DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO Rzeszów, dnia 24 maja 2011 r. Nr 74 TREŚĆ: Poz.: U C H W A Ł A R A D Y M I E J S K I EJ 1318 w Przemyślu Nr 94/2011 z dnia 29 kwietnia 2011 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Cmentarzy Komunalnych na terenie Gminy Miejskiej Przemyśl oraz cennika opłat za korzystanie z cmentarzy i urządzeń cmentarnych P O R O Z U M I E N I A : 1319 Burmistrza Miasta Sanoka z dnia 12 maja 2011 r. zawarte pomiędzy Gminą Miasto Sanok a Gminą Sanok w sprawie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Sanok Burmistrza Miasta Sanoka z dnia 20 maja 2011 r. zawarte pomiędzy Gminą Miasto Sanok a Gminą Zagórz w sprawie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Zagórz P R O G R A M 1321 Ochrony Środowiska Dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat

2 Województwa Podkarpackiego Nr Poz UCHWAŁA NR 94/2011 RADY MIEJSKIEJ W PRZEMYŚLU z dnia 29 kwietnia 2011 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Cmentarzy Komunalnych na terenie Gminy Miejskiej Przemyśl oraz cennika opłat za korzystanie z cmentarzy i urządzeń cmentarnych Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 13, art. 40 ust 2 pkt 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j.: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591z późn.zm.) i art. 21 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j.: Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295) w zw. z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r.w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Dz. U. z 2008 r. Nr 48 poz. 284) oraz art. 4 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997r. Nr 9 poz. 43 z późn. zm. ) uchwala się, co następuje: 1. Wprowadza się Regulamin Cmentarzy Komunalnych w Przemyślu stanowiący załącznik Nr 1 do niniejszej uchwały. 2. Ustala się wysokość opłat za korzystanie z cmentarzy i urządzeń cmentarnych Cennik opłat cmentarnych, stanowiący załącznik Nr 2 do niniejszej uchwały. 3. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Przemyśla. 4. Traci moc Regulamin Cmentarzy Przemyskich z dnia r. oraz Zarządzenie Nr 392a/04 Prezydenta Miasta Przemyśla z dnia r. i Zarządzenie Nr 18/07 Prezydenta Miasta Przemyśla z dnia r. z późn. zm. 5. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego. Przewodniczący Rady Miejskiej Jan Bartmiński Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 94/2011 Rady Miejskiej w Przemyślu z dnia 29 kwietnia 2011 r. Regulamin Cmentarzy Komunalnych na terenie Gminy Miejskiej Przemyśl Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1. Ilekroć w Regulaminie jest mowa o: 1) ustawie - należy przez to rozumieć ustawę z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295, z późn. zm.), 2) rozporządzeniu - należy przez to rozumieć rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Dz. U. z 2008 r. Nr 48, poz. 284), 3) Gminie - należy przez to rozumieć Gminę Miejską Przemyśl, 4) Prezydencie - należy przez to rozumieć Prezydenta Miasta Przemyśla, 5) miejscu grzebalnym - należy przez to rozumieć miejsce wyznaczone na cmentarzu do urządzenia grobu, 6) grobie ziemnym - należy przez to rozumieć dół w ziemi o wymiarach określonych w rozporządzeniu, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę i zasypuje ziemią, 7) nagrobku - należy przez to rozumieć płytę nagrobkową z kamienia naturalnego lub sztucznego, ułożoną na grobie ziemnym, 8) grobie murowanym - należy przez to rozumieć dół, w którym boki są murowane lub betonowe do poziomu gruntu, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę a nad trumną zakłada się sklepienie,

3 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) grobie rodzinnym - należy przez to rozumieć grób do poziomu gruntu, przeznaczony do składania, dwóch lub więcej trumien ze zwłokami lub urn o minimalnych wymiarach określonych w rozporządzeniu, 10) kolumbarium - należy przez to rozumieć budowlę z niszami przeznaczonymi do składania urn, 11) miejscu rezerwowym - należy przez to rozumieć miejsce grzebalne przeznaczone do pochowania, udostępnione osobie za jej życia, po uiszczeniu należnej opłaty, 12) ossarium - należy przez to rozumieć budowlę wolnostojącą, w której złożone są szczątki ludzkie np. po ekshumacji z likwidowanego grobu, 13) mogile zbiorowej należy przez to rozumieć grób, w którym dokonano zbiorowego pochówku szczątków ludzkich, 14) mogile symbolicznej - należy przez to rozumieć grób bez pochowanych szczątków, upamiętniający osobę zmarłą, 15) założycielu grobu - należy przez to rozumieć osobę, która jako pierwsza uiściła opłatę za miejsce grzebalne, 16) dysponencie grobu - należy przez to rozumieć założyciela grobu oraz członków rodziny osoby pochowanej w tym grobie, uprawnionych do podejmowania decyzji dotyczących danego grobu w oparciu o przepisy i w kolejności wymienionej w art. 10 ust. 1 ustawy, reguły dziedziczenia, stopień powiązań rodzinnych z osobami zmarłymi, ustalenia między osobami uprawnionymi i inne okoliczności, 17) administratorze należy przez to rozumieć podmiot administrujący cmentarzami komunalnymi na terenie miasta Przemyśla, 18) pracach pielęgnacyjnych zieleni - należy przez to rozumieć wycinkę i pielęgnacje drzew i krzewów, ukwiecanie, koszenie traw utrzymanie klombów i gazonów kwiatowych, 19) cenniku - należy przez to rozumieć Cennik opłat cmentarnych, stanowiący załącznik Nr 2 do niniejszej uchwały Cmentarze Komunalne w Przemyślu, dalej zwane "cmentarzami" stanowią własność Gminy Miejskiej Przemyśl. 2. Cmentarze komunalne zlokalizowane są przy: 1) ul. Słowackiego zwany Cmentarzem Głównym, 2) ul. Bolesława Śmiałego zwany Cmentarzem Zasanie, 3) ul. Przejazdowa Przekopana zwany Cmentarzem Przekopana, 4) ul. Kruhelskiej zwany Cmentarzem Kruhel Mały, 5) ul. Przemysława Cmentarz Wojskowy. 3. Na terenie cmentarzy określonych w ust. 1 znajdują się pola: 1) Cmentarz Główny; a) pola zabytkowe kwatery 1-3 i 42a, b) pola stare kwatery 3-74 z wyłączeniem kwatery 42 a, c) pola nowe kwatery ) Cmentarz Zasanie; a) pola stare kwatery 1-39, b) pola nowe kwatery od pola 40. 3) Cmentarz wojskowy; a) pola stare całość. 4) Cmentarz Przekopana; a) pola stare całość. 5) Cmentarz Kruhel Mały; a) pola stare całość Cmentarze komunalne służą do grzebania wszystkich zmarłych bez względu na ich narodowość, wyznanie, światopogląd, pochodzenie społeczne i rodzaj obrzędu. 2. Cmentarze komunalne mogą przyjąć do pochowania każdego zmarłego, niezależnie od miejsca jego śmierci i ostatniego miejsca zamieszkania. 3. Zadania i uprawnienia Gminy Miejskiej Przemyśl w zakresie zarządzania cmentarzami komunalnymi wykonuje Prezydent Miasta Przemyśla przy czym czynności te może powierzyć na mocy stosownej umowy innym podmiotom. 4. W sprawach związanych z prawami do grobu, zagospodarowaniem i utrzymaniem cmentarzy, Administrator Cmentarzy przyjmuje zainteresowanych w dni robocze w godzinach od Nadzór nad działalnością Administratora cmentarzy sprawuje Prezydent Miasta Przemyśla. 6. Wnioski i skargi na Administratora można kierować do Prezydenta Miasta Przemyśla. 7. Dane Administratora (nazwa, adres firmy, telefon, godziny urzędowania, godziny pełnienia dyżurów) winny być umieszczone na tablicy ogłoszeń każdego cmentarza.

4 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rozdział 2 Ogólne zasady korzystania z cmentarzy komunalnych Osoby przebywające na terenie Cmentarza zobowiązane są do zachowania spokoju i powagi tego miejsca i szacunku należnego zmarłym. 2. Dysponenci grobów, osoby przebywające na cmentarzu oraz podmioty gospodarcze świadczące usługi na terenie cmentarzy zobowiązane są do stosowania się do niniejszego regulaminu oraz zaleceń i informacji administratora cmentarzy umieszczanych na tablicach informacyjnych zlokalizowanych na cmentarzach oraz stronie internetowej administratora Zagospodarowanie cmentarza odbywa się na podstawie planu zagospodarowania terenu uwzględniającego m.in. miejsca grzebalne, zieleń o charakterze izolacyjnym i dekoracyjnym, drogi i ciągi piesze lub pieszo-jezdne, miejsca przeznaczone do gromadzenia odpadów, punkty czerpalne wody. 2. Usytuowanie grobów musi być zgodne z planem zagospodarowania cmentarza, a wymiary grobów i odstępy pomiędzy nimi zgodne z obowiązującymi przepisami. 3. Przy grobach murowanych i nagrobkach dopuszcza się wykonanie podmurówki dla warstwy sanitarnej ziemi do wysokości maksymalnie 0.3 m od poziomu gruntu. W uzasadnionych przypadkach (np. konfiguracja terenu) wysokość podmurówki może być wyższa, jednak nie może przekroczyć 0,5 m. 4. Groby o wartości historycznej, archeologicznej lub artystycznej podlegają ochronie przewidzianej w ustawie o cmentarzach ( art. 6 ust. 4, art. 7. ust 5 ) oraz w ustawie o ochronie dóbr kultury z 15 lutego 1962 r. ( Dz. U. Nr 10 poz. 48 ze zm. art. 5 ). 5. W przypadku grobu stanowiącego pamiątkę historyczną obowiązuje bezwzględny zakaz użycia grobu do ponownego chowania. 6. Zasady funkcjonowania cmentarzy komunalnych, prowadzenie ksiąg cmentarnych oraz realizacji prawa do pochowania regulują przepisy ustawy z dnia r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 z późn. zm.) oraz przepisy wykonawcze do przywołanej ustawy Cmentarze utrzymywane są jako teren zieleni o założeniu parkowym z podziałem na kwatery i drogi dojazdowe (dojścia). 2. Każda kwatera posiada odrębne oznaczenie. 3. Zieleń na cmentarzu (drzewa, krzewy, trawniki i kwiaty) podlega ochronie przed zniszczeniem. 4. Groby i inne miejsca pochowku winny być oznaczone tabliczką nagrobną z podaniem imienia i nazwiska oraz daty zgonu zmarłego. 5. Na cmentarzach komunalnych urządza się: 1) groby ziemne pojedyncze lub pogłębione(w pionie), 2) ziemne podwójne (w poziomie), 3) groby ziemne zabudowane nagrobkiem pojedyncze i podwójne, 4) groby ziemne dziecięce i zabudowane nagrobkiem, 5) groby murowane, 6) groby urnowe ziemne, 7) kolumbarium w formie grobu betonowego o odpowiednich wymiarach lub ściany urnowej, 8) "Ossarium" - miejsce składania szczątek ludzkich, 9) groby w Alei Zasłużonych dla Miasta Przemyśla, 10) mogiły zbiorowe i groby symboliczne. Rozdział 3 Szczegółowe zasady korzystania z cmentarzy komunalnych Wjazd na teren cmentarza dozwolony jest dla pojazdów: związanych z funkcjonowaniem cmentarzy i z przeprowadzaniem pogrzebu, policji, pogotowia ratunkowego, prokuratury, straży miejskiej, straży pożarnej, inspekcji sanitarnej, kierowanych przez osobę o obniżonej sprawności ruchowej lub kierowanych przez osobę przewożącą osobę o obniżonej sprawności ruchowej, dodatkowo oznaczonych kartą parkingową (umieszczoną za przednią szybą pojazdu, samochodowego w sposób umożliwiający jej odczytanie). 2. Bramy wjazdowe otwierane są przez administratora po uprzednim zgłoszeniu i uiszczeniu odpowiedniej opłaty za wjazd określonej w cenniku opłat- zał. Nr 2 do niniejszej uchwały. 3. Wyjazd z terenu cmentarza musi nastąpić najpóźniej na 30 minut przed godziną, do której czynne jest danego dnia biuro administratora cmentarzy. 4. Osoby wjeżdżające na cmentarz obowiązuje zachowanie szczególnej ostrożności oraz zastosowanie się do organizacji ruchu przyjętej przez administratora cmentarza. 5. Furtki w bramach otwarte są całodobowo Sadzenie drzew lub krzewów może być dokonywane tylko po uzyskaniu pisemnej zgody od Administratora. 2. Samowolne nasadzenia będą likwidowane bez uprzedzenia i prawa do odszkodowania na koszt dysponenta grobu.

5 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Cmentarze wyposażone są w sieć wodociągową, zasilaną z instalacji i ujęcia czerpalnestudnie kopane. 2. Instalacja wodociągowa jest wyłączana jesienią (zwykle w październiku lub na początku listopada), gdy prognozowane są spadki temperatury poniżej 0 C. i włączana na wiosnę (zwykle w połowie kwietnia), gdy ustąpią przymrozki. 3. Woda ze studni kopanych zlokalizowanych na terenie cmentarza nie nadaje się do spożycia i może być używana jedynie do podlewania roślin i do innych celów gospodarczych Uroczystości pogrzebowe odbywają się w dni powszednie od godz do 17.00, a w soboty od godz do Udostępnienie cmentarza do pogrzebu w godzinach i dniach innych niż wymienione w ust 1 wymaga zgody administratora cmentarza i dodatkowej opłaty zgodnie z obowiązującym cennikiem. 3. Do określenia rozpoczęcia ceremonii pogrzebowej przyjmuje się godzinę wskazującą czas wprowadzenia konduktu pogrzebowego na cmentarz. 4. Podczas trwania ceremonii pogrzebowych obowiązuje zakaz prowadzenia wszelkich prac w sąsiedztwie odbywającego się pogrzebu. 11. Gmina Miejska Przemyśl ani administrator nie odpowiadają za szkody na grobach i kolumbariach powstałe na skutek klęsk żywiołowych, działania czynników atmosferycznych, kradzieży, aktów wandalizmu oraz za rzeczy pozostawione bez nadzoru. 12. Osoby dotknięte czynami przestępczymi, kradzieży lub aktów wandalizmu zobowiązane są do zgłaszania w/w zdarzeń Administratorowi i w Komendzie Policji w Przemyślu Na starych i zabytkowych częściach cmentarzy komunalnych miejsca grzebalne udostępnia się w miarę ich odzyskiwania, po grobach zlikwidowanych i ekshumacjach na zasadach określonych w niniejszym regulaminie. 2. Na starych i zabytkowych częściach cmentarzy Administrator wydając zezwolenie na przebudowę nagrobków i grobowców oraz wyrażając zgodę na usytuowanie grobu w miejscu po zlikwidowanym grobie lub wygospodarowanym na ten cel miejscu, dąży do optymalnego usytuowania grobu nie powodującego trudności w komunikacji i nie powodującego naruszenia sąsiednich grobów i istniejącej zieleni. Rozdział 4 Zasady utrzymania porządku i czystości Porządkowanie i pielęgnacja grobów należy do osób uprawnionych do pochowania zwłok, określonych w art.10 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. 2. Osoby posiadające na cmentarzu prawa do grobów i miejsc rezerwowych oraz osoby przebywające na terenie cmentarza są zobowiązane: 1) utrzymywać groby i miejsca rezerwowe wraz z najbliższym otoczeniem w czystości i estetyce, 2) oznakować miejsca rezerwowe zarówno zabudowane jak i niezabudowane w sposób ustalony przez administratora i na zasadach z nim uzgodnionych, 3) uzgodnić wszelkie prace o charakterze budowlanym z administratorem, a w przypadku prac na kwaterach objętych ochroną konserwatorską uzgodnić z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, 4) osoby odwiedzające cmentarze winny informować Administratora cmentarzy o wszelkich zauważonych uszkodzeniach, zniszczeniach oraz zachowaniach niezgodnych z regulaminem Z uwagi na konfigurację terenu i stary drzewostan przebywanie na cmentarzach komunalnych w czasie występowania takich zjawisk atmosferycznych, jak: wichura, gołoledź, śnieżyce itp. wymaga zachowania szczególnej ostrożności. 2. Za zorganizowane grupy odwiedzające cmentarze odpowiadają kierownicy tych grup Śmieci, przekwitłe rośliny uschnięte wieńce, kwiaty oraz inne zbędne elementy związane z dekoracją mogił, należy składać do przeznaczonych na ten cel koszy i pojemników ustawionych przy kwaterze. 2. Zabrania się składania w tych pojemnikach resztek materiałów i odpadów po robotach kamieniarsko budowlanych. 17. Ustawianie i kształtowanie elementów architektonicznych (nagrobki, płyty, tablice, napisy itp.) może nastąpić po uzyskaniu zgody Administratora i wniesieniu obowiązującej opłaty. 18. Na terenie cmentarzy bezwzględnie zakazuje się: 1) zakłócania ciszy i porządku, 2) spożywania alkoholu i przebywania w stanie nietrzeźwym, lub pod wpływem środków odurzających, 3) palenia wyrobów tytoniowych, 4) żebractwa, 5) przebywania dzieci w wieku przedszkolnym bez opieki dorosłych, 6) jazdy pojazdami jednośladowymi, i innym sprzętem sportowo-rekreacyjnym,

6 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) dewastowania pomników i grobów oraz niszczenia innych urządzeń infrastruktury cmentarza, 8) ustawiania nagrobków i montażu płyt nagrobnych przekraczających granice powierzchni grobu, 9) niszczenia zieleni, 10) wprowadzania zwierząt za wyjątkiem psa przewodnika, 11) zaśmiecania i zanieczyszczania terenu, wysypywania odpadów poza miejscami wyznaczonymi, 12) samowolnego zagospodarowywania wolnych miejsc, sadzenia roślin w przejściach między grobami, 13) usuwania drzew i krzewów, zbierania wszelkiego rodzaju roślin, kwiatów, nasion i zniczy, 14) umieszczania elementów i symboli wyznaniowych poza grobowcami, pomnikami, tablicami i płytami nagrobkowymi, 15) pozostawiania elementów zdemontowanych pomników, nagrobków i innych materiałów budowlanych oraz ziemi wykorzystywanych przy pracach kamieniarskich lub budowlanych, 16) niszczenia lub samowolnego przemieszczania urządzeń cmentarnych, nagrobków, niszczenia elementów wystroju i malowania murów, 17) prowadzenia działalności handlowej na terenie cmentarzy. 19. Na terenie Cmentarzy zakazuje się bez zezwolenia administratora: 1) wykonywania prac kamieniarskich, budowlanych, 2) przeprowadzenie ceremonii pogrzebowych i ekshumacji, 3) ustawiania, przestawiania i wynoszenia z cmentarza jego urządzeń, 4) ustawiania ławek i płotów utrudniających komunikację i ruch pieszych, 5) umieszczania reklam i ogłoszeń, 6) wjazdu i poruszania się po alejkach cmentarza wszelkimi pojazdami mechanicznymi i konnymi. Rozdział 5 Obowiązki administratora cmentarzy prowadzenie spraw formalno - organizacyjnych Załatwianie spraw formalno - organizacyjnych niezbędnych do przyjęcia zwłok do pochowania na cmentarzach, jak też innych spraw związanych z działalnością cmentarzy odbywa się w biurze administratora cmentarzy w dniach i godzinach urzędowania. 2. Obowiązki administratora szczegółowo określa zawarta umowa na administrowanie cmentarzami komunalnymi zlokalizowanymi na terenie Gminny Miejskiej Przemyśl. 3. W sytuacjach szczególnych załatwianie spraw, o których mowa w ust. 1 odbywa się w terminach uzgodnionych z Administratorem cmentarzy Administrator cmentarza prowadzi księgę osób pochowanych w układzie rocznikowym zawierającą dane osób, których zwłoki zostały pochowane zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie. 2. Administrator cmentarzy przechowuje i uaktualnia dokumentację grobów oraz prowadzi ewidencje elektroniczną grobów. 3. Dysponent grobu przekazując swoje dane administratorowi cmentarzy, wyraża jednocześnie zgodę na ich gromadzenie i przetwarzanie w niezbędnym zakresie, a osobie której dane znajdują się w zbiorze danych administratora, na każde żądanie przysługuje prawo do wglądu i uaktualniania swoich danych zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych. 4. Administartor przechowuje przez co najmniej 30 lat karty zgonu, na podstawie których dokonano pochowania zwłok. 5. Administrator zobowiązany jest udzielać niezbędnych informacji o położeniu mogiły ziemnej, nagrobka czy grobu murowanego. 6. Admnistrator cmentarza nie ma obowiązku powiadamiania stron umowy, ani dysponentów grobu o terminie wygaśnięcia umowy i opłaty grobu. 7. Do administratora cmentarza nie należy rozstrzyganie sporu, kto powinien być, pochowany w danym grobie Przyjęcie zwłok do pochowania na cmentarzu następuje po przedstawieniu przez osobę dokonującą pochówku wymaganych dokumentów: 1) karty zgonu (oryginał dokumentu), 2) aktu zgonu (kserokopia dokumentu). 2. Przyjęcie do pochowania zwłok osoby zmarłej poza granicami Rzeczypospolitej, może się odbyć na podstawie zezwolenia na sprowadzenie zwłok/ prochów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27grudnia 2007r. w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich (Dz. U 2007, Nr 249, poz.1866) 3. Administrator jest upoważniony do żądania udokumentowania skróconym odpisem aktu stanu cywilnego, dowodem osobistym lub innymi

7 Województwa Podkarpackiego Nr Poz wiarygodnymi dokumentami stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa w zakresie niezbędnym do ustalenia uprawnień do pochowania zwłok, a także żądać stosownych oświadczeń złożonych w jego obecności, sprawdzenia czy nie ma przeszkód formalnych i technicznych oraz czy uiszczona została opłata. 4. W przypadku niemożności osobistego stawiennictwa osoby składającej oświadczenie możliwe jest złożenie oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym. 23. Do zakresu działań Administratora Cmentarzy Komunalnych należą: 1) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem niniejszego regulaminu, 2) nadzór nad prawidłowym zagospodarowaniem i wykorzystaniem terenu cmentarza, 3) nadzór i kontrola prawidłowości wykonania czynności związanych z grzebaniem zmarłych na terenie cmentarza zgodnie z obowiązującymi przepisami, 4) wydawanie zezwoleń na budowę i remont nagrobków /grobów murowanych w tym zatwierdzanie dokumentacji, 5) dbanie o utrzymanie w należytym stanie technicznym i sanitarnym cmentarzy i obiektów znajdujących się na ich terenach zgodnie z zawartymi umowami, 6) wykonanie innych czynności określonych przepisami prawa oraz czynności zleconych przez Gminę Miejską Przemyśl, 7) czuwanie nad zachowaniem spokoju i porządku na terenie cmentarzy, 8) stwarzanie wszystkim firmom pogrzebowym jednakowych warunków przy grzebaniu zmarłych, 9) zgłaszanie Gminie wszelkich koniecznych do wykonania prac związanych z prawidłowym funkcjonowaniem cmentarzy, 10) zgłaszanie Gminie przypadków występowania nieprawidłowości w wykonywaniu usług w zakresie utrzymania czystości - świadczonych zgodnie z zawartymi umowami przez Wykonawców - na terenach cmentarzy oraz przyległych placach i parkingach Administrator upoważniony jest do pobierania na rzecz Gminy opłat za korzystanie z cmentarza zgodnie z obowiązującym cennikiem usług i opłat wyszczególnionych w rozdz. II i III załącznika Nr 2 do niniejszej uchwały. 2. Opłaty powyższe stanowią dochód Gminy Miejskiej Przemyśl. 25. Administrator upoważniony jest do pobierania opłat za czynności formalno prawne i administracyjne wynikające z rozdziału IV załącznika Nr 2 do niniejszej uchwały, które przeznacza na prowadzenie powierzonych zadań Administrator zobowiązany jest do zapewnienia właściwych warunków przechowywania ciał osób zmarłych oraz umożliwienia korzystania z chłodni na ciała przez zainteresowane podmioty. 2. Administrator przyjmuje ciała osób zmarłych do przechowania w chłodni przez całą dobę, we wszystkie dni tygodnia oraz święta. 3. Pracownik dyżurny wyznaczony przez Administratora przyjmuje zlecenia w zakresie przechowywania ciał osób zmarłych. 4. Warunkiem przyjęcia ciała osoby zmarłej do chłodni jest wypełnienie przez zlecającego Wniosku o przechowanie zwłok osoby zmarłej. 5. Dostęp do pomieszczeń chłodni mają wyłącznie upoważnieni przez Administratora pracownicy. 6. Wydawanie ciał osób zmarłych odbywa się we wszystkie dni tygodnia oraz święta w godzinach Wydanie następuje, po dokonaniu identyfikacji, osobie uprawnionej do pochówku wskazanej w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych lub osobie przez tę osobę upoważnionej. 8. Wysokość opłat za korzystanie z chłodni określa załącznik Nr 2 do niniejszej uchwały Administrator zobowiązany jest do zapewnienia właściwych warunków przeprowadzenia ceremonii pogrzebowych w kaplicach cmentarnych. 2. Wystawienie zwłok do kaplicy może nastąpić w dniu pogrzebu w określonej godzinie uzgodnionej z Administratorem cmentarzy. 3. Osoby wykonujące czynności wskazane w ust. 2 są zobowiązane podporządkować się do zaleceń Administratora oraz pozostawienia wykorzystywanych pomieszczeń w czystości. 4. W przypadku niedostarczenia przez organizatora pogrzebu dokumentów wymaganych do pochowania zwłok Administrator może wstrzymać ceremonię pogrzebową Ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana wyłącznie na podstawie art. 15 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. 2. Ekshumacja zwłok i szczątków jest dopuszczalna w okresie od 16.X do 15.IV. przeprowadza się ją we wczesnych godzinach rannych. 3. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny może wydać zezwolenie na przeprowadzenie ekshumacji w innym terminie.

8 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Miejsce po ekshumacji z grobu ziemnego pozostaje do dyspozycji administratora cmentarza po rozliczeniu należności z tytułu opłat za grób. 5. Miejsce po ekshumacji z grobu murowanego może przejść do dyspozycji administratora po usunięciu przez dysponenta urządzeń grobu oraz rozliczeniu należności z tytułu opłat za grób. 6. W przypadku konieczności poniesienia jakichkolwiek kosztów z tego tytułu przez administratora, uprawniony jest zobowiązany do ich zwrotu w terminie 14 dni od otrzymania ich wyliczenia. 7. Uprawniony, na którego wniosek dokonano ekshumacji zwłok jest zobowiązany doprowadzić miejsce grzebalne do stanu pierwotnego. Rozdział 6 Zasady dysponowania prawem do miejsca pod pochowek Prawo pochowania zwłok ludzkich mają osoby i instytucje określone w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. 2. Osoby te mogą wykonywać swoje uprawnienia we wskazanej w art. 10 kolejności, chyba że osoba której pierwszeństwo w tym zakresie jest dalsze, przedstawi prawomocne orzeczenie Sądu wskazujące ją jako osobę uprawnioną. 3. Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą. 4. Dysponentem miejsca grzebalnego jest osoba, która to prawo wykupiła na terenie cmentarzy komunalnych. 5. Troska o przedłużenie opłaty za grób należy do dysponenta grobu. 6. Z zastrzeżeniem ust.7 dysponentem nowo wybudowanego grobu murowanego przeznaczonego do pochowania więcej niż jednej osoby jest osoba, która poniosła nakłady na jego wybudowanie i uiściła należną opłatę cmentarną. 7. Z chwilą pochowania do grobu wymienionego w ust.6 osoby zmarłej, o dysponowaniu pozostałymi miejscami w tym grobie decydują osoby wymienione w ust.1 z uwzględnieniem reguł i kolejności zawartych w ust Dysponent grobu może wyrazić zgodę na pochowanie w tym grobie osoby nie będącej członkiem rodziny. Zgoda musi być potwierdzona na piśmie z notarialnym poświadczeniem podpisu. 9. Osoba podejmująca czynności w zakresie dysponowania grobem winna udokumentować swoje prawo do tego poprzez złożenie niezbędnych dokumentów i oświadczeń. 10. Wszelkie konsekwencje prawne związane ze złożeniem przez dysponenta nieprawdziwych lub niekompletnych dokumentów oraz decyzjami dysponenta naruszającymi dobra osobiste innych osób ponosi dysponent Każdy grób powinien mieć dysponenta, czyli osobę posiadającą aktualną umowę z administratorem na jego użytkowanie. 2. Uprawnienie do grobu upływa z chwilą powstania prawa innej osoby do pochowania zwłok w tym grobie. 3. Zmiana dysponenta grobu następuje po przedstawieniu administratorowi umowy na zbycie grobu w terminie 7 dni od zawarcia umowy cesji. 4. Nabywca uzyskuje prawo do miejsca grzebalnego na okres jaki pozostał do upływu terminu jego wykupu. 5. Dotychczasowemu dysponentowi nie przysługują w związku ze zbyciem prawa do miejsca grzebalnego żadne roszczenia względem Gminy Miejskiej Przemyśl. 6. Administrator odnotowuje zmianę dysponenta w księgach cmentarnych, a kopia umowy przechowywana jest w dokumentacji cmentarza Miejsca rezerwowe pod groby jak również w niszach na urny nie mogą być przedmiotem obrotu prywatnego. 2. Prolongata opłaty miejsca rezerwowego musi nastąpić najpóźniej w terminie do 6 m-cy od dnia wygaśnięcia. 3. Po terminie wyznaczonym w ust. 2 miejsce rezerwowe przechodzi na własność gminy bez prawa do roszczeń odszkodowawczych. 32. Osoba, która otrzymała miejsce rezerwowe pod budowę grobowca zobowiązana jest wybudować go w ciągu 12 miesięcy od daty nabycia prawa do miejsca. W przypadku przekroczenia tego terminu miejsce przechodzi do ponownej dyspozycji administratora cmentarzy po rozliczeniu należności z tytułu opłat za rezerwację. Rozdział 7 Zasady procedury likwidacji grobu W przypadku nie przedłużenia opłaty na następne lata - 20 lat za groby ziemne, 30 lat za groby ziemne zabudowane nagrobkami na cmentarzach- przez zainteresowane osoby bądź instytucje, groby mogą być likwidowane i ponownie wykorzystywane do chowania zmarłych. 2. Likwidacja grobu poprzedzona jest informacją umieszczoną na grobie i na tablicy ogłoszeniowej oraz na stronie na co najmniej 12 miesięcy przed terminem likwidacji.

9 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Dysponent grobu przeznaczonego do likwidacji może opłacić zaległe należności, w przypadku rezygnacji z powyższego uprawnienia, zobowiązany jest do usunięcia wszelkich elementów budowlanych nagrobka. 4. Jeżeli nie zostaną one usunięte w ciągu 12 miesięcy od daty zamieszczenia informacji o przeznaczeniu grobu lub niszy do likwidacji, zostaną usunięte przez administratora cmentarzy. 5. Zdemontowane elementy zdeponowane w magazynach administratora mogą być odebrane w okresie 3 miesięcy, przez osobę, która udokumentuje swoje prawo do grobu oraz uiści opłatę z tytułu przechowania rzeczy. 6. W przypadku nie odebrania w okresie 3 miesięcy zdeponowanych w magazynie elementów grobu przechodzą one na własność administratora, jako rzeczy porzucone bez prawa żądania ich zwrotu i odszkodowania. 7. Likwidacja nie obejmuje grobów murowanych i kolumbariów Likwidacja grobów nie opłaconych prowadzona jest sukcesywnie w poszczególnych kwaterach cmentarzy. 2. W pierwszej kolejności likwidowane są groby ziemne W ramach postępowania likwidacyjnego grobu administrator zobowiązany jest: 1) dokonać wizji lokalnej w terenie, 2) sporządzić materiał fotograficzny, 3) sporządzić protokolarną listę grobów ostatecznie zakwalifikowanych do likwidacji, która przekazywana jest do wiadomości Prezydentowi Miasta Przemyśla. 2. Z czynności związanych z likwidacją grobu - komisja powołana przez Prezydenta Miasta Przemyśla sporządza protokół. Rozdział 8 Zasady świadczenia usług na cmentarzach Dysponenci grobów, którzy nie przestrzegają niniejszego regulaminu cmentarzy i bez wymaganego zgłoszenia wykonują roboty budowlane ponoszą z tego tytułu odpowiedzialność karną przewidzianą w Kodeksie Wykroczeń. 2. Administrator zobowiązany jest do wstrzymania prowadzonych robót oraz wyegzekwowania spełnienia wymogów określonych w niniejszym rozdziale Usługi związane z chowaniem zmarłych na cmentarzach komunalnych mogą wykonywać wszystkie uprawnione podmioty (posiadające aktualny wpis do ewidencji działalności gospodarczej, wpis do KRS), ubezpieczone od odpowiedzialności cywilnej. 2. Wykonawcy mają obowiązek okazania Administratorowi cmentarzy aktualnych dokumentów rejestrowych, polisy OC, o których mowa w pkt. 1 oraz złożenia wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie prac (alternatywnie wniosek składa dysponent grobu) według wzoru określonego przez Administratora. 3. Usługi remontowo budowlane mogą być wykonywane na cmentarzach komunalnych w dni robocze w godz. od 7.00 do 15.00, po wcześniejszym wniesieniu opłaty administracyjnej, uzyskaniu od administratora pisemnego zezwolenia na wykonanie prac i wniesieniu kaucji zwrotnej. 4. Administrator cmentarza ma obowiązek ustalenia czy osoba zlecająca roboty jest uprawnionym dysponentem miejsca grzebalnego lub grobu. 5. Administrator cmentarza ma prawo do kontroli dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług. 6. Administrator cmentarza nie ponosi odpowiedzialności cywilnoprawnej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę usług, ani za pracowników innych firm prowadzących roboty na cmentarzu Administrator cmentarzy ma prawo do kontroli robót w trakcie ich realizacji i po ich zakończeniu. 2. Administrator upoważniony jest do kontroli pojazdów i osób wykonujących prace na terenie cmentarzy oraz przywożonych i przenoszonych materiałów i sprzętu, celem identyfikacji wwożonych lub wywożonych z terenu cmentarzy ruchomości. 3. Administrator ma prawo przerwać prowadzone prace, jeżeli stwierdzi naruszenie obowiązków i zakazów oraz innych regulacji porządkowych obowiązujących na cmentarzach. 4. Administrator w szczególnie uzasadnionych przypadkach może zezwolić na prowadzenie prac w terminie uzgodnionym tj. w dni wolne od pracy po uiszczeniu stosownej opłaty. 5. Wykonywanie prac nie może zakłócać spokoju i powagi miejsca oraz kolidować z trwającymi ceremoniami pogrzebowymi 6. Wykonawca usług na żądanie upoważnionego pracownika Administratora cmentarzy obowiązany jest okazać zezwolenie na wykonanie robót ( kartę budowy) Zezwolenie na wykonywanie prac ziemnych, kamieniarskich lub budowlanych wydawane jest dysponentowi lub podmiotowi gospodarczemu na podstawie udzielonego przez dysponenta grobu pełnomocnictwa lub umowy.

10 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Zezwolenie na wykonanie prac ziemnych, kamieniarskich i budowlanych wydaje się na określony grób. 3. W przypadku wykonywania prac jednocześnie przy kilku grobach, wymagane jest uzyskanie odrębnego zezwolenia na każdy z nich. 4. Zezwolenie na wykonanie prac ziemnych, kamieniarskich i budowlanych zachowuje ważność: 1) 10 dni kalendarzowych na prace przy nagrobku, 2) 40 dni kalendarzowych na prace przy grobie murowanym. 5. Administrator wydając zezwolenie bierze pod uwagę terminarz ceremonii na danym cmentarzu, roboty innych wykonawców, zadania administracji cmentarza itp. 6. W przypadku gdy w sąsiedztwie robót odbywa się pogrzeb wykonawca zobowiązany jest do przerwania prac na czas trwania ceremonii Zezwolenie wydaje się wyłącznie na roboty na miejscach, za które uregulowane są obowiązujące opłaty. 2. Podstawą wydania zezwolenia na remont grobu murowanego, w którym trumny między sobą nie są przedzielone, w szczególności gdy w czasie remontu następuje otwarcie grobu, jest otrzymanie zgody Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego na ekshumacje oraz wykonanie przez wykonawcę usługi przedzielenia znajdujących się tam trumien warstwą ziemi grubości co najmniej 0,3 m albo murem lub betonem zbrojonym o grubości co najmniej niż 0,06 m. 3. Wykonawca przed uzyskaniem zezwolenia na roboty zobowiązany jest zapoznać się z niniejszym regulaminem potwierdzając ten fakt pisemnie Wykonawcy prac na terenie cmentarzy zobowiązani są: 1) zgłosić Administratorowi cmentarzy przystąpienie do prac i ich zakończenie, wywiązanie się z powyższego jest warunkiem ponownego otrzymania zezwolenia na wykonywanie prac na terenie cmentarzy komunalnych, 2) nie narażać infrastruktury cmentarza oraz innych grobów na uszkodzenie lub zniszczenie, dbać o urządzenia cmentarne, z których korzystają, 3) doprowadzić teren przyległy do stanu pierwotnego i naprawić wszelkie szkody powstałe w wyniku wykonywanych prac, 4) nie wykraczać poza granice miejsca grzebalnego, przysługującego jego dysponentowi, 5) składować materiały sypkie wyłącznie na wyłożonych foliach budowlanych (plandekach), 6) przygotowywać zaprawy murarskie w specjalnych pojemnikach (kastrach) lub urządzeniach do tego przeznaczonych, 7) zapewnić najwyższy stopień czystości, porządku i estetyki terenu swoich robót, 8) prowadzić prace zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego, z zachowaniem szczególnych wymagań wynikających z przepisów sanitarnych i bhp, 9) zgłaszać zauważone uszkodzenia w sąsiedztwie terenu robót administratorowi cmentarzy przed przystąpieniem do robót, 10) wywieźć z cmentarza ziemię wydobytą z miejsca pod grobowiec oraz inne odpady budowlane. 2. Wykonawcom prac na terenie cmentarzy zabrania się: 1) zastawiania dróg i przejść pojazdami, pojemnikami, materiałami budowlanymi i sprzętem oraz pozostawiania nieuporządkowanego terenu, przygotowywania, mieszania i składowania zaprawy betonowej bezpośrednio na alejkach cmentarnych, 2) wrzucania gruzu i odpadów po robotach kamieniarsko-budowlanych do koszy i pojemników rozstawionych na cmentarzach. Pozostały po remoncie lub rozbiórce gruz ze starego grobu jest odpadem i zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. z 2007r. Nr 39 poz. 251 z późn. zmianami) wykonawca ma obowiązek wywieźć go z terenu cmentarza i zapewnić odzysk lub przekazać do składowania. 3. W przypadku naruszenia przez wykonawcę postanowień regulaminu Administratorowi cmentarzy przysługuje prawo obciążenia wykonawcy kosztami zastępczego wykonania prac naprawczych i porządkowych Wykonawca może przystąpić do kopania grobu oraz budowy nagrobka/ grobu murowanego po uprzednim wytyczeniu terenu przez Administratora. 2. Kopanie grobów oraz otwieranie grobowców przez firmy pogrzebowe może odbywać się wyłącznie w dniu planowanego pogrzebu lub ekshumacji, w godzinach porannych. 3. Wykopanie dzień wcześniej nowego grobu możliwe jest wyłącznie za zgodą administratora pod warunkiem że wykop zostanie zabezpieczony i oznakowany w sposób gwarantujący bezpieczeństwo osobom odwiedzającym cmentarz. 4. W przypadku konieczności rozebrania nagrobka do pochówku firma świadcząca usługę pogrzebową ma obowiązek wskazania na piśmie administratorowi cmentarzy, kto będzie wykonawcą prac związanych z demontażem nagrobka.

11 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Demontaż nagrobka do pogrzebu wymaga uzyskania nieodpłatnego zezwolenia na demontaż i wywóz nagrobka z terenu cmentarza. 6. Ponowny montaż nagrobka wymaga uzyskania zezwolenia zgodnie z 39 i 40 regulaminu. 7. Transport elementów nagrobka alejkami cmentarza może odbywać w sposób ręczny lub przy użyciu minipojazdów mechanicznych o odpowiednich do szerokości alejek własnościach skrętnych (wózki, platformy o odpowiednich gabarytach). 8. Transport zmechanizowany dopuszczony jest wyłącznie w godzinach w dni robocze Roboty budowlane na cmentarzach komunalnych to w szczególności: 1) budowa i remont grobu murowanego, 2) ustawianie nagrobków na mogiłach ziemnych, 3) remonty nagrobków, 4) remonty nawierzchni, 5) wykonywanie wylewki wokół grobu. 2. Roboty budowlane mogą być prowadzone po uprzednim przekazaniu wykonawcy terenu przez Administratora i wytyczeniu miejsca pod budowę. 3. Zakres prac nie może wykraczać poza granice miejsca grzebalnego. 4. Koniecznym warunkiem przekazania wykonawcy terenu jest wniesienie kaucji oraz opłaty za nadzór, wynikającej z aktualnie obowiązującego cennika i przedłużenie umowy na dzierżawę miejsca, jeśli poprzednia opłata za grób wygasła. 5. Przekazanie terenu wykonawcy następuje w formie pisemnej, protokołem wytyczenia, który określa: 1) imię i nazwisko / nazwę / i adres / siedzibę / wykonawcy, 2) imię i nazwisko zleceniodawcy, 3) lokalizację miejsca robót: kwatera, rząd, grób oraz nazwisko osoby zmarłej, 4) rodzaj prowadzonych robót, 5) wymiary wytyczonego miejsca(długość, szerokość), 6) ustalenia dotyczące transportu materiałów, ziemi, gruzu oraz nagrobków lub elementów nagrobków przeznaczonych do wywozu, 7) opis stanu technicznego grobów i nagrobków znajdujących się w sąsiedztwie prowadzonych robót sposobu ich zabezpieczenia oraz stanu drzewa, jeżeli znajduje się w odległości mniejszej niż 2,5 m, 8) rodzaj środków transportowych używanych na terenie cmentarza, 9) klauzulę, w której wykonawca robót zobowiązuje się do przestrzegania zasad prowadzenia robót obowiązujących na cmentarzach komunalnych oraz ich wykonania zgodnie z wydanym zezwoleniem Wykonawcy zobowiązani są do użycia sprzętu dostosowanego do parametrów użytkowych cmentarzy (minipojazdy o odpowiedniej masie, gabarytach i właściwościach skrętnych, minikoparki o odpowiedniej masie, urządzenia zasilane elektrycznie, skrzynia do odkładania urobku). 2. Wykonawca może składować materiały niezbędne do prac budowlanych w miejscu wskazanym przez administratora cmentarza po dokonaniu opłat. 3. Pojazd Wykonawcy prac nie może poruszać się po terenie cmentarza poza kwaterą, na której wykonuje on usługę Zakończenie robót wymaga zgłoszenia administratorowi cmentarza celem ich odbioru. 2. Odbiór prac jest warunkiem koniecznym do wypłaty kaucji i ponownego wydania zezwolenia. 3. W przypadku budowy grobu murowanego odrębnym odbiorom podlegają: 1) część podziemna wybetonowana piwnica, na której zakłada się sklepienie, 2) część nadziemna obłożenie grobu. 4. Z odbiorów sporządza się protokół. 5. Administrator cmentarza prowadzi księgę wykonanych robót na cmentarzu Wykonawcy ponoszą pełną odpowiedzialność także materialną za szkody powstałe na skutek ich działań i zobowiązani są do pokrycia kosztów naprawy powstałej szkody. 2. Wykonawców obowiązuje szczególny szacunek dla cmentarza, grobów, zwłok i szczątków zwłok. 47. Za nieprzestrzeganie zasad niniejszego regulaminu przewiduje się następujące sankcje: 1) udzielenie pisemnego upomnienia przez administratora cmentarza i nakazanie rozebrania źle wykonanych obiektów, 2) udzielenie pisemnego upomnienia przez administratora oraz odmowa wydania zezwolenia na wykonanie prac na terenie cmentarzy do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, lub zapłaty kosztów poniesionych przez Administratora za wykonanie zastępcze, 3) zatrzymanie kaucji,

12 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) odpowiedzialność karna na podstawie obowiązujących przepisów. Rozdział 9 Zasady ustawiania nagrobków, budowy grobowców i zagospodarowania otoczenia grobów Zagospodarowanie otoczenia grobów poprzez utwardzenie z materiałów nieoszlifowanych typu chodnikowego (płytki, kostki) na podsypce piaskowo - cementowej lub wyłożenie materiałem sypkim (grys, żwir, tłuczeń kamienny)wymaga zgody Administratora oraz bezwzględnego zastosowania się do wytycznych w tym zakresie. 1) utwardzenie należy dostosować do grobu sąsiedniego, tak aby nie stwarzało niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia odwiedzających cmentarz, 2) utwardzania gruntu wokoło grobów należy wykonać w sposób umożliwiający spływ wód opadowych, 3) materiał użyty do zagospodarowania i utwardzenia otoczenia grobu nie może rażąco różnić się rodzajem i kolorystyką z istniejącym zagospodarowaniem kwatery grzebalnej. 2. Administrator cmentarzy w terminie do 30 dni na piśmie, określa warunki techniczne na jakich można dokonać utwardzenia. 3. Poprzez utwardzenie nie nabywa się prawa do utwardzonego terenu Usytuowanie grobu w pobliżu drzewa, nie jest podstawą do wycięcia drzewa. 2. W przypadku gdy w promieniu do 2-ch metrów od danego grobu rośnie drzewo to może ono stanowić przeszkodę w wykorzystaniu grobu do pochowania trumien O wyglądzie nagrobka decydują osoby uprawnione do grobu - rodzina zmarłego. 2. Dysponent grobu wykonujący nagrobek nie musi dysponować zgodą dysponentów sąsiednich grobów. 3. Dysponent grobu wykonujący zagospodarowanie otoczenia grobu w granicach powierzchni grobu nie musi dysponować zgodą dysponentów sąsiednich grobów. 4. Dysponenci grobów muszą uzyskać zgodę od administratora na wszystkie obsadzenia otoczenia grobu materiałem roślinnym, ozdobnym Zagospodarowanie grobu murowanego winno być zgodne z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. 2. Wykonanie ścian w grobie ziemnym, przekształcanie grobu ziemnego w grób murowany wymaga zezwolenia Administratora. 3. Groby murowane winny być wykonane i przykryte betonową płytą w ciągu 12 miesięcy od dnia wniesienia opłaty za miejsce. W przypadku przekroczenia tego terminu miejsce przechodzi ponownie do dyspozycji Administratora cmentarzy. 4. W przypadku niszy w kolumbarium ust.3 dotyczy półki pod niszą i płyty zamykającej niszę Pomiędzy grobami powinno być zapewnione przejście o szerokości co najmniej 0,5 m. 2. Zagospodarowanie otoczenia grobów np. ławki, balustrady, kratki, płotki, kostki brukowe itp. oraz inne akcenty ozdobne ustawione w ciągach komunikacyjnych utrudniające przejazdy i przejścia pomiędzy grobami będą usuwane przez administratora cmentarzy bez informowania dysponenta grobu o zaistniałym fakcie. 3. Dysponentowi grobu nie przysługuje żadne roszczenie odszkodowawcze z tego tytułu. 4. W przypadku niezastosowania się do wymogów niniejszego rozdziału administrator podejmuje niezwłocznie działania zmierzające do przywrócenia stanu pierwotnego oraz utrzymania ładu i porządku na cmentarzach oraz może zażądać, w ustalonym terminie do 30 dni, przebudowy lub demontażu w celu dostosowania nagrobka do odpowiednich wymiarów na koszt dysponenta grobu. 5. W przypadku niedotrzymania ustalonego terminu powyższych czynności, Administrator ma prawo dokonania ich na koszt dysponenta grobu. 6. Z czynności związanych z demontażem, o którym mowa w ust.5 Administrator sporządza protokół. 7. W przypadku samowolnego zamontowania jakichkolwiek urządzeń i przedmiotów (np. ławek, płotków itp.) administrator ma prawo domagać się ich demontażu w ustalonym terminie na koszt użytkownika (rodziny). 8. Zdemontowane elementy zdeponowane w magazynach Administratora mogą być odebrane przez osobę, która udokumentuje swoje prawo do rzeczy oraz uiści opłatę z tytułu przechowania rzeczy określonej w cenniku oraz koszt demontażu. 9. Administrator przechowuje zdemontowane elementy przez okres 6-ciu miesięcy od dnia demontażu. Po tym okresie przedmioty nieodebrane uważać się będzie za porzucone w zamiarze wyzbycia się własności. Rozdział 10 Zasady przyznawania miejsc na Cmentarzu Wojskowym oraz w Alejach Zasłużonych Na cmentarzu Wojskowym może być pochowana osoba zmarła, której rodzina udokumentuje, iż osoba ta:

13 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) była więźniem hitlerowskiego obozu koncentracyjnego lub radzieckiego obozu pracy (łagru), 2) brała udział w wojnie obronnej 1939 roku, w walkach wojsk koalicji antyhitlerowskiej, w ruchu oporu lub była w okresie II wojny światowej przymusowo wysiedlona z Przemyśla, 3) została uprawniona przez Prezydenta Miasta Przemyśla na podstawie innych zasług lub doznanych cierpień, 4) służyła w Wojsku Polskim lub Policji i szczególnie zasłużyła się dla kraju i miasta Przemyśla, 5) zmarła w okresie pokoju na skutek wykonywania swoich obowiązków służbowych. 2. Okoliczności wymienione w ust.1 pkt.1-5 winny być potwierdzone odpowiednimi dokumentami. 3. Wyłączona jest rezerwacja miejsc pod pochówek ze względu na ograniczoną ilość miejsc grzebalnych na terenie przedmiotowego cmentarza. 4. W szczególnych przypadkach (np. nieuleczalna choroba, brak bliskich krewnych), decyzją Prezydenta Miasta Przemyśla miejsce, o którym mowa w ust.1 może być udostępnione osobie żyjącej, spełniającej jeden z warunków wymienionych w ust.1 pkt Rozporządzenie takim miejscem rezerwowym na rzecz innej osoby nie jest możliwe z zastrzeżeniem ust Osoba, która uzyskała miejsce pod grób rodzinny na podstawie niniejszego paragrafu może wskazać osoby- małżonka i dzieci, z kręgu wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, uprawnione do pochowania oprócz niej w tym grobie W Alejach Zasłużonych na cmentarzu może być pochowana osoba zmarła, której rodzina udokumentuje, iż osoba ta: 1) była Obywatelem Honorowym Miasta Przemyśla lub była odznaczona przez Radę Miejską w Przemyślu, 2) została uprawniona przez Prezydenta Miasta Przemyśla na podstawie innych zasług lub doznanych cierpień, 3) w szczególnych przypadkach (np. nieuleczalna choroba, brak bliskich krewnych), decyzją Prezydenta miejsce, o którym mowa w ust.1 może być przyznane osobie żyjącej, spełniającej jeden z warunków wymienionych w ust.1 pkt Rozporządzenie takim miejscem rezerwowym na rzecz innej osoby nie jest możliwe. 3. Osoba, która uzyskała miejsce pod grób rodzinny na podstawie niniejszego paragrafu może wskazać osoby z kręgu wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, uprawnione do pochowania oprócz niej w tym grobie. 4. W przypadku, gdy rodzina zmarłego, wymienionego w ust.1 pkt.1-2 dysponuje miejscami do jego pochowania w posiadanych już grobach rodzinnych, możliwa jest odmowa przydzielenia odrębnego miejsca pod pochówek. Rozdział 11 Postanowienia końcowe Naruszanie przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 z późn. zm.) oraz naruszanie porządku i spokoju publicznego na terenie cmentarza, zaśmiecanie, niszczenie i uszkadzanie urządzeń i roślinności cmentarnej, jest zagrożone odpowiedzialnością karną. 2. Administrator cmentarza jest odpowiedzialny za przestrzeganie niniejszego regulaminu. 3. W przypadku naruszania regulaminu administrator ma prawo występowania do odpowiednich organów o nałożenie sankcji karnych wynikających z ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz administracyjnych wynikających z niniejszego regulaminu. 4. Spory wynikające z zastosowania niniejszego regulaminu rozstrzygane będą w trybie odwoławczym przez Prezydenta Miasta Przemyśla. 56. W sprawach nie uregulowanych niniejszym regulaminem mają zastosowanie przepisy ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2000r. Nr 23 poz. 295 z późn. zmian.) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z 2001r., Nr 153, poz. 1783) i rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 sierpnia 2001r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji grobów (Dz.U. z 2001r., Nr 90, poz. 1013) oraz przepisy Kodeksu cywilnego Regulamin cmentarzy zamieszczony jest na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Przemyślu oraz na stronie internetowej Administratora 2. Na tablicach ogłoszeń na poszczególnych cmentarzach wywieszone zostaną rozdziały II, III, IV, VIII niniejszego regulaminu.

14 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 94/2011 Rady Miejskiej w Przemyślu z dnia 29 kwietnia 2011 r. Cennik opłat cmentarnych. Rozdział 1 Zasady ogólne Za usługi cmentarne pobiera się opłaty zgodnie z obowiązującym cennikiem z góry najpóźniej w dniu wykonywania usługi. 2. Administrator cmentarzy zobowiązany jest do pobierania opłat, pokrywających nadzór i stałe koszty utrzymania i eksploatacji cmentarza oraz za korzystanie z innych urządzeń, od podmiotów świadczących usługi na terenie cmentarza. 3. Opłaty pobierane są w siedzibie administratora najpóźniej w dniu wykonania usługi cmentarnej (budowy grobowca, pogrzebu, postawienia pomnika, wjazdu na teren cmentarza itp.). 4. Opłatę prolongacyjną za udostępnienie miejsca pochówku na kolejne 20, 30 i 50 lat należy uiścić u administratora przed upływem terminu, na który była wniesiona w wysokości obowiązującej w dniu jej płatności Na cmentarzach komunalnych stosuje się i pobiera opłaty: 1) za miejsca grzebalne, 2) za korzystanie z mienia komunalnego, 3) funeralne - za czynności związane z pochowaniem zwłok lub urządzaniem grobu, 4) za nadzór obejmujący właściwą lokalizację miejsca prac i ich rodzaj, zabezpieczenie sąsiednich grobów i innych obiektów cmentarnych przed uszkodzeniem lub zabrudzeniem, wywóz odpadów powstałych w czasie prac i uporządkowanie terenu po zakończeniu prac, 5) za rezerwację miejsca, 6) inne wymienionych w cenniku opłat za korzystanie z cmentarza. Rozdział 2 Opłaty za miejsca i rezerwację pod pochówek Wprowadza się następujące opłaty za grunt na cmentarzach komunalnych na terenie Gminy Miejskiej Przemyśl. 2. Stawki opłat za udostępnienie gruntu na dwadzieścia lat: 1) za miejsce pod grób ziemny dziecinny bezpośrednio pod pochówek oraz opłata prolongacyjna - 86,00 zł netto, 2) za miejsce pod grób ziemny pojedynczy bezpośrednio pod pochówek oraz opłata prolongacyjna - 257,00 zł netto, 3) za miejsce pod grób ziemny podwójny w pionie bezpośrednio pod pochówek oraz opłata prolongacyjna - 343,00 zł netto, 4) za miejsce pod grób ziemny podwójny w poziomie bezpośrednio pod pochówek oraz opłata prolongacyjna - 515,00 zł netto, a) za trzecią i każdą następną trumnę - 86,00 zł netto. 5) za miejsce rezerwowe pod grób ziemny; a) pojedynczy w pionie oraz opłata prolongacyjna - 257,00 zł netto, b) podwójny w pionie oraz opłata prolongacyjna - 343,00 zł netto, c) podwójny w poziomie oraz opłata prolongacyjna - 515,00 zł netto, d) za trzecią i każdą następną trumnę - 86,00 zł netto. 3. Opłata za prawo budowy nagrobka na trzydzieści lat: 1) na grobie dziecinnym - 112,00 zł netto, 2) na grobie ziemnym pojedynczym - 250,00 zł netto, 3) na grobie ziemnym podwójnym w pionie - 374,00 zł netto, 4) na grobie ziemnym podwójnym w poziomie - 500,00 zł netto, 4. Opłata za miejsce pod grób murowany jednopoziomowy na pięćdziesiąt lat: 1) pojedynczy w poziomie - 396,00 zł netto, 2) podwójny w poziomie - 792,00 zł netto,

15 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) potrójny w poziomie ,00 zł netto, 4) poczwórny w poziomie ,00 zł netto, 5) za dochówek na każdym następnym poziomie dolicza się 50% opłaty. 5. Opłaty za miejsca pod groby urnowe na dwadzieścia lat: 1) jednomiejscowe bezpośrednio pod pochowek oraz opłata prolongacyjna - 150,00 zł netto, 2) głębinowe dwumiejscowe w pionie bezpośrednio pod pochówek oraz prolongata miejsca - 220,00 zł netto, 6. Opłata za prawo budowy nagrobka na miejscu ziemnym urnowym na trzydzieści lat: 1) jednomiejscowym - 200,00 zł netto, 2) dwumiejscowym w pionie - 270,00 zł netto, 7. Opłaty za miejsce pod urny w grobie murowanym rodzinnym na pięćdziesiąt lat: 1) dwumiejscowym w pionie oraz prolongata miejsca - 352,00 zł netto, 2) czteromiejscowym w poziomie bez kondygnacji oraz prolongata miejsca - 600,00 zł netto, 8. Opłaty za miejsca w niszy kolumbarium dla urny z prochami na dwadzieścia lat: 1) dla jednej urny - 200,00 zł netto, 2) dla dwóch urn - 300,00 zł netto, 9. Opłaty za rezerwację miejsca pod grób ziemny urnowy na dwadzieścia lat: 1) jednournowe - 150,00 zł netto, 2) dwuurnowe w pionie - 220,00 zł netto, 3) za dochowek urny do grobu ziemnego - 86,00 zł netto. 4. Od opłat za prawo budowy nagrobka lub budowy grobu murowanego na grobie ziemnym odlicza się ulgę w wysokości 1/20 ważnej opłaty za każdy rok. 5. Na starych częściach cmentarzy pobiera się opłatę za grunt powiększoną o 50%, natomiast na częściach zabytkowych cmentarzy 100% należnej opłaty. 6. Do opłaty za miejsce: 1) pod ustawienie nagrobka dolicza się opłaty wynikające z 7 cennika ust. 1,2,3,6 i 11 ust 1, 2) pod wybudowanie grobu murowanego dolicza się opłaty wynikające z 7 cennika ust. 1,2,3,5,7 i 11 ust.1 i 2. Rozdział 3 Opłaty za korzystanie z terenów i urządzeń cmentarnych 7. Ustala się opłaty za korzystanie z terenów i urządzeń cmentarnych: 1. za prawo dowozu alejkami cmentarnymi materiałów budowlanych do remontu oraz ustawienie nagrobka lub płyty nagrobnej na grobie - opłata jednorazowa: 1) dziecka - 10,00 zł netto, 2) ziemnym pojedynczym lub pogłębionym - 19,00 zł netto, 3) urnowym - 10,00 zł netto, 4) na grobowcu - 37,00 zł netto, 2. za prawo składowania materiałów budowlanych na terenie cmentarza od każdego budowanego, remontowanego obiektu na czas wykonywania prac określony w zezwoleniu jednorazowo 40,00 zł netto, 1) za zajęcie wskazanego terenu materiałami budowlanymi za każdy 1 m 2-1,40 zł netto za dzień. 3. za pobór wody ze studni lub innych ujęć zlokalizowanych na cmentarzu przy wykonywaniu prac budowlanych i remontowych - 2,60 zł netto za dzień, 4. za zezwolenia na ustawienie ławeczki na 20 lat - 100,00 zł netto, 5. za zezwolenie na budowę, remont grobowca - 19,00 zł netto, 6. za zezwolenie na budowę, remont nagrobka - 16,00 zł netto, 7. za zatwierdzenie dokumentacji na budowę lub remont grobowca, nagrobka - 14,00 zł netto, 8. za wjazd pojazdów na teren cmentarza opłata dzienna ( nie dotyczy osób niepełnosprawnych, samochodów służbowych UM w Przemyślu w związku z wykonywaniem czynności służbowych, Policji Straży Pożarnej, Straży Miejskiej oraz Administratora i innych służb oraz podmiotów wykonujących prace na

16 Województwa Podkarpackiego Nr Poz podstawie umów zawartych z Gminą Miejską Przemyśl, o ile treść umowy nie stanowi inaczej). 1) karawanem do obsługi pogrzebu (melex) - 10,00 zł netto, 2) samochodem osobowym w szczególnie uzasadnionych przypadkach - 12,00 zł netto, 3) samochodem osobowym z przyczepą - 20,00 zł netto, 4) samochodem dostawczym o ładowności do 0,9 t. - 30,00 zł netto, 5) samochodem ciężarowym o ładowności od 0,9 do 2,5 t. - 40,00 zł netto, 9. za przechowanie ciała w chłodni do 3 dni opłata jednorazowa - 62,50 zł netto, 1) za każdy następny dzień - 25,00 zł netto, 10. za konserwowanie i utrzymanie cmentarzy opłata od każdego pogrzebu - 99,00 zł netto W przypadku wnoszenia opłaty za ponowne udostępnienie miejsca grzebalnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek osoby dysponującej grobem, dopuszcza się możliwość rozkładania należności na raty; maksymalny okres spłaty - 24 miesiące. 2. Nie spłacenie w pełnej wysokości rat w określonym terminie skutkuje przejęciem przez administratora cmentarza prawa do dysponowania miejscem od daty, w której ostatnia rata winna być wpłacona. Rozdział 4 Opłaty za czynności formalno prawne i administracyjne 9. Ustala się: 1. Opłaty za czynności formalno prawne i administracyjne pobierane przez Administratora cmentarzy: 1) za nadzór przy budowie nagrobka, grobowca i odbiór techniczny 50,00 zł netto, 3) za czynności formalno-prawne związane z obsługą administracyjną pogrzebu - przyjęcie zgłoszenia i ustalenie terminu pogrzebu - prowadzeniem zapisu archiwalnego i ewidencji w formie papierowej i elektronicznej, czynności wynikające z obowiązujących przepisów oraz inne czynności porządkowe - 230,00 zł netto. 4) za przyjęcie i potwierdzenie zastrzeżeń do grobów, wprowadzanie zmian w zakresie dysponowania grobami, informację o stanie prawnym grobu 50,00 zł netto. 2. Opłata za nadzór nad podmiotami wykonującymi usługi pogrzebowe na ternie cmentarzy: 1) dni robocze 100,00 zł netto, 2) dni świąteczne i wolne od pracy opłata zostaje podwyższona o 50%. 3. Opłaty za przygotowanie i udostępnienie kaplicy do ceremonii pogrzebowej: 1) do 60 min - 50,00 zł netto, 2) od 60 min min - 100,00 zł netto. 10. Inne opłaty wynikające z korzystania z urządzeń cmentarza: 1. opłata za przechowywanie cudzej rzeczy 3,00 zł netto za 1 dzień, 2. kaucja za prawidłowe wykonanie pochówku i prace związane z budową i remontem grobów murowanych i nagrobków (kaucja jest zabezpieczeniem na ewentualne pokrycie szkód powstałych przy pochówku - zwrot następuje po 3 dniach od pochówku) - 500,00 zł. 11. Do opłat za usługi, zostaje doliczony podatek VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami. 12. Cennik usług cmentarnych dostępny jest u administratora oraz zamieszczony na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Przemyślu oraz na stronie internetowej Administratora 2) za przygotowanie dokumentacji na budowę grobu murowanego - 53,00 zł netto,

17 Województwa Podkarpackiego Nr Poz POROZUMIENIE BURMISTRZA MIASTA SANOKA z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Sanok pomiędzy Gminą Miasta Sanoka, reprezentowaną przez: Pana Wojciecha Blecharczyka - Burmistrza Miasta Sanoka zwaną w dalszej części porozumienia Gminą Miasta Sanoka, na podstawie Uchwały Nr LVII/435/10 Rady Miasta Sanoka z dnia 25 marca 2010 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Sanok a Gminą Sanok, reprezentowaną przez: Pana Mariusza Szmyda - Wójta Gminy Sanok zwaną w dalszej części porozumienia Gminą Sanok, na podstawie Uchwały Nr XLV/344/2010 Rady Gminy Sanok z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Sanok i Gminy Miasta Sanoka Gmina Sanok powierza a Gmina Miasta Sanoka przyjmuje do realizacji zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego w ramach komunikacji miejskiej na terenie Gminy Sanok. Publiczny transport zbiorowy prowadzony będzie na trasie: Sanok Bykowce, Sanok Czerteż, Sanok Zabłotce, Sanok- Sanoczek, Sanok- Stroże Wielkie. 2. Gmina Miasta Sanoka powierzone zadanie wykonywać będzie poprzez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku ul. Jana Pawła II 59, z którą Gmina Miasta Sanoka ma zawartą Umowę Wykonawczą o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. 3. Do obowiązków Gminy Miasta Sanoka, jako organizatora publicznego transportu zbiorowego należy w szczególności: 1) projektowanie linii komunikacyjnych i tras przejazdu, 2) opracowywanie rozkładów jazdy, 3) kontrola wykonywania usług przewozowych, 4) zarządzanie i koordynowanie komunikacji, 5) prowadzenie badań marketingowych w zakresie publicznego transportu zbiorowego 6) określenie stref przewozowych dla działalności przewozowej publicznego transportu zbiorowego realizowanego na terenie Gminy Miasta Sanoka i Gminy Sanok środkami komunikacji miejskiej przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku, 7) określenie przepisów porządkowych dla publicznego transportu zbiorowego 8) ustalanie cen urzędowych za usługi przewozowe w publicznym transporcie zbiorowym, świadczone przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku, 9) ustalanie opłat dodatkowych w razie niedopełnienia zapłaty należności przewozowych z tytułu przewozu osób, naruszaniu przepisów o zabieraniu ze sobą do środka transportu zwierząt i innych rzeczy oraz spowodowania zatrzymania lub zmiany trasy środka transportu bez uzasadnionej potrzeby oraz wysokości opłaty manipulacyjnej, 10) ustalanie osób uprawnionych do korzystania z przejazdów ulgowych i bezpłatnych w publicznym transporcie zbiorowym. 4. Gmina Sanok zobowiązuje się do: 1) utrzymania czystości i porządku na przystankach komunikacyjnych, położonych na jej terenie, 2) zwalczania skutków gołoledzi w okresie jej występowania oraz likwidowania śliskości na przystankach położonych na jej terenie Gmina Sanok zobowiązuje się do udziału w kosztach powierzonego zadania, określonego w 1, ust. 1 według ilości wozokilometrów wykonywanych na jej terenie. Wysokość dotacji będzie ustalana w drodze negocjacji stron. Wszelkich zmian wysokości udziału w kosztach wprowadzanych w ciągu roku będą uzgadniane przez strony porozumienia w drodze negocjacji stron 2. Wysokość partycypacji w kosztach powierzonego zadania na każdy nadchodzący rok będzie ustalana w terminie do dnia 10 października każdego roku.

18 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tytułem udziału w kosztach, o których mowa w ust. 1 Gmina Sanok będzie przekazywała co roku na rzecz Gminy Miasta Sanoka dotację celową, w transzach miesięcznych. Dotacja wpłacana będzie na konto Gminy Miasta Sanoka Nr w terminie do 5-go dnia każdego miesiąca. 4. W razie zwłoki w płatności którejkolwiek transzy dotacji Gmina Miasta Sanoka może naliczyć odsetki ustawowe za zwłokę. 5. Gmina Miasta Sanoka zobowiązuje się do przedstawienia pisemnego rozliczenia dotacji celowej za dany rok w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku Gmina Miasta Sanoka poinformuje Gminę Sanok o nowym projekcie uchwały w sprawie ustalenia cen urzędowych za usługi przewozowe w publicznym transporcie zbiorowym oraz sposobu ustalania opłat dodatkowych i opłaty manipulacyjnej oraz projekty rozwiązań w zakresie wykonywania usług przewozowych. 2. Gminie Sanok przysługuje prawo wnioskowania w zakresie organizacji usług przewozowych oraz prawo kontrolowania przebiegu wykonywania porozumienia Porozumienie zawiera się na czas określony od dnia 12 maja 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. 2. Każda ze stron może wypowiedzieć porozumienie za sześciomiesięcznym okresem wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. 5. Wszelkie zmiany porozumienia wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. 6. Porozumienie sporządzono w czterech jednobrzmiących egzemplarzach: po dwa egzemplarze dla każdej ze stron. 7. Porozumienie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego. Burmistrz Miasta Sanoka Wojciech Blecharczyk Wójt Gminy Sanok Mariusz Szmyd 1320 POROZUMIENIE BURMISTRZA MIASTA SANOKA z dnia 20 maja 2011 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Zagórz pomiędzy Gminą Miasta Sanoka, reprezentowaną przez: Pana Wojciecha Blecharczyka - Burmistrza Miasta Sanoka zwaną w dalszej części porozumienia Gminą Miasta Sanoka, na podstawie Uchwały Nr LVII/436/10 Rady Miasta Sanoka z dnia 25 marca 2010 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Miasta Sanoka i Gminy Zagórz a Gminą Zagórz, reprezentowaną przez: Pana Ernesta Nowaka - Burmistrza Miasta i Gminy Zagórz zwaną w dalszej części porozumienia Gminą Zagórz, na podstawie Uchwały Nr VIII/33/2011 Rady Miejskiej w Zagórzu z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zawarcia porozumienia w zakresie organizacji i realizacji publicznego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Gminy Zagórz i Gminy Miasta Sanoka Gmina Zagórz powierza a Gmina Miasta Sanoka przyjmuje do realizacji zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego w ramach komunikacji miejskiej na terenie Gminy Zagórz. Publiczny transport zbiorowy prowadzony będzie na trasie Sanok Zagórz. 2. Gmina Miasta Sanoka powierzone zadanie wykonywać będzie poprzez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku ul. Jana Pawła II 59, z którą Gmina Miasta Sanoka ma zawartą Umowę Wykonawczą o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. 3. Do obowiązków Gminy Miasta Sanoka, jako organizatora publicznego transportu zbiorowego należy w szczególności:

19 Województwa Podkarpackiego Nr Poz ) projektowanie linii komunikacyjnych i tras przejazdu, 2) opracowywanie rozkładów jazdy, 3) kontrola wykonywania usług przewozowych, 4) zarządzanie i koordynowanie komunikacji, 5) prowadzenie badań marketingowych w zakresie publicznego transportu zbiorowego 6) określenie stref przewozowych dla działalności przewozowej publicznego transportu zbiorowego realizowanego na terenie Gminy Miasta Sanoka i Gminy Zagórz środkami komunikacji miejskiej przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku, 7) określenie przepisów porządkowych dla publicznego transportu zbiorowego 8) ustalanie cen urzędowych za usługi przewozowe w publicznym transporcie zbiorowym, świadczone przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. w Sanoku, 9) ustalanie opłat dodatkowych w razie niedopełnienia zapłaty należności przewozowych z tytułu przewozu osób, naruszaniu przepisów o zabieraniu ze sobą do środka transportu zwierząt i innych rzeczy oraz spowodowania zatrzymania lub zmiany trasy środka transportu bez uzasadnionej potrzeby oraz wysokości opłaty manipulacyjnej, 10) ustalanie osób uprawnionych do korzystania z przejazdów ulgowych i bezpłatnych w publicznym transporcie zbiorowym. 4. 1) utrzymania czystości i porządku na przystankach komunikacyjnych, położonych na jej terenie, 2) zwalczania skutków gołoledzi w okresie jej występowania oraz likwidowania śliskości na przystankach położonych na jej terenie Gmina Zagórz zobowiązuje się do udziału w kosztach powierzonego zadania, określonego w 1, ust. 1 według ilości wozokilometrów wykonywanych na jej terenie. W 2011 roku wysokość udziału wynosić będzie 0,887 zł za jeden wozokilometr a w latach następnych ustalana zostanie w drodze negocjacji stron. Wszelkie zmiany wysokości udziału w kosztach wprowadzanych w ciągu roku będą uzgadniane przez strony porozumienia w drodze negocjacji stron. 2. Wysokość udziału w kosztach powierzonego zadania na każdy nadchodzący rok będzie ustalana w terminie do dnia 10 października każdego roku. 3. Tytułem udziału w kosztach, o których mowa w ust. 1 Gmina Zagórz będzie przekazywała co roku na rzecz Gminy Miasta Sanoka dotację celową, w transzach miesięcznych Dotacja wpłacana będzie na konto Gminy Miasta Sanoka Nr w terminie do 5 dnia każdego miesiąca. 4. Wysokość dotacji celowej w 2011 r. wynosi ,00 zł. (słownie: dziewięćdziesiąt sześć tysięcy złotych 00/100). 5. W razie zwłoki w płatności którejkolwiek transzy dotacji Gmina Miasta Sanoka może naliczyć odsetki ustawowe za zwłokę. 6. Gmina Miasta Sanoka zobowiązuje się do przedstawienia pisemnego rozliczenia dotacji celowej za dany rok w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku Gmina Miasta Sanoka poinformuje Gminę Zagórz o nowym projekcie uchwały w sprawie ustalenia cen urzędowych za usługi przewozowe w publicznym transporcie zbiorowym oraz sposobu ustalania opłat dodatkowych i opłaty manipulacyjnej oraz projekty rozwiązań w zakresie wykonywania usług przewozowych. 2. Gminie Zagórz przysługuje prawo wnioskowania w zakresie organizacji usług przewozowych oraz prawo kontrolowania przebiegu wykonywania porozumienia Porozumienie zawiera się na czas określony od dnia 1 czerwca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. 2. Każda ze stron może wypowiedzieć porozumienie za sześciomiesięcznym okresem wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. 5. Wszelkie zmiany porozumienia wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. 6. Porozumienie sporządzono w czterech jednobrzmiących egzemplarzach: po dwa egzemplarze dla każdej ze stron. 7. Porozumienie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego. Burmistrz Miasta Sanoka Wojciech Blecharczyk Burmistrz Miasta i Gminy Zagórz Ernest Nowak

20 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr VI/32/2011 z dnia 12 kwietnia 2011 r. Wójt Gminy Pysznica PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PYSZNICA NA LATA Z UWZGLĘDNIENIEM LAT Pysznica 2010 Spis treści I. Wstęp I.1. Wprowadzenie I.2. Cel opracowania I.3. Metodyka opracowania programu II.2. Warunki klimatyczne II.3. Warunki przyrodnicze II.4. Demografia II.5. Działalność gospodarcza II. Charakterystyka gminy. II.6. Rolnictwo II.1. Położenie III. Uwarunkowania realizacji programu

21 Województwa Podkarpackiego Nr Poz III.1. Krajowe i wojewódzkie limity związane z ochroną środowiska III.2. Tendencje rozwojowe III.3. Zmiana uwarunkowań prawnych III.4. Wyniki raportu z wykonania Gminnego Programu Ochrony Środowiska III.5 Określenie problemów środowiskowych pozostałych do rozwiązania IV. Stan środowiska na terenie gminy, priorytety, cele i działania związane z jego ochroną. IV.1. Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych IV.1.1. Wody powierzchniowe IV.1.2. Wody podziemne IV.1.3. Zaopatrzenie w wodę IV.1.4. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków IV.1.5. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną i efektywnym wykorzystaniem zasobów wodnych. IV.2. Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska IV.2.1. Zagrożenia powodzią oraz klęską suszy IV.2.2. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia poważnych awarii IV.2.3. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia negatywnych zjawisk geodynamicznych IV.2.4. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom środowiska IV.3. Gospodarka odpadami IV.4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędność IV.4.1. Przyjęty priorytet i działania związane z pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędnością IV.5.Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasów IV.5.1. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu. IV.5.2. Zrównoważony rozwój lasów. IV.5.3. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważonym rozwojem lasów IV.6.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu powietrza IV.6.2. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowe IV.7. Ochrona powierzchni ziemi, przywrócenie wartości użytkowej gleb. IV.7.1. Przyjęty priorytet i działania związane z ochroną powierzchni ziemi, przywróceniem wartości użytkowej gleb IV.8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym IV.8.1. Ocena stanu hałasu IV.8.2. Promieniowanie elektromagnetyczne IV.8.3. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym IV.9. Ochrona zasobów kopalin IV.9.1. Budowa geologiczna IV.9.2. Kopaliny. IV.9.3. Przyjęty priorytet i działania związane z ochroną zasobów kopalin IV.10. Działania o charakterze systemowym IV Przyjęty priorytet, cele i działania związane z zadaniami o charakterze systemowym V. Finansowanie programu V.1. Źródła finansowania programu VI. Szacunkowe koszty realizacji programu VII. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska. VIII. Mierniki efektywności programu. IX. Streszczenie. X Informacje wymagane przez ustawę o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. XI. Słownik określeń, sformułowań i skrótów użytychw opracowaniu. XII. Bibliografia. XIII Załączniki. IV.6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej

22 Województwa Podkarpackiego Nr Poz I. Wstęp I.1. Wprowadzenie Zgodnie z zapisami zawartymi w art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z póź. zm.) organ wykonawczy gminy został zobowiązany do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata wraz z perspektywą na lata , stanowi kontynuację przyjętej w 2005 r. Uchwałą Nr XXVI/175/2005 Rady Gminy Pysznica z dnia 2 września 2005 r., polityki ekologicznej gminy. Gminny program ochrony środowiska określa: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe, - poziomy celów długoterminowych. W niniejszym Programie zostały przedstawione działania mające na celu ograniczanie emisji zanieczyszczeń do wód, ziemi i powietrza, pól elektromagnetycznych, zmniejszenie energochłonności, wodochłonności, materiałochłonności, prowadzenia prawidłowej gospodarki odpadami, zachowania cennych systemów przyrodniczych, ochrony krajobrazu i bioróżnorodności, rozwijania aktywności obywatelskiej związanej ze środowiskiem oraz działań o charakterze systemowym. I.2. Cel opracowania Zasadniczym celem Programu jest wdrożenie polityki ekologicznej państwa na obszarze gminy. Nadrzędnym strategicznym celem polityki ekologicznej państwa zawartym w dokumencie Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata jest Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego. Ponadto przyjęte w programie priorytety powinny uwzględnić konieczność realizacji zarówno lokalnych potrzeb z zakresu ochrony środowiska jak i strategii działań wynikających z programu wyższego szczebla tj. Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata , z uwzględnieniem lat Integralną częścią Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat jest Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat oraz prognoza oddziaływania na środowisko tych dokumentów. I.3. Metodyka opracowania programu Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica został opracowany według metodologii planowania strategicznego. Ponadto uwzględnione w nim zostały zapisy zawarte w art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z póź. zm.). Cel, priorytety ekologiczne zawarte w niniejszym opracowaniu są kontynuacją polityki ekologicznej Gminy Pysznica realizowanej na podstawie Programu Ochrony Środowiska, przyjętego Uchwałą Nr XXVI/175/2005 Rady Gminy Pysznica z dnia 2 września 2005 r. Informacje przedstawione w Programie zostały zebrane od instytucji działających na terenie gminy, opracowań powiatowych i gminnych, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie, Ministerstwa Środowiska, Głównego Urzędu Statystycznego, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie, Podkarpackiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Rzeszowie, Podkarpackiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Rzeszowie, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Rzeszowie, Prace nad aktualizacją prowadzone były w kilku etapach. Pierwszym z nich było przeprowadzenie konsultacji społecznych. Przeprowadzono ankietyzację części mieszkańców gminy, podano do publicznej wiadomości informację o przystąpieniu do opracowania Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami oraz o możliwości składania wniosków co do treści programu. Ta forma konsultacji pozwoliła na uzyskanie opinii od mieszkańców na temat stanu środowiska na terenie gminy oraz określenia najważniejszych problemów (zdaniem mieszkańców). Zadaniem gminnych programów ochrony środowiska jest między innymi i to, że na poziomie lokalnym realizowane będą cele ekologiczne państwa. Dlatego też w niniejszym dokumencie uwzględniono priorytety zawarte w następujących dokumentach: Narodowy Plan Rozwoju , Polityka Ekologiczna Państwa na lata z perspektywą do roku 2016, Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Ponadto wykorzystano następujące materiały:

23 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego, Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat , Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat , Strategia Rozwoju Gminy Pysznica, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Pysznica, Strategia Rozwoju Powiatu Stalowowolskiego, Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica, Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica, Wieloletnie plany inwestycyjne Gminy Pysznica, Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Aktualnie obowiązujące przepisy prawne. W programie przyjęto zasady, leżące u podstaw polityki ekologicznej Unii Europejskiej i Polski tj.: zasadę zrównoważonego rozwoju, zasadę przezorności, zasadę prewencji, zasadę zanieczyszczający płaci, zasadę równego dostępu do środowiska postrzeganą w kategoriach: a) sprawiedliwości międzypokoleniowej, b) sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej, c) równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą, zasadę uspołeczniania, zasadę subsydiarności, zasadę efektywności ekologicznej i ekonomicznej. Ponadto program określa: aktualną sytuację ekologiczną na terenie gminy Pysznica, zmianę stanu środowiska w kontekście rozwoju gospodarczego gminy w ciągu lat, jakie upłynęły od przyjęcia obowiązującego programu ochrony środowiska, określenie problemów środowiskowych, jakie pozostały do rozwiązania, priorytetowe działania związane z ekologią z podziałem na okresy, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, harmonogram konkretnych zadań w zakresie ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, wzrostu świadomości ekologicznej. Niniejszy Program dotyczy gminy Pysznica, tym niemniej bierze on pod uwagę różnego rodzaju powiązania, w tym powiązania przestrzenne i przyrodnicze z sąsiednimi gminami. Ponadto uwzględnia on ustrojową pozycję samorządu gminnego, jego kompetencji wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska. II. Charakterystyka gminy. II.1. Położenie Gmina Pysznica jest jedną ze 159 gmin wchodzących w skład województwa podkarpackiego, położona w jego północnej części. Gmina należy do powiatu stalowowolskiego. Od południa gmina Pysznica sąsiaduje z gminą Nisko i Ulanów, od wschodu z gminą Jarocin, od zachodu z miastem Stalowa Wola oraz gminą Radomyśl nad Sanem. W północnej części i północno wschodniej graniczy z gminami: Janów Lubelski, Modliborzyce i Potok Wielki z województwa lubelskiego. Powierzchnia gminy Pysznica wynosi ha (stanowi to 0,82% powierzchni województwa podkarpackiego), w tym użytki rolne stanowią ha, lasy, grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione zajmują ha. Gmina Pysznica położona jest w zlewni rzeki San, i jej prawego dopływu rzeki Bukowa. Na terenie części gminy Pysznica znajduje się Park Krajobrazowy Lasy Janowskie, a pozostały obszar gminy Pysznica leży w jego otulinie. Teren Nadleśnictwa Janów Lubelski stanowi Leśny Kompleks Promocyjny. Znajdują się tu także obszary specjalnej ochrony Natura 2000 tj.: Lasy Janowskie, kod PLB060005, Dolina Dolnego Sanu, kod PLH , Uroczyska Lasów Janowskich, kod PLH Obszar gminy Pysznica charakteryzuje się lekką pagórkowatością, różnice wysokości w terenie w gminie wahają się między m n. p. m. Sieć komunikacyjną gminy tworzą połączenia drogowe oraz połączenie kolejowe. Południowym krańcem gminy przebiega linia kolejowa relacji Stalowa Wola Biłgoraj. Przez teren gminy przebiega 1 droga wojewódzka, 7 dróg powiatowych i 25 dróg gminnych. Łączna długość dróg w gminie wynosi 117,3 km w tym: - drogi wojewódzkie - 2,1 km, - drogi powiatowe - 47,8 km, - drogi gminne - 67,4 km.

24 Województwa Podkarpackiego Nr Poz II.2. Warunki klimatyczne Gmina Pysznica jak i obszar całej Polski leży w strefie klimatu umiarkowanego, przejściowego. W podziale klimatycznym podanym przez Okołowicza, znajduje się w obrębie tzw. Krainy Klimatycznej Sandomierskiej. Jest to jeden z najmniejszych samodzielnych regionów klimatycznych. Granice oddzielające go od pozostałych obszarów są stosunkowo wyraźne. Posiada on dosyć wyraźne cechy klimatu kontynentalnego, który wyraża się w większych rocznych amplitudach temperatury powietrza, wydłużonych okresach upalnego lata oraz dość długimi zimami. Gmina Pysznica w propozycji regionalizacji klimatu Polski (opartej na średniej rocznej liczbie dni z poszczególnymi typami pogody), zaliczono do Regionu Sandomierskiego. W porównaniu z sąsiadującymi regionami występuje tutaj większa ilość dni ciepłych w roku, prawie 92 dni. Charakterystyczne wartości podane w oparciu o wieloletnie obserwacje dla tej krainy to: średnia temperatura stycznia: - 3,5 o C, średnia temperatura lipca: + 18 o C, roczna suma opadów: 670 mm, czas trwania zimy: 92 dni w roku, czas trwania lata: 95 dni w roku, liczba dni pogodnych: 70 dni, liczba dni pochmurnych: 110 dni, liczba dni z szatą śnieżną: 80 dni. Przeważają wiatry zachodnie, północno i południowo zachodnie. Opisywany teren ze względu na położenie, rzeźbę terenu, dużą powierzchnię lasów, charakteryzuje się zróżnicowanymi warunkami klimatu lokalnego, od rejonów o słabym nasłonecznieniu, dużej wilgotności w obrębie dolin rzecznych i na terenach obniżonych o płytkim występowaniu wód gruntowych do 2 m p.p.t. do terenów położonych na wysoczyznach, dobrze przewietrzonych o korzystnych warunkach nasłonecznienia. Specyficzny mikroklimat występuje w obrębie kompleksów leśnych, cechuje się podwyższoną wilgotnością względną, wyrównaną termiką, osłabienie promieniowania słonecznego, bakteriostatycznym oddziaływaniem olejków eterycznych. II.3. Warunki przyrodnicze Gmina Pysznica zaliczany jest do obszarów o korzystnych warunkach przyrodniczo środowiskowych. Środowisko naturalne stosunkowo w niewielkim stopniu zostało przekształcone przez człowieka. Flora gminy jest dość zróżnicowana ze względu na obecność siedlisk o różnym charakterze, od dolin rzecznych począwszy poprzez tereny piaszczystych wydm z ubogimi murawami i wrzosowiskami a skończywszy na torfowiskach i siedliskach leśnych. Lasy na terenie gminy zajmują aż 59,5% ogólnej powierzchni. Rozległy, zwarty kompleks leśny jaki pokrywa Ziemię Pysznicką, jest jednym z największych kompleksów niżowej części kraju. Wysoka lesistość tego regionu stwarza unikalny krajobraz urozmaicony elementami ekosystemów pól uprawnych, rozległych łąk, stawów, bagien, torfowisk i moczarów. Rzeka Dębowiec w m. Kochany

25 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Jest to teren posiadający szczególne wartości przyrodnicze, krajobrazowe, a wśród różnorodnych siedlisk leśnych, począwszy od borów suchych po bagienne, zachowały się fragmenty lasów o charakterze puszczańskim z licznymi starymi drzewami pomnikami przyrody. Znajdują się tutaj cztery pomniki przyrody ożywionej objęte ochroną prawną. Rozporządzeniem Nr 1 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 8 lutego 1988 r. oraz Rozporządzeniem Nr 6 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 26 czerwca 1991 r. (Dz. Urz. Województwa Tarnobrzeskiego Nr 9 poz. 187 z 1991 r.) objęto ochroną: 1) dwa dęby szypułkowe rosnące w miejscowości Kochany, 2) dąb szypułkowy w miejscowości Lipowiec, 3) rosiczkę okrągłolistną i widłaka torfowego rosnących w miejscowości Pysznica (dawna żwirownia). Na terenie części gminy Pysznica znajduje się Park Krajobrazowy Lasy Janowskie. Został on utworzony uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Tarnobrzegu Nr II/12/83 z dnia r., zmienioną w 2004 r. rozporządzeniem Wojewody Podkarpackiego w granicach województwa podkarpackiego i rozporządzeniem Wojewody Lubelskiego na terenie województwa lubelskiego. Powierzchnia parku wynosi ha, a strefy ochronnej ha. Na terenie województwa podkarpackiego zajmuje on powierzchnię ha i obejmuje Gminy: Pysznica, Zaklików i Radomyśl nad Sanem. Strefa otuliny na terenie województwa podkarpackiego zajmuje pow ha, obejmuje Gminy: Zaklików, Radomyśl, Pysznica, Jarocin, Ulanów, Nisko, Harasiuki. Prócz zbiorowisk leśnych dość dużo (około 11%) powierzchni gminy zajmują łąki i pastwiska o dużym stopniu naturalności. Najbardziej rozpowszechnionym zbiorowiskiem łąkowym jest zespół muraw szczotlichowych, wykształcających się na ubogich siedliskach w obrębie wydm, na obrzeżach lasów i poboczach dróg. Występują także zespoły żyznych łąk rajgrasowych oraz zbiorowiska szuwarowe i niskotorfowe. Na fragmentarycznie występujących skarpach nadrzecznych występuje roślinność ciepłolubna w postaci muraw kserotermicznych z udziałem między innymi: tymotki Bemera, ciemiężnika lekarskiego, goryczy pagórkowyej, rojnika pospolitego oraz biało kwitnącej koniczyny górskiej. Różnorodność szaty roślinnej, sprzyja występowaniu dużej liczby gatunków zwierząt. Występują tu: dziki, lisy, piżmaki, kuny, sarny, jelenie. Na terenach otwartych: łąki, pola uprawne występuje zwierzyna drobna: bażanty, zające, kuropatwy. Do cenniejszych gatunków zwierząt występujących na terenie gminy możemy zaliczyć: bobry, borsuki, jenoty, bocian biały, daniele, orzesznicę, krogulca, dzięcioła czarnego, nietoperze (kilka gatunków), przechodnio łoś. Stwierdzono tu występowanie 4 gatunków zwierząt, które z uwagi na swoją rzadkość znalazły się na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (Głowaciński 2002). Są to głuszec, bocian czarny, orzeł bielik zaklasyfikowane jako krytycznie zagrożone oraz wilk zakwalifikowany jako bliski zagrożeniu. Niektóre obszary z uwagi na związane z nimi rodzaje środowisk przyrodniczych wykazują ponadprzeciętne walory predysponujące je do objęcia ochroną prawną taką jak użytki ekologiczne. Znajdują się tu także obszary specjalnej ochrony NATURA 2000: - Lasy Janowskie, kod PLB060005, na pow ,8 ha, - Dolina Dolnego Sanu, kod PLH , na pow. 529,6 ha, - Uroczyska Lasów Janowskich, kod PLH , na pow ,6 ha. Na terenie gminy Pysznica zachowało się szereg elementów tworzących wspólne dziedzictwo architektoniczno archeologiczne. Są to głównie: - zespoły kościelne (kościoły, plebanie, kaplice), - sakralne zabytki małej architektury (kapliczki, figury, krzyże przydrożne), - obiekty architektury tradycyjnej drewnianej i murowanej (stare szkoły, domy, chałupy), - cmentarzyska i pozostałości osad kultury łużyckiej, pozostałości średniowiecznego grodziska.

26 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Kapliczka pod lipa w m. Jastkowice Zabytkowa kaplica w m. Olszowiec

27 Województwa Podkarpackiego Nr Poz II.4. Demografia Gminę zamieszkiwało na koniec 2009 r., mieszkańców. Ludność gminy Pysznica stanowi ponad 8% ludności powiatu stalowowolskiego. Znajduje się tutaj 10 sołectw tj.: Pysznica (wieś pełniąca funkcję administracyjno usługową), Bąków, Brandwica, Chłopska Wola, Kłyżów, Krzaki - Słomiana, Olszowiec Studzieniec, Sudoły. Ilość gospodarstw domowych w gminie wynosi Średnia gęstość zaludnienia wynosi obecnie 68 osób na 1 km 2. Jastkowice, Gmina Tabela Nr 1. Liczba ludności na terenie gminy Pysznica w latach Powierzchnia w ha Liczba ludności w 2006 r. Liczba ludności w 2007 r. Liczba ludności w 2008 r. Liczba ludności w 2009 r. Gęstość zaludnienia w 2009 r. na 1 km 2. Pysznica Rysunek Nr 1. Liczba ludności w poszczególnych sołectwach, wg stanu na koniec 2009 r. Z zestawienia danych za lata , wynika, że gmina Pysznica odznacza się niewielkim dodatnim przyrostem naturalnym. II.5. Działalność gospodarcza Gmina Pysznica jest gminą rolniczą o zdecydowanej przewadze niewielkich gospodarstw rolnych (1-2 ha). Znajduje się tutaj kilkadziesiąt jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą. Wśród nich dominują te, które zajmują się handlem oraz usługami budowlanymi. Na terenie gminy zarejestrowanych było na koniec 2008 r., 478 podmiotów gospodarczych. Podział zarejestrowanych podmiotów według sekcji PKD przedstawia tabela 2. Tabela Nr 2. Podmioty gospodarcze z terenu gminy Pysznica zarejestrowane w rejestrze REGON wg symbolu sekcji PKD (stan na rok 2008). Sekcja PKD* Lp. Symbol Objaśnienie Liczba podmiotów 1 A Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 16 2 B Rybactwo 1 3 C Górnictwo 1

28 Województwa Podkarpackiego Nr Poz D Przetwórstwo przemysłowe 37 5 E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną i gaz 1 6 F Budownictwo 53 7 G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 8 H Hotele i restauracje 16 9 I Transport, gospodarka magazynowa, łączność J Pośrednictwo finansowe K 12 L Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 13 M Edukacja N Ochrona zdrowia i pomoc społeczna O Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała 16 P Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 0 17 Q Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 * - zastosowano oznaczenia i nazwy zgodne z podanymi przez GUS Tabela Nr 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON Sektor Z ogółem prywatnych Gmina Ogółem Publiczny Prywatny Razem Spółki handlowe W tym z udziałem kapitału zagranicznego Spółki cywilne Spółdzielnie Fundusze, stowarzyszenia Osoby fizyczne prow. dział. Pysznica Źródło: GUS, 2008 Dynamikę aktywności gospodarczej charakteryzuje między innymi analiza struktury i liczby podmiotów gospodarczych. W 2006 r., na terenie gminy funkcjonowało 410 podmiotów gospodarczych, w 2007, 444 podmiotów, natomiast w 2008 r. już 478 podmiotów. Nastąpił w ciągu dwóch lat wzrost liczby podmiotów gospodarczych na terenie gminy o 68. (zarejestrowanych w rejestrze REGON). Struktura jednostkowa w gminie Pysznica wskazuje na dominację sektora prywatnego. Większość funkcjonujących firm to zakłady jednoosobowe lub zatrudniające kilku pracowników. Główne źródło utrzymania ludności gminy to praca w niewielkich przedsiębiorstwach prywatnych związanych z handlem, przetwórstwem drzewnym, rolnym, metalowym, wyjazdy zarobkowe za granicę kraju, praca we własnym gospodarstwie rolnym. Stopa bezrobocia w powiecie stalowowolskim wynosiła na koniec 2009 r., 15,1% przy średniej w województwie podkarpackim 16,2%. II.6. Rolnictwo Rozwój rolnictwa w gminie warunkuje głównie środowisko glebowe oraz wpływające na jego stan morfologia terenu, hydrografia i środowisko wód podziemnych. W strukturze użytkowania gruntów użytki rolne, zajmują ha co stanowi 33% powierzchni gminy. Wskaźnik waloryzacji jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy wynosi 64,2 pkt (wg IUNG Puławy), wpływają na to szczególnie warunki glebowe. Dla porównania wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi: a) powiat stalowowolski 66,5 pkt,

29 Województwa Podkarpackiego Nr Poz b) województwo podkarpackie 73,0 pkt, c) Polska 66,6 pkt. Korzystne warunki glebowe panują w dolinie rzeki San, w mniejszym stopniu rzeki Bukowej, znajdują się tu urodzajne mady a w nieckach gleby mułowo torfowe. Szerokość pasa urodzajnej gleby waha się w granicach od kilkuset metrów do ponad 1,5 km. Na pozostałym terenie znajdują się mało urodzajne podścielone piaszczystym osadem gleby bielicowe. Działalność rolniczą na terenie gminy Pysznica prowadziło gospodarstw rolnych. Tabela Nr 4. Gospodarstwa wg grup obszarowych użytków rolnych. Powierzchnia Ilość gospodarstw rolnych Do 1 ha włącznie 869 Powyżej 1 ha do mniej niż 2 ha 593 Od 2 ha do mniej niż 5 ha 655 Od 5 ha do mniej niż 7 ha 68 Od 7 ha do mniej niż 10 ha 17 Od 10 ha do mniej niż 15 ha 6 Od 15 ha do mniej niż 20 ha 0 Od 20 ha do mniej niż 50 ha 0 Od 50 ha do mniej niż 100 ha ha i więcej 0 Ogółem Źródło: GUS, 2002 Najwięcej gospodarstw rolnych jest w przedziale do 1 ha włącznie. Gospodarstwa przez wiele lat nie były nastawione na specjalizację i produkcję towarową, produkcja rolnicza służyła do zaspokajania własnych potrzeb gospodarstwa. Z chwilą przekształceń w przemyśle masowych zwolnień nie nastąpiła mobilizacja użytkowników gospodarstw rolnych (w większości) w kierunku zwiększenia produkcji. W gospodarstwach posiadających 1 5 ha użytków rolnych, trudno prowadzić opłacalną produkcję rolną. Dlatego też często dochodzi do zaprzestania użytkowania gruntów rolnych. Wkraczanie roślinności wysokiej na tereny gdzie zaprzestano użytkowania rolniczego jest główną przyczyną zmniejszania bioróżnorodności siedlisk. Naturalne procesy sukcesji wtórnej w pierwszej fazie charakteryzują się pojawieniem się gatunków roślin ze zbiorowiskami segetalnymi (związanymi z uprawami) i ruderalnymi, stanowiącymi dużo mniejszy walor przyrodniczy. Dochodzi do degeneracji, a następnie zaniku zbiorowisk nieleśnych związanych łąkami i pastwiskami, które zazwyczaj charakteryzują się bogatym składem florystycznym połączonym z występowaniem rzadkich gatunków roślin.

30 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 5 Struktura użytkowania gruntu w gminie Pysznica. Gmina Pow. ogółem w ha Grunty orne Łąki Pastwiska Sady Użytkowanie gruntów (ha) Grunty pod wodą, zabudow. i itp Razem użytki rolne Lasy i grunty związane z leśnictwem, zadrzew. i zakrzacz. Pozostałe tereny Pysznica Źródło: Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli, grudzień 2009 r. Rysunek Nr 2. Udział poszczególnych typów użytkowania gruntów w gminie. III. Uwarunkowania realizacji programu III.1. Krajowe i wojewódzkie limity związane z ochroną środowiska Zgodnie z przyjętą Polityką Ekologiczną Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata , Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat , Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat , wprowadzono limity w zakresie wykorzystania materiałów, wody i energii oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego np.: - zapewnienie do końca 2015 r., 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z obszaru kraju oraz zakończenie programu budowy rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2000 do , - zaoszczędzenie 9% energii finalnej w ciągu 9 lat do roku 2017, - osiągnięcie 7,5% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zarówno w bilansie zużycia energii pierwotnej w 2010 r. jak i takiego samego udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej, - uzyskanie 5,75% udziału biokomponentów w zużyciu paliw płynnych w transporcie do 2010 r., - zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych, - zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, - minimalizacja ilości odpadów komunalnych unieszkodliwianych przez składowanie,

31 Województwa Podkarpackiego Nr Poz objęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów, w tym selektywnym zbieraniem odpadów, 100% mieszkańców województwa do roku 2008, - gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o ponadgminne zakłady zagospodarowania odpadów, - zwiększenie ilości odpadów zbieranych selektywnie, w tym odpadów niebezpiecznych, - bezpieczne dla środowiska składowanie odpadów, - wyeliminowanie nielegalnego składowania odpadów, - zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich składowisk niespełniających wymagań ochrony środowiska. Wyżej wymienione limity nie są obligatoryjne na poziomie regionalnym. III.2. Tendencje rozwojowe Gospodarka gminy ma charakter rolniczo produkcyjno usługowy. Około 34% ogólnej powierzchni zajmują użytki rolne. Przeważa produkcja roślinna, a w niej uprawa zbóż i ziemniaków. Produkcja zwierzęca to w większości hodowla bydła i trzody chlewnej. Na terenie gminy znajduje się też wiele firm. Do największych z nich należą: Usługi Transportowe i Budowlano Remontowe Jan Herdzik, Wytwórnia Makaronów P.P.H. KRISMARK, PPUH AGRO-MAK Wytwórnia Makaronów, Tartacznictwo Sp. j. Jastkowice, KOCZWARA Sp.j., Przedsiębiorstwo Produkcji Usługi Handlu Roco International Sp. z o.o., Firma Kłosowski. Zgodnie z przyjętą Strategią Rozwoju Gminy Pysznica na lata , działalność samorządu koncentrować będzie się na następujących celach strategicznych: - zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży, - aktywizacji i integracja mieszkańców, - zwiększeniu dostępności do edukacji, kultury, rozwoju i sportu, - zachowaniu dziedzictwa kulturowego, - rozwoju systemu komunikacji na terenie gminy, - zagospodarowaniu przestrzennym gminy, - wspieraniu rozwoju turystyki wiejskiej, - rozwoju społeczeństwa informacyjnego, - uporządkowaniu gospodarki wodno ściekowej, - zmniejszeniu ilości produkowanych odpadów, - zmniejszeniu zanieczyszczenia powietrza. Realizacja powyższych celów strategicznych pozwoli na osiągnięcie celów głównych jakimi są Chcemy być gminą mieszkaniowo usługowo rekreacyjno rolniczą. Naszym bogactwem jest czyste środowisko, szacunek dla tradycji, historii oraz dla dokonań przodków. Warto jest mieszkać w gminie Pysznica i warto tu przyjeżdżać, bowiem każdy może tu znaleźć miejsce dla siebie. III.3. Zmiana uwarunkowań prawnych Wśród zasad polityki ekologicznej, zarówno Polski jak i Unii Europejskiej, bardzo ważną rolę odgrywa, to że problemy ochrony środowiska powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym poziomie, zaś interwencja władz centralnych potrzebna jest jedynie tam, gdzie władze lokalne nie są w stanie samodzielnie rozwiązać powstałych problemów. Obecnie dokonywane zmiany krajowych przepisów prawnych z zakresu ochrony środowiska są w większości efektem ich dostosowywania do przepisów Unii Europejskiej. Wszystkie zmiany prawne, oraz wynikające z nich prawa i obowiązki, które ukazały się do dnia sporządzenie niniejszego opracowania zostały w nim uwzględnione. III.4. Wyniki raportu z wykonania Gminnego Programu Ochrony Środowiska Wójt Gminy Pysznica opracował Sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Ochrony Środowiska oraz Raport z wykonania Planu Gospodarki Odpadami. Sprawozdanie i Raport obejmowały lata W dokumentach tych zawarto szczegółowe informacje dotyczące stopnia realizacji poszczególnych zadań w określonych latach. Jak wynika z opracowanych Sprawozdania i Raportu istnieją nierozwiązane problemy ekologiczne, których realizację należy uwzględnić w niniejszym opracowaniu z uwzględnieniem nowych uwarunkowań. Ponadto Program powinien dostosować mierniki jego efektywności do aktualnie obowiązujących przepisów prawnych. Wskaźniki monitorowania Programu dotyczące roku 2004 porównano do wskaźników wynikających z Raportu w koniec roku Obrazuje to poniższa tabela. - promocji gminy,

32 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 6. Porównanie wskaźników określonych w Programie Ochrony Środowiska na lata ze wskaźnikami zawartymi w Raporcie z wykonania Programu Ochrony środowiska za lata Lp. Wskaźnik stanu programu ochrony środowiska Jednostka miary. Wskaźnik początkowy rok Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko. Wskaźnik na dzień r. 1 Ilość gospodarstw objętych systemem zaopatrzenia w wodę. szt Ilość zużywanej wody. tys. m 3 /rok 183,0 204,578 3 Ilość gospodarstw objętych zbiorczym systemem kanalizacji sanitarnej. szt Ilość odprowadzanych ścieków. tys. m 3 /rok 9,33 12,042 5 Powierzchnia zbiorników wód retencyjnych. ha 6 Jakość wód powierzchniowych. Klasa czystości Rz. San non Rz. Bukowa III Rz. San non Rz. Bukowa III 7 Liczba gospodarstw objętych systemem zbiórki odpadów. szt Procentowy udział gospodarstw objętych systemem zbiórki odpadów do ogólnej liczby gospodarstw. 9 Całkowita ilość odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku. 10 Ilość odpadów zebranych na jednego mieszkańca w gminie. % Mg ,75 kg/m/rok Ilość odpadów zebranych selektywnie. Mg 27,7 186,27 12 Ilość odpadów poszczególnych rodzajów przeznaczonych do odzysku spośród zebranych selektywnie: szkło, tworzywa sztuczne, metal, makulatura. Mg Mg Mg Mg 16,5 7,55 0,50 3,1 122,24 29,70 5,73 25,00 13 Udział odzyskiwanych surowców wtórnych w całkowitym strumieniu zebranych odpadów komunalnych. % 2,7 23,6 14 Ilość odpadów składowanych. Mg ,08 15 Ilość składowanych odpadów ulegających biodegradacji. 16 Ilość zebranych selektywnie odpadów wielkogabarytowych. 17 Ilość zebranych selektywnie odpadów budowlanych. 18 Ilość zebranych selektywnie odpadów niebezpiecznych zaliczanych do odpadów komunalnych. 19 Ilość wytworzonych komunalnych osadów ściekowych Mg 0 0 Mg 0 0 Mg 0 0 Mg 0 0 Mg 8 15

33 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Ilość komunalnych osadów ściekowych poddanych: odzyskowi, unieszkodliwianiu poza składowaniem, składowaniu. Mg Mg Mg Częstotliwość odbioru odpadów komunalnych. 22 Ilość wytwórców odpadów posiadających stosowne uzgodnienia w zakresie gospodarki odpadami. 24 Udział wytwórców odpadów z uregulowaną gospodarką odpadami na ogólną liczbę zarejestrowanych przedsiębiorców. 25 Ilość odpadów zawierających azbest usuniętych z terenu gminy. 26 Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów objętych sprawozdawczością GUS. 27 Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza objętych sprawozdawczością GUS. szt./rok szt. 3 3 %* 0,8 0,8 Mg/rok 0 37,66 *Mg/rok *Mg/rok b.d. 28 Długość wykonanych chodników. Km 1,2 1,2 29 Długość ścieżek rowerowych. Km Wskaźnik lesistości. % 59,1 59,1 31 Powierzchnia terenów objętych ochroną prawną. 32 Liczba obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej objętych ochroną prawną. ha szt. 4 4 Wskaźniki świadomości społecznej. 1. Liczba interwencji zgłaszanych przez mieszkańców. 2 Liczba interwencji, które okazały się zasadne. 3 Liczba przeprowadzonych kampanii edukacyjno informacyjnych dotyczących zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska. szt. b.d. b.d. szt. b.d. b.d. szt. b.d. b.d. * dane charakterystyczne dla powiatu stalowowolskiego Oprócz informacji zawartych w Raporcie z wykonania Programu Ochrony Środowiska i Sprawozdaniu z wykonania Planu Gospodarki Odpadami, opracowując niniejszy dokument dokonano wnikliwej analizy zadań wykonanych na terenie gminy w latach W przedziale lat r., na terenie gminy podejmowano szereg działań mających na celu poprawę stanu środowiska a wynikających z przyjętego przez Radę Gminy Programu. Do najistotniejszych zadań realizowanych w tym okresie należą: - rozbudowa sieci kanalizacyjnych, - rozpoczęcie rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, - rozbudowa sieci wodociągowej,

34 Województwa Podkarpackiego Nr Poz modernizacja ujęcia wody (projekty), - konserwacja cieków powierzchniowych, - modernizacji stacji segregacji odpadów i składowiska, - rozwój sieci selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (zakup pojemników do selektywnej zbiórki i środków transportu), - przebudowa nawierzchni drogi wojewódzkiej, dróg powiatowych i gminnych, - budowa chodników oraz rozwój tras rowerowych przy drogach publicznych, - zalesianie gruntów porolnych, - wykonanie konserwacji i pielęgnacji terenów zieleni wiejskiej, - objęcie ochrona prawną ponad 43% powierzchni gminy - prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa gminy. III.5 Określenie problemów środowiskowych pozostałych do rozwiązania W wyniku analizy stanu środowiska na terenie gminy Pysznica (przedstawionego w poniższych rozdziałach) do najbardziej istotnych problemów środowiska pozostałych do rozwiązania należą: brak sieci kanalizacyjnej we wszystkich sołectwa w gminie, zbyt mała liczba budynków, podpięta do już istniejącej sieci kanalizacyjnej, konieczność przeprowadzenia rozbudowy istniejącej oczyszczalni ścieków, zbyt mała liczba gospodarstw wyposażona jest w przydomowe oczyszczalnie ścieków (w terenach gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna z punktu widzenia ekonomicznego), brak wystarczającej ilości systemów kanalizacji deszczowej zbierającej ścieki z dróg i placów oraz urządzeń oczyszczających te ścieki, konieczność zapewnienia odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej dla mieszkańców gminy, nieliczne na terenie gminy powierzchniowe zbiorniki wodne, konieczność wykonania termorenowacji wszystkich obiektów podległych gminie, brak konserwacji i przebudowy w wymaganym zakresie cieków powierzchniowych i sieci drenarskiej, zły stan techniczny urządzeń do kształtowania stosunków wodnych, brak obwodnicy dla dróg powiatowych przebiegających przez tereny zurbanizowane o dużym natężeniu ruchu samochodów ciężarowych, konieczność przebudowy dróg powiatowych i gminnych (na odcinkach gdzie jest taka potrzeba), niewystarczające długości ścieżek rowerowych i chodników przy drogach powiatowych i gminnych, brak instalacji wykorzystującej energię odnawialną w budynkach gminnych, konieczność zalesiania gruntów porolnych na terenach gdzie zaprzestano działalności rolniczej brak na terenie gminy ścieżek edukacyjno ekologicznych, brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, brak inwentaryzacji przyrodniczych gminy, brak planów ochrony w obszarach Natura 2000, konieczność wzmożenia działalności informacyjno edukacyjnej o potrzebie ochrony przyrody i kształtowaniu środowiska, brak objęcia zorganizowanym systemem zbiórki odpadów 100% mieszkańców gminy, brak systemu zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego od mieszkańców, brak systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wchodzących w skład odpadów komunalnych, brak zorganizowanego ponadlokalnego zakładu zagospodarowania odpadów komunalnych (wg Planu Gospodarki Odpadami dla województwa podkarpackiego gmina Pysznica powinna znaleźć w ZZO Stalowa Wola-Tarnobrzeg), trudność wydzielenia i zagospodarowania odpadów organicznych (wysokoenergetycznych) wchodzących w skład odpadów komunalnych, pozbywanie się części odpadów komunalnych w sposób niezgodny z prawem (tzw. dzikie wysypiska, spalanie odpadów innych niż odpady drewna).

35 Województwa Podkarpackiego Nr Poz IV. Stan środowiska na terenie gminy, priorytety, cele i działania związane z jego ochroną. Obecnie Gmina Pysznica posiada cztery dokumenty, które w swoich treściach poruszają problemy ochrony środowiska. Jednym z nich jest Program Ochrony Środowiska na lata wraz z Planem Gospodarki Odpadami na lata , przyjęty Uchwałą Nr XXVI/175/2005 Rady Gminy Pysznica z dnia 2 września 2005 r. Drugim z nich jest Strategia Rozwoju Gminy Pysznica na lata , została ona przyjęta Uchwała Nr VIII/47/2007 Rady Gminy Pysznica z dnia 29 czerwca Trzecim to Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica, który został przyjęty Uchwałą Nr XXXI/275/02 Rady Gminy Pysznica z dnia 29 sierpnia 2002 r. Czwartym zaś jest Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pysznica, został on przyjęty Uchwałą Nr XXIII/159/2005 Rady Gminy Pysznica z dnia 31 marca 2005 r. Kwestiami ochrony środowiska na dzień dzisiejszy zajmuje się jeden pracownik Urzędu Gminy. IV.1. Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych IV.1.1. Wody powierzchniowe Gmina Pysznica posiada bogatą sieć rzeczną wynoszącą 60,2 km, znajduje się tutaj również 54,3 km rowów melioracyjnych a powierzchnia sieci drenarskiej wynosi 385 ha. Długość wałów przeciwpowodziowych wynosi 6,42 km. Długość poszczególnych rzek na terenie gminy przedstawia się następująco: Tabela Nr 7. Rzeki znajdujące się na terenie gminy Pysznica. Lp. Nazwa rzeki Długość rzeki na terenie gminy w km 1 San 13,3 2 Bukowa 11,8 3 Chodźca 3,7 4 Gilówka 5,5 5 Pyszanka 10,2 6 Dębowiec 9,0 7 Łukawica 6,2 8 Barcówka 0,5 Razem 60,2 Urządzenia melioracyjne szczegółowe w zależności od zlewni zebrane są w obiekty melioracyjne.

36 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 8. Zestawienie obiektów melioracyjnych znajdujących się na terenie gminy Pysznica. Lp Nazwa obiektu Powierzchnia obiektu w ha Rowy w km Drenowanie w ha 1. Chodźca Pyszanka I Kłyżów 147 4, Chodźca Pyszanka I Pysznica , Chodźca Pyszanka II cz.i 23 1, Chodźca Pyszanka II cz.ii , Jastkowice , Studzieniec 5 0, Razem ,3 385 Źródło: PZMiUW w Rzeszowie, Inspektorat w Nisku. Rów melioracyjny R-Korzonki w miejscowości Olszowiec. Obszar gminy Pysznica odwadniany jest przez rzekę San i jej dopływy. Rzeka San Przez teren gminy Pysznica rzeka przepływa na długości około 13,3 km tj. od km do km rzeki. San zaliczany jest do najmniej przekształconych rzek w Europie, łączy Morze Bałtyckie z dorzeczem Dunaju i Dniestru tworząc ważny korytarz ekologiczny, umożliwiający migrację zwierząt. Kilkadziesiąt gatunków ptaków wykorzystuje dolinę Wisły i Sanu jako szlak wędrówek sezonowych do miejsca bytowania na północy i południu Europy. Rzeka wypływa w Bieszczadach Zachodnich w rejonie przełęczy Użockiej na terenie Ukrainy. Długość Sanu wynosi 443,3 km, a powierzchnia zlewni ,3 km 2.

37 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rzeka San na terenie gminy Pysznica Rzeka Bukowa Drugą co do wielkości rzeką na terenie gminy jest Bukowa. Płynie ona w centralnej części gminy Pysznica, przyjmuje wody z kilku dopływów, z których największy to rzeka Gilówka. Długość rzeki na terenie powiatu niżańskiego wynosi 5,2 km, tj. od km do km Rzeka Bukowa na terenie gminy Pysznica

38 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rzeka Pyszanka Trzecią rzeką o istotnym znaczeniu dla gminy Pysznica jest rzeka Pyszanka płynąca w południowej części gminy. Początkowy swój bieg bierze ona z okolic łąk m. Krzaki i płynie w kierunku zachodnim, w gruntach dość dobrze przepuszczalnych, w dużym stopniu zalesionych. Powierzchnia zlewni wynosi 26,80 km 2. Szerokość dna rzeki 1,6 m 0,6 m, nachylenie skarp 1:1,5, średnia głębokość rzeki 1,5m, spadek podłużny 0,5-2. Rzeka Pyszanka w m. Pysznica Wody powierzchniowe płynące, są dziś najbardziej zanieczyszczonym elementem środowiska w Polsce, co jest następstwem nieracjonalnej gospodarki zasobami oraz odprowadzania nadmiernej ilości ścieków komunalnych i przemysłowych o niedostatecznym stopniu oczyszczenia. Ponadto istotnymi czynnikami degradującymi wody powierzchniowe są zanieczyszczenia obszarowe pochodzące ze spływów powierzchniowych. Występują one podczas roztopów pokrywy śnieżnej, obfitych opadów deszczu. Wprowadzane są wówczas do wód zanieczyszczenia pochodzące z gospodarki rolnej, zanieczyszczenia bakteriologiczne będące rezultatem wykonywania w pierwszej kolejności urządzeń zaopatrzenia ludności w wodę a dopiero później sieci kanalizacyjnej. Najważniejszym przepisem prawnym w Unii Europejskiej dotyczącym gospodarki wodnej jest Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. Dyrektywa ta ustanawia ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej tj.: - zaspokajania zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu, - promowanie zrównoważonego korzystania z wód, - ochrony wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym, - poprawa jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka, - zmniejszenie zanieczyszczeń wód podziemnych, - zmniejszenie skutków powodzi i suszy. Wprowadza system planowania gospodarowania wodami w podziale na obszary dorzeczy. Przepisy Ramowej Dyrektywy Wodnej przeniesione zostały do polskiego prawodawstwa, przede wszystkim do ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239 poz z póź. zm). Dorzecza zostały podzielone na zlewnie, a zlewnie na jednolite części wód (JCW) oraz scalone części wód powierzchniowych (SJCWP). Teren gminy Pysznica znajduje się w zlewni nr 229 San od Tanwi do ujścia (wg Atlasu Hydrologicznego Polski, IMGW): Jednolita część wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, strumień, rzeka, kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Natomiast jako scaloną część wód powierzchniowych rozumie się grupę jednolitych części wód powierzchniowych wraz z ich zlewniami. Na terenie gminy Pysznica znajdują się następujące scalone części wód powierzchniowych:

39 Województwa Podkarpackiego Nr Poz SJCWP Nr GW0833 San od ujścia Rudnej do ujścia. W skład SJCWP Nr GW0833 wchodzą następujące między innymi JCWP: - Barcówka Nr 22929, - Chodźca Nr , - Pyszanka Nr , SJCWP Nr GW0842 Bukowa W skład SJCWP Nr GW0842 wchodzi między innymi JCWP: - Bukowa Nr , - Gilówka Nr SJCWP Nr GW0843 Łukawica - Łukawica Nr (informacja na podstawie danych RZGW Kraków, stan na dzień r.) Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną prowadzi się trzy rodzaje monitoringu wód powierzchniowych: monitoring diagnostyczny (MD) monitoring operacyjny (MO) monitoring badawczy (MB). System ocen jakości wód bazuje na elementach biologicznych oraz wspierających je elementach fizykochemicznych, hydromorfologicznych. Ocena ogólna stanu JCW będzie dokonywana poprzez porównywanie stanu ekologicznego oraz chemicznego (ocenianego na podstawie analizy wyniku substancji priorytetowych innych substancji zanieczyszczających). Warunki referencyjne określa się odrębnie dla każdego typu hydromorfologicznego wód. Stan ekologiczny klasyfikowany będzie poprzez nadanie JCW jednej z pięciu klas jakości: bardzo dobry stan ekologiczny, dobry stan ekologiczny/potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego, umiarkowany stan ekologiczny/umiarkowany potencjał ekologiczny, słaby stan ekologiczny/słaby potencjał ekologiczny, zły stan ekologiczny/zły potencjał ekologiczny. Na terenie województwa podkarpackiego monitoring wód powierzchniowych prowadzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Wyniki pomiarów monitoringu rzek przepływających przez teren gminy Pysznica przedstawiają się następująco: Tabela Nr 9. Ocena poziomu azotanów i wskaźników eutrofizacji w 2008 r. Nazwa JCW Punkt kontrolno pomiarowy Azotany (mgno3/l) Azot amonowy (mg N-NO3/l) Średnie stężenie roczne Azot ogólny (mgn/l) Fosfor ogólny (mgp/l) Chlorofil a (ug/l) Bukowa od Rakowej do ujścia. Bukowa Chłopska Wola Zlewnia nr 229: San od Tanwi do ujścia 4,06 0,92 2,25 0,089 2,58 San od Wisłoka do ujścia Barcówka San Ulanów San Wrzawy 5,03 1,14 2,61 0,089 16,45 4,51 1,02 2,22 0,090 18,19 Barcówka Stalowa Wola 3,84 0,87 3,13 0,107 3,41 Źródło informacji WIOŚ Rzeszów.

40 Typ abiotyczny Silnie zmienione części wód Sztuczne części wód Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 10. Ocena eutrofizacji wód powierzchniowych spowodowana odprowadzaniem zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych. Nazwa JCW San od Wisłoka do ujścia Punkt kontrolno Eutrofizacja Wskaźniki Km rzeki pomiarowy TAK/NIE decydujące Lata oceny San Zarzecze 39,4 NIE San Brandwica 23,3 NIE Bukowa Rakowej do ujścia. od Bukowa Jastkowice NIE Źródło informacji WIOŚ Rzeszów Tabela Nr 11.Wstępna klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych i stanu chemicznego monitoringu wód powierzchniowych w 2008 r. Klasyfikacja stanu na podstawie Nazwa JCW Punkt kontrolno pomiarowy elementów biologicznych elementów fizykochemicznych substancji szczególnie szkodliwych Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny Zlewnia nr 229: San od Tanwi do ujścia Bukowa od Rakowej do ujścia. 19 NIE NIE Bukowa Chłopska Wola Umiarkowany (OI)* Poniżej dobrego ---- UMIARKOWANY ---- San od Wisłoka do ujścia. 21 NIE NIE San Ulanów Bardzo dobry (C)** Dobry Dobry DOBRY DOBRY Barcówka 17 NIE NIE Barcówka Stalowa Wola Brak wyników Poniżej dobrego Dobry Źródło informacji WIOŚ Rzeszów. * - wskaźnik okrzemkowy, ** - chlorofil a (fitoplankton) *** - makrofilny indeks rzeczny (makrofity) Tabela Nr 12. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych w rzece objętej badaniem w 2008 r. na terenie gminy Pysznica. Nazwa JCWP Punkt kontrolno pomiarowy Łukawica Łukawca Kępa Rzeczycka Km rzeki Przydatność wód do bytowania ryb Wskaźnik decydujący o ocenie przydatności wód Nazwa wskaźnika Zlewnia nr 229: San od Tanwi do ujścia 3,5 Karpiowate nieprzydatne Azotyny mgno2/l Fosfor ogólny mgpo4/l Min Max Średni 0,12 0,066 0,024 0,077 0,417 0,181

41 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Klasyfikację wskaźników i elementów jakości wód płynących objętych monitoringiem na terenie gminy Pysznica w 2009 r., przedstawiono w załącznikach do niniejszego opracowania. Zgodnie z zatwierdzonym Planem budowy zbiorników na terenie województwa podkarpackiego w latach na terenie gminy Pysznica planuje się budowę zbiornika wodnego. Tabela Nr 13. Planowany do realizacji zbiornik wodny. Parametry techniczne Nazwa rzeki, Lp Gmina/Miejscowość Nazwa zbiornika Zlewnia Pojemność Powierzchnia potoku, rowu w m 3 w ha 1 Pysznica/Krzaki Pyszanka P ,0 Pyszanka San Zgodnie z Wojewódzkim Programem Ochrony i Rozwoju Zasobów Wodnych Województwa Podkarpackiego w Zakresie Przywrócenia Możliwości Migracji oraz Restytucji Ryb Dwuśrodowiskowych, publiczne wody płynące podzielono na następujące kategorie: pierwszorzędowe szlaki migracji ryb dwuśrodowiskowych obejmujące rzeki pierwszego rzędu uchodzące do morza, którymi migruje w górę i w dół więcej niż 50% populacji ryb dwuśrodowiskowych z danego dorzecza, drugorzędowy szlaki migracji ryb dwuśrodowiskowych obejmujące rzeki drugiego rzędu, którymi migruje w górę i w dół więcej niż 5% populacji ryb dwuśrodowiskowych z danego dorzecza, trzeciorzędowe szlaki migracji ryb dwuśrodowiskowych obejmujące rzeki i potoki trzeciego rzędu łączące rzeki drugiego rzędu z rzekami i potokami czwartego i piątego rzędu, którymi migruje w górę i w dół mniej niż 5% populacji ryb dwuśrodowiskowych z danego dorzecza. W celu umożliwienia migracji ryb dwuśrodowiskowych planuje się udrożnienie istniejącej poprzecznej zabudowy hydrotechnicznej. Udrożnienie odbywać się będzie etapami: - etap I rzeki stanowiące drugorzędowe szlaki migracyjne ryb dwuśrodowiskowych, - etap II bezpośrednie dopływu drugorzędowych oraz trzeciorzędowych szlaków migracji ryb dwuśrodowiskowych o pow. zlewni powyżej 40 km 2, lub przepływach średniorocznych większych od 0,25 m 3 /s, - etap III bezpośrednie i pośrednie dopływy trzeciorzędowych szlaków migracji ryb dwuśrodowiskowych o pow. zlewni powyżej 40 km 2, lub przepływach średniorocznych większych od 0,25 m 3 /s, ponadto zakwalifikowano tutaj cieki z mniejszą powierzchnią zlewni i mniejszym przepływem, mające udokumentowane historyczne występowanie ryb wędrownych, - etap IV rzeki i potoki o pow. zlewni powyżej 15 km 2, lub przepływach średniorocznych większych od 0,25 m 3 /s, - etap V - pozostałe zabudowane rzeki i potoki województwa. Na terenie gminy Pysznica przewidziane są do udrożnienia następujące rzeki w etapach: rzeka 1. Bukowa II 2. Chodźca IV 3. Pyszanka IV IV.1.2. Wody podziemne etap realizacji Na terenie gminy Pysznica stwierdza się występowanie czwartorzędowego poziomu wodonośnego składającego się z kilku warstw wodonośnych związanych piaszczystymi i piaszczysto żwirowymi osadami wodnolodowcowymi i rzecznymi. Zwierciadło wody pierwotnej warstwy wodonośnej związanej z piaskami nadglinowymi jest swobodne. Natomiast drugi poziom wodonośny występuje w utworach piaszczystych śródglinowych i podglinowych, posiada zwierciadło napięte. Występuje on na głębokości kilkunastu metrów pod kompleksem nieprzepuszczalnych iłów. Czwartorzędowy poziom wodonośny wchodzi w skład położonego w widłach Wisły i Sanu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, Dębica-Stalowa Wola- Rzeszów (GZWP nr 425) o powierzchni całkowitej km 2. W wodach tych powszechne jest występowanie podwyższonych zawartości żelaza i magnezu, co powoduje konieczność ich uzdatniania.

42 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rys Nr 3. GZWP nr 425 Dębica Stalowa Wola Rzeszów. Po wpływem warunków atmosferycznych (susza, intensywne opady deszczu) poziom wód ulega okresowym wahaniom. Wody I poziomu wodonośnego nie posiadają pokrywy izolacyjnej w stropie warstwy wodonośnej, w związku z czym narażone są na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni co stwarza zagrożenie skażenia wód. Wody poziomu czwartorzędowego mają podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia ludności powiatu w wodę. Wydajność studni wierconych uzależniona jest od wykształcenia litologicznego i miąższości warstwy wodonośnej. W roku 2006 rozpoczęto proces dostosowywania dotychczas funkcjonującej krajowej sieci pomiarowej monitoringu wód podziemnych do wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Modyfikacja sieci pomiarowej polega przede wszystkim na zmianie przedmiotu monitoringu z dotychczasowych różnych poziomów użytkowych wód podziemnych na wyznaczone jednolite części wód podziemnych (JCWPd). W granicach administracyjnych gminy Pysznica znajduje się wyznaczona w 2006 r., jednolita części wód podziemnych o numerze 127. Rysunek Nr 4. Jednolite części wód podziemnych w Polsce.

43 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 14. Charakterystyka JCWPd 127 Kod JCWPd Powierzchnia Długość geograficzna Szerokość [m 2 ] geograficzna PL_GB2200_ , ,33747 Wg opracowania WIOŚ Stan środowiska w województwie podkarpackim w latach , Rzeszów 2008 r. W obrębie jednolitych części wód podziemnych zostały wyznaczone punkty pomiarowe, które tworzą sieć monitoringową reprezentatywną dla struktur hydrogeologicznych. Na terenie gminy Pysznica zlokalizowany jest punkt pomiarowy nr 1877 w miejscowości Pysznica. Drugim najbliżej położonym punktem pomiarowym jest punkt nr 94 w Stalowej Woli. Tabela Nr 15. Charakterystyka punktów pomiarowych Monitoringu Diagnostycznego Stanu Chemicznego. Nr punktu Identyfikator UE JCWPd RZGW 1877 PL01G127_ Kraków 94 PL01G127_ Kraków Wg opracowania WIOŚ Stan środowiska w województwie podkarpackim w latach , Rzeszów 2008 r. Państwową służbą hydrogeologiczną zobligowaną do wykonywania badań i oceny stanu wód podziemnych z mocy ustawy Prawo wodne, jest Państwowy Instytut Geologiczny. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81 poz. 685), badania stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych prowadzone są w ramach: monitoringu diagnostycznego którym objęte są wszystkie jednolite części wód podziemnych, monitoring operacyjny obejmujące jednolite części wód o statusie zagrożonych, monitoring badawczy prowadzony w odniesieniu dla danej jednolitej części wód podziemnych lub jej fragmentu. Badania w ramach monitoringu diagnostycznego prowadzone są z częstotliwością: - co najmniej co 3 lata, w odniesieniu do wód podziemnych o zwierciadle swobodnym, - co najmniej co 6 lat, w odniesieniu do wód podziemnych o zwierciadle napiętym. Badania w ramach monitoringu operacyjnego prowadzone są z częstotliwością: - co najmniej 2 razy do roku, w odniesieniu do wód podziemnych o zwierciadle swobodnym, - co najmniej 1 do roku, w odniesieniu do wód podziemnych o zwierciadle napiętym. Częstotliwość i zakres monitoringu badawczego ustalany jest każdorazowo w zależności od potrzeb, które wynikają z uwarunkowań związanych z przyczyna podjęcia decyzji o przeprowadzeniu monitoringu badawczego stanu chemicznego jednolitej części wód podziemnych. JCWPd 127, nie ma statusu zagrożenia, badania stanu chemicznego wód podziemnych prowadzone są tu tylko w sieci monitoringu diagnostycznego. Cykl badań obejmujący sieć punktów pomiarowych monitoringu diagnostycznego, został przeprowadzony w 2007 r. Wyniki badań przedstawiono w poniższej tabeli.

44 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 16. Klasyfikacja wód podziemnych w 2007 roku w punkcie pomiarowym Nr 1877 i Nr 94. Nr punktu Klasa wody Wody Przekroczone wskaźniki klasa V Wody pitne przekroczone wskaźniki 1) 1877 Pysznica IV Gruntowe Fe Mn, Fe 94 Stalowa Wola IV Gruntowe Cr, HCO3 Cr, Mn, Fe, Ni 1) wg rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61;poz. 417) Wg opracowania WIOŚ Stan środowiska w województwie podkarpackim w latach , Rzeszów 2008 r. IV.1.3. Zaopatrzenie w wodę Podstawowym źródłem pokrycia potrzeb wodnych mieszkańców oraz gospodarki na terenie gminy Pysznica są wody podziemne. Wody te ujmowane są poprzez studnie głębinowe z utworów czwartorzędowych. Jastkowice, Kłyżów, Krzaki Słomiana, Olszowiec, Studzieniec. Ujęcie to zlokalizowane jest w miejscowości Pysznica, w rejonie dzielnicy Podborek. Składa się ono z trzech studni wierconych o następujących parametrach: Ujęcie Pysznica zasila w wodę sołectwa: Pysznica, Brandwica, Bąków, Chłopska Wola, Tabela Nr 17. Parametry studni ujęcia Pysznica Ustalone zasoby eksploatacyjne w kat. B Lp Nr studni m 3 /godz Wielkość depresji w m 1 S-1 Qe = 43 S = 4 2 S-2 Qe = 42 S = 4 3 S-3 Qe = 35 S = 4 Razem Qe = Stacja wodociągowa zlokalizowana w miejscowości Pysznica - Podborek. Zapotrzebowanie wody dla wodociągu grupowego Pysznica wynosi: Q = 120 m 3 /h, Ujęcie posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wód podziemnych wydane przez Starostę Stalowowolskiego z dnia z dnia 22 sierpnia 2002 r. znak: OśR.II.6223/9/2002, zmienione decyzją Starosty Stalowowolskiego z dnia 25 czerwca 2004 r. znak: OśR.I.6223/15/2004 Obowiązuje ono do końca 2012 r. Ujęcie posiada wygrodzoną strefę ochrony bezpośredniej, nie ma wyznaczonej strefy ochrony pośredniej. Tabela Nr 18. Rozbiór wody w poszczególnych sołectwach oraz długość sieci wodociągowej. 1 Lp Miejscowość Ilość zużytej wody w tys. m 3 Rok 2008 Rok 2009 Długość sieci wodociągowej w km 1. Pysznica, Olszowiec 96,2 93,3 33,2 2. Bąków, Brandwica 17,0 18,0 48,0 3 Jastkowice, 65,2 66,9 Chłopska Wola 2,9 2,9 1 wg GZK Pysznica

45 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Kłyżów 22,2 22,6 10,6 4. Krzaki- Słomiana 22,3 22,9 22,0 5. Studzieniec 5,5 5,4 8,0 Razem 231,3 232,0 121,8 1. Sudoły * 7,4 7,5 6,5 Razem 238,7 239,5 128,3 * - woda kupowana ze Stalowej Woli Zasoby ujęcia Pysznica nie zabezpieczają perspektywiczne zapotrzebowanie na wodę wodociągu grupowego Pysznica, dlatego koniecznym będzie jego rozbudowa. Ujęcie wody w m. Pysznica. Stopień zwodociągowania gminy w roku 2009 wynosił 99%. Łączna długość sieci wodociągowej to około 129 km. Zużycie wody na jednego mieszkańca wyniosło około 24,0 m 3 na rok. IV.1.4. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Gmina Pysznica posiada oczyszczalnię ścieków w miejscowości Jastkowice o przepustowości Qśr.dobowe = 325 m 3 /dobę. Oczyszczalnia ścieków w Jastkowicach to zblokowana mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia oparta na procesie recylkulacji osadu czynnego z pełną nitryfikacją i denitryfikacją oraz chemiczną redukcją fosforu. W skład oczyszczalni ścieków wchodzą następujące urządzenia i obiekty technologiczne: - studnia z sitem pionowym, - pompownia ścieków surowych, - wielofunkcyjny reaktor osadu czynnego, - punkt zlewny ścieków, dowożonych samochodami asenizacyjnymi ze zbiornikiem retencyjno - uśredniającym, - zbiornik i pompowania osadu nadmiernego, - stacja reagentu PIX, - stacja mechanicznego odwadniania osadu z urządzeniami systemu Draimad Tekoag. Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodnoprawne na zrzut ścieków do środowiska z dnia przez Starostę Stalowowolskiego z dnia z dnia 22 sierpnia 2002 r. znak: OśR.II.6223/9/2002, zmienione decyzją Starosty Stalowowolskiego z dnia 25 czerwca 2004 r. znak: OśR.I.6223/15/2004. Obowiązuje ono do końca 2012 r. Obecnie trwa rozbudowa oczyszczalni ścieków.

46 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rozbudowywana gminna oczyszczalni ścieków w miejscowości Jastkowice. Dotychczas zrealizowano 49,4 km sieci kanalizacyjnej. Sieć kanalizacyjną posiadają miejscowość Pysznica (w części) i Jastkowice (w części). Do oczyszczalni ścieków dowożone są ścieki ze zbiorników bezodpływowych (szamb) z terenu gminy. Tabela Nr 19. Liczba gospodarstw w poszczególnych sołectwach podpiętych do kanalizacji sanitarne, ilości odprowadzanych ścieków oraz długości kanalizacji. Lp Miejscowość Liczba gospodarstw domowych korzystających z kanalizacji sanitarnej *Ilość odprowadzanych ścieków, średnia w okresach bezopadowych tys. m 3 /rok Rok 2008 Rok 2009 Długość kanalizacji (bez przykanalików) w km 1. Pysznica ,9 43,2 30,0 2. Bąków 3. Brandwica 4. Chłopska Wola 28 1,6 1,8 1,4 5. Jastkowice 227 7,2 17,9 18,0 6. Kłyżów 7. Krzaki- Słomiana 8. Olszowiec 9. Studzieniec 10. Sudoły Razem ,6* 64,8* 49,4 * - doliczono ścieki dowożone do oczyszczalni.

47 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Działania w zakresie budowy i modernizacji systemów kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczania ścieków zostały szczegółowo określona w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych w 2007 r. wykonano na terenie gminy 9,3 km sieci kanalizacyjnej. Natomiast w 2008 r. wykonano aż 40,1 km sieci kanalizacyjnej. Łącznie w latach , wykonano w ramach KPOŚK 49,4 km kanalizacji sanitarnej. IV.1.5. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną i efektywnym wykorzystaniem zasobów wodnych. Przyjmując kryteria wyboru i hierarchizacji przedsięwzięć ekologicznych oraz ich podział na perspektywę czasową tj. cele krótkookresowe i tj. cele średniookresowe, zwrócono szczególną uwagę na uciążliwość poszczególnych komponentów dla środowiska, najistotniejsze zadania zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska wodnego. W zakresie zaopatrzenia w wodę na terenie gminy Pysznica przewiduje się: 1. Zapewnienie wszystkim mieszkańcom gminy możliwości korzystania z wody z sieci wodociągowej. 2. Dążenie do modernizacji systemów zaopatrzenia w wodę. 3. Dążenie do poprawy jakości dostarczanej wody do odbiorców, tak by spełniała ona wymagania obecnie obowiązujących przepisów. 4. Ograniczenie do minimum źródeł stanowiących zagrożenie dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych. Natomiast w zakresie gospodarki ściekowej przewiduje się: 1. Rozbudowę systemów kanalizacji sanitarnej zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 2. Dążenie do realizacji zadań w gospodarce ściekowej wynikających ze zobowiązań międzynarodowych Polski (Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE G) i zapisów Prawa wodnego. 3. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom i ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych i powierzchniowych. 4. Stosowanie zasad przyjętych w Kodeksie Dobrych Praktyk Rolniczych, mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem. W zakresie zarządzania wodami: 1. Zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości wody do celów gospodarczych oraz rekreacyjno turystycznych. 2. Dążenie do pozostawienia wód w stanie ukształtowanym przez przyrodę. 3. Udrożnienie poprzecznej zabudowy hydrotechnicznej rzek i potoków w celu umożliwienia migracji ryb dwuśrodowiskowych. 4. Sporządzenie wykazu wód podziemnych, które mogą być w przyszłości wykorzystane do zaopatrzenia ludności w wodę. 5. Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody. 6. Renaturalizacja cieków (w miejscach gdzie jest to możliwe). Tabela Nr 20. Ustalenie priorytetu i celów do realizacji na terenie gminy Pysznica związanych z gospodarką wodną. Priorytet Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych. Cel nr Cel działań Okres realizacji Okres realizacji do 2013r. do 2017 r. 1 Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w gminie. X* X 2 Zapewnienie skutecznej ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. 3 Zapewnienie odpowiedniej ilościowo i jakościowo wody do celów gospodarczych oraz rekreacyjno turystycznych. 4 Zmniejszenie i ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych i źródeł powierzchniowych. 5 Edukacja mieszkańców gminy w zakresie prawidłowej gospodarki wodą. X X X X X X X X X* - zadanie do realizacji

48 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 21. Lista przedsięwzięć w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne przewidziane do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/ Szacunkowe koszty w tys.pln Rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Potencjalne źródło finansowania Numer celu do realizacji 1 Rozbudowa i modernizacja ujęci wody oraz stacji uzdatniania wody. Gmina, GZK/ W,K Środki Gminy, środki GZK, środki pomocowe 1,3 2 Budowa i modernizacja odcinków sieci wodociągowe. 3 Racjonalizacja zużycia wody poprzez kontrolę stanu szczelności wodociągów, wymianę liczników. 4 Budowa zbiornika wodnego Pyszanka P-1. 5 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Pysznica Olszowiec. 6 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Pysznica Podlesie. 7 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w m Jastkowice. 8 Budowa sieci kanalizacyjnej w m. Kłyżów. 9 Budowa sieci kanalizacyjnej w m. Krzaki Słomiana. 10 Budowa sieci kanalizacyjnej w m. Sudoły. 11 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w m. Bąków. Gmina, GZK/ W,K Środki Gminy, środki ZGK, środki pomocowe GZK/ K Środki GZK, środki właścicieli nieruchomości korzystających z wody z sieci PZMiUW, Gmina/ K Środki PZWiUW, środki Gminy, środki pomocowe Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe Gmina/W Środki Gminy, środki pomocowe 1,3 1,3 3 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 12 Rozbudowa i modernizacji gminnej oczyszczalni ścieków w m. Jastkowice. Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe 1,2 13 Zaopatrzenie gospodarstw nie objętych siecią kanalizacyjną w przydomowe Właściciele działek/ K Środki właścicieli działek, środki pomocowe 1,2

49 Województwa Podkarpackiego Nr Poz oczyszczalnie ścieków lub zbiorniki bezodpływowe. 14 Bieżąca kontrola sprawności systemu odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego przydomowych zbiorników na ścieki. Gmina, GZK/ W,K Środki Gminy, środki GZK 1,2 15 Budowa i unowocześnianie składowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych. 16 Budowa systemów kanalizacji deszczowej przy drogach oraz urządzeń oczyszczających ścieki z dróg. 17 Ograniczenie powierzchniowego dopływu zanieczyszczonych wód powierzchniowych, poprzez budowę pasów zieleni śródpolnej i przyrzecznej. Właściciele gospodarstw rolnych/ I Zarządcy dróg, Gmina, Powiat/ K,W Właściciel gruntów/ I Środki właścicieli gospodarstw rolnych, środki pomocowe Środk ZDW, środki ZPD, środki Gminy, środki Powiatu, środki pomocowe Środki właścicieli gruntów, środki pomocowe 2 2, Wdrażanie najlepszych dostępnych technik w zakładach przemysłowych w celu wyeliminowania nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych. Właściciele przedsiębiorstw/ I b.d b.d b.d b.d Środki właścicieli przedsiębiorstw, środki pomocowe 2,4 19 Konserwacja urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych 20 Udrożnienie rzek stanowiących drugorzędowe szlaki migracji ryb dwuśrodowiskowych. 21 Renaturalizacja rzek (w miejscach gdzie jest to możliwe). PZMiUW, właściciele urządzeń melioracyjnych/ W,K,I Środki PZMiUW, środki Gminy, środki właścicieli urządzeń wodnych PZMiUW/ I b.d. Środki PZMiUW, środki pomocowe PZMiUW, Gmina/ K Przedsięwzięcia pozainwestycyjne b.d. Środki PZMiUW, środki Gminy, środki WFOŚiGW, środki pomocowe 1,2 2 3,5 1 Opracowanie i wdrażanie programów edukacyjnych dla mieszkańców w Gmina, GZK, szkoły na terenie Środki Gminy, środki GZK, środki WFOŚiGW, 5

50 Województwa Podkarpackiego Nr Poz zakresie: oszczędności wody, szkodliwości niewłaściwego gospodarowania ściekami dla stanu wód i gleby. gminy/ W,K, środki pomocowe 2 Stosowanie zasad ujętych w Kodeksie Dobrych Praktyk Rolniczych mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami związkami azotu ze źródeł rolniczych. Rolnicy właściciele gruntów/ I b.d. b.d b.d b.d Środki rolników właścicieli gruntów 2,4 3 Ustanawianie stref ochrony wokół ujęcia komunalnego. 4 Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich ewidencja ich i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem 5 Wprowadzanie zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe na ingerencję mogącą spowodować pogorszenie jakości wody. Właściciel, zarządca ujęcia/ K Gmina, GZK/ W,K Środki właścicieli, zarządców ujęć Środki Gminy, środki właścicieli studni. Gmina/ K 5 Środki GminY 2 2,3 1,2 Tabela Nr 22. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/ Rodzaj przedsięwzięcia Szacunkowe koszty w tys.pln Przedsięwzięcia inwestycyjne 1 Budowa i modernizacja odcinków sieci wodociągowej. Gmina, GZK/ K,W Potencjalne źródło finansowania 100 Środki Gminy, środki GZK, środki pomocowe Numer priorytetu realizacji 1,3 do 2 Racjonalizacja zużycia wody poprzez kontrolę stanu szczelności wodociągów, wymianę liczników. 3 Rozbudowa sieci kanalizacji w poszczególnych sołectwach gminy zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków. Gmina, GZK/ K 70 Środki Gminy, środki GZK, środki właścicieli nieruchomości korzystających z wody z sieci, środki pomocowe Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe 1,3 1,2

51 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Zaopatrzenie gospodarstw nie objętych siecią kanalizacyjną w przydomowe oczyszczalnie ścieków lub zbiorniki bezodpływowe. Gmina, właściciele działek/ W,K 300 Środki Gminy, środki właścicieli działek, środki pomocowe 1,2 5 Bieżąca kontrola sprawności systemu odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego przydomowych zbiorników na ścieki. Gmina, ZGK/ K 10 Środki Gminy, środki GZK 1,2 6 Budowa i unowocześnianie składowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych. 7 Ujmowanie i oczyszczanie odcieków z zamkniętego składowiska odpadów. 8 Budowa systemów kanalizacji deszczowe przy drogach oraz urządzeń oczyszczających ścieki z dróg Właściciele gospodarstw rolnych/ I Zarządca składowiska/ K Zarządcy dróg, Gmina, Powiat/ K,W 50 Środki właścicieli gospodarstw rolnych, środki pomocowe 20 Srodki zarządców składowisk 100 Środki ZDW, środki ZPD, środki Gminy, środki Powiatu, środki pomocowe 2 2,4 2,4 9 Ograniczenie powierzchniowego dopływu zanieczyszczonych wód powierzchniowych, poprzez budowę pasów zieleni śródpolnej i przyrzecznej. Właściciel gruntów/ I 15 Środki właścicieli gruntów, środki pomocowe 4 10 Wdrażanie najlepszych dostępnych technik w zakładach przemysłowych w celu wyeliminowania nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych. Właściciele przedsiębiorstw/ I b.d Środki właścicieli przedsiębiorstw, środki pomocowe 4 11 Konserwacja urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych. 12 Odbudowa obiektów melioracyjnych zgodnie z wnioskami właścicieli gruntów, ze szczególnym uwzględnieniem urządzeń nawadniających. PZMiUW, właściciele urządzeń melioracyjnych/ K,I PZMiUW, właściciele gruntów/k 300 Środki PZMiUW, środki gmin, środki właścicieli urządzeń wodnych 200 Środki PZMiUW, środki właścicieli gruntów, środki pomocowe 1, Udrożnienie rzek stanowiących drugorzędowe i trzeciorzędowe szlaki migracji ryb dwuśrodowiskowych. PZMiUW/ I b.d. Środki PZMiUW, środki pomocowe 2 14 Renaturalizacja rzek (w miejscach gdzie jest to możliwe). PZMiUW, Gmina / K b.d. Środki PZMiUW, środki Gmin, środki WFOŚiGW, środki pomocowe 3,5

52 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Przedsięwzięcia pozainwestycyjne 1 Wdrażanie programów edukacyjnych dla mieszkańców w zakresie: oszczędności wody, szkodliwości niewłaściwego gospodarowania ściekami dla stanu wód i gleby. Gmina,GZK, szkoły na terenie powiatu/ I,W 20 Środki Gminy, środki GZK, środki WFOŚiGW, środki pomocowe 5 2 Stosowanie zasad ujętych w Kodeksie Dobrych Praktyk Rolniczych mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami związkami azotu ze źródeł rolniczych. Rolnicy właściciele gruntów/ I b.d. Środki rolników właścicieli gruntów 2,4 3 Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich ewidencja ich i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem. Gmina, GZK/ W,K 6 Środki Gminy, środki właścicieli studni. 1,2 4 Wprowadzanie zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe na ingerencję mogącą spowodować pogorszenie jakości wody. Gmina/ W 5 Środki Gminy 2 IV.2. Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska IV.2.1. Zagrożenia powodzią oraz klęską suszy Na terenie gminy Pysznica obszary potencjalnie zagrożone powodzią położone są wzdłuż dolin rzecznych rzek: San, Bukowa, Pyszanka i ich dopływów. Lokalne zagrożenia powodziowe mogą powodować (podczas intensywnych opadów atmosferycznych) niekonserwowane urządzenia melioracyjne. W zakresie ochrony przed powodzią, koniecznym będzie w przyszłości rozbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki San oraz odpowiedniego zagospodarowania terenów zagrożonych wystąpieniem wody stuletniej, poprzez preferowanie zagospodarowania rolniczego w formie użytków zielonych oraz stosowanie ograniczeń w trwałym zainwestowaniu tych terenów. Niewiele jest tu obiektów hydrotechnicznych regulujących na bieżąco stosunki wodne, są to przede wszystkim jazy oraz progi piętrzące. W gminie znajdują się obszary użytkowane rolniczo, które wymagają nawodnień. Obecnie istniejące urządzenia nawadniające na obiektach melioracyjnych uległy dekapitalizacji lub zostały zdewastowane. IV.2.2. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia poważnych awarii Na terenie gminy Pysznica żaden z zakładów nie został zakwalifikowany jako zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii. W związku z tym żaden z zakładów nie jest zobowiązany do opracowania programu operacyjno ratunkowego. Podstawowe zagrożenia wiążą się z transportem drogowym i kolejowym substancji niebezpiecznych. Władze gminne nie posiadają w praktyce możliwości wpływania na zagrożenia związane z transportem substancji niebezpiecznych przez teren powiatu zarówno w odniesieniu do transportu kolejowego jak i samochodowego. Charakter gminy rolniczo produkcyjno usługowy, powoduje, że wykorzystywane są środki chemiczne podczas zabiegów agrochemicznych w uprawach. Niewłaściwe gospodarowanie chemikaliami może spowodować trudne do usunięcia skutki działalności człowieka w środowisku. Inną formą zagrożeń dla środowiska przyrodniczego i żyjących tu mieszkańców są katastrofy naturalne. Największe ryzyko związane jest z wystąpieniem powodzi lub pożarów. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że najczęstszymi przyczynami powstawania pożarów obok przyczyn naturalnych jest wypalanie traw oraz nieumyślne i celowe podpalenia. IV.2.3. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia negatywnych zjawisk geodynamicznych Powierzchniowe ruchy masowe należą do najbardziej rozpowszechnionych zagrożeń

53 Województwa Podkarpackiego Nr Poz geodynamicznych. Ruchy masowe są zróżnicowane pod względem rodzaju, częstości występowania oraz zasięgu przestrzennego i związane są z różnorodnością budowy geologicznej, warunków geomorfologicznych oraz czynników inicjujących. Dominującymi formami powstałymi w wyniku tych ruchów są osuwiska. Ruchy masowe obejmują różne procesy i zjawiska, których wspólną cechą jest zniszczenie dotychczasowej struktury utworów geologicznych i przemieszczenie ich w dół stoku pod wpływem siły ciężkości. Ich lokalizacja i intensywność zależą od wzajemnego oddziaływania warunków geośrodowiskowych oraz czynników inicjujących i wspomagających ich propagację. Efektem ruchów masowych jest z jednej strony przemodelowanie rzeźby i wytworzenie nowych form morfologicznych, z drugiej strony zniszczenie dóbr materialnych posadowionych w terenie w zasięgu oddziaływania powyższych procesów. Z tych powodów ruchy masowe i formy powstałe w ich efekcie stanowią zagrożenie dla budownictwa i infrastruktury liniowej, w tym dla szlaków komunikacyjnych. Istnieje cały szereg klasyfikacji, używanych przez geologów i inżynierów, ale żaden z podziałów ruchów masowych nie jest uniwersalnie akceptowany. Ruchy masowe obejmują taki transfer, w którym zarówno skały jak i utwory luźne przemieszczają się pod wpływem siły ciężkości, przy czym mogą to być przemieszczenia bardzo wolne, prawie niezauważalne, jak też szalenie szybkie. Jak wynika z przeglądu J.F. Shrodera i in. (2005) najczęściej w podziale ruchów masowych uwzględnia się charakter przemieszczenia, rodzaj przemieszczanego materiału, a także prędkość ruchu. Tabela Nr 23. Podział ruchów masowych na podstawie klasyfikacji D.J. Varnesa (R. Dikau i in.,1996) zmodyfikowany. Materiał/Rodzaj ruchu Skały Utwory luźne (grunty) grubookruchowe Utwory luźne (grunty) drobnoziarniste Obrywanie (odpadanie) Obryw skał Obryw rumoszu Obryw ziemny Osuwanie: -ruch translacyjny -ruch rotacyjny (ruch obrotowy) Zsuw (osuwisko) translacyjny Zsuw (osuwisko) rotacyjny Zsuw (osuwisko) translacyjny Zsuw (osuwisko) rotacyjny Zsuw (osuwisko) translacyjny Zsuw (osuwisko) rotacyjny Spływanie Spływ skalny Spływ gruzowy (spływ rumoszu) Spływ błotny (spływ ziemny) Spełzywanie Spełzywanie rumoszu Spełzywanie gruntu (ziemi) Ruchy złożone*kombinacja dwu lub więcej typów ruchu Złożone zmienne Złożone zmienne Złożone zmienne *wg R. Dikau i in. (1996) następuje zmiana charakteru ruchu w dół stoku ale w obrębie tego samego materiału Pozwala to na pogrupowanie ruchów masowych w kilku zasadniczych kategoriach (tabela), przy czym nie są one wzajemnie się wykluczające, gdyż wielokrotnie obserwuje się, że jeden typ przekształca się w inny. Dla porządku należy też zaznaczyć, że podział ten nie uwzględnia przewracania ani osiadania gruntu. W tym ostatnim przypadku przemieszczenie nie musi być wywołane przez naturalne ruchy masowe, a w przypadku zniszczenia infrastruktury drogowej Według Instrukcji opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi opracowanej przez Ministra Środowiska, na terenie powiatu stalowowolskiego występuje 1 osuwisko i 11 obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych. Osuwisko to znajduje się na terenie gminy Pysznica. może być np. wynikiem błędów w praktyce geotechnicznej (projektowych lub wykonawczych) lub podziemnej działalności górniczej.

54 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Ubezpieczenie osuwającego się brzegu rzeki Bukowa. IV.2.4. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom środowiska Dokonano wyboru priorytetu, celów i działań związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniom środowiska na terenie gminy Pysznica. W zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz klęski suszy przewiduje się następujące działania: 1. Zwiększenie zdolności retencyjnych zlewni poprzez inwestycje w zakresie budowy zbiorników retencyjnych. 2. Naprawę, odbudowę i modernizację urządzeń melioracji wodnych tak szczegółowych jak i podstawowych ze szczególnym uwzględnieniem możliwości prowadzenia nawodnień gruntów uprawnych. 3. Udrożnienie rzek. 4. Utrzymanie naturalnego charakteru cieków poza terenami zabudowanymi. 5. Zwiększenie przepustowości sekcji mostowych. 6. Ujęcie w dokumentach planistycznych obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Dokonano także wyboru działań związanych z możliwością wystąpienia poważnych awarii na terenie gminy. Przewiduje się następujące działania: 1. Eliminację ruchu drogowego tranzytowego z terenów zabudowy. 2. Kreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożenia dla środowiska. 3. Wzmożenie kontroli pojazdów przewożących materiały niebezpieczne. 4. Poprawa infrastruktury przeciwpożarowej i ratownictwa ekologicznego. 5. Prowadzenie cyklu szkoleń dla rolników obejmujących Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych (w szczególności prawidłowe stosowanie środków chemicznych) W zakresie ograniczania negatywnych skutków zjawisk geodynamicznych przewiduje się następujące działania: 1. Prowadzenie prac zabezpieczających w przypadku stwierdzenia czynnych osuwisk. 2. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz właściwe zagospodarowanie terenów podatnych na tworzenie się osuwisk.

55 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 24. Ustalenie priorytetu, celów do realizacji na terenie gminy Pysznica, związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniom środowiska. Priorytet Cel nr Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska. Cel działań. 1 Przeciwdziałanie poważnym awariom, ograniczanie wprowadzania zanieczyszczeń do gleby. Okres realizacji do 2013r. X Okres realizacji do 2017 r. X 2 Ochrona przed powodzią i przeciwdziałanie skutkom suszy. X X 3 Ograniczanie negatywnych skutków zjawisk geodynamicznych. 4 Wspieranie służb odpowiedzialnych za prowadzenie działań ratowniczych. 5 Edukacja mieszkańców powiatu w zakresie przeciwdziałaniu zagrożeniom środowiska. X X X X X X Tabela Nr 25. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia 1 Konserwacja urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych. 2 Odbudowa obiektów melioracyjnych, zgodnie z wnioskami właścicieli gruntów, ze szczególnym uwzględnieniem urządzeń nawadniających. 3 Budowa nowych i przebudowa istniejących urządzeń do kształtowania stosunków wodnych na ciekach wodnych (np. przepustów, sekcji mostowych itp.). 3 Opracowanie koncepcji budowy wałów przeciwpowodziowych rzeki San. Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne PZMiUW, właściciele urządzeń melioracyjnych/ K,I PZMiUW, właściciele gruntów/ K PZMiUW, Gmina, Powiat, ZDW, ZDP/ W, K RZGW, PZMiUW, Gmina/ K Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania, numer celu do realizacji X X Potencjalne źródła finansowania oraz wielkość środków podano w tabelach nr 21 i 22 Cel nr 2 X Potencjalne źródła finansowania oraz wielkość środków podano w tabeli nr 22 Cel nr Środki PZMiUW, środki Gminy, środki Powiatu, środki ZDW, środki ZDP, środki pomocowe Cel nr Środki PZMiUW, środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 1 4 Budowa zbiornika wodnego. PZMiUW, Gmina/ W, K 5 *-Budowa obwodnicy dla dróg ul. Chopina w Stalowej Woli do połączenia z drogą ekspresową S 19 na terenie gminy Nisko, X X Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabelach nr 21 Cel nr 1 GDDKiA / K X X Potencjalne źródła finansowania oraz wielkość środków podano w tabeli nr 36 Cel nr 1

56 Województwa Podkarpackiego Nr Poz *-Budowa drogi ekspresowej S 74, odcinek Opatów (w. Okalina bez węzła Nisko S 19 w. Zapacz ) GDDKiA / K X Potencjalne źródła finansowania oraz wielkość środków podano w tabeli nr 36 Cel nr 1 7 Zabezpieczenie terenu, na którym znajdują się czynne osuwiska. 8 Naprawa i atestacja sprzętu rolniczego służącego do wprowadzania środków ochrony roślin. 1 Ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz obszarów podatnych na wystąpienie osuwisk ziemi 2 Wdrażanie programów edukacyjnych w zakresie stosowania środków ochrony roślin oraz postępowania w przypadku wystąpienia poważnych awarii lub innych klęsk. 3 Doposażenie w sprzęt ratownictwa ekologicznego formacji straży pożarnej. 4 Prowadzenie szkoleń dla rolników obejmujących Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Powiat, Gmina/ W,K 100 Środki Powiatu, Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 3 Właściciele sprzętu, PIORiN/ I,K 3 5 Środki właścicieli sprzętu, środki WFOŚiGW Cel nr 1 Przedsięwzięcia pozainwestycyjne Gmina/ K 5 5 Środki Gminy Cel nr 2,3 Gmina, ODR, PSP/ K 5 7 Środki Gminy, środki PSP, środki ODR Cel nr 1,5 PSP, Gmina/ W, K 100 Środki PSP, środki Gminy Cel nr 4 ODR/ K 5 7 Środki ODR Cel nr 1,5 5 Doskonalenie systemu wymiany informacji, komunikacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej a także aktualizacja dokumentów związanych z ochroną przeciwpowodziową w gminie. Gmina, Powiat, PSP/ K, W 5 5 Środki Gminy, środki Powiatu, środki PSP Cel nr 2 6 Inwentaryzacja terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy oraz prowadzenie ich rejestru. Powiat/ I 50 Środki Powiatu, środki NFOŚiGW Cel nr 3 * - z ogólnej długości drogi przeznaczonej do realizacji obliczono przybliżony odcinek przypadający na teren gminy Pysznica oraz środki na jego realizację.

57 Województwa Podkarpackiego Nr Poz IV.3. Gospodarka odpadami Zgodnie z przyjętymi w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami rozwiązaniami gospodarka odpadami na terenie gminy powinna uwzględniać następujące cele: 1. Zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. 2. Zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska. 3. Minimalizacja ilości odpadów unieszkodliwianych przez składowanie. 4. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym systemem selektywnego zbierania 100% mieszkańców gminy. 5. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o ponadgminne zakłady zagospodarowania odpadów. 6. Zwiększenie ilości odpadów zbieranych selektywnie, w tym odpadów niebezpiecznych. 7. Bezpieczne dla środowiska składowanie odpadów. 8. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 9. Zmniejszenie ilości odpadów ulegających biodegaradacji kierowanych na składowiska do limitów określonych w KPGO Osiągnięcie (od 2008 r.) poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/m/rok (39,5 Mg rocznie w skali gminy). 11. Zmniejszenie masy odpadów składowanych do max. 85% odpadów wytwarzanych w 2014 r. Ponadto ze względu na to, że składowisko odpadów w Pysznicy spełnia wymogi ochrony środowiska powinno być wykorzystywane do momentu wyczerpania objętości. Szacuje się, że całkowite zapełnienie składowiska nie nastąpi przed rokiem Do osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań na obszarze gminy Pysznica: 1. Konsekwentne stosowanie i rozszerzanie selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy, szczególnie dla odpadów niebezpiecznych. 2. Sukcesywna eliminacja odpadów ulegających biodegradacji z odpadów kierowanych na składowisko. 3. Rozwój systemu zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. 4. Podnoszenie świadomości społecznej obywateli, w szczególności w zakresie minimalizacji wytwarzania odpadów. 5. Włączenie się do systemu gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym udział w organizacji Zakładu Zagospodarowania Odpadów Stalowa Wola - Tarnobrzeg. Zgodnie z założeniami i wytycznymi do opracowania planów gospodarki odpadami na poszczególnych szczeblach polityka na poziomie gminy musi być zgodne z ogólnymi zasadami hierarchii w zakresie gospodarki odpadami obowiązującymi w Polsce i Unii Europejskiej. Działania podejmowane przez gminę w zakresie gospodarki odpadami powinny uwzględniać: - powiązanie systemu zbiórki odpadów z wymogami technologicznymi obiektów bazowych, - wprowadzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów zmierzającego do maksymalnego ograniczenia odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, - zmniejszenie kosztów transportu do niezbędnego minimum, - kontrola nad wszystkimi odpadami ze szczególnym uwzględnieniem odpadów komunalnych i opakowaniowych, - edukacja społeczna oraz podnoszenie świadomości ekologicznej. Przedstawiając harmonogram planowanych przedsięwzięć posłużono się następującymi podziałami: 1) stopień szczegółowości cele ogólne, priorytety do realizacji w ramach poszczególnych celów i zadania szczegółowe, 2) stopień zaangażowania gminy w zadanie zadania własne, zadania koordynowane, zadania inne, 3) horyzont czasowy realizacji przedsięwzięcia krótko-, średnio- i długookresowe, 4) charakter zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne.

58 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Priorytety Tabela nr 26 Ustalenie celu i priorytetów do realizacji na terenie gminy Pysznica, związanych z gospodarką odpadami. Cel Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania Wyszczególnienie działań. 1 Zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców gminy systemem gospodarki odpadami komunalnymi. 2 Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów 3 Budowa, modernizacja i obsługa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów 4 Edukacja ekologiczna w zakresie gospodarki odpadami. Tabela nr 27 Lista przedsięwzięć w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne przewidziane do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp. Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/ro Szacunkowe koszty w tys. PLN dzaj przedsięwzięci a Przedsięwzięcia inwestycyjne Potencjalne źródło finansowania Numer priorytetu do realizacji Zakup worków do selektywnej zbiórki odpadów Zakup pojemników na odpady niesegregowane o pojemności 110 l Zakup pojemników do zbierania wybranych odpadów niebezpiecznych Modernizacja Zakładu Segregacji Odpadów Budowa kompostowni pryzmowej Rozbudowa składowiska odpadów w Pysznicy (zwiększenie wysokości składowania odpadów) Monitoring składowiska odpadów Prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych Zakup specjalistycznych pojazdu do zbierania i transportu odpadów komunalnych GZK Sp. z o.o./ K Mieszkańcy GZK Sp. z o.o. / K Gmina, GZK Sp. z o.o. /W GZK Sp. z o.o./k GZK Sp. z o.o./k GZK Sp. z o.o./k GZK Sp. z o.o./ K GZK Sp. z o.o./ K GZK Sp. z o.o., /K W ramach zmian organizacyjnych GZK Sp. z o.o Środki GZK Sp. z o.o., środki funduszy ochrony środowiska, środki pomocowe Środki mieszkańców, Środki GZK Sp. z o.o., środki pomocowe Środki własne, Środki GZK Sp. z o.o., środki funduszy ochrony środowiska Środki GZK Sp. z o.o., środki pomocowe Środki GZK Sp. z o.o., środki pomocowe Środki GZK Sp. z o.o. Środki GZK Sp. z o.o. Środki GZK Sp. z o.o. Środki GZK Sp. z o.o., Środki pomocowe, ,2

59 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Usuwanie dzikich wysypisk Kontrola wykonywania obowiązków dotyczących gospodarowania odpadami przez mieszkańców, w tym kontrola zawartych umów Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości Wydawanie decyzji w zakresie usuwania odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania i magazynowania Udział w opracowaniu koncepcji budowy i działalności ZZO Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy w zakresie korzyści wynikających z prawidłowej gospodarki odpadami Gmina, GZK Sp. z o.o. /W Środki własne, 1 Przedsięwzięcia pozainwestycyjne Gmina/ W Środki własne 1 Gmina/ W W ramach działalności Gminy Środki własne 1 Gmina/ W W ramach działalności Gminy Środki własne 4 Gmina, GZK Sp. z o.o./ K 20 Gmina, szkoły Środki własne, środki GZK Sp. z o.o. Środki własne, środki funduszy ochrony środowiska, środki pomocowe 2 4 Całkowity szacowany koszt realizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica wyniesie tys. złotych w latach Zadaniami strategicznymi do realizacji w gminie Pysznica do roku 2021 są:: 1) Objęcie wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem zbiórki odpadów, 2) Rozszerzenie selektywnej zbiórki odpadów, w szczególności wyłączenie ze strumienia odpadów komunalnych odpadów niebezpiecznych. Docelowo system zbiórki selektywnej powinien obejmować wszystkie odpady wymienione w KPGO 2010, 3) Weryfikacja faktycznej masy wytwarzanych odpadów komunalnych. 4) Przyjmowanie do systemu gospodarki odpadami wszystkich odpadów komunalnych powstających w gminie, poza odpadami dopuszczonymi do zagospodarowania we własnym zakresie przez mieszkańców (tj. odpadów zielonych i odpadów niezanieczyszczonego drewna), 5) Wdrożenie systemu zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, 6) Sukcesywna rozbudowa Zakładu Segregacji Odpadów w Pysznicy, 7) Wspieranie inicjatyw, które skutkować będą utworzeniem ponadlokalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów Stalowa Wola Tarnobrzeg, 8) Włączenie gminy Pysznica w strukturę Zakładu Zagospodarowania Odpadów Stalowa Wola Tarnobrzeg, 9) Zakończenie eksploatacji i rekultywacja składowiska odpadów w Pysznicy (zarówno kwatera główna jak i kwatera wydzielona na składowanie odpadów zawierających azbest. IV.4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędność Unia Europejska przyjęła w 2007 r., strategiczne cele działań do 2020 r. na rzecz ochrony klimatu. Istotnym elementem przyjętego pakietu energetyczno klimatycznego jest redukcja CO2.

60 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Jedną z wielu przyczyn prowadzących do szybkiej degradacji środowiska jest nadmierne zużycie energii uzyskiwanej w wyniku spalania paliw. Dlatego też istnieje potrzeba zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska poprzez racjonalne użytkowanie energii, wprowadzania energooszczędnych technologii oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Jako źródła energii odnawialnej mogą być wykorzystywane: - wody płynące, - słońce, - wiatr, - biomasa, - energia geotermalna. Zgodnie z przepisami UE, Polska zobowiązała się do 2009 r. pozyskiwać 7,0% a do 2020 r. - 14% energii ze źródeł odnawialnych. Wykorzystanie wód jako źródła energii wody płynące wykorzystywane mogą być do produkcji energii elektrycznej poprzez budowę małych elektrowni wodnych. Energia uzyskana w ten sposób pozbawiona jest szkodliwych emisji gazów i pyłów. Następuje tutaj przekształcenie środowiska naturalnego polegające na spiętrzeniu wody w celu osiągnięcia odpowiednich spadków. Potencjalna możliwość budowy małych elektrowni wodnych istnieje na terenie gminy Pysznica na rzece Bukowa. Wykorzystywanie energii z biomasy biomasa może być wykorzystywana w celach energetycznych w procesie spalania. Do spalania możemy przeznaczyć słomę, wierzbę energetyczną, drewno z lasów oraz odpady drzewne powstałe przy konserwacji terenów zieleni. Zrębki drewniane powstają poprzez rozdrobnienie drzew i krzewów ze specjalnie do tego celu utrzymywanych plantacji. Plantacje energetyczne są to plantacje szybko rosnących drzew i krzewów, przeznaczonych wyłącznie do celów energetycznych. Wykorzystanie siły wiatru Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej opracował mapę średniorocznych prędkości wiatrów na terenie Polski. Wynika z niej, występowanie na naszym terenie średnich rocznych prędkości wiatru przekraczających 4 m/s. Jest to prędkość użyteczna dla potrzeb energetycznych. Podział stref energetycznych wiatru w Polsce przedstawia poniższa mapa.

61 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Gmina Pysznica należy do III strefy energetycznej wiatru tj. korzystnej. Wykorzystanie energii słonecznej - słońce to źródło taniej i nieograniczonej energii cieplnej, której wykorzystanie niesie za sobą korzyści ekonomiczne i ekologiczne. Z powierzchni słońca mającego temperaturę około K, dociera do kuli ziemskiej promieniowanie falowe o całkowitej mocy 1,75 X Jest to razy więcej niż aktualne zapotrzebowanie mocy na naszym globie. Energia słoneczna może być wykorzystana w kolektorach słonecznych lub ogniwach fotogalwanicznych do ogrzewania budynków lub podgrzewania wody. W eksploatacji słonecznych instalacji grzewczych, bardzo ważny jest rozkład dawek napromieniowania w ciągu roku. Panuje powszechny pogląd, że w krajowych warunkach klimatycznych, energię słoneczną warto pozyskiwać w sezonie ciepłym tj. od kwietnia do października. Preferowane są zatem instalacje do podgrzewania wody lub wspomagające ogrzewanie zimowe. Kraina Sandomierska w obrębie, której położony jest powiat niżański, należy pod względem solarnym do najbardziej uprzywilejowanych. Ilość energii jaką otrzymuje powierzchnia pozioma przekracza 62,5 kcal/cm 2 /rok. W granicach powiatu występują lokalne zróżnicowania pod względem nasłonecznienia, uzależnione od ekspozycji i nachylenia. Obecnie istotnym elementem ograniczającym powszechne stosowanie tego typu instalacji jest jej koszt. Wykorzystanie energii geotermalnej Zgłoszona przez European Renewable Energy Council w 2004 r., inicjatywa promowania odnawialnych źródeł energii, była jednym z impulsów do opracowania dyrektywy w sprawie promocji odnawialnych źródeł energii (3 x 20%) kluczowego elementu tzw. pakietu klimatycznego. W inicjatywie tej znalazło się stwierdzenie, że szczególne znacznie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w Europie ma wprowadzenie ram prawnych i ekonomicznych sprzyjających ich wykorzystaniu w ciepłownictwie i chłodnictwie. Energia geotermalna ma postać ciepła zgromadzonego pod powierzchnią ziemi. Ciepło to zgromadzone jest w skałach oraz płynach znajdujących się w szczelinach i porowatych przestrzeniach skał. Gmina Pysznica położony jest w rozległej jednostce geologicznej Zapadliska Przedkarpackiego. Wody geotermalne w Zapadlisku Przedkarpackim występują w skałach wieku mezozoicznego i trzeciorzędowego. Temperatura wody w warstwach geotermalnych waha się w granicach o C (dane na podstawie opracowania Odkryjmy geotermię dla Podkarpacia). Wykorzystanie pomp cieplnych Istota działania pompy cieplnej polega na wykorzystaniu energii naturalnej, której źródłem może być powietrze atmosferyczne, grunt, wody powierzchniowe lub podziemne. Wymusza ona przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej, proces ten przebiega wbrew naturalnemu kierunkowi przepływu ciepła i zachodzi dzięki dostarczonej z zewnątrz energii. Pompy ciepła mają zastosowanie w systemach centralnego ogrzewania, ogrzewania podłogowego, służą do podgrzewania wody użytkowej oraz klimatyzacji. Praca pompy cieplnej w naturalny sposób różni się od pracy typowego kotła, pomijając oczywisty brak komina to: maksymalna temperatura zasilania uzyskiwana za pomocą pompy ciepła wynosi najczęściej C zależy to od konstrukcji pompy ciepła. Drugą ważną cechą pompy ciepła jest to że znakomita większość energii dostarczanej do układu pobiera z tak zwanego dolnego źródła (woda studzienna, ziemia, powietrze). Pompa ciepła zastosowana do ogrzewania pomieszczeń wypompowuje ciepło z otoczenia o niskiej temperaturze i po podniesieniu temperatury czynnika roboczego oddaje ciepło do ogrzewanego pomieszczenia. W chłodziarkach i zamrażarkach ciepło jest odbierane z przechowywanych produktów (co obniża ich temperaturę) a oddawane do pomieszczenia. IV.4.1. Przyjęty priorytet i działania związane z pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędnością Przeprowadzono analizę stanu istniejącego i na jej podstawie dokonano wyboru priorytetu i przedsięwzięć związanych z odnawialnymi źródłami energii na terenie gminy. Przewiduje się następujące działania: 1. Opracowanie programu wykonawczego związanego z rozwojem energetyki odnawialnej na terenie gminy. 2. Budowę instalacji i urządzeń wykorzystujących energię odnawialną. 3. Termorenowację budynków. 4. Edukacja mieszkańców gminy na temat konieczności oszczędzania energii. Priorytetowym działaniem na terenie powiatu będzie Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędność.

62 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 28. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia 1 Budowa instalacji wykorzystujących energię odnawialną w obiektach gminnych. Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania. Gmina/ W 120 Środki Gminy, środki WFOŚiGW, środki pomocowe 2 Budowa instalacji wykorzystujących energię odnawialną w pozostałych obiektach. Właściciele obiektów/ I b.d b.d Środki właścicieli obiektów, środki pomocowe 3 Wykonanie termorenowacji budynków będących w zarządzie gminy. 4 Wykonanie termorenowacji w obiektach pozostałych. Gmina/ W 200 Środki Gminy, środki pomocowe Właściciele obiektu/ I b.d b.d Środki właściciela obiektu, środki pomocowe Przedsięwzięcia pozainwestycyjne 1 Opracowanie programu wykonawczego związanego z rozwojem energetyki odnawialnej na terenie gminy. Gmina/ W 10 5 Środki Gminy 2 Prowadzenie edukacji mieszkańców gminy na temat konieczności oszczędzania energii. Organizacje ekologiczne, Gmina Powiat/ K, W 5 7 Środki organizacji ekologicznych, środki Gminy, środki Powiatu IV.5.Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasów Realizacja tego priorytetu wynika z zadań określonych w Polityce Ekologicznej Państwa oraz w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego, większość działań ma charakter ciągły, wykraczający poza horyzont czasowy niniejszego opracowania. IV.5.1. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu. Natura Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członków UE od 1992 r. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 są dwie dyrektywy: 1. Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia r. w sprawie ochrony dzikich ptaków, 2. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: - specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO), - obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO). Na podstawie ogólnych zaleceń Dyrektyw, Polska została zobligowana do zaprojektowania sieci Natura Powierzchnia obszarów Natura 2000 oraz obszarów planowanych do uznania jako Natura 2000, na terenie gminy Pysznica (wg. stanu na dzień r.) wynosiła 6351,2 ha.

63 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 29. Lista obszarów Natura 2000 oraz obszarów planowanych do uznania na terenie gminy Pysznica. Lp Nazwa obszaru Kod obszaru Istniejący/planowany Powierzchnia na terenie gminy Pysznica w ha 1 Lasy Janowskie PLB Istniejący 5 417,8 2 Dolina Dolnego Sanu PLH Planowany 529,6 3 Uroczyska Lasów Janowskich PLH Planowany 5 821,6 Razem 6 351,2 Obszar Lasy Janowskie oraz Uroczyska Lasów Janowskich na terenie gminy Pysznica w znacznej części pokrywają się ze sobą Informacja Ministerstwo Ochrony Środowiska (2009 r.) Obszar Natura 2000 Lasy Janowskie - to rozległy i zwarty kompleks leśny, stanowiący północno-zachodnią część Puszczy Solskiej oraz enklawę Rozwadów dla ochrony głuszca. Przeważa płaski teren, urozmaicony wzniesieniami wydmowymi, lekko nachylony kierunku południowo - zachodnim, odwadniany przez szereg cieków, z których wiele ma tu obszary źródliskowe (rzeki Biała Branew, Rakowa, Bukowa, Sanna). Obszary bezodpływowe lub okresowo przepływowe zajęte są przez torfowiska wysokie lub przejściowe, z których część zamieniono jeszcze w ubiegłym stuleciu na stawy. Wśród roślinności przeważają zbiorowiska leśne (80%). Przeważają siedliska borowe, ale dużą część powierzchni zajmują też siedliska lasu liściastego. Występuje tutaj co najmniej 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Obszar ten stanowi ostoję i obszar lęgowy wielu gatunków ptaków takich jak: bocian biały (Ciconia ciconia), kraska (Coracias garrulus), podgorzałka (Aytha nyroca), bocian czarny (Ciconia nigra), czapla biała (Egretta alba), świergotek polny (Anthus campestris), lelek (Caprimulgus europaeus), dudek (Upupa epops), dzięcioł średni (Dendrocopos medius), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus), dzięcioł zielonosiwy (Picus canus), dzięcioł zielony (Picus viridis), skowronek borowy, zwany również lerką (Lullula arborea), trzmielojad (Pernis apivorus). Jest ostoją fauny o charakterze puszczańskim: wilka (Canis lupus), głuszcza (Tetrao urogallus), cietrzewia(tetrao tetrix tetrix), jarząbka (Tetrastes bonasia). Na obszarze tym znajdują się duże fragmenty lasów o zachowanym naturalnym charakterze, spotyka się tu wiele drzew pomnikowych. Dla obszaru Lasy Janowskie określono następujące zagrożenia: osuszanie obszarów leśnych, sposób gospodarowania na stawach rybnych (usuwanie roślinności), wycinanie starodrzewi. Obszar Natura 2000 Dolina Dolnego Sanu obejmuje on najciekawsze i najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty doliny dolnego Sanu na odcinku Leżajsk ujście. Dolina dolnego Sanu to obok doliny Wisły jedna z głównych dolin Kotliny Sandomierskiej. Zasadniczymi elementami budowy doliny są szerokie holoceńskie dno doliny oraz równie obszerna terasa plejstoceńska. W obrębie holoceńskiego dna występują dwa poziomy terasy terasa zalewowa łęgowa i terasa zalewowa rędzinna. Współczesny San cechuje się procesem korytowym właściwym rzekom roztokowym. W okresie niższych stanów wód rzeka tworzy piaszczyste odsypy w postaci plaż i ławic. Celem ochrony jest zachowanie mozaiki siedliskowej charakterystycznej dla większych dolin rzecznych. Zidentyfikowano tu 16 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. gąsiorek (Lanius collurio),

64 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Na terenie obszaru występują zwierzęta wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG tj.: - bóbr europejski (Castor fiber), - wydra (Lutra lutra), - traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), - kumak nizinny (Bombina bombina), - piskorz (Misgurnus fossilis), - czerwończyk nieparek (Lycaena dispar), - pachnica dębowa (Osmoderma eremita), - zgniotek cynobrowy (Cucujus cinnaberinus). Celem ochrony w obszarze jest zachowanie mozaiki siedliskowej, charakterystycznej dla większych dolin rzecznych. Zidentyfikowano tu łącznie 16 typów siedlisk z I Załącznika Dyrektywy Siedliskowej. Największe znaczenie mają kompleks zbiorowisk przykorytowych oraz różnego typu łąki. Dla obszaru Dolina Dolnego Sanu wskazano następujące zagrożenia: intensyfikacja rolnictwa oraz zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, intensyfikacja gospodarki rybackiej w starorzeczach, zalesianie łąk i nieużytków, niewłaściwa gospodarka leśna, zmiana własności z państwowej na prywatną, zabudowa brzegów i eutrofizacja starorzeczy, osuszanie terenów, neofityzacja terenów, pożary, zmiany klimatyczne ocieplanie, spadek ilości opadów atmosferycznych. Obszar Natura 2000 Uroczyska Lasów Janowskich - planowany do objęcia ochroną teren zajmuje zachodnią i centralną część Równiny Biłgorajskiej. Położony jest pomiędzy dolinami Wisły i Sanu na zachodzie, doliną Bukowej na południu i krawędzią Wyżyny Lubelskiej i Roztocza na północy, wschodnia granica sięga po Frampol. Podłoże stanowią głównie piaski, miejscami silnie zwydmione, rzadko gliny polodowcowe. Zagłębienia bezodpływowe zajęte są w dużej mierze przez torfowiska lub przekształcone w ekstensywnie użytkowane stawy hodowlane (ponad 150 stawów). Teren odwadniany jest przez szereg cieków, z których wiele ma tu obszary źródliskowe. Podstawową formą użytkowania terenu jest gospodarka leśna. Podstawowym celem ochrony w obszarze jest wilk priorytetowy gatunek z Dyrektywy Siedliskowej. Jego populacja w obszarze stanowi istotną część lokalnej populacji Kotliny Sandomierskiej i Roztocza. Lasy Janowskie to zwarty obszar leśny o dużym stopniu naturalności i małej gęstości zaludnienia, z fragmentami starych drzewostanów o charakterze puszczańskim. Głównymi walorami siedliskowymi są tu bory bagienne i torfowiska oraz bory jodłowe. Ponadto na uwagę zasługują łęgi olszowe wzdłuż licznych cieków, murawy napiaskowe i wrzosowiska. W obszarze zidentyfikowanych zostało 22 rodzaje siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, zajmującej w sumie 12% powierzchni obszaru. Jest to również ważna ostoja flory i fauny. Stwierdzono tu występowanie 18 gatunków zwierząt i 2 gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Poza tym w obszarze występuje znaczne nagromadzenie innych rzadkich i chronionych w Polsce taksonów, w tym największej w kraju populacji fiołka bagiennego. Dla obszaru Uroczyska Lasów Janowskich określono następujące zagrożenia: zagrożenie wzrostem izolacji obszaru z uwagi na rosnące natężenie ruchu, na drogach krajowych nr: 19, 74 i 77 oraz budowę drogi ekspresowej S 19, która przetnie kompleks Lasy Janowskie, izolując dwie zachodnie watahy od populacji źródłowej, nasilone kłusownictwo na wilka, kłusownictwo na zwierzętach kopytnych, niepokojenie w miejscach rozrodu w okresie wychowu młodych (prace leśne, zbiór owoców runa leśnego), śmiertelność na drogach krajowych i lokalnych, zanik siedlisk otwartych zalesianie łąk i muraw, zaprzestanie pielęgnacji użytków zielonych, intensyfikacja gospodarki na użytkach zielonych, zarastanie torfowisk, fragmentacja ekosystemu poprzez rozbudowę sieci dróg, osuszanie terenów podmokłych, dalsze melioracje, brak zastawek na rowach, dalsze regulacje rzek i udrażnianie koryt, przegradzanie większych cieków, ekspansja gatunków inwazyjnych, wprowadzanie obcych geograficznie gatunków ryb do rzek, kłusownictwo, nieracjonalna gospodarka łowiecka, płoszenie zwierzyny, nieprawidłowa gospodarka leśna, intensyfikacja rolnictwa, nieuregulowana gospodarka odpadami i ściekami, intensyfikacja gospodarki na stawach (potencjalnie). Informacje o obszarach Natura 2000 podano ze Standardowych Formularzy Danych Dla Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) Dla Obszarów Spełniających Kryteria Obszaró O Znaczeniu

65 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Wspólnotowym (OZW) I Dla Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO). Zgodnie z zapisami zawartymi w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego planuje się utworzenie Zaklikowsko Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, z uwagi na występowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów o różnych typach ekosystemów. Obszar chronionego krajobrazu obejmie gminy: Zaklików, Radomyśl, Pysznica, Jarocin, Ulanów i Harasiuki. Obszar prawie całej gminy znajduje się w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Park został utworzony uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Tarnobrzegu Nr II/12/83 z dnia r., zmienioną w 2004 r. rozporządzeniem Wojewody Podkarpackiego w granicach województwa podkarpackiego i rozporządzeniem Wojewody Lubelskiego na terenie województwa lubelskiego. Powierzchnia parku wynosi ha, a strefy ochronnej ha. Na terenie województwa podkarpackiego zajmuje on powierzchnię ha i obejmuje gminy: Pysznica, Zaklików i Radomyśl nad Sanem. Strefa otuliny na terenie województwa podkarpackiego zajmuje pow ha, obejmuje gminy: Zaklików, Radomyśl, Pysznica, Jarocin, Ulanów, Nisko, Harasiuki. Wśród dużej różnorodności flory spotkać można rośliny niezwykle interesujące, a niekiedy osobliwe. W naturalnie zachowanych miejscach występuje: rosiczka pośrednia, pióropusznik strusi, długosz królewski, mącznica lekarska, żarnowiec miotlasty, widłak torfowy, bagno zwyczajne, wydmuchrzyca piaskowa. Różnorodność szaty roślinnej, sprzyja występowaniu dużej liczby gatunków zwierząt. W Parku we wsi Jastkowice na uwagę zasługuje rezerwat leśny Jastkowice o pow. 45,68 ha. Został on utworzony w celu ochrony fragmentu dawnej Puszczy Sandomierskiej, obejmuje wielogatunkowy las mieszany w skład, którego wchodzą takie drzewa jak: jodła, świerk, grab, sosna, buk, olcha, jawor, brzoza. Interesujące jest też runo leśne. Spotkać tu można m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołowaty. Innym rezerwatem jest rezerwat Imielty Ług utworzony w 1988 roku obejmujący powierzchnię 738 ha. Teren ten stanowi rozległe i bezodpływowe zagłębienie. Zachowane naturalnie bagno Imielty Ług jest przykładem obrazującym powolne zarastanie zbiornika wodnego. Wśród roślin spotkamy tu rosiczkę i widłaka torfowego. Na terenie gminy objęto ochroną prawną dwa dęby szypułkowe rosnące w miejscowości Kochany, dęba szypułkowego w miejscowości Lipowiec, rosiczkę okrągłolistną i widłaka torfowego rosnących w miejscowości Pysznica (dawna żwirownia). Dąb szypułkowy - pomnik przyrody w Lipowcu.

66 Województwa Podkarpackiego Nr Poz W granicach gminy znajdują się szczególnie cenne obszary pod względem siedliskowym i florystycznym, które objęte zostały ochroną. Rezerwaty leśne to: 1. Jastkowice - o powierzchni 45,68 ha, 2. Imelity Ług - o powierzchni 738,0 ha, (tylko jego część położona na terenie gminy Pysznica). Tablica informacyjna rezerwatu przyrody Jastkowice Rezerwat Imielity Ług

67 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Niektóre tereny z uwagi na związane z nimi rodzaje środowisk przyrodniczych wykazują ponadprzeciętne walory predysponujące je do objęcia ochroną prawną jak np. użytek ekologiczny. Takim obszarem jest meandrujący odcinek rzeki Dębowiec w m. Lipowiec. Ponadto należało by rozważyć objęcie ochroną prawną lipy znajdującej się w m. Olszowiec- Rędziny, dwóch dębów w okolicach m. Lipowiec, oraz dwóch znajdujących się nad brzegiem rzeki Dębowiec. IV.5.2. Zrównoważony rozwój lasów. Lasy (grunty pokryte roślinnością leśną lub przejściowo jej pozbawione) na terenie gminy Pysznica zajmują 8724 ha, stanowi to około 60% ogólnej powierzchni gminy. Są to typowe lasy gospodarcze z gatunkiem dominującym w drzewostanie jakim jest sosna. Typ siedliskowy lasów jest zróżnicowany począwszy od boru suchego przez bór mieszany świeży aż po bór wilgotny. Na terenie gminy najwięcej jest drzew w przedziałach wiekowych lat oraz lat, co w połączeniu z dużą powierzchnią występowania upraw leśnych stwarza duże obszary występowania drzew w jednakowym wieku. Wpływa to na zmniejszenie bioróżnorodności zbiorowisk leśnych. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa zajmują powierzchnię ha. Nadzór nad tymi lasami sprawuje Starosta Stalowowolski. Natomiast ha to lasy państwowe będące w zarządzie następujących Nadleśnictw: 1/ Nadleśnictwo Janów Lubelski, 2/ Nadleśnictwo Rozwadów Stan zdrowotny lasów uwzględniając wpływ działalności szkodników możemy określić jako dobry, duża jest jednak ich naturalna podatność na występowanie zagrożenia pożarowego. W ramach prowadzonej gospodarki łowieckiej na terenie gminy w wydzielonych obwodach łowiecki działają następujące koła łowickie: - Darz Bór, - Cietrzew, - Sygnał - Bażant. Typowy kompleks leśny na terenie gminy

68 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Kompleks leśny, typ siedliskowy las mieszany. IV.5.3. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważonym rozwojem lasów Dokonano oceny stanu istniejącego środowiska i na jej podstawie dokonano wyboru priorytetu, celów i zadań zmierzających do ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazu na terenie gminy. Przewiduje się następujące działania: 1. Edukację mieszkańców gminy na temat konieczności ochrony przyrody i krajobrazu. 2. Obejmowanie prawnymi formami ochrony przyrody obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. 3. Aktualizację Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica. 4. Ochrona dolin rzecznych i innych korytarzy ekologicznych. 6. Ukształtowanie optymalnej granicy polno leśnej. 7. Ochronę krajobrazu terenów wiejskich głównie poprzez promowanie tradycyjnych metod gospodarowania. 8. Ujmowanie w planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń wynikających z konieczności ochrony obszarów Natura Przeprowadzono analizę stanu istniejącego i na jej podstawie dokonano wyboru celów i zadań zmierzających do ochrony lasów na terenie gminy. Przewiduje się następujące działania: 1. Sukcesywne zalesianie gruntów klas niskich. 2. Podnoszenie świadomości ekologicznej lokalnych społeczności. 3. Przystosowanie potrzeb terenów leśnych dla potrzeb turystyki. 5. Opracowanie i wdrażanie programów tworzenia obszarów terenów zieleni w poszczególnych sołectwach gminy. Tabela Nr 30. Ustalenie priorytetu i celów do realizacji na terenie gminy Pysznica związanych z ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważonym rozwojem lasów. Priorytet Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasów. Cel nr. Cel działań. Okres realizacji do 2013r. 1 Objęcie prawnymi formami ochrony przyrody obszarów o X szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Okres realizacji do 2017 r. X 2 Prowadzenie czynnej ochrony przyrody, zapewnienie prawidłowego funkcjonowania obszarów znajdujących się X X

69 Województwa Podkarpackiego Nr Poz na terenie gminy, europejskiej sieci ekologicznej NATURA Podnoszenie wartości krajobrazu poprzez działania skierowane na ochronę, zrównoważone gospodarowanie, planowanie i odtwarzanie krajobrazu. X X 4 Zalesiane terenów wyłączonych z użytkowania rolniczego. X X 5 Prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z planami urządzenia lasu oraz uproszczonymi planami urządzenia lasu. 6 Intensyfikacja działań ukierunkowanych na prowadzenie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody. 7 Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony przyrody. X X X X X X Tabela Nr 31. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia 1 Budowa leśnej ścieżki przyrodniczo dydaktycznej. 2 Zalesianie gruntów klas słabych tj. V i VI. 3 Przebudowa drzewostanów zmienionych, silnie uszkodzonych lub niezgodnych z siedliskiem. 4 Odbudowa potencjału produkcyjnego lasu naruszonego czynnikami biotycznymi i abiotycznymi. 5 Rozwój systemów zieleni terenów zurbanizowanych oraz pielęgnacja zieleni. Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Lasy Państwowe, Gmina/ I, K Lasy Państwowe, ARiMR, właściciele gruntów/ K Lasy Państwowe, właściciele lasów/ K Lasy Państwowe, właściciele lasów/ K Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania/numer celu do realizacji 80 Środki lasów państwowych, WFOŚiGW, środki Gminy Cel nr 6, Środki funduszu leśnego, ARiMR, właścicieli gruntów Cel nr Środki Lasów Państwowych, środki właścicieli lasów Cel nr 5,6 b.d b.d Środki Lasów Państwowych, środki właścicieli lasów, środki pomocowe Cel nr 5, 6 Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 3 Przedsięwzięcia pozainwestycyjne 1 Objęcie ochroną prawną obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych. 2 Edukacja mieszkańców gminy na temat konieczności ochrony przyrody i krajobrazu. 3 Ujecie w planach zagospodarowania przestrzennego gmin, Gmina, Nadleśnictwa/ W.K Gmina, Powiat, stowarzyszenia, fundacje promujące ekologię/ W,I 5 20 Środki Gminy, środki Nadleśnictw, środki WFOŚiGW Cel nr Środki Gminy, środki Powiatu, środki stowarzyszeń, fundacji Cel nr 7 Gmina/ W Środki Gminy Cel nr 2

70 Województwa Podkarpackiego Nr Poz zaleceń dotyczących ochrony przyrody na obszarach NATURA Opracowanie Programu Ochrony Środowiska oraz Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Pysznica. 5 Opracowanie sprawozdań z realizacji Gminnego Programu Ochrony Środowiska i Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami 6 Opracowanie i wdrażanie programów tworzenia terenów zieleni w gminie. 7 Pielęgnacja i konserwacja pomników przyrody (w miarę potrzeb) 8 Przeprowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej gminy. Gmina/ W 25 Środki Gminy Cel ogólny Gmina/ W Środki Gminy Cel ogólny Gmina/ W 10 Środki Gminy Cel nr 3 Właściciele pomników przyrody, Gmina/ K, W b.d. b.d. Środki właścicieli pomników przyrody, środki Gminy, środki WFOŚiGW, środki pomocowe Cel nr 1,2 Gmina/ K 80 Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 6 9 Wprowadzanie do planów zagospodarowanie przestrzennego ograniczeń zabudowy dla obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. 10 Ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych pod zalesienia i zadrzewienia. 11 Stosowanie preferencji dla podmiotów wysoko przetwarzających surowiec drzewny oraz rozwijających sieci punktów skupu runa leśnego. 12 Realizacja zapisów zawartych w wojewódzkim programie zalesień i zadrzewień.. Gmina/ W 2 2 Środki Gminy Cel nr 2, 3, 6 Gmina/ W 2 2 Środki Gminy Cel nr 3, 4, 6 Gmina/ W X X Zadanie nieinwestycyjne Cel nr 6 Właściciel gruntów przeznaczonych do zalesienia/ K b.d. b.d. Środki właścicieli gruntów przeznaczonych do zalesienia, środki pomocowe Cel nr 4 IV.6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej IV.6.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu powietrza Podstawowym dokumentem określającym wymagania dotyczące oceny i zarządzania jakością powierza w krajach Unii Europejskiej jest Dyrektywa 96/62/EC z dnia r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza zwana dyrektywą ramową i dyrektywy pochodne lub ich projekty dotyczące poszczególnych zanieczyszczeń (lub grup zanieczyszczeń). Dyrektywy określają kryteria jakości powietrza oraz tworzą zasady i mechanizmy działań mających na celu: - utrzymywanie jakości powietrza na obszarach gdzie jest ona wystarczająca, - planowanie poprawy jakości powietrza na obszarach, gdzie nie spełnia ona założonych kryteriów.

71 Województwa Podkarpackiego Nr Poz W Polsce na podstawie przepisów zawartych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z póź. zm.), ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, określonej za pomocą poziomów substancji w powietrzu. Przez poziom substancji w powietrzu rozumiemy stężenie tych substancji w powietrzu odniesione do ustalonego czasu lub opad substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Jak najlepszą jakość powietrza mają zapewnić działania na rzecz utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. Decydujący wpływ na jakość powietrza na terenach zurbanizowanych mają emisje z pojazdów samochodowych oraz indywidualnych, komunalnych, przemysłowych źródeł stacjonarnych. Największy wpływ (szczególnie zimą) wywiera energetyczne spalanie paliw. Można wyodrębnić emitory wysokie, oddziałujące na większe odległości (emitory punktowe to duże obiekty przemysłowe), oraz emitory niskie, mające wpływ na bezpośrednie ich sąsiedztwo. Energetyczne spalanie paliw (węgiel, drewna, gaz ziemny, olej opałowy) jest źródłem emisji podstawowej: dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu. Stężenie tych substancji wykazuje zmienność w ciągu roku rośnie w sezonie grzewczym a maleje latem. Poziom stężeń substancji podstawowych w skali kraju wskazuje tendencję spadkową, oprócz wzrostu emisji dwutlenku azotu, wynikającej z oddziaływania ruchu samochodowego. Procesy technologiczne realizowane w zakładach przemysłowych mogą być źródłem substancji tzw. specyficznych (dioksyny, amoniak, chlorowcopochodne węglowodory, benzopiren, związki metali ciężkich itp.). Mając na uwadze konieczność monitorowania jakości powietrza oraz ochrony przed emisjami, został nałożony ustawowy obowiązek na Wojewódzkich Inspektorów Ochrony Środowiska, oceny stanu powietrza w obrębie wydzielonych jednostek terytorialnych zwanych strefami. Do roku 2006, najczęściej strefa pokrywała się z obszarem powiatu lub aglomeracji powyżej mieszkańców. Obszar całej gminy obejmowała strefa stalowowolska. Na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. Nr 52 poz. 310), dokonano zmian podziału stref. Obecnie gmina Pysznica znajduje się w strefie tarnobrzesko leżajskiej, kod strefy PL z.05. Strefę tworzą cztery powiaty: tarnobrzeski, stalowowolski, niżański i leżajski. Rys. Nr 5. Strefy oceny powietrza na terenie województwa podkarpackiego. Źródło: WIOŚ Rzeszów

72 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Oceny jakości powietrza dokonuje się co roku, na podstawie pomiarów stężeń w stałych punktach lub pomiarów wskaźnikowych, obliczeń modelowych, obiektywnych metod szacowania czy metod łączonych. Wyboru określonej metody oceny dokonuje się w oparciu o informacje o poziomach zanieczyszczeń (górnego i dolnego progu oszacowania) uzyskane w wyniku przeprowadzenia oceny wstępnej. Obowiązek prowadzenia oceny w zakresie ochrony zdrowia dotyczy następujących zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozonu, benzenu, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, kadmu, niklu, arsenu, benzo(a)pirenu, ozonu. Do zanieczyszczeń, które należy uwzględniać w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów związanych z ochroną roślin/ekosystemu zalicza się: dwutlenek siarki, tlenek azotu, ozon. Dla zanieczyszczeń, dla których określony jest margines tolerancji obowiązuje trójstopniowa skala klasyfikacji: Klasa A poziom zanieczyszczeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego nie ma wymaganego podejmowania działań, Klasa B poziom zanieczyszczeń chociaż jedną substancją mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji wymagane jest określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych, Klasa C poziom zanieczyszczeń chociaż jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji wymagane jest określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji oraz opracowania programu ochrony powietrza (POP). Dla zanieczyszczeń bez określonego marginesu tolerancji obowiązuje dwustopniowa klasyfikacja stref: Klasa A poziom zanieczyszczeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego nie ma wymaganego podejmowania działań, Klasa C poziom zanieczyszczeń chociaż jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji wymagane jest określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji oraz opracowania programu ochrony powietrza (POP). Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281) zostały ustalone dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz dopuszczalne częstości ich przekraczania. Poszczególne klasy stref decydują o potrzebie podjęcia działań w celu poprawy jakości powietrza. Tabela Nr 32. Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu dla terenu kraju, czas ich obowiązywania, okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów oraz marginesy tolerancji. Nazwa substancji Benzen Dwutlenek azotu Tlenki azotu Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość Przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzo-wym Margines tolerancji [%] [μg/m 3 ] od 2010 Rok kalendarzowy Jedna godzina razy Rok kalendarzowy Rok kalendarzowy

73 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Dwutlenek siarki Jedna godzina razy godziny razy Rok kalendarzowy Ołów Rok 0, kalendarzowy Ozon 8 godzin dni Pył zawieszony PM10 Tlenek węgla Okres od 1V 31 VII (wegetacji) µ/m 3 h do µ/m 3 h od godziny razy Rok kalendarzowy 8 godzin Na terenie gminy Pysznica nie ma stałych stacji monitorowania powietrza. Najbliższe stacje znajdują się w m. Stalowa Wola ul. Niezłomnych (stacja WSSE w Rzeszowie) i m. Nisko ul. Sopocka (stacja WIOŚ w Rzeszowie). Automatyczna stacja monitorująca jakość powierza w Nisku przy ul. Sopockiej, dokonująca pomiarów automatycznie: SO2, NO2, CO, benzenu, manualnie: pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, metali ciężkich As, Cd, Ni, Pb w pyle zawieszonym. Stacja monitorująca jakość powietrza w m. Nisko (ul. Sopocka). Jakość powietrza atmosferycznego na terenie województwa monitorowana była w 2009 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Rzeszowie. Na podstawie całorocznych serii pomiarowych ze stacji monitoringowych, danych emisyjnych, wykonywane zostało opracowanie pod nazwą Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2009 przez WIOŚ w Rzeszowie. Ocena jakości powietrza wykonana za rok 2009, pod kątem ochrony zdrowia, pozwala na stwierdzenie, że w zakresie substancji: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu w strefie tarnobrzesko

74 Województwa Podkarpackiego Nr Poz leżajskiej poziom zanieczyszczeń nie przekraczały poziomu dopuszczalnego i pozwala ją zakwalifikować do klasy A (dla poszczególnych substancji). Natomiast w przypadku benzo(a)piernu, pyłu PM10, poziom zanieczyszczeń przekroczył dopuszczalne normy, dlatego też obszar strefy zakwalifikowano do klasy C. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie zakwalifikował obszar strefę do opracowania programu ochrony powietrza (POP). Dla ozonu została utworzona jedna strefa obejmująca całe województwo podkarpackie. Strefę tę zakwalifikowano do klasy A. Dokonano również oceny strefy pod kątem ich kwalifikacji ze względu na ochronę roślin. Badano poziomy zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, tlenków azotu, ozonu, poziom zanieczyszczeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego i pozwala ją zakwalifikować do klasy A (dla poszczególnych substancji). Informacje (mapy WIOŚ w Rzeszowie) dotyczące rozkładu stężeń: SO2, NO2, pyłu PM10, benzenu, przedstawiono w załączniku do niniejszego opracowania. Tabela Nr 33. Ocena jakości powietrza w strefie tarnobrzesko - leżajskiej ze względu na ochronę zdrowia. Lp Substancja Symbol klasy dla obszaru strefy tarnobrzesko leżajskiej (2009 r.) 1 SO2 A 2 NO2 A 3 CO A 4 PM10 C 5 Benzo(a)piren C 6 Benzen A 7 Ołów A 8 Nikiel A 9 Kadm A 10 Arsen A 11 Ozon A(strefa województwo podkarpackie) Informacja WIOŚ Rzeszów. Tabela Nr 34. Ocena jakości powietrza w strefie tarnobrzesko leżajskiej ze względu na ochronę roślin. Lp Substancja Symbol klasy dla obszaru strefy, (2009r.) 1 SO2 A 2 NOx A 3 Ozon A(strefa woj. podkarpackiego) Informacja WIOŚ Rzeszów. IV.6.2. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej Dokonano wyboru priorytetu, celów oraz planowanych działań służących jego realizacji w perspektywie do 2013 r. oraz perspektywie średniookresowej do 2017 r. Planuje się: 1. Realizację przedsięwzięć ukierunkowanych na redukcję tzw. niskiej emisji. 2. Opracowanie programu ochrony powietrza. 3. Rozwój systemów wykorzystania energii odnawialnej. 4. Budowa obwodnicy miasta Niska w ciągu drogi krajowej Nr 77 (na terenie gminy Pysznica). 5. Poprawa nawierzchni drogi wojewódzkiej, dróg powiatowych i gminnych.

75 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Budowa obwodnicy dla dróg przebiegających przez tereny zurbanizowane tj.: nowej drogi krajowej Nr 74 na odcinku Opatów do połączenia z drogą krajową Nr 19 Zarzecze Zapacz (na terenie gminy Pysznica). 7. Budowa tras rowerowych. 8. Działania związane z wprowadzeniem najlepszych dostępnych technik (BAT) w przemyśle i energetyce. 10. Wykonanie termorenowacji budynków. 11. Wzmocnienie działalności kontrolnej w zakresie oddziaływania emisyjnego podmiotów korzystających ze środowiska. 12. Kreowanie i promowanie wzorców konsumpcyjnych i produkcyjnych pożądanych z punktu widzenia ochrony klimatu oraz kreowania świadomości społecznej z zakresu ochrony warstwy ozonowej. 9. Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony środowiska przed emisjami zanieczyszczeń. Priorytet Cel nr. Tabela Nr 35. Ustalenie priorytetu i celów do realizacji na terenie gminy Pysznica, związanych z ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej. Cel działań. 1 Poprawa jakości powietrza dla wskaźników zaliczonych do klasy C /PM10, benzo(a)piren/ na obszarze strefy. Okres realizacji do 2013 r. X Okres realizacji do 2017 r. X 2 Ograniczenie tzw. niskiej emisji na terenie gminny. X X 3 Ograniczanie emisji ze źródeł przemysłowych. X X 4 Zmniejszenie emisji ze środków transportu poprzez budowę obejść drogowych miejscowości oraz poprawę infrastruktury drogowej na terenie gminy. 5 Tworzenie warunków do rozwoju ruchu pieszego, rowerowego. X X X X 6 Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. X X 7 Prowadzenie działań edukacyjnych oraz administracyjnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń powietrza. X X Tabela Nr 36. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/ Rodzaj przedsięwzięcia Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizacji w tys. PLN Przedsięwzięcia inwestycyjne Cel do realizacji nr: Potencjalne źródło finansowania. 1. Opracowanie i realizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy tarnobrzesko leżajskiej. Samorząd Województwa/ I b.d. b.d. 1 Środki budżetu państwa 2 Budowa obwodnicy miasta Niska w ciągu drogi krajowej Nr 77 na odcinku od skrzyżowania z ul. Chopina w Stalowej Woli do połączenie z drogą ekspresową S 19 na terenie gminy Pysznica.* GDDKiA/ K ,4 Środki GDDKiA, środki pomocowe

76 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Budowa drogi ekspresowej S 74, odcinek Opatów (w. Okalina bez węzła Nisko S 19 w. Zapacz ) na terenie gminy Pysznica* 4 Poprawa nawierzchni drogi wojewódzkiej. GDDKiA/ K ,4 Środki GDDKiA, środki pomocowe ZDW/ K 100 1,4 Środki ZDW, środki pomocowe. 5 Poprawa nawierzchni dróg powiatowych. Powiat, ZDP/ K ,4 Środki Powiatu, środki ZDP, środki pomocowe Gmina / W ,4 Środki Gminy, środki pomocowe 6 Poprawa nawierzchni dróg gminnych. 7 Przebudowa dróg powiatowych. Powiat, ZDP/ K ,4 Środki Powiatu, środki pomocowe 8 Przebudowa dróg gminnych: - ul. Podleśna, ul. Kopernika, ul. Poprzeczna, ul. Boczna, ul. Ludian w m. Jastkowice, - ul. Podleśna w m. Słomiana - ul. Słoneczna, ul. Błońska w m. Kłyżów, - ul. Sportowa, ul. Kreta, ul. Rędziny, ul. Podlesie, ul. Wiejska, w m. Pysznica, - ul. Isep w m. Brandwica i innych. 9 Rozwój sieci tras rowerowych przy drogach: powiatowych i gminnych. Gminy/ W ,4 Środki Gminy, środki pomocowe. ZDP, Powiat, Gmina/ W, K Środki ZDW, środki Powiatu, środki Gminy, środki pomocowe 10 Budowa chodników przy drogach: powiatowych i gminnych. ZDP, Powiat, Gmina/ K,W Środki ZDW, środki ZDP, środki Gminy, środki pomocowe 11 Budowa instalacji wykorzystujących energię odnawialną w obiektach gminnych. Gmina/ W X X 6 Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr Budowa instalacji wykorzystujących energię odnawialną w pozostałych obiektach. Właściciele obiektów / I X X 6 Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr Wykonanie termorenowacji budynków będących w zarządzie gminy. Gmina/ W X X 2 Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr Wykonanie termorenowacji w obiektach pozostałych. Właściciele obiektów/ K X X 2 Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr Wypełnianie wymagań dyrektywy IPPC z Przedsiębiorcy/ K b.d b.d 3 Środki przedsiębiorstw,

77 Województwa Podkarpackiego Nr Poz wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik BAT przez przedsiębiorstwa działające na terenie powiatu. 16 Budowa odcinków gazociągu. PGNiG, Gmina/ I, K środki pomocowe 400 1,2,3 Środki PGNiG, środki gminy Przedsięwzięcia pozainwestycyjne 1 Działania promocyjne na rzecz wykorzystania w budownictwie materiałów energooszczędnych a w przemyśle rozwiązań zgodnych z BAT. 2 Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony przed zanieczyszczeniem powietrza. Przedsiębiorcy/ I b.d. b.d. 7 Środki przedsiębiorstw oferujących energooszczędne materiały budowlane Gmina/ W Środki Gmin 3 Wzmocnienie działalności kontrolnej w zakresie emisji do atmosfery. 4 Kreowanie i promowanie wzorców konsumpcyjnych i produkcyjnych pożądanych z punktu widzenia ochrony klimatu oraz kreowania świadomości społecznej z zakresu ochrony warstwy ozonowej. WIOŚ w Rzeszowie, Powiat, Gmina/ W, K Organizacje ekologiczne, Gmina/ I, K X X 3, 7 Zadanie realizowane w ramach środków bieżących poszczególnych instytucji Środki organizacji ekologicznych, środki Gmin * - z ogólnej długości drogi przeznaczonej do realizacji obliczono przybliżony odcinek przypadający na teren gminy oraz kwotę środków finansowych na jego realizację. IV.7. Ochrona powierzchni ziemi, przywrócenie wartości użytkowej gleb. Gospodarcza działalność człowieka, zwłaszcza rozwój przemysłu, intensyfikacja transportu i związanej z tym infrastruktury transportowej, stosowanie niewłaściwych zabiegów agrotechnicznych, intensyfikacja produkcji rolnej, jest przyczyną pogarszania się stanu jakości powierzchni ziemi, jej niekorzystnego przekształcania i pogłębiającej się degradacji gleb. Na terenie gminy Pysznica największe ryzyko spowodowania zanieczyszczenia powierzchni ziemi stwarzają działające zakłady przemysłowe, przebiegające trasy komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu szczególnie drogi wojewódzkie i powiatowe, komunalne składowisko odpadów, stacja paliw, niewłaściwie stosowane zabiegi agrotechniczne. Standardy jakości gleby i ziemi zostały określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 poz. 1359). Standardy te uwzględniają funkcję aktualną i planowaną i określone zostały dla następujących grup rodzajów gruntów: - grupa A ; nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszarów ochronnych na podstawie przepisów prawa wodnego i o ochronie przyrody, - grupa B; grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami i rowami, grunty leśne, a także zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych,

78 Województwa Podkarpackiego Nr Poz grupa C; tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne. Od dnia 30 kwietnia 2008 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr bezpośrednich zagrożeń szkodom w środowisku i szkód w środowisku w rozumieniu ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, które wystąpiły na terenie kraju (dotyczy przypadków wystąpienia zagrożeń szkodom w środowisku i szkód w środowisku zgłoszonych od dnia 30 kwietnia 2007 r.). Wg stanu na dzień r. na terenie gminy Pysznica nie stwierdzono przekroczenia wymaganych standardów jakości gleby i ziemi. IV.7.1. Przyjęty priorytet i działania związane z ochroną powierzchni ziemi, przywróceniem wartości użytkowej gleb Dokonano wyboru priorytetu i działań związanych z ochroną powierzchni ziemi, przywrócenia wartości użytkowej gleb na terenie gminy. Przewiduje się następujące działania: 1. Ochrona zasobów gleb nadających się do wykorzystania rolniczego i leśnego przed ich przeznaczeniem na inne cele. 2. Ograniczanie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe. 3. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych kopalin pospolitych. 4. Inwentaryzacja a następnie rekultywacja terenów zdegradowanych (jeśli takie będą). 5. Zapobieganie degradacji gleby poprzez wprowadzanie zakrzaczeń, zadrzewień, zalesień oraz upraw energetycznych głęboko korzeniących się. 6. Likwidowanie terenów dzikich składowisk odpadów. 7. Prowadzenie cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. 8. Dofinansowanie badań sprzętu rolniczego używanego przy opryskach upraw pestycydami i herbicydami. 9. Unowocześnianie produkcji poprzez modernizację gospodarstw rolnych. Priorytetem w niniejszym rozdziale będzie Ochrona powierzchni ziemi, przywrócenie wartości użytkowej gleb. Tabela Nr 37. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizacji w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania. 1 Inwentaryzacja a następnie rekultywacja terenów zdegradowanych jeśli takie się znajdują. 2 Likwidacja tzw. dzikich składowisk odpadów. 3 Bieżąca rekultywacja terenów poeksploatacyjnych kopalin pospolitych. 4 Atestacja sprzętu służącego do stosowania środków ochrony roślin. Główny Inspektor Ochrony Środowiska, właściciele gruntów zdegradowanych/ K Właściciele nieruchomości, na których się znajdują odpady, Gmina/ W, K Przedsiębiorcy posiadające koncesję/ I Właściciele opryskiwaczy/ I b.d. b.d. Środki właścicieli gruntów zdegradowanych, środki pomocowe. X X Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr 27 b.d b.d Środki koncesjonariuszy 5 7 Środki właścicieli opryskiwaczy, środki WFOŚiGW 5 Wapnowanie gleb. Rolnicy właściciele gruntów/ I Środki rolników

79 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Rozwój gospodarstw produkujących żywność metodami ekologicznymi. 1 Prowadzenie cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Właściciele gospodarstw, ODR, ARiMR/ I, K Przedsięwzięcia pozainwestycyjne Ośrodek Doradztwa Rolniczego, rolnicy/ I, K b.d b.d Środki właścicieli gospodarstw, środki ARiMR X X Wielkość środków oraz źródła finansowania podano w tabeli nr 25 2 Zapobieganie degradacji gleby poprzez wprowadzanie zakrzaczeń, zalesień oraz upraw roślin energetycznych głęboko korzeniących się. 3 Inwentaryzacja terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy oraz prowadzenie ich rejestru. Właściciele gruntów/ I 5 7 Środki właścicieli gruntów, środki pomocowe Powiat/ K X X Wysokość środków podano w tabeli nr Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony gruntów o wysokim potencjale produkcyjnym. Gmina / W 5 7 Środki Gminy IV.8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym IV.8.1. Ocena stanu hałasu Emisja hałasu charakteryzuje się dużą powszechnością występowania i najczęściej jest pochodną wielu niekorzystnych czynników. Do głównych źródeł uciążliwości akustycznej należą: ruch samochodowy (w tym przede wszystkim ruch ciężkich samochodów ciężarowych), ruch kolejowy, źródła punktowe (zarówno związane z działalnością gospodarczą jak i rekreacyjną np.: festyny, dyskoteki). Poziom natężenia hałasu drogowego zależy od: natężenia ruchu, rodzaju i wielkości pojazdów, rodzaju i jakości nawierzchni, zwartości zabudowy, ukształtowania terenu. Według Państwowego Zakładu Higieny skala subiektywnego odczucia uciążliwości hałasu przedstawia się następująco: Tabela Nr 38. Odczucia uciążliwości hałasu w zależności od poziomu hałasu. Uciążliwość hałasu. Mała Średnia Duża Bardzo duża L eq A 52 db L eq L eq Poziom hałasu [db] A 62dB L eq A 70dB A 70 db

80 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy poziomu dźwięku (hałasu). Podstawowym technicznym wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest tak zwany równoważny poziom dźwięku A, określany symbolem LAeq. LAeq D równoważny poziom dźwięku dla A dla pory dnia (rozumiany jako przedział czasu od godziny 6 00 do ), LAeq N - równoważny poziom dźwięku dla A dla pory nocy (rozumiany jako przedział czasu od godziny do 6 00 ), Hałas w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w czasie. Równoważny poziom dźwięku LAeq jest wskaźnikiem pozwalającym opisać tego typu zjawiska akustyczne poprzez uśrednienie zmiennego ciśnienia akustycznego w czasie obserwacji. Przepisy określają przedział czasu, do którego może być odniesiona wartość równoważnego poziomu dźwięku A, czyli czas odniesienia. Jako przedział czasu odniesienia dla oceny poziomów hałasu w przyjmowano: 22 00,, dla oceny hałasu drogowego oraz kolejowego: przedział 16 godzin dla pory dnia od 6 00 do przedział 8 godzin w porze nocy od 22 oo do 6 00 dla instalacji i pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu: przedział 8 kolejnych najniekorzystniejszych godzin dnia, kolejno po sobie następujących dla pory od 6 00 do 22 00, przedział jednej najmniej korzystnej godziny nocy w porze od 22 oo do Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku odnoszą się do różnych kategorii i źródeł hałasu i są zróżnicowane w zależności od funkcji urbanistycznej danego terenu. Dopuszczalne poziomy hałasu komunikacyjnego w środowisku zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz. U. Nr 120 poz. 826). Tabela nr 39. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Lp Przeznaczenie terenu 1 a) Teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. b) Teren zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży. c) Tereny domów opieki społecznej. d) Tereny szpitali w miastach. 2 a) Teren zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego. b) Tereny zabudowy zagrodowej. c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe. d) Tereny mieszkaniowo usługowe. Drogi lub linie kolejowe LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom Dopuszczalny poziom hałasu w db LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom Pozostałe obiekty i działalności będące źródłem hałasu LAeq D przedział czasu odniesienia LAeq N przedział równy 8 najmniej czasu odniesienia korzystnym równy 1 najmniej godzinom dnia korzystnej godzinie kolejno po sobie nocy następującym Obszar, który narażony jest na hałas o szczególnie wysokim poziomie, przekraczającym granice uciążliwości, przy którym obserwuje się wyraźny niekorzystny wpływ na zdrowie, określa się jako zagrożony hałasem. Poziomy progowe, ustalone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. (Dz. U. Nr 8 poz. 81), stanowią kryterium do wyznaczenia terenów ekstremalnie zagrożonych hałasem wymagających działań naprawczych.

81 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Lp Tabela Nr 40. Wartości progowe poziomu hałasu komunikacyjnego. Przeznaczenie terenu Wartość progowa poziomu hałasu wyrażona równoważnym poziomem dźwięku A w db, drogi lub linie kolejowe Pora dnia przedział czasu odniesienia równy 16 godzin. Pora nocy przedział czasu odniesienia równy 8 godzin. 1 a) Teren zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży. b) Tereny zabudowy szpitalnej i domów opieki społecznej. 2 Tereny zabudowy mieszkaniowej IV.8.2. Promieniowanie elektromagnetyczne Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z póź. zm.) definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Spośród urządzeń i obiektów będących źródłami pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz, znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska mają linie elektroenergetyczne, stacje bazowe telefonii komórkowych oraz urządzenia zasilane prądem elektrycznym. Urządzenia i linie elektroenergetyczne są źródłem oddziaływania elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego stanowiącego pewne zagrożenie dla ludzi. Podobne są oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez urządzenia radiokomunikacyjne (nadajniki radiowe i telewizyjne, radiolinie, radiotelefony i urządzenia radiolokacyjne). Szkodliwe oddziaływanie elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego ujawnia się przy długotrwałym przebywaniu człowieka w strefach wpływu pól w postaci zmian i dolegliwości wzroku, układu nerwowego, układu sercowonaczyniowego, a w skrajnych przypadkach w układzie hormonalnym, w krwi i szpiku kostnym. Dostatecznym środkiem zabezpieczającym przed wpływem tego promieniowania jest ustanowienie stref ograniczonego użytkowania terenu, gdyż jego intensywność maleje wraz ze wzrostem odległości od źródła. Sztuczne pola elektromagnetyczne występują obecnie wszędzie. Ich występowanie jest konsekwencją lawinowego rozwoju techniki. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie gminy Pysznica są w głównej mierze: linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kv oraz związane z nimi stacje elektroenergetyczne, stacje bazowe telefonii komórkowej, urządzenia emitujące pole elektromagnetyczne pracujące w zakładach przemysłowych, ośrodkach medycznych oraz będące w dyspozycji policji i straży pożarnej. Stacje bazowe telefonii komórkowej są obecnie najbardziej rozpowszechnionym rodzajem obiektów radiokomunikacyjnych. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii komórkowych pola elektromagnetyczne o wartościach wyższych od dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od samych anten i na wysokości ich zainstalowania. Na terenie gminy Pysznica zlokalizowana są dwie stacje telefonii komórkowej. Jedna w miejscowości Pysznica przy ul. Wolności (Play), druga w miejscowości Krzaki przy ul. Polna (Plus). Na terenie gminy nie stwierdza się zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym. Przez omawiany teren przebiega linia elektroenergetyczna o napięciu 110 kv jest to linia Stalowa Wola Janów Lubelski. Gmina Pysznica zasilana jest energią elektryczną o napięciu 15 kv i 30 kv z czterech linii magistralnych napowietrznych: 15 kv Nisko Wólka Tanewska zasilająca południowo zachodnia obszar gminy, 15 kv Stalowa Wola Jastkowice zasilająca środkowo zachodnie tereny, 30 kv Stalowa Wola Janów Lubelski zasilająca środkowy obszar gminy, 30 kv Rozwadów Brandwica Chwałowice zasilająca północno zachodni obszar gminy. IV.8.3. Przyjęty priorytet, cele i działania związane z ochroną przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym Dokonano wyboru i hierarchizacji przedsięwzięć zmierzających do poprawy aktualnego stanu akustycznego środowiska oraz ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym. W celu ograniczania hałasu na terenie gminy przewiduje się: 1. Poprawę nawierzchni drogi wojewódzkiej, dróg powiatowych i gminnych.

82 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Budowę obwodnicy dla dróg przebiegających przez tereny zurbanizowane tj.: drogę krajową Nr 74 na odcinku Opatów do połączenia z drogą krajową Nr 19 Zarzecze -Zapacz. 3. Stosowanie rozwiązań technicznych zapobiegających powstawaniu i przenikaniu hałasu. 4. Budowę ścieżek rowerowych przy drogach powiatowych i gminnych. 5. Budowę chodników przy drogach powiatowych i gminnych. 6. Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony środowiska przed hałasem. 7. Wzmocnienie działalności kontrolnej w zakresie oddziaływania akustycznego podmiotów korzystających ze środowiska. 8. Działania związane z wprowadzeniem najlepszych dostępnych technik (BAT) w przemyśle. 9. Kreowanie warunków wysokiego komfortu akustycznego na terenach o walorach turystyczno krajobrazowych, poprzez tworzenie aktów prawa miejscowego. 10. Monitoring hałasu i ocena stanu akustycznego na obszarach nie objętych obowiązkiem opracowania map akustycznych. Przeprowadzono analizę stanu istniejącego i na jej podstawie dokonano wyboru celu i zadań zmierzających do ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym na terenie gminy. Dlatego też planuje się następujące działania: 1. Modernizację wyeksploatowanych urządzeń i sieci celem dostosowania ich parametrów technicznych i eksploatacyjnych do obecnie obowiązujących standardów. 2. Wdrożenie szeroko rozumianej oszczędności użytkowania energii elektrycznej. 3. Przestrzeganie wyznaczonych stref ochronnych zabezpieczających ludzi przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych. 4. Prowadzenie monitoringu pomiaru pól elektromagnetycznych. Tabela Nr 41. Ustalenie priorytetu, celów do realizacji na terenie gminy Pysznica, związanych z ochroną przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym. Priorytet Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym. Cel nr. Cel działań. Okres realizacji do 2013 r. 1 Podniesienie komfortu akustycznego dla mieszkańców X gminy. Okres realizacji do 2017 r. X 2 Zmniejszenie emisji hałasu ze środków transportu poprzez budowę obejść drogowych miejscowości oraz poprawę infrastruktury drogowej na terenie gminy. X X 3 Ograniczanie emisji hałasu ze źródeł przemysłowych. X X 4 Utrzymanie klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. 5 Podwyższenie sprawności urządzeń, wysyłania, dystrybucji i użytkowania energii elektrycznej. 6 Ochrona mieszkańców i środowiska przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego. X X X X X X

83 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 42. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania/priorytet do realizacji 1 Budowa drogi ekspresowej S 74, odcinek Opatów (w. Okalina bez węzła Nisko S 19 w. Zapacz ). 4 Poprawa nawierzchni drogi wojewódzkiej. 5 Poprawa nawierzchni dróg gminnych i powiatowych. GDDKiA/ K X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano w tabeli nr 36 Priorytet nr 1,2 ZDW/ K X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano w tabeli nr 36 Priorytet nr 1,2 ZDP, Gmina/ W,K X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano w tabeli nr 36 Priorytet nr 1,2 6 Budowa ścieżek rowerowych przy drogach v powiatowych i gminnych. 7 Przebudowa dróg powiatowych i gminnych. ZDP, Powiat, Gmina/ W, K ZDP, Powiat, Gmina/ W, K X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano w tabeli nr 36 Priorytet nr 1,2 X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano w tabeli nr 36 Priorytet nr 1,2 8 Wypełnianie wymagań dyrektywy IPPC z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik BAT przez przedsiębiorstwa działające na terenie powiatu (dot. hałasu). 9 Remont linii wysokiego, średniego i niskiego napięcia na terenie gminy. Przedsiębiorcy/ I b.d. b.d Środki przedsiębiorców, środki pomocowe Priorytet nr 3 RDE, Gmina/ W,K b.d. b.d. Środki RDE, środki Gminy Priorytet nr 5,6 Przedsięwzięcia pozainwestycyjne 1 Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony przed hałasem oraz polami elektromagnetycznymi. 2 Wzmocnienie działalności kontrolnej Gminy / W 2 5 Środki Gminy Priorytet nr 4,6 WIOŚ, Powiat/ K b.d. b.d. Środki podmiotów uprawnionych

84 Województwa Podkarpackiego Nr Poz w zakresie oddziaływania akustycznego podmiotów korzystających ze środowiska oraz emitujących pola elektromagnetyczne. 3 Kreowanie warunków wysokiego komfortu akustycznego na terenach o walorach turystyczno krajobrazowych, poprzez tworzenie aktów prawa miejscowego. do kontroli Priorytet nr 6, 2,3 Gmina / W 2 5 Środki Gminy Priorytet nr 4 IV.9. Ochrona zasobów kopalin IV.9.1. Budowa geologiczna Gmina Pysznica położona jest w środkowej części Kotliny Sandomierskiej na dwóch jednostkach fizjograficznych różniących się między sobą budową geologiczną: 1. Dolina Dolnego Sanu rozciągająca się z kierunku południowo wschodniego na północny zachód, San stanowi granice gminy 2. Równina Biłgorajska zajmująca wschodnia część gminy. Pod względem geologicznym gmina położona jest w środkowej części Zapadliska Przedkarpackiego zbudowanego w podłożu z utworów kambru oraz trzeciorzędu. Kambr wykształcony jest w postaci mułowców, iłowców oraz piaskowców. Na utworach kambru leżą utwory trzeciorzędu, wykształcone w spągu są to piaski, piaskowce należące do warstw baranowskich na nich leżą wapienie litotamniowe oraz utwory tzw. serii chemicznej wapienie siarkonośne, iły, gipsy i anhydryty. Na nich leżą warstwy pektynowe wykształcone w postaci margli, wapieni, mułowców i iłowców z tufitami. Całość przykryta jest grubą warstwą iłów krakowieckich wykształconych w postaci iłów z przeławiceniami mułków, rzadziej piasków. Są to jedyne utwory starszego podłoża odsłaniające się na powierzchni. Miąższość iłów krakowieckich sięga 500 m. Iły występują na powierzchni wzdłuż prawostronnej krawędzi niewielkiej doliny Pyszanki i jej prawostronnych dopływów oraz na Targowisku przy ujściu rzeki Gilówki do Bukowej, gdzie na ich powierzchni rozwinęło się osuwisko. Ponadto występują w dnie koryta rzeki Bukowej tworząc wyraźne stopnie. 1. Dolina Dolnego Sanu. Powierzchnia Doliny Dolnego Sanu jest płaska z licznymi śladami rzeki roztopowej taras łęgowy oraz meandrów szeroko promiennych i wąsko promiennych niekiedy zabagnionych lub z niewielkimi oczkami wodnymi tarasy rędzinne. Powierzchnia Doliny jest nachylona w kierunku północnozachodnim. Utwory czwartorzędu w Dolinie Dolnego Sanu wykształcone są w postaci: w spągu żwiry i piaski grubo - i średnioziarniste, podrzędnie piaski drobnoziarniste zapylone, w stropie piaski drobno- i średnioziarniste, przykryte warstwą mady lekkiej pylasto-piaszczystej niekiedy z cienkimi wkładkami gliny pylastej. W zagłębieniach starorzeczy występują niekiedy iły oraz utwory organiczne, torfy, namuły. Miąższość utworów czwartorzędowych wynosi ok m. Granica pomiędzy Doliną Dolnego Sanu a Równiną Biłgorajską przebiega mniej więcej wzdłuż drogi Zarzecze - Brandwica. Tworzy ja wyraźna krawędź o wysokości 1 3 m. 2. Równina Biłgorajska. Równina Biłgorajska, jest to równina denudacyjna bardzo łagodnie pochylona z północnego wschodu ku północnemu zachodowi, położona na wschód od drogi Zarzecze Brandwica oraz na północ od dolin rzek Bukowa i Gilówka. Część Równiny są to terasy nadzalewowe plejstoceńskie zbudowane z piasków i żwirów rzecznych o miąższości do kilku kilkunastu metrów. Sporadycznie w zagłębieniach występują gliny i piaski deluwialne. Cechą charakterystyczną jest występowanie na jej powierzchni licznych zespołów wydm wykształconych w postaci wałów wydmowych. Główny kierunek przebiegu wałów wydmowych NW- SE jest mniej więcej równoległy do biegu Sanu. Wysokości względne wałów wydmowych wynoszą 2-17m. Wydmom towarzyszą równiny piasków przewianych oraz nisze deflacyjne. Powierzchnia piasków przewianych jest lekko falista natomiast nisze deflacyjne są to rozległe formy bezodpływowe o płaskim podmokłym dnie i łagodnych stokach. Najczęściej zatorfione.

85 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Powierzchnia terasów porozcinana jest dolinkami rzek Bukowa, Pyszanka, Chodźca wypełnionymi piaskami humusowymi. Terasy zajmują środkową część gminy. We wschodniej części gminy występuje równina denudacyjna z ostańcami. Zajmuje obszar okolic Kłyżowa oraz w trójkącie Słomiana Targowisko - Studzieniec. Na krawędzi dolinek Pyszanki, Chodźcy występują mułki lessopodobne, mułki zastoiskowe. Natomiast na powierzchni gliny zwałowe, piaski i żwiry na glinach zwałowych, piaski eoliczne miejscami na glinach zwałowych, piaski i żwiry wodnolodowcowe. Powierzchnia jej jest porozcinana licznymi dolinkami pochodzenia denudacyjnego. W obrębie których rozwinęły się suche dolinki oraz płytkie, ale stale pogłębiające się wąwozy. Współcześnie na tym obszarze zaznacza się przewaga procesów erozyjnych nad akumulacyjnymi. IV.9.2. Kopaliny. Na podstawie informacji zawartych w publikacji Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na r. na terenie gminy Pysznica znajduje się sześć udokumentowanych złóż piaski i żwiru. Są to złoża: Jastkowice Paleń, Podlesie Krzaki, Pysznica, Pysznica Cholewińska II, Pysznica Zawół I, Studzieniec. Znajduje się tu także jedno złoże Brandwica Śpiewak I, surowca ilastego ceramiki budowlanej oraz jedno złoże torfu Studzieniec. Na terenie gminy stwierdza się przypadki dzikiej eksploatacji piasków szczególnie w obrębie wydm. Jest to zjawisko niekorzystne z uwagi na zagrożenie dewastacją tych ciekawych form morfologicznych terenu. Jest to wydobycie punktowe na małą skalę prowadzone przez miejscową ludność na potrzeby własne. Powstałe wyrobiska z reguły są małe i szybko ulegają naturalnej sukcesji. W celu racjonalnego wykorzystania zasobów nieudokumentowanych a powszechnie występujących, konieczna jest eliminacja dzikiej eksploatacji i wprowadzenia w miarę potrzeb koncesji na pozyskiwanie surowców. Koncesja pozwoli na racjonalne gospodarowanie zasobami i rekultywację, pomimo zakazów wynikających z racji położenia gminy w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. IV.9.3. Przyjęty priorytet i działania związane z ochroną zasobów kopalin Dokonano wyboru priorytetu i działań zmierzających do racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych. W tym celu przewiduje się następujące działania: 1. Rekultywacja terenów powyrobiskowych złóż zasobów mineralnych. 2. Umożliwienie (w miarę potrzeb), uzyskania koncesji na pobór surowców mineralnych. 4. Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych. Przyjętym priorytetem do realizacji będzie Ochrona zasobów kopalin. Tabela Nr 43. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia 1 Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszarów, na których będzie można pozyskiwać surowce mineralne. Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania Gmina / W 2 47 Środki Gminy 2 Kontrola prowadzonej eksploatacji kopalin w ramach udzielonej koncesji. 3 Rekultywacja terenów powyrobiskowych złóż surowców. Okręgowy Urząd Górniczy, Urząd Marszałkowski, Powiat/ K Właściciele gruntów/ K X X Zadanie realizowane w ramach środków budżetowych poszczególnych instytucji b.d b.d Środki koncesjonariuszy

86 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin. Powiat, Urząd Górniczy, Policja/ K X X Zadanie realizowane w ramach środków budżetowych poszczególnych instytucji IV.10. Działania o charakterze systemowym W celu poprawy stanu środowiska na terenie gminy Pysznica, potrzebne będą działania o charakterze systemowym. Poprzez takie działania należy rozumieć szeroko pojętą działalność mającą na celu stworzenie mechanizmów pozwalających sukcesywnie i kompleksowo rozwiązywać problemy ochrony środowiska. Działania o charakterze systemowym są działaniami wieloletnimi często interdyscyplinarnymi, pozwalającymi na pozyskanie środków finansowych z funduszy strukturalnych, poszerzenia dialogu społecznego, edukacji ekologicznej, planowania strategicznego, mechanizmów prawno ekonomicznych i finansowych, współpracy międzynarodowej. IV Przyjęty priorytet, cele i działania związane z zadaniami o charakterze systemowym W celu realizacji w pełnym zakresie działań związanych z ochroną środowiska koniecznym będzie podejmowanie szeregu inicjatyw o charakterze systemowym. Działaniami takimi będą: - przeszkolenie lub zatrudnienie kadry o odpowiednich kwalifikacjach, umożliwiających sprawne pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych, - doposażenie w odpowiedni sprzęt komputerowy administracji samorządowej, - zapewnienie mieszkańcom gminy dostępu do informacji o środowisku, - prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa, - ujęcie w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego aspektów ekologicznych, - propagowanie działalności przyjaznej środowisku. Dokonano wyboru priorytetu, celów i działań zmierzających do wzmożenia inicjatyw o charakterze systemowym w ochronie środowiska. Tabela Nr 44. Ustalenie priorytetu, celów do realizacji na terenie powiatu niżańskiego, związanych z działaniami o charakterze systemowy. Priorytet Wzmożenie inicjatyw o charakterze systemowym w ochronie środowiska. Cel nr. Cel działań. 1 Sprawne funkcjonowanie administracji ds. ochrony środowiska. 2 Stałe podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz poprawa dostępu do informacji o środowisku. 3 Wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju w procesie tworzenia planów zagospodarowania przestrzennego 4 Skuteczne wdrażanie mechanizmów prawnych, finansowych i ekonomicznych zapewniających efektywną i terminową realizację założonych celów ekologicznych. Okres realizacji do 2013 r. X X X X Okres realizacji do 2017 r. X X X X

87 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 45. Lista przedsięwzięć do realizacji w ramach programu w perspektywie Lp Opis przedsięwzięcia 1 Zakup sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem dla administracji samorządowej. 2 Podnoszenie kwalifikacji administracji działającej na terenie gminy 3 Opracowanie optymalnego modelu współpracy pomiędzy samorządami w zakresie planowania i realizacji inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska obszarów cennych przyrodniczo w powiecie. Jednostka realizująca/rodzaj przedsięwzięcia Przedsięwzięcia inwestycyjne Termin realizacji, szacunkowa wielkość środków na realizację w tys. PLN Potencjalne źródło finansowania/priorytet do realizacji Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 1 Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 1 Powiat, Gmina/ W,K 5 10 Środki Powiatu, środki Gminy Cel nr 1, 4 4 Prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców gminy oraz działań promocyjnych na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Gmina, Powiat, organizacje ekologiczne/ W, K X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano we wcześniejszych tabelach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska Cel nr 2 5 Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z zasadami ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju. 6 Propagowanie ekologicznego stylu produkcji i konsumpcji. 7 Szkolenie kadry odpowiedzialnej za pozyskiwanie środków z funduszy strukturalnych. Gmina/ W X X Źródła pochodzenia oraz wartość środków podano we wcześniejszych tabelach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska Cel nr 3, 4 Przedsiębiorcy, rolnicy, Gmina/ K 6 10 Środki przedsiębiorstw, środki gospodarstw produkujących żywność ekologiczną, środki Gmin Cel nr 2 Gmina/ W Środki Gminy, środki pomocowe Cel nr 1 V. Finansowanie programu V.1. Źródła finansowania programu Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Pysznicy, poniżej przedstawiono nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska wg źródeł finansowania dla gminy na lata

88 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 46. Nakłady na inwestycje związane z ochroną środowiska w gminie 2008 r. Lp. Źródło finansowania Nakłady w PLN % budżetu gminy 1 Środki własne ,36 2 Środki z budżetu wojewody/marszałka ,79 3 Środki zagraniczne (pomocowe) ,58 4 Środki funduszy ekologicznych 5 Kredyty i pożyczki 6 Inne środki 7 Ogółem ,73 Źródło: Urząd Gminy w Pysznicy. Tabela Nr 47. Nakłady na inwestycje związane z ochroną środowiska w gminie w 2009 r. Lp. Źródło finansowania Nakłady w PLN % budżetu powiatu 1 Środki własne ,87 2 Środki z budżetu wojewody/marszałka ,18 3 Środki zagraniczne (pomocowe) ,90 4 Środki funduszy ekologicznych 5 Kredyty i pożyczki ,40 6 Inne środki 7 Ogółem ,35 Źródło: Urząd Gminy w Pysznicy. Ustalając wielkość środków planowanych do wydatkowania w poszczególnych latach wzięto pod uwagę: wieloletnie programy inwestycyjne gminy, wieloletni plan inwestycyjny powiatu stalowowolskigo, plany inwestycyjne instytucji działających na terenie gminy, plany inwestycyjne zarządców dróg, plany inwestycyjne instytucji wojewódzkich (w odniesieniu do gminy Pysznica), informacje zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego oraz Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego, wielkości wydatkowanych środków na poszczególne komponenty środowiska w poprzednich okresach, a zawarte w Raporcie z Wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica oraz Sprawozdania z Wykonania Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica. Realizację zadań własnych gminy można przewidzieć ze stosunkowo dużą dozą pewności. Jednak pełna ich realizacja zależeć będzie od dynamiki działań władz samorządowych. Realizacja zadań koordynowanych będzie w znacznej mierze uzależniona od stanu finansów Państwa i kondycji przedsiębiorstw, które będą musiały dostosować sposób i zakres korzystania ze środowiska do aktualnych standardów. W kontekście zasad dofinansowania zadań związanych z ochroną środowiska zarówno przez instytucje krajowe, jak i dysponujące środkami Unii Europejskiej, najistotniejsza będzie możliwość zgromadzenia tzw. wkładu własnego w wysokości minimum 15 25% wartości zadania inwestycyjnego. Większość samorządów bardzo poważnie traktuje szansę dofinansowania ich przedsięwzięć w obszarze ochrony środowiska z funduszy strukturalnych. Szczegółowo analizują swoje potrzeby, szacują budżety oraz zdolność partycypacji w kosztach przez inne podmioty. Coraz dokładniej znane są im również cele zawarte w Narodowym Planie Rozwoju. Narodowy Plan Rozwoju na lata określa cele priorytetowe działania oraz ramy

89 Województwa Podkarpackiego Nr Poz instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa. W ramach Narodowego Planu Rozwoju realizowane będą trzy główne cele strategiczne: 1. Utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego, 2. Wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia, 3. Podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Priorytety strategiczne zawarte w planie to: a) inwestycje rozumiane jako wzrost inwestycji odpowiadających wyzwaniom postępu technologicznego i społeczeństwa informacyjnego, rozbudowujących i modernizujących infrastrukturę techniczną, b) zatrudnienie rozumiane jako dążenie do tworzenia nowych miejsc pracy oraz zwiększanie zatrudnialności, c) eksport rozumiany jako kształtowanie proeksportowej orientacji gospodarki, d) przedsiębiorczość rozumiana jako tworzenie nowych obszarów aktywności gospodarczej, e) innowacyjność rozumiana jako kreowanie postaw innowacyjnych w społeczeństwie, f) ochrona rynku rozumiana jako ochrona konkurencji, g) integracja społeczna rozumiana jako działania oparte na zasadach dialogu wzajemności i równorzędności, h) wiedza i kompetencja rozumiane jako poprawa jakości kształcenia i jego upowszechnianie, i) aktywizacja i mobilność rozumiana jako uzyskanie mobilności zasobów siły roboczej w celu lepszego dostosowania popytu i podaży na rynku pracy, j) gospodarowanie przestrzenią zorientowane na jej ekonomiczną waloryzację przy zapewnieniu niezbędnej ochrony zasobów przyrodniczych. Dla realizacji celów i priorytetów określono 31 kierunków działań. Jednymi z wymienionych kierunków są: poprawa stanu środowiska przyrodniczego, gospodarowanie przestrzenią, sprawiedliwy dostęp do zasobów naturalnych, zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju. Narodowy Plan Rozwoju realizowany będzie między innymi środkami Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności (FS), Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego Funduszu Rybołówstwa (EFR). Wsparcie Wspólnoty dla Polski w latach będzie wdrażane za pomocą programów operacyjnych: infrastruktura i środowisko, innowacyjna gospodarka, kapitał ludzki, rozwój Polski Wschodniej, pomoc techniczna, europejska współpraca terytorialna, regionalne programy operacyjne. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska. Koncentruje się on na działaniach o charakterze strategicznym, ponadregionalnym. W ramach programu realizowanych będzie 17 priorytetów: I. Gospodarka wodno ściekowa, II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, III. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, IV. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, V. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, VI. Drogowa i lotnicza sieć TEN T, VII. Transport przyjazny środowisku, VIII. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe, IX. Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej, X. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, XI. XII. Bezpieczeństwo energetyczne, Bezpieczeństwo i dziedzictwo kulturowe, XIII. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia, XIV. Infrastruktura szkolnictwa wyższego, XV. Pomoc techniczna Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

90 Województwa Podkarpackiego Nr Poz XVI. Pomoc techniczna Fundusz Spójności, XVII. Konkurencyjność regionów. Jedna z klasyfikacji projektów, jakiej dokonuje się w ramach POIiŚ jest ich podział na projekty duże oraz projekty, które nie są zaliczane do projektów dużych (małe). Projekt duży to taki, który spełnia następujące wymagania: składa się z szeregu robót, działań lub usług służących wykonaniu niepodzielnego zadania o sprecyzowanym charakterze w wymiarze gospodarczym lub technicznym, posiada jasno określone cele, jego koszt całkowity przekracza 25 mln EUR w przypadku środowiska naturalnego oraz 50 mln EUR w przypadku innych dziedzin. Wszystkie powyższe przesłanki muszą być spełnione jednocześnie aby dany projekt został uznany za duży, w przeciwnym razie będziemy mieć do czynienia z projektem małym. Szczegółowy charakter dużego projektu w stosunku do projektu małego wiąże się z dodatkowymi wymaganiami, gdyż w procedurę oceny i zatwierdzenia docelowo angażowana jest Komisja Europejska, która ostatecznie potwierdza bądź nie decyzję podjętą przez stronę krajową o przyznaniu dofinansowania w ramach POIiŚ. Na realizację tego Programu na tata przeznaczono ponad 36 mld euro. Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej celem programu jest współpraca w wymiarze transgranicznym, transnarodowym i międzyreginalnym. Przewiduje się realizację następujących programów EWT z udziałem Polski: 1. Współpraca transgraniczna, trzy dwustronne programy na granicy polsko niemieckiej (z udziałem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii), Polska Republika Czeska, Polska Słowacja, Polska Litwa, Polska Szwecja Dania. 2. Współpraca transnarodowa, obszar Europy Środkowo Wschodniej, region Morza Bałtyckiego. 3. Program współpracy międzyregionalnej obejmujący całe terytorium UE. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Celem głównym programu jest wzrost krajowej i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki oraz poprawa dostępności przestrzennej Podkarpacia. Cele szczegółowe to: Tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki opartej na wiedzy. Poprawa dostępności i atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez realizację przedsięwzięć w zakresie sieci komunikacyjnej, informatycznej i energetycznej. Zapobieganie degradacji środowiska oraz zagrożeniom naturalnym i technologicznym, a także efektywna gospodarka zasobami naturalnymi. Tworzenie warunków dla rozwoju kapitału społecznego poprzez inwestycje w edukację, ochronę zdrowia, pomoc społeczną, sport, turystykę oraz kulturę. Zmniejszenie występujących wewnątrz województwa różnic rozwojowych. Osie priorytetowe RPO WP: Oś 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka Działania w ramach osi to: 1.1 Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości. 1.2 Instytucje otoczenia biznesu. 1.3 Regionalny system innowacji. 1.4 Promocja gospodarcza i aktywizacja inwestycyjna regionu Oś 2. Infrastruktura techniczna. Działania w ramach osi to: 2.2 Infrastruktura komunikacyjna. 2.3 Infrastruktura energetyczna. Oś 3. Społeczeństwo informacyjne. W ranach tej osi nie przewidziano działań. Oś 4. Ochrona środowiska i zapobiegania zagrożeniom. Działania w ramach osi: 4.1 Infrastruktura ochrony środowiska. 4.2 Infrastruktura przeciwpowodziowa i racjonalna gospodarka zasobami wodnymi. 4.3 Zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej. 4.4 Zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom. Oś 5. Infrastruktura techniczna. Działania w ramach osi: 5.1 Infrastruktura edukacyjna. 5.2 Infrastruktura ochrony zdrowia i pomocy społecznej. 5.3 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna.

91 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Oś 6. Turystyka i kultura. W ramach tej osi nie przewidziano działań. Oś 7. Spójność wewnątrzregionalna. Działania w ramach osi: 7.1 Rewitalizacja miast. 7.2 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych. 7.3 Aktywizacja obszarów zmarginalizowanych gospodarczo. Oś 8. Pomoc techniczna. Działania w ramach osi: 8.2 Informowanie promocja oraz wsparcie przygotowania i realizacji projektów. Na terenie województwa podkarpackiego celem głównym RPO jest Wzrost krajowej i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki oraz poprawa dostępności przestrzennej Podkarpacia. Oś priorytetowa realizująca cele w zakresie ochrony środowiska to Oś 4 Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom. Cel główny osi priorytetowej to Zapobieganie degradacji środowiska oraz zagrożeniom naturalnym i technologicznym, a także efektywna gospodarka zasobami naturalnymi. Działania realizowane w ramach osi priorytetowej oraz planowane na nie środki finansowe przedstawia poniższa tabela. 8.1 Wsparcie procesu zarządzania i wdrażania. Działania realizowane w ramach osi priorytetowej. Tabela Nr 48. Nakłady finansowe na realizację osi priotytetowej Nakłady ogółem Środki UE (euro) (euro) 4.1 Infrastruktura ochrony środowiska Maksymalny poziom dofinansowania (%) 4.2 Infrastruktura rzeciwpowodziowa i racjonalna gospodarka zasobami wodnymi. 4.3 Zachowanie oraz ochrona bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej. 4.4 Zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Podstawowym celem tego Programu będą działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech osi priorytetowych: Oś I - Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, Oś II - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, Oś III - Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, Oś IV - Leader. W ramach Osi I przewiduje się następujące działania: - Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w leśnictwie i rolnictwie, - Ułatwienie startu młodym rolnikom, - Renty strukturalne, - Modernizacja gospodarstw rolnych, - Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i lesnej, - Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa, - Uczestnictwo rolników systemach jakości żywności, - Działania informacyjne i promocyjne, - Grupy producentów rolnych, - Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów.

92 Województwa Podkarpackiego Nr Poz W ramach Osi II przewiduje się następujące działania: - Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), - Płatności dla obszarów NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej, - Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe), - Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne, - Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych. W ramach Osi III przewiduje się następujące działania: - Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, - Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, - Odnowa i rozwój wsi, - Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. W ramach Osi IV przewiduje się następujące działania: - Lokalne Strategie Rozwoju poprawa jakości życia oraz zróżnicowanie działalności na obszarach wiejskich, - Współpraca międzyreginalna i międzynarodowa, - Nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty bieżące lokalnych grup działania, - Pomoc techniczna. Instytucją zarządzającą programem jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast wdrażanie poszczególnych działań Programu powierzone zostało Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencji Rynku Rolnego oraz samorządom województw. Rozporządzeniem Rady (WE) Nr 1290/2005 określono szczegółowe warunki i zasady finansowania z budżetu Unii Europejskiej wydatków na wspólną politykę rolną w tym wydatków na rozwój obszarów wiejskich. Projekty polsko - niemieckie. W dniu 2 lutego 2005 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy Ministrem Środowiska Rzeczpospolitej Polskiej a Federalnym Ministrem Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Reaktorów Republiki Federalnej Niemiec o finansowaniu przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska. O dofinansowanie ze środków niemieckich mogą ubiegać się projekty, które są zgodne z priorytetami polityki w zakresie ochrony środowiska obydwu państw to znaczy, że spełniają przynajmniej jedno z niżej wymienionych kryteriów: - mają oddziaływanie trangraniczne, - wpływają na ochronę klimatu, - są rozwiązaniami modelowymi. Szwajcarsko Polski Program Współpracy. Program ten jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Szwajcarię, Polsce i 9 innym państwom członkowskim Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej 1 maja 2004 r. Na mocy umowy międzynarodowej, zawartej 20 grudnia 2007 r., ponad 1 mld franków szwajcarskich trafi do 9 nowych państw członkowskich, z czego niemal połowa tj. 489 mln CHF przeznaczona będzie na pomoc dla naszego kraju. Celem programu jest zmniejszenie różnic społeczno gospodarczych istniejących pomiędzy Polską, a wyżej rozwiniętymi państwami UE oraz różnic na terytorium Polski pomiędzy ośrodkami miejskimi a regionami słabo rozwiniętymi pod względem strukturalnym. Program zakłada, że co najmniej 40% środków zostanie rozdysponowanych w czterech województwach ściany południowo wschodniej tj.: lubelskim, małopolskim, podkarpackim, świętokrzyskim. W ramach Szwajcarsko Polskiego Programu współpracy obowiązuje 5-letni okres zaciągania zobowiązań i 10-letni okres wydatkowania, który rozpoczął się 14 czerwca 2007 r., tj. w dniu przyznania pomocy finansowej Polsce przez Parlament Szwajcarski. Wsparcie można uzyskać na: bezpieczeństwo, stabilność, wsparcie reform, środowisko i infrastrukturę: 1/ odbudowa, przebudowa i rozbudowa infrastruktury środowiskowej oraz poprawa stanu środowiska (m.in. zarządzanie odpadami stałymi), 2/ systemy energii odnawialnej, poprawa wydajności energetycznej, 3/ poprawa publicznych systemów transportowych, 4/ bioróżnorodność i ochrona ekosystemów oraz wsparcie transgranicznych inicjatyw środowiskowych. s ektor prywatny: 1/ rozwój społeczny i zasobów ludzkich. Poziom dofinansowania wynosi: do 60% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu,

93 Województwa Podkarpackiego Nr Poz do 85% całkowitych kosztów kwalifikowanych w przypadku projektów otrzymujących dodatkowe środki finansowe z budżetu jednostek administracji publicznej szczebla centralnego, regionalnego lub lokalnego, do 90% całkowitych kosztów kwalifikowanych w przypadku projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, do 100% całkowitych kosztów w przypadku projektów dotyczących budowy, zdolności instytucjonalnych oraz pomocy technicznej. Innymi źródłami finansowania niniejszego programu są fundusze ekologiczne. Ustawa z dnia 27 kwietna 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z póź. zm.), określiła zasady funkcjonowania funduszy. Fundusze zostały podzielone na następujące poziomy administracyjne: - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest państwową osoba prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Zakres działania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są preferencyjne pożyczki i dotacje. Uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. NFOŚiGW administruje również środkami przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej obejmuje: 1/ gospodarką wodną, 2/ gospodarkę odpadami, 3/ przedsięwzięcia związane z ochroną powierzchni ziemi, 4/ monitoring środowiska, 5/ systemy dostępu do informacji o środowisku, 6/ przedsięwzięcia związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem poważnych awarii, klęsk żywiołowych, zapobieganie skutkom zanieczyszczenia środowiska, 8/ przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem lokalnych źródeł energii odnawialnej, wykorzystywaniem biokomponentów, wspomaganie ekologicznych form transportu, 9/ działania z zakresu rolnictwa ekologicznego, 10/ działania związane z utrzymaniem i zachowaniem parków, ogrodów, opracowaniem planów ochrony na obszarach podległych ochronie, 11/ zadania związane ze zwiększeniem lesistości kraju, zapobieganie szkodom i likwidacja szkód w lasach, 12/ profilaktyka zdrowotna dzieci zamieszkałych na obszarach, na których występują przekroczenia standardów środowiska, 13/ edukację ekologiczną oraz propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju, działania z zakresu gromadzenia i upowszechniania informacji o najlepszych dostępnych technikach, 14/ współfinansowanie dokumentacji projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych za pomocą środków UE niepodlegających zwrotowi, 15/ dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, 16/ inne zadania służące ochronie środowiska i gospodarki wodnej wynikające z zasad zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa. Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW, pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Przychodami Narodowego Funduszu są także w szczególności: wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze, wpływy z opłat wnoszonych na podstawie ustawy Prawo wodne, wpływy z opłat zastępczych wnoszonych zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne, wpływy z opłat wnoszonych na podstawie przepisów ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową, wpływy z opłat za przyznanie uprawnień do emisji i wpływy z umów sprzedaży jednostek przyznanej emisji zawieranych na podstawie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, wpływy z opłat produktowych, 7/ przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza,

94 Województwa Podkarpackiego Nr Poz wpływy z opłat określonych w ustawie o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, wpływy z opłat określonych w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe i wpływy pochodzące z fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki pochodzące z budżetu UE oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, dotacje z budżetu państwa, przychody z tytułu emisji obligacji własnych, kredyty i pożyczki. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest samorządową osobą prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.. na: Środki Wojewódzkich Funduszy przeznacza się 1/ gospodarką wodną, 2/ gospodarkę odpadami, 3/ przedsięwzięcia związane z ochroną powierzchni ziemi, 4/ monitoring środowiska, 5/ systemy dostępu do informacji o środowisku, 6/ przedsięwzięcia związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem poważnych awarii, klęsk żywiołowych, zapobieganie skutkom zanieczyszczenia środowiska, 7/ przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, 8/ przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem lokalnych źródeł energii odnawialnej, wykorzystywaniem biokomponentów, wspomaganie ekologicznych form transportu, 9/ działania z zakresu rolnictwa ekologicznego, 10/ działania związane z utrzymaniem i zachowaniem parków, ogrodów, opracowaniem planów ochrony na obszarach podległych ochronie, 11/ zadania związane ze zwiększeniem lesistości kraju, zapobieganie szkodom i likwidacja szkód w lasach, 12/ profilaktyka zdrowotna dzieci zamieszkałych na obszarach, na których występują przekroczenia standardów środowiska, 13/ edukację ekologiczną oraz propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju, działania z zakresu gromadzenia i upowszechniania informacji o najlepszych dostępnych technikach, 14/ współfinansowanie dokumentacji projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych za pomocą środków UE niepodlegających zwrotowi, 15/ inne zadania służące ochronie środowiska i gospodarki wodnej wynikające z zasad zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa. Przychodami WFOŚiGW są opłaty za korzystanie ze środowiska i administracyjne kar pieniężne pobierane na podstawie ustaw oraz przepisów szczegółowych. Przychodami WFOŚiGW są także w szczególności: wpływy z opłat określonych w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe i wpływy pochodzące z fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki pochodzące z budżetu UE oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, dotacje z budżetu państwa, przychody z tytułu emisji obligacji własnych, kredyty i pożyczki. Ekofundusz. Ekofundusz powstał w 1991 r., kiedy to Klub Paryski, zrzeszający państwa będące wierzycielami Polski, podjął decyzję o redukcji polskiego długu o 50%, pod warunkiem spłaty pozostałej części do 2010 r. Zaproponował też ewentualną dalszą, 10% redukcję długu, pod warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony cel. Z kolei Rząd Polski zaproponował, aby te dodatkowe 10% długu można było przeznaczyć na wsparcie przedsięwzięć w ochronie środowiska. Zgodnie ze statutem środki Ekofunduszu mogą być wykorzystane w celu: 1) zmniejszenia emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych), 2) zachowanie bioróżnorodności polskiej przyrody. Od 1998 r. jednym z priorytetów w działaniach Ekofunduszu stała się również gospodarka odpadami. Fundacja wspiera najbardziej efektywne i nowatorskie przedsięwzięcia związane z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacją gleb skażonych.

95 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z reguły wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa, nawet 80%. Banki. Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W ten sposób ulega obniżeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje proekologiczne. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji. Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Korzystną ofertą kredytową dostosowaną do potrzeb i możliwości samorządów dysponuje Bank Ochrony Środowiska S.A. (BOŚ). Bank udziela: kredyty na współpracę z NFOŚiGW. Są to kredyty przeznaczone na finansowanie inwestycji dotyczących różnorodnych dziedzin ochrony środowiska tj.: ochrony wód, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi, kredyty na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska, Są to kredyty na zakup np.: materiałów do budowy kanalizacji sanitarnej, pomp ciepła, kolektorów słonecznych itp. kredyty we współpracy z WFOŚiGW. Dają one możliwość finansowania różnorodnych zadań zgodnych z priorytetami regionalnymi, z wykorzystaniem środków funduszy ochrony środowiska, udostępnianych na konkretne zadania proekologiczne o wysokich kosztach realizacji. Wynikiem tych działań są kredyty o preferencyjnym oprocentowaniu, Fund. Kredyty przeznaczone są na inwestycje w zakresie: zbiorowego zaopatrzenia w wodę wsi i miast do 20 tys. mieszkańców, budowy, modernizacji dróg publicznych gminnych i powiatowych leżących na terenach zamiejskich, agroturystyki, kredyty na przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Przeznaczone są one na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych w budynkach stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego i wykorzystywanych do wykonywania zadań publicznych, kredyty na zakup lub montaż urządzeń lub wyrobów służących ochronie środowiska. Są to kredyty na zakup np.: materiałów do budowy kanalizacji sanitarnej, pomp ciepła, kolektorów słonecznych, materiałów do docieplania budynków itp., kredyty z linii kredytowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Kredyty te są przeznaczone na finansowanie projektów inwestycyjnych związanych z rozwojem i utrzymaniem infrastruktury i edukacji oraz ochroną środowiska realizowanych także przy udziale środków pomocowych UE, kredyty z linii kredytowej Banku Rozwoju Rady Europy. Celem finansowania są inwestycje samorządowe z zakresu ochrony środowiska oraz służące poprawie jakości życia. VI. Szacunkowe koszty realizacji programu Ustalając koszty realizacji programu starano się uwzględnić: 1/ środki finansowe własne, które można przeznaczyć na zadania związane z ochroną środowiska w gminie, 2/ środki finansowe samorządu powiatowego, które można przeznaczyć na zadania związane z ochroną środowiska (na terenie gminy), 3/ środki finansowe możliwe do pozyskania, 4/ możliwość pozyskania terenu pod realizacje projektów, 5/ środki finansowe planowane do zainwestowania przez zarządców dróg, 6/ środki finansowe przedsiębiorstw. Szacunkowe koszty realizacji poszczególnych celów ochrony środowiska na terenie gminy Pysznica obrazuje tabela Nr 49. kredyty ze środków Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Counterpart

96 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 49. Szacunkowe koszty realizacji zadań programu ochrony środowiska. Lp. Cel do realizacji Szacunkowe koszty realizacji w latach w tys. PLN Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych. 2 Przeciwdziałania zagrożeniom środowiska Gospodarka odpadami * 4 Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędność. 5 Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasów. 6 Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej. 7 Ochrona powierzchni ziemi, przywrócenia wartości użytkowej gleb. 8 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem 4 10 elektromagnetycznym. 9 Ochrona zasobów kopalin Działania o charakterze systemowym Suma * - Zaplanowano wydatki na lata (na cztery lata zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzenia planów gospodarki odpadami). VII. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska. Realizacja niniejszego Programu ma na celu poprawę stanu środowiska na terenie gminy Pysznica. Organem odpowiedzialnym za wdrażanie i koordynację działań określonych w Programie jest Wójt Gminy. Zapewnia on spójność pomiędzy wszystkimi programami działającymi w gminie i umożliwia efektywne wykorzystanie środków finansowych i technicznych. Program realizowany będzie przez wszystkie jednostki odpowiedzialne za ochronę środowiska na terenie gminy w oparciu o aktualnie dostępne instrumenty: prawno ekonomiczne, finansowe, edukacyjne. Proces zarządzania Programem obejmie takie działania jak: - planowanie, - organizowanie, - koordynowanie, - motywowanie, - decydowanie, - kontrolowanie. W Polsce struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego, zarządzanie środowiskiem odbywa się na czterech poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Realizacja Gminnego Programu na poziomie gminnym, odbywać się będzie poprzez administrację samorządową i rządową oraz instytucje działające na terenie gminy a w szczególności: Radę Gminy, Wójta Gminy, Gminny Zakład Komunalny, szkoły, podmioty gospodarcze działające na terenie danej gminy, organizacje społeczne oraz społeczeństwo gminy. Na szczeblu powiatowym: Radę Powiatu, Zarząd Powiatu, Starostę, Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej, Zarząd Dróg Powiatowych, Nadleśnictwa z terenu powiatu, przedsiębiorstwa i podmioty gospodarcze o znaczeniu ponadgminnym. Na szczeblu wojewódzkim: Sejmik Województwa, Zarząd Województwa, Marszałka Województwa, Wojewodę, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, GDDKiA Oddział Regionalny, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, organizacje pozarządowe. Instrumentami prawno administracyjnymi w ochronie środowiska są: a) Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii np.:

97 Województwa Podkarpackiego Nr Poz / pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, 2/ pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, 3/ pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych, 4/ pozwolenie na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 5/ pozwolenie na pobór wody, 6/ pozwolenie na wytwarzanie odpadów, 7/ pozwolenie zintegrowane, b) Zezwolenia na: 1/ odzysk, unieszkodliwianie zbieranie lub transport odpadów, 2/ przewóz lub wywóz odpadów niebezpiecznych za granice, 3/ pozyskanie drewna niezgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu, 4/ usunięcie drzew i krzewów z terenu nieruchomości, 5/ prowadzenie działalności w zakresie: zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, 6/ prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, 7/ opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych. c) Rejestracja terenów, na których: 1/ stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleb, 2/ stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, 3/ terenów objętych ochroną rezerwatową i parkową (krajobrazowe, narodowe), d) Oceny: 1/ jakości powietrza, 2/ stanu akustycznego środowiska, 3/ jakości wód powierzchniowych i podziemnych, 4/ pól elektromagnetycznych w środowisku, Wydanie zgody na: 1/ na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, 2/ wyłączenie z produkcji użytków rolnych oraz gruntów leśnych, 3/ zamianę gruntów leśnych na rolne, Raporty: 1/ o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, 2/ bezpieczeństwa g) Inne decyzje wynikające między innymi z Prawa wodnego, Prawa geologicznego i górniczego, Prawa ochrony środowiska, ustawy o odpadach, ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej, ustawa o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, ustawa o bateriach i akumulatorach, ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. h) zgłoszeń, i) programów: 1/ ochrony powietrza, 2/ ochrony przed hałasem, 3/ ochrony środowiska, 4/ usuwania azbestu. j) planów: 1/ gospodarki odpadami, 2/ zalesień, 3/ urządzania lasów 4/ gospodarowania wodami dorzeczy, 5/ sporządzanych w przypadku wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu, 6/ zewnętrznych ratowniczych, 7/ ochrony przeciwpowodziowej. Instrumentami ekonomiczno finansowymi są: 1/ środki budżetowe administracji samorządowej i rządowej, 2/ środki przedsiębiorstw, osób fizycznych 3/ administracyjne kary pieniężne, 4/ opłaty za korzystanie ze środowiska, 5/ pomoc finansowa uzyskiwana w formie dotacji, darowizn, pożyczek, 6/ zwolnienia i ulgi podatkowe, 7/ pozwolenia zbywalne (np. uprawnienia do emisji zanieczyszczeń). Instrumenty społeczne to:

98 Województwa Podkarpackiego Nr Poz / prowadzenie działalności edukacyjnej, 2/ zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku, 3/ wzmacnianie aktywności społecznej mieszkańców powiatu, 4/ szeroki udział społeczeństwa w wypracowywaniu decyzji dotyczących przedsięwzięć o istotnym znaczeniu dla środowiska powiatu. Istotną rolę w realizacji programu będą miały podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Kierują się one głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej. W podmiotach tych zarządzanie środowiskiem odbywać się będzie poprzez: dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, modernizację technologii, stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Wyróżnić można następujące grupy podmiotów uczestniczących w Programie: podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem, podmioty realizujące zadania Programu, w tym instytucje finansowe, podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu, społeczeństwo gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań Programu. Wójt Gminy co dwa lata sporządzał będzie raport z wykonania zadań programu. Ocenie programu służyć będzie monitorowanie, w cyklu dwuletnim stopnia wykonania zadań na terenie gminy. Raport i ocena Programu będą podstawą do aktualizacji lub weryfikacji Programu, która winna odbywać się przynajmniej raz na 4 lata. instalowanie urządzeń ochrony środowiska, VIII. Mierniki efektywności programu. Kontrola wdrażania Programu i oceny jego realizacji prowadzona będzie poprzez system mierników jego efektywności. Mierniki te możemy podzielić zasadniczo na trzy grupy: - mierniki ekonomiczne, - mierniki ekologiczne, - mierniki społeczne (świadomości ekologicznej) W tabeli Nr 50 przedstawiono wskaźniki stanu środowiska, które zostaną wykorzystane do monitorowania programu.

99 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela Nr 50. Wskaźniki monitorowania programu. Lp. Wskaźnik Jednostka miary. Wskaźnik początkowy, za rok bazowy przyjęto 2009 r. Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko. 1 Zużycie wody przez mieszkańców gminy. tys. m 3 /rok 239,5 2 Wielkość zużycia wody przez statystycznego mieszkańca. 3 Długość sieci wodociągowej i procent zwodociągowania gminy. 4 Długość sieci kanalizacyjnej i procent skanalizowania gminy. 5 Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej. m 3 /M/rok 24 km % 128,3 99 km % km/km,% 0,38:1, 38% 6 Powierzchnia zbiorników wodnych. ha 2 7 Jakość wód powierzchniowych JCW San od Wisłoka do ujścia. potencjał ekolog. stan chemiczny stan wód zły dobry zły 8 Jakość wód podziemnych JCWP127. kasa czystości IV 9 Wskaźniki stanu gospodarki odpadami podano w Programie Gospodarki Odpadami. X X 10 Jakość powietrza substancje, dla których substancja PM10, benzo(a)piren poziom dopuszczalny został przekroczony (wg kryterium ochrona zdrowia). 11 Długość wykonanych ścieżek rowerowych. km 4,6 12 Wskaźnik lesistości % Powierzchnia terenów objętych ochroną prawną. % gminy 44,5 14 Liczba obiektów przyrody ożywionej szt. 3 i nieożywionej objętych ochroną prawną. 15 Liczba udzielonych koncesji na pobór kopalin. szt Środki finansowe wydatkowane na cele ochrony środowiska tys. zł Wskaźniki świadomości społecznej. 1. Liczba interwencji zgłaszanych przez mieszkańców. 2 Liczba przeprowadzonych konkursów, szkoleń edukacyjno informacyjnych dotyczących zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska. szt. 11 szt. 6 Zamieszczone powyżej wskaźniki pozwolą na monitorowanie realizacji celów ekologicznych założonych w Programie. Pozwolą także na ocenę zmian w środowisku jakie nastąpią na skutek realizacji zadań wskazanych w niniejszym opracowaniu.

100 Województwa Podkarpackiego Nr Poz IX. Streszczenie. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica, został opracowany zgodnie z przepisami ustawy o ochronie środowiska i obejmuje poszczególne komponenty środowiska znajdujące się na obszarze. Postawiony w programie cel i priorytety do osiągnięcia są zgodne z Polityką Ekologiczną Państwa, Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego, oraz innymi dokumentami szczegółowymi. Powierzchnia gminy Pysznica wynosi ha (stanowi to 0,82% powierzchni województwa podkarpackiego), w tym użytki rolne stanowią ha, lasy, grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione zajmują ha. Gospodarka gminy na charakter rolniczo produkcyjno usługowy. W przeważającej części występują tu gleby kwaśne IV i V klasy. Przeważa produkcja roślinna, a w niej uprawa zbóż i ziemniaków. Produkcja zwierzęca to przeważnie hodowla bydła i trzody chlewnej. Na terenie gminy działa wiele zakładów przemysłowych. Do największych z nich należą: Usługi Transportowe i Budowlano Remontowe Jan Herdzik, Wytwórnia Makaronów P.P.H. KRISMARK, PPUH AGRO-MAK Wytwórnia Makaronów, Tartacznictwo Sp.j. Jastkowice, KOCZWARA Sp. j., Przedsiębiorstwo Produkcji Usługi Handlu Roco, International Sp. z o.o., Firma Kłosowski. Gmina Pysznica zaliczana jest do obszarów o korzystnych warunkach przyrodniczo środowiskowych. Środowisko naturalne stosunkowo w niewielkim stopniu przekształcone przez człowieka. Flora gminy jest dość zróżnicowana ze względu na obecność siedlisk o różnym charakterze, od dolin rzecznych począwszy poprzez tereny piaszczystych wydm z ubogimi murawami i wrzosowiskami a skończywszy na torfowiskach i siedliskach leśnych. W niniejszym dokumencie wzięto pod uwagę wynik Raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica. W przedziale lat r., na terenie gminy podejmowano szereg działań mających na celu poprawę stanu środowiska a wynikających z przyjętego przez Radę Gminy Programu Ochrony Środowiska. Do najistotniejszych zadań realizowanych w tym okresie należą: rozbudowa sieci kanalizacyjnych oraz rozpoczęcie modernizacja oczyszczalni ścieków, rozbudowa sieci wodociągowej, poprawa nawierzchni i przebudowa dróg publicznych, rozwój sieci selektywnej zbiórki odpadów, rozpoczęcie integracji systemu zbiórki odpadów komunalnych, objęcie ochroną prawną Natura 2000 szczególnie cennych przyrodniczo obszarów, prowadzenie edukacji ekologicznej. Pomimo podejmowanych działań istnieją nierozwiązane problemy ekologiczne, których realizację uwzględniono w niniejszym opracowaniu, biorąc pod uwagę nowe uwarunkowania. Do najbardziej istotnych problemów środowiska pozostałych do rozwiązania należą: dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej oraz dokończenie modernizacji oczyszczalni ścieków, konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla mieszkańców i przemysłu, budowa obwodnic dróg o stosunkowo dużym natężeniu ruchu przebiegających przez tereny zurbanizowane, integracja systemu zbiórki odpadów komunalnych w ramach ZZO. Celem opracowania jest dążenie do zrównoważonego rozwoju gminy, gdzie ochrona środowiska stanowi nierozłączną część procesów rozwojowych. Biorąc pod uwagę przeprowadzoną analizę stanu aktualnego środowiska oraz ocenę zagrożeń i możliwości rozwoju gospodarczego gminy ustalono cele i kierunki działań w ramach następujących priorytetów: 1. Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych, 2. Przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, 3. Gospodarka odpadami, 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędność, 5. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasu, 6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej, 7. Ochrona powierzchni ziemi, przywrócenie wartości użytkowej gleb, 8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, 9. Ochrona zasobów kopalin. 10. Działania systemowe. Dla realizacji poszczególnych priorytetów, określono cele szczegółowe i zadania do realizacji. Zadanie te określono w przedziałach czasowych tj. lata oraz lata W ramach priorytetu Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych, zaplanowano realizację następujących celów: 1/ uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w gminie, 2/ zapewnienie skutecznej ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, 3/ zapewnienie odpowiedniej ilościowo i jakościowo wody do celów gospodarczych oraz rekreacyjno turystycznych, 4/ zmniejszenie i ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych i źródeł powierzchniowych,

101 Województwa Podkarpackiego Nr Poz / edukacja mieszkańców gminy w zakresie prawidłowej gospodarki wodnej. W celu realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Działania te dotyczą w szczególności: budowy sieci kanalizacyjnej, modernizacji oczyszczalni ścieków, budowy i modernizacji sieci wodociągowej oraz ujęć wód, stacji uzdatniania wody, budowy zbiornika wodnego, ograniczania powierzchniowego dopływu wód zanieczyszczonych, wdrażanie programów edukacyjnych w zakresie oszczędności wody oraz szkodliwości dla środowiska niewłaściwego gospodarowania ściekami. W ramach priorytetu Przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, planuje się realizację następujących celów szczegółowych: 1/ przeciwdziałanie poważnym awariom, ograniczanie wprowadzania zanieczyszczeń do gleb, 2/ ochrona przed powodzią i przeciwdziałanie skutkom suszy, 3/ ograniczanie negatywnych skutków zjawisk geodymanicznych, 4/ wspieranie służb odpowiedzialnych za prowadzenie działań ratowniczych, 5/ edukacja mieszkańców powiatu w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom środowiska. Dla realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Do działań tych możemy zaliczyć: konserwację i odbudowę urządzeń melioracyjnych, opracowanie koncepcji budowy wałów przeciwpowodziowych, budowę zbiorników wodnych, zabezpieczenie terenu, na którym znajduje się czynne osuwisko. Zakładane cele ekologiczne, priorytetowe działania i przedsięwzięcia oraz limity w zakresie gospodarowania odpadami zawarte zostały w integralnej części Programu jaką stanowi Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat W zakresie priorytetu związanego z Pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędnością planuje się realizację działań: budowę instalacji i urządzeń wykorzystujących energię odnawialną, termorenowację budynków, edukację mieszkańców gminy na temat konieczności oszczędzania energii. W ramach priorytetu Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasu, zaplanowano realizację następujących celów szczegółowych: 1/ objęcie prawnymi formami ochrony przyrody obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, 2/ prowadzenie czynnej ochrony przyrody, zapewnienie prawidłowego funkcjonowania obszarów znajdujących się na terenie gminy europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000, 3/ podnoszenie wartości krajobrazu poprzez działania skierowane na ochronę, zrównoważone gospodarowanie, planowanie i odtwarzanie krajobrazu, 4/ zalesiane terenów wyłączonych z użytkowania rolniczego, 5/ prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z planami urządzenia lasu oraz uproszczonymi planami urządzenia lasu, 6/ intensyfikacja działań ukierunkowanych na prowadzenie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody. 7/ prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony przyrody. W celu realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Działania te dotyczą w szczególności: zalesiania gruntów klas słabych, przebudowy drzewostanów uszkodzonych lub niezgodnych z siedliskiem, rozwoju systemów zieleni na terenach zurbanizowanych, objęcie ochroną prawną terenów o szczególnych walorach przyrodniczych, edukacji ekologicznej. W ramach priorytetu Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej, planuje się realizację następujących celów szczegółowych: 1/ poprawa jakości powietrza dla wskaźników zaliczonych do klasy C /PM10, benzo(a)piren/ na obszarze zaliczonym do POP na terenie gminy. 2/ ograniczenie tzw. niskiej emisji na terenie gminy, 3/ ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, 4/ zmniejszenie emisji ze środków transportu poprzez budowę obejść drogowych miejscowości oraz poprawę infrastruktury drogowej na terenie gminy, 5/ tworzenie warunków do rozwoju ruchu rowerowego, 6/ zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, 7/ prowadzenie działań edukacyjnych oraz administracyjnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń powietrza. Dla realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Do działań tych możemy zaliczyć: opracowanie i wdrożenie Programu Ochrony Powietrza, budowę

102 Województwa Podkarpackiego Nr Poz nowej drogi krajowej S 74, poprawę nawierzchni dróg, rozwój sieci tras rowerowych, termorenowację budynków, wzmocnienie działalności kontrolnej w zakresie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. W ramach priorytetu Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie wartości użytkowej gleb prowadzone będą następujące działania: likwidacja dzikich składowisk odpadów, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych kopalin pospolitych, rozwój gospodarstw rolnych produkujących żywność metodami ekologicznymi. W ramach priorytetu Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, zaplanowano realizację następujących celów szczegółowych: 1/ podniesienie komfortu akustycznego, 2/ zmniejszenie emisji hałasu ze środków transportu poprzez budowę obejść drogowych miejscowości oraz poprawę infrastruktury drogowej na terenie gminy, 3/ ograniczenie emisji hałasu ze źródeł przemysłowych, 4/ utrzymanie klimatu akustycznego na obszarach gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna, 5/ podwyższenie sprawności urządzeń, wysyłania, dystrybucji i użytkowania energii elektrycznej, 6/ ochrona mieszkańców i środowiska przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego. W celu realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Działania te dotyczą w szczególności: budowy nowej drogi krajowej, poprawy nawierzchni dróg, rozwoju sieci tras rowerowych, remontu linii energetycznych. W ramach priorytetu Ochrona zasobów kopalin zaplanowano realizację następujących działań: rekultywacja terenów powyrobiskowych złóż zasobów mineralnych, umożliwienie (w miarę potrzeb) uzyskania koncesji na pobór surowców mineralnych, racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych. W ramach priorytetu Działania o charakterze systemowym, zaplanowano realizację następujących celów szczegółowych: 1/ sprawne funkcjonowanie administracji ds. ochrony środowiska. 2/ stałe podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu oraz poprawa dostępu do informacji o środowisku, 3/ wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju w procesie tworzenia planów zagospodarowania przestrzennego, 4/ skuteczne wdrażanie mechanizmów prawnych, finansowych i ekonomicznych zapewniających efektywną i terminową realizację założonych celów ekologicznych. Dla realizacji założonego priorytetu przedstawiono działania inwestycyjne i pozainwestycyjne, które pozwolą osiągnąć wskazane cele. Do działań tych możemy zaliczyć: dalszą informatyzację administracji samorządowej, podnoszenie kwalifikacji przez pracowników samorządowych, prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców gminy. Realizacja wyznaczonych priorytetów, celów szczegółowych i zadań będzie elementem wypełnienia zapisów zawartych w polityce ekologicznej państwa, przyczyni się do zrównoważonego rozwoju gminy oraz poprawy poszczególnych komponentów środowiska. Finansowanie programu odbywać się będzie ze środków własnych, środków funduszy ekologicznych, środków zagranicznych, środków właścicieli przedsiębiorstw działających na terenie gminy. Do finansowania zadań zawartych w programie mogą zostać wykorzystane środki finansowe z: - Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, - Programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej, - Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego, - Polsko Niemieckiego Projektu Współpracy, - Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy, - NFOŚiGW, WFOŚiGW, - Ekofunduszu, - Kredyty bankowe. Ustalając koszty realizacji programu starano się uwzględnić: środki finansowe własne, które można przeznaczyć na zadania związane z ochroną środowiska w gminie, środki finansowe samorządu powiatowego, które można przeznaczyć na zadania związane z ochroną środowiska w gminie Pysznica, środki finansowe możliwe do pozyskania na realizacje projektów, środki finansowe planowane do zainwestowania przez zarządców dróg, środki finansowe przedsiębiorstw. Łączne koszty realizacji programu wyniosą tys. PLN z tego na lata przypadać będzie tys. PLN. Największe środki planuje się przeznaczyć na ochronę powierza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej (drogi). Zarządzanie Programem odbywać się będzie poprzez aktualnie dostępne instrumenty prawno ekonomiczne, finansowe i edukacyjne. Odpowiedzialnym za wdrażanie i koordynację zadań zawartych w Programie będzie Wójt Gminy.

103 Województwa Podkarpackiego Nr Poz W celu monitorowania efektywności realizowanego Programu ustalone zostały wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko. Wskaźniki określono praktyczne dla wszystkich komponentów środowiska. Pozwolą one na określenie zachodzących zmian w środowisku w dłuższym przedziale czasowym. Należy zaznaczyć także, że opracowany dokument jest zgodny z dokumentem wyższego rzędu tj.: Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego. X. Informacje wymagane przez ustawę o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Podstawa prawna. Zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz z późn. zm.) do przyjętego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat wraz z Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat sporządza się pisemne podsumowanie zawierające uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu, a także informację, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione: 2. Ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, 3. Opinie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Podkarpackiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, 4. Zgłoszone uwagi i wnioski, 5. Wyniki postępowania dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli zostało przeprowadzone, 6. Propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu. Jak wynika z art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185 poz z późn. zm.) gminny plan gospodarki odpadami stanowi część gminnego programu ochrony środowiska, dlatego też analizę powyższych uwarunkowań przeprowadzono łącznie dla Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat i Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu. Realizując zadania nałożone ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z późn. zm.) oraz ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185 poz z późn. zm.) Wójt Gminy Pysznica zlecił opracowanie projektu programu ochrony środowiska wraz z projektem aktualizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Pysznica. Projekty te zostały opracowane zgodnie z polityką ekologiczną państwa dla zapewnienia realizacji celów ekologicznych oraz zasad zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku odpadów lub unieszkodliwiania odpadów, których nie udało się poddać odzyskowi. Opracowujący projekt dokumentu przeprowadził analizę stanu środowiska oraz zadań koniecznych do realizacji dla zachowania i poprawy tego stanu w gminie Pysznica. Przyjęcie dokumentów jest konieczne dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszaru gminy. Informacja o sposobie wykorzystania ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko Zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz z późn. zm.) dla projektów Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat wraz z Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat sporządzono prognozę oddziaływania na środowisko. Zakres i stopień szczegółowości prognozy został uzgodniony z: Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Rzeszowie pismo z dnia 3 listopada 2010 r. znak RDOŚ-18-WOOŚ /2/10/ad oraz Podkarpackim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym pismo z dnia 8 października 2010 r. znak SNZ /10. Przeprowadzona analiza oddziaływania na środowisko jako całość oraz na poszczególne jego elementy potwierdza, że każde z zawartych w dokumentach działań będzie oddziaływać pozytywnie na co najmniej jeden z elementów środowiska. Najczęściej jednak pozytywne oddziaływanie dotyczy wielu komponentów środowiska. Jedynie dla dużych inwestycji takich jak: budowa dróg (2 inwestycje) wskazano na możliwe negatywne oddziaływanie. Ocena czy oddziaływanie takie faktycznie będzie miało miejsce nie jest możliwa na etapie programu ochrony środowiska i aktualizacji planu gospodarki odpadami. Precyzyjne określenie wielkości ewentualnych negatywnych oddziaływań na środowisko oraz sposoby zapobiegania im muszą być rozpatrywane przed realizacją inwestycji. Realizacja przedsięwzięć wyszczególnionych w Programie i Aktualizacji Planu wpłynie ponadto na ograniczenie zużycia zasobów środowiskowych. W wyniku przeprowadzenia prognozy oddziaływania na środowisko stwierdzono, że zaniechanie realizacji działań określonych w Programie i Aktualizacji Planu spowoduje brak

104 Województwa Podkarpackiego Nr Poz pozytywnego oddziaływania na środowisko oraz nasilenie się oddziaływań negatywnych, co może skutkować pogorszeniem stanu środowiska i jakości życia mieszkańców gminy. W odniesieniu do zadań, które mogą ewentualnie negatywnie oddziaływać na środowisko podkreślono konieczność przeprowadzenia szczegółowego postępowania środowiskowego przed przystąpieniem do ich realizacji. Za prowadzeniem postępowania przed realizacją przedsięwzięcia przemawia też fakt, że będą wówczas znane szczegółowe rozwiązania techniczne stosowane przy ich realizacji. Pozwoli to na dokładne przewidzenie możliwych oddziaływań, a także ewentualnych działań zapobiegawczych i kompensacyjnych. W prognozie wskazano działania, które będą na terenie powiatu niżańskiego przebiegać przez lub sąsiadować z obszarami Natura Są to inwestycje drogowe. Ponadto w przypadku prowadzenia zalesień na obszarach objętych siecią Natura 2000 wskazano na konieczność przeprowadzenia analizy oddziaływania na środowisko dla tych zalesień. Informacja o opiniach Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Podkarpackiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie pismem z dnia 21 stycznia 2010 r. znak: WOOŚ AD-2 zaopiniował projekt Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat negatywnie ze względu na planowaną realizację małych elektrowni wodnych na rzece Bukowa oraz zaopiniował pozytywnie, bez uwag projekt Aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat Wójt Gminy Pysznica w związku z wycofaniem zadania Budowa elektrowni wodnych na rzece Bukowa z projektu Programu Ochrony Środowiska zwrócił się z prośbą o ponowną opinię projektu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie pismem z dnia 11 marca 2011 r. znak: WOOŚ AD-2 zaopiniował poprawiony projekt Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat bez uwag Podkarpacki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny pismem z dnia 7 stycznia 2011 r. znak SNZ /10 wyraził pozytywną opinię sanitarną do projektów Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat oraz Aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat Zgłoszone uwagi i wnioski. Projekt Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Niżańskiego na lata , z uwzględnieniem lat otrzymał pozytywną opinię, bez uwag następujących organów: Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie postanowienie z dnia 26 listopada 2010 r. znak ZG /10, - Zarząd Powiatu Stalowowolskiego nie wyraził opinii w terminie 2 miesięcy od daty otrzymaniu wniosku o jej wyrażenie, dlatego też zgodnie z art. 14 ust. 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185 poz z późn. zm.) uznano, ze wyraził opinię pozytywną. Również w stosunku do projektu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat nie wyraził opinii w terminie 14 dni od daty otrzymania wniosku o jej wyrażenie, zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym, milczenie jest równoznaczne z brakiem zastrzeżeń. Zarząd Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie uchwałą Nr 5/51/10 z dnia 15 grudnia 2010 r. wyraził pozytywną opinię do projektu Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat Opinia została udzielona z uwagami. Realizując obowiązek wynikający z art. 39 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz z późn. zm.) Wójt Gminy Pysznica poinformował społeczeństwo o przystąpieniu do sporządzania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat wraz z Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata z uwzględnieniem lat , oraz o możliwości, sposobie i terminie zgłaszania uwag i wniosków do powyższych dokumentów. Ogłoszenie zostało podane do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie na tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy w Pysznicy oraz zamieszczenie na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy W Pysznicy. W wyznaczonym, 21-dniowym terminie nie zgłoszono uwag i wniosków. Zebranie zgłoszonych uwag i wniosków wraz ze wskazaniem ich źródła oraz sposobu ich uwzględnienia zawiera tabela 1.

105 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Tabela. 1 Zgłoszone uwagi i wnioski wraz ze sposobem ich uwzględnienia. Lp. Autor uwagi Treść uwagi Sposób uwzględnienia 1 2 Zarząd Województwa Podkarpackiego Zarząd Województwa Podkarpackiego Na str.30 w zadaniu nad tabelą nr 16 poprawić sformułowanie ilość zbieranych odpadów na ilość wytwarzanych odpadów Uaktualnić przywoływane w tekście akty prawne. Uwaga w całości została uwzględniona Uwaga w całości została uwzględniona Wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko. Dla zadań określonych w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat wraz z Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Pysznica na lata , z uwzględnieniem lat nie przewidziano możliwości oddziaływania transgranicznego. Postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko nie prowadzono. Propozycje o metodach i częstotliwości przeprowadzenia monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu. Konsekwentna realizacja zapisów programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami jest konieczna dla osiągnięcia założonych korzyści dla środowiska oraz mieszkańców powiatu. W obydwu dokumentach zaproponowano sposoby i zakres monitoringu ich wdrażania. Częstotliwość sporządzania sprawozdań z monitoringu raz na dwa lata - została określona przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach. Analiza i ocena realizacji przedsięwzięć określonych w Programie i Planie prowadzona będzie przy pomocy monitoringu opartego o dane statystyczne (GUS), dane Państwowego Monitoringu Środowiska, Wojewódzkiej Bazy Odpadowej, a także dane jednostek samorządu terytorialnego. W wyniku analizy dokumentów stwierdzono, że zaproponowane wskaźniki oraz częstotliwość prowadzenia monitoringu są wystarczające dla określenia stopnia realizacji zadań w nich zawartych oraz dokumentowania ewentualnych zmian w środowisku. XI. Słownik określeń, sformułowań i skrótów użytych w opracowaniu. 1. acguis communautaire dorobek wspólny wspólne prawo UE, 2. BAT Najlepsza Dostępna Technika (Best Available Techniques) 3. BZT5 pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, 4. CO tlenek węgla, 5. Emisje rozumie się przez to wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody gleby lub ziemi: substancji lub energii takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne, 6. GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, 7. Gminy rozumie się przez to Gminy jak i Miasta i Gminy na terenie powiatu (Burmistrza, Wójta, Radę Gminy, Radę Miasta) 8. IPPC Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie Zanieczyszczeń (Integrated Pollution Prevention and Control), 9. KPOŚ Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, 10. Natura program utworzenia w krajach Unii Europejski wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. 11. Neofityzacja forma degeneracji fitocenozy polegająca na wzroście udziału gatunków obcego pochodzenia (tzw. neofitów) wskutek celowego ich wprowadzania lub samoistnego ich wnikania, 12. NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 13. NO2 dwutlenek azotu, 14. Ochrona krajobrazowa rozumie się przez to zrównoważony rozwój obszaru oraz zachowanie cech charakterystycznych krajobrazu, 15. P fosfor 16. Powiat rozumie się przez to Starostę, Zarząd Powiatu, Radę Powiatu 17. PIORiN Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, 18. PKD Polska Klasyfikacja działalności,

106 Województwa Podkarpackiego Nr Poz PM 10 pył zawieszony, ziarna pyłu o wymiarach mniejszych niż 10 mikrometrów, 20. POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 21. POP Program Ochrony Powietrza, 22. PZMiUW Podkarpacki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, 23. RDE Rejon Dystrybucji Energii, 24. RDOŚ Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, 25. RPO Regionalny Program Operacyjny, 26. RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, 27. SO2 dwutlenek siarki, 28. Substancja rozumie się przez to pierwiastki chemiczne lub ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka, 29. Substancje niebezpieczne rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, 30. Ścieki rozumie się przez to wprowadzanie do wód lub do ziemi: - wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, - ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu, - wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych w tym z centrów miast, terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni, - wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, - wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzonej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami zawartymi w pobranej wodzie, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku do zawartych w pobranej wodzie, 31. Środowisko rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat, 32. WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 33. WIOŚ Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, 34. Zadania Gminy: W - zadania własne. Pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub części ze środków będących w dyspozycji gminy (pełny zakres informacji niezbędny do ich realizacji. K - zadania koordynowane. Pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z realizacja zadań ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego oraz instytucji działających na terenie gminy ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim i centralnym. I - zadania inne. Są to zadania pozostałe realizowane na terenie gminy. 35. Zarządcy dróg Gminy, Zarząd Dróg Powiatowych, Zarząd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział Rzeszów. 36. ZPSGO Zbiorczy Punkt Selektywnego Gromadzenia Odpadów. 37. ZGK rozumie się przez to Zakłady Gospodarki Komunalnej działają na terenie gminy. 38. Zrównoważony rozwój rozumie się przez to taki rozwój społeczno gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń, XII. Bibliografia. 1. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego. 2. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego na lata z uwzględnieniem lat

107 Województwa Podkarpackiego Nr Poz Informacja Stan środowiska w województwie podkarpackim w 2008 r. WIOŚ Rzeszów. 5. Informacja Stan środowiska w województwie podkarpackim w 2009 r. WIOŚ Rzeszów. 6. Informacja Stan środowiska w województwie podkarpackim w latach , WIOŚ Rzeszów. 7. Strategia Rozwoju Powiatu Stalowowolskiego. 8. Strategia Rozwoju Gminy Pysznica. 9. Roczniki statystyczny GUS. 10. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Warszawa Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata Warszawa Polityka Ekologiczna Państwa na lata z perspektywą do roku Załącznik do uchwały Sejmu RP z dnia 22 maja 2009 r 13. Polityka ekologiczna Polski do 2030 r. Załącznik do obwieszczenia Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 r. 14. Narodowy Plan Rozwoju na lata , Warszawa Ekonomiczna wycena środowiska przyrodniczego pod red. G. Andersona, Śleszyńskiego, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok Gospodarka odpadami na wysypiskach, ARKA KONSORCJUM, Poznań Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata , Warszawa, listopad Ochrona środowiska po reformie administracji publicznej, PROEKO sp. z o.o., Warszawa Odkryjmy geotermię dla Podkarpacia, J. Kotyza, P. Wojnarowski, A. Sapińska Śliwa, Związek Komunalny Wisłok, Rzeszów Poskrobka B: Sterowanie ekorozwojem tom I i III Regionalne i gospodarcze aspekty ekorozwoju, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, Prof, dr hab. Franciszek Piontek, Tom I, rozdział I Środowisko przyrodnicze w strategii wzrostu gospodarczego i w rozwoju zrównoważonym. Z., Instrukcja opracowywania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, PIG Warszawa, Poradnik do opracowania gminnego programu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, M. Kistowski, W. Staszek, Uniwersytet Gdański, Gdańsk Vademecum Beneficjenta dużego projektu w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Warszawa, październik 2009 r. 25. Czysta Energia, Miesięcznik 10(98)2009, Wydawnictwo ABRYS. 26. Wieloletnie plany, programy inwestycyjne Powiatu. 27. Wieloletni plan inwestycyjny Gminy Pysznica. 28. Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2008 r., Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2009, 29. Standardowy Formularz Danych Dla Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) dla Obszarów Spełniających Kryteria Obszarów o Znaczeniu Wspólnotowym (OZW) i dla Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), obszary: - Lasy Janowskie, - Dolina Dolnego Sanu, - Uroczyska Lasów Janowskich. 29. Wojewódzki Program Ochrony i Rozwoju Zasobów Wodnych Województwa Podkarpackiego w Zakresie Przywrócenia Możliwości Migracji oraz Restytucji Ryb Dwuśrodowiskowych. XIII. Załączniki. 1. Rozkład stężeń średniorocznych SO2, NO2, benzenu, pyłu PM10 2. Obszar Natura 2000 Lasy Janowskie (teren gminy Pysznica) 3. Obszar Natura 2000 Dolina Dolnego Sanu (teren gminy Pysznica) 4. Obszar Natura 2000 Uroczyska Lasów Janowskich (teren gminy Pysznica) 5. Obszar gminy Pysznica 6. Klasyfikacja wskaźników i elementów jakości wód objętych monitoringiem w 2009 r. w rzekach płynących przez teren gminy Pysznica. 7. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w rzece San w 2009 r. 22. Grabowski D., Marciniec P., Mrozek T., Nescieruk P., Rączkowski W., Wójcik A., Zimnal

108 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

109 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

110 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

111 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

112 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

113 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321

114 Województwa Podkarpackiego Nr Poz. 1321