRAMAT epos pieśń tragedia powieść tren komedia nowela fraszka dramat (właściwy) opowiadanie oda opera mit sonet operetka legenda psalm musical baśń bajka satyra 2. Znasz i wykorzystujesz poznane pojęcia literackie 1. Środki stylistyczne oraz ich funkcje w tekście literackim - przenośnia (metafora), uosobienie (personifikacja), ożywienie (animizacja) - porównanie - epitet - apostrofa - symbol - (powtórzenie) - pytanie retoryczne - wyrazy dźwiękonaśladowcze (onomatopeje) - zdrobnienia i zgrubienia - archaizmy, neologizmy, wulgaryzmy - 2. Narracja - w 1. osobie (pamiętnik, wspomnienie, dziennik itp.) - w 3 osobie - 3. Świat przedstawiony - czas - miejsce - fabuła - postacie 4. Pojęcia teatralne - akt, scena - dialog - monolog - scenariusz - scenografia - didaskalia (tekst poboczny) - jedność czasu, miejsca, akcji.

3 5. Budowa wiersza - rymy układ parzyste (aabb) przeplatane (abab) okalające (abba) rodzaj żeńskie męskie - dokładne i niedokładne - wersy - strofy - wiersz biały 6. Pojęcia literackie - fikcja, fantastyka, realizm, kierunek literacki, epoki literackie, groteska, wiersz, proza 7. Cel wypowiedzi: - perswazja - informacja - rozkaz - wyolbrzymianie itp. 8. Rodzaje tekstów kultury ze względu na ich charakter, formę i przeznaczenie: - biograficzne (w tym autobiograficzne) - filozoficzne - religijne - literackie - naukowe - popularnonaukowe - urzędowe - publicystyczne - prawne - plastyczne - muzyczne - film - audycja radiowa i telewizyjna IV. Tworzenie wypowiedzi. 1. Zagadnienia ogólne a. Tworzysz spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w wymienionych wcześniej formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja; dostosowujesz odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiadasz; b. Stosujesz zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku. c. Umiesz tworzyć plan twórczy własnej wypowiedzi.

4 d. Dokonujesz starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatujesz tekst, dobierasz rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosujesz właściwe odstępy, wyznaczasz marginesy i justujesz tekst, dokonujesz jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawiasz ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne; e. Uczestniczysz w dyskusji, uzasadniasz własne zdanie, przyjmujesz poglądy innych lub polemizujesz z nimi; f. Przestrzegasz zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. znasz konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, , czat, blog (masz świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, znasz skutki kłamstwa, manipulacji, ironii); g. Stosujesz zasady etykiety językowej wiesz, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi; 2. Zagadnienia szczegółowe. Potrafisz rozpoznać oraz zredagować (samodzielnie napisać) następujące formy wypowiedzi pisemnej: - opis - opowiadanie - charakterystyka - sprawozdanie - recenzja - rozprawka - notatka - plan - reportaż - artykuł - wywiad - ogłoszenie - zaproszenie - dedykacja - podanie - list oraz list motywacyjny - pamiętnik - dziennik - biografia (w tym tzw. CV) 3. W czasie pracy nad tekstem potrafisz: a. odróżniać informacje o faktach od opinii; b. rozpoznawać różnice między fikcją a kłamstwem; c. rozpoznawać wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym; d. rozpoznawać intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację); e. dostrzegać w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji; f. rozpoznawać wypowiedź argumentacyjną, wskazywać tezę, argumenty i wnioski; g. czerpać dodatkowe informacje z przypisu.

5 h. samodzielnie docierać do informacji w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych; i. stosować zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukiwać w bibliotece źródła potrzebnych ci informacji; j. korzystać ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich w formie książkowej i elektronicznej. V. Świadomość językowa. (Odbiór tekstu kultury). Potrafisz: a. rozpoznawać styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy, b. zdefiniować pojęcie stylu; c. rozpoznawać wyrazy wieloznaczne i rozumieć ich znaczenia w tekście; d. dostrzegać zróżnicowanie słownictwa rozpoznawać słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzegać negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów); rozpoznawać wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) rozumieć ich funkcję w tekście; e. rozpoznawać cechy kultury i języka swojego regionu; f. rozpoznawać w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę rozumieć ich funkcje; g. rozróżniać rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumieć ich funkcje w wypowiedzi; h. odróżniać temat fleksyjny od końcówki; i. odróżniać czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznawać tryby i strony (czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy wyjaśniać ich funkcje w tekście; j. rozpoznawać temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazywać funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym. VI. Świadomość językowa. (Tworzenie, redagowanie, pisanie własnego tekstu). a. tworząc wypowiedzi, dążysz do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobierasz synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści; b. stosujesz związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie; c. stosujesz różne rodzaje zdań we własnych tekstach; d. wykorzystujesz wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; e. umiesz przekształcać części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie, przekształcać konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, zamieniać formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie; zamieniać mowę niezależną na zależną lub odwrotnie;