UCHWAŁA NR XX/194/04 RADY GMINY WYSZKI z dnia 29 grudnia 2004 r. w sprawie uchwalenia Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XX/194/04 RADY GMINY WYSZKI z dnia 29 grudnia 2004 r. w sprawie uchwalenia Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata Na podstawie art.18 ust.2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 271, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 162, poz i z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz i Nr 167 poz. 1759) uchwala się, co następuje: 1. Uchwala się Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata w brzmieniu określonym załącznikiem do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Wyszki. 3. Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podjęcia.

2 GMINA WYSZKI Załącznik do uchwały Nr XX/194/04 Rady Gminy Wyszki z dnia 29 grudnia 2004 r. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY WYSZKI NA LATA Grudzień 2004 r.

3 SPIS TREŚCI I WSTĘP PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA CEL I ZAKRES OPRACOWANIA... 5 II. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO. 7 III. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY WYSZKI OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY PołoŜenie geograficzne gminy Powierzchnia gminy Sytuacja demograficzna ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Klimat Krajobraz i rzeźba terenu Zasoby glebowe Zasoby wodne Flora i fauna Obszary i obiekty prawnie chronione ZagroŜenia środowiska SFERA SPOŁECZNA Ludność Rynek pracy Ochrona zdrowia Oświata i wychowanie Opieka społeczna Bezpieczeństwo Kultura Turystyka GOSPODARKA Podmioty gospodarcze Rolnictwo INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Infrastruktura drogowa Zaopatrzenie w energię cieplną Gospodarka wodno ściekowa Gospodarka odpadami FINANSE GMINY IV. ANALIZA SWOT...49 V. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA OBSZARZE GMINY WYSZKI...51 VI. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW...54

4 VII. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY WYSZKI...64 VIII. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...65 IX. PLAN FINANSOWY NA LATA X. WDRAśANIE PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...72 XI. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ SYSTEM MONITOROWANIA PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO SPOSOBY OCENY PLANU ROZWOJU LOKALNEGO SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI PUBLIC RELATIONS PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO SPIS TABEL...78

5 I WSTĘP 1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA Opracowanie PLANU ROZWOJU LOKALNEGO GMINY WYSZKI rozpoczęto w październiku 2004 r., zgodnie z umową zawartą pomiędzy Urzędem Gminy Wyszki, reprezentowanym przez Ryszarda Perkowskiego Wójta Gminy, a Instytutem ZrównowaŜonego Rozwoju Sp. z o.o. reprezentowanym przez Andrzeja RóŜalskiego Prezesa Zarządu. Prace nad PLANEM zakończone zostały w grudniu 2004 r. 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY WYSZKI jest dokumentem o charakterze programowo-projektowym, przedstawiającym w syntetycznej formie cele rozwoju społecznogospodarczego oraz wynikające z nich działania, jakie będą realizowane na terenie gminy w latach ZałoŜono, iŝ przy rozwiązywaniu problemów i wyzwań, jakie stoją przed Gminą Wyszki naleŝy przyjąć trzy, podstawowe tezy: a. wszystkie podejmowane działania nie mogą mieć charakteru pasywnego, nastawionego wyłącznie na likwidację tzw. momentów krytycznych (bariery i dysproporcje rozwoju, łagodzenie najdotkliwszych skutków transformacji), b. decyzje samorządu muszą mieć charakter aktywny tzn. nastawiony na planowanie przyszłości gminy poprzez optymalne wykorzystanie wszystkich moŝliwości, prowadzących do ilościowych i jakościowych zmian w przyszłości, c. planowane działania muszą mieć akceptację mieszkańców gminy, a jednocześnie uwzględniać rolę partnerów społecznych. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO Gminy Wyszki jest dokumentem otwartym i ma za zadanie z jednej strony zaplanowanie działań, zgodnych z potrzebami społeczności lokalnej, z drugiej zaś strony zapewnienie koncentracji i efektywności wykorzystania środków na działania, które zapewnią zarówno poprawę warunków Ŝycia mieszkańców, a jednocześnie podniosą konkurencyjność gminy i stworzą warunki do jej rozwoju zarówno w aspekcie społecznym jak i ekonomicznym. Informacje zawarte w dokumencie prezentują aktualną sytuację społecznogospodarczą Gminy Wyszki oraz ukazują kierunki jej rozwoju w kontekście absorbcji środków z funduszy unijnych. Odniesienie realizacji zaplanowanych zadań, zarówno do

6 zapisów Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Wyszki oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego umoŝliwia porównanie spójności planowanych działań, określonych w w/w dokumentach. Przyjęte wskaźniki osiągnięć PLANU ROZWOJU LOKALNEGO odnoszą się do działań realizowanych w ramach przyjętych zadań, wynikających z programu operacyjnego. Natomiast przyjęte systemy wdraŝania i monitorowania mają na celu usprawnienie procesu wdraŝanie niniejszego dokumentu. Otwarty charakter dokumentu umoŝliwia wprowadzenie korekt niniejszego dokumentu, wynikających z procesu transformacji społeczno-gospodarczych oraz zmian hierarchii priorytetów, będących wyrazem aspiracji i dąŝeń społeczności lokalnej.

7 II. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Obszarem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego jest gmina Wyszki, którą tworzy 59 miejscowości wiejskich, naleŝą do nich: 1 Bogusze 21 Mierzwin DuŜy 41 Stacewicze 2 Budlewo 22 Mierzwin Mały 42 Stare Bagińskie 3 Bujnowo 23 Mieszuki 43 Strabla 4 Falki 24 Moskwin 44 Szczepany 5 Filipy 25 Mulawicze 45 Szpaki 6 Gawiny 26 Niewino Borowe 46 Topczewo 7 Godzieby 27 Niewino Kamieńskie 47 Trzeszczkowo 8 Górskie 28 Niewino Leśne 48 Tworki 9 Agnatki 29 Niewino Popławskie 49 Warpechy Nowe 10 Kalinówka 30 Niewino Stare 50 Warpechy Stare 11 Kamienny Dwór 31 Nowe Bagińskie 51 Wiktorzyn 12 Koćmiery 32 Olszanica 52 Wodźki 13 Kowale 33 Osówka 53 Wólka Pietkowska 14 KoŜuszki 34 Ostrówek 54 Wolka Zaleska Krupice Łapcie Łubice Pierzchały Pulsze Samułki DuŜe Wypychy Wyszki Zakrzewo 18 Łuczaje 38 Samułki Małe 58 Zalesie 19 Łyse 39 Sasiny 59 Zdrojki 20 Malesze 40 Sieśki Przedmiotem opracowania niniejszego Planu Rozwoju Lokalnego jest gmina wiejska Wyszki. Zakres planu obejmuje uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju lokalnego gminy na lata oraz na kolejny okres programowania Unii Europejskiej

8 III. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY WYSZKI 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 1.1 PołoŜenie geograficzne gminy Gmina Wyszki obejmuje obszar o powierzchni ha, leŝy w województwie podlaskim oraz w północnej części powiatu bielskiego. Gmina sąsiaduje z gminami Bielsk Podlaski, Brańsk, SuraŜ, Poświętne i Juchnowiec Kościelny. Odległość Gminy od Bielska Podlaskiego wynosi około 16 km, od Brańska 20 km, od gminy Poświętne 18 km, Juchnowiec Kościelny 22 km. Gmina w zasadniczej części zlokalizowana jest w obrębie mezoregionu Równina Bielska wchodząca w skład makroregionu Nizina Północnopodlaska, pozostała niewielka północna część obszaru gminy leŝy w obrębie mezoregionu Dolina Górnej Narwi. 1.2 Powierzchnia gminy Gmina Wyszki obejmuje obszar o powierzchni ha. Na obszarze gminy znajduje się 50 miejscowości wiejskich posiadających status sołectwa, do których naleŝą: Tabela 1 Wykaz miejscowości w Gminie Wyszki Lp. Miejscowość Lp. Miejscowość 1 Bagińskie 26 Niewino Popławskie 2 Bogusze 27 Niewino Stare 3 Budlewo 28 Olszanica 4 Bujnowo 29 Osówka 5 Falki 30 Pulsze 6 Filipy 31 Samułki DuŜe 7 Gawiny 32 Samułki Małe 8 Godzieby 33 Sasiny 9 Górskie 34 Sieśki 10 Agnatki 35 Stacewicze 11 Kalinówka 36 Strabla Łyse 12 Koćmiery 37 Szczepany 13 Kowale Łubice 38 Szpaki 14 KoŜuszki 39 Topczewo 15 Łapcie 40 Trzeszczkowo 16 Łuczaje 41 Tworki 17 Malesze 42 Warpechy Stare 18 Mierzwin DuŜy 43 Warpechy Nowe 19 Mierzwin Mały 44 Wodźki 20 Mieszuki 45 Wólka Pietkowska 21 Moskwin 46 Wólka Zaleska

9 Lp. Miejscowość Lp. Miejscowość 22 Mulawicze 47 Wypychy 23 Niewino Borowe 48 Wyszki 24 Niewino Kamieńskie 49 Zakrzewo 25 Niewino Leśne 50 Zalesie Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Wyszki Struktura uŝytkowania powierzchni w gminie przedstawia się w następujący sposób: Tabela 2 UŜytkowanie gruntów w Gminie Wyszki w 2002 r. UŜytkowanie gruntów w UŜytkowanie gruntów Wyszczególnienie gospodarstwach indywidualnych ha % ha % Powierzchnia (w ha) ogólna UŜytki rolne razem w tym: , ,77 grunty orne , ,25 Sady 24 0, ,15 Łąki , ,01 Pastwiska , ,36 lasy i grunty leśne , ,09 pozostałe grunty 496 3, ,14 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. 1.3 Sytuacja demograficzna Gminę Wyszki zamieszkuje wg ewidencji ludności na dzień r osób. Liczba ludności z roku na rok zmniejsza się średnio o około 71 osób (w roku 2000 na terenie gminy mieszkały 5503 osoby).

10 Rysunek 1 Liczba ludności w gminie Wyszki w latach y = -90,94x ,6 Liczba ludności w gminie Liniowy (Liczba ludności w gminie) lata Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Wyszkach

11 2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 2.1 Klimat Lp Bielskiej. Warunki klimatyczne gminy Wyszki odpowiadają warunkom panującym na Równinie Tabela 3 Rozkład temperatur w Gminie Wyszki Stacja meteorolo giczna Miesiące Rodzaj obserwacji I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII śred. -4,4-4,2-0,6 7,2 12,8 16,5 17,8 16,8 12,8 7,7 2,4-1,4 1. Bielsk Podlaski max. 7,7 10,3 16,5 29,4 30,9 31,7 35,0 34,5 30,7 26,3 18,3 14,0 min. -38,0-31,4-24,1-9,9-5,5 0,7 5,4 0,8-3,1-9,0-19,0-23,5 2. Szepietowo śred. -4,3-4,1-0,6 7,1 12,7 16,5 17,7 16,8 12,8 7,7 2,3-1,5 max. 7,2 10,3 16,6-30,6 32,0 34,3 34,3 30,5 25,0 14,8 14,1 min ,2-23,3 - -4,1 0,8 5,4 2,2-2,1-9,3-18,0-22,3 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wyszki Okres wegetacyjny na Równinie Bielskiej trwa przeciętnie 200 dni. Rozpoczyna się ok. 10 kwietnia, a kończy pod koniec października, lub na początku listopada. Średnie roczne opady to 529 mm (miń. 663 mm, max. 925 mm). Największe średnie opady przypadają na miesiąc sierpień. Najmniejsze opady przypadają na marzec (średnie 25 mm, max. 61 mm, min. 4 mm). Ponadto: - średnia roczna częstotliwość burz wynosi 10,0, - średnia roczna wilgotność powietrza utrzymuje się w granicach 81 82%, - liczba dni pochmurnych 150 dni, - liczba dni pogodnych 26,3 dni, - okres bez przymrozkowi wynosi 150 dni, - pokrywa śnieŝna zalega przez około 92 dni. 2.2 Krajobraz i rzeźba terenu Obszar gminy Wyszki połoŝony jest w obrębie dwóch mezoregionów tj. Doliny Górnej Narwi i Wysoczyzny Bielskiej. Obszar Doliny Górnej Narwi obejmuje północną część obszaru gminy osiągając szerokość obniŝenia dochodzącą do 2,5 km. Cechuje się płaską powierzchnią o wysokość od 120,0 122,0 m. n.p.m. i tworzy taras zalewowy wykorzystywany do uŝytkowania łąkowego.

12 Rzeka Narew przebiegająca przez obszar gminy Wyszki charakteryzuje się duŝym meandrowaniem tworzącym liczne starorzecza oraz wyniesieniem koryta na wysokość 119,2 121,5 m n.p.m. Pozostała część obszaru gminy leŝy w obrębie Wysoczyzny Bielskiej odznaczającej się stosunkowo łagodnym ukształtowaniem oraz grupami niewielkich wzniesień utworzonych przez ostańcowi wzgórza morenowe oraz płytkich obniŝeń. W północnej i północno-zachodniej części gminy wzdłuŝ linii miejscowości Wólka Zaleska, Topczewo, Wypychy, Kowale i Kolonia Budy występują wzgórza czołowo morenowe o wysokościach dochodzących nawet do 170 m n.p.m. przy wysokościach względnych od m. W rejonie wsi Falki i Ignatki wzgórza te osiągają wysokość nawet powyŝej 175 m n.p.m. Formy te stanowią maksymalny zasięg lądolodu stadiału północnomazowieckiego. Opisane formy otacza równinna i lekko falista morena denna gliniasta, wyniesiona na wysokość od m n.p.m. W rejonie wsi Wólka Pietkowska, Filipy i Samułki DuŜe występuje równina sandrowa o wysokości m n.p.m. Południowa i wschodnia część obszaru gminy objęta jest zasięgiem lądolodu stadiału mazowiecko-podlaskiego. Występujące w tym rejonie formy są bardziej zdenudowane i osiągają mniejsze wysokości od m n.p.m. Zlokalizowane są one w rejonie miejscowości Pulsze, Warpechy Stare, Tworki, Niewina, Stacewicze oraz Mierzwina, a ich wysokości względne wynoszą od 5 8 m. W sąsiedztwie tych form występuje morena denna gliniasta charakteryzująca się zdenudowaną powierzchnią osiągającą wysokość m n.p.m. W okolicach miejscowości Mierzwin, Malesze, Bujnowo i Niewino występują równiny sandrowe w formie wielkich płatów powierzchniowych wznoszące się na wysokość 140 m n.p.m. W okolicy wsi Niewino znajdują się takŝe równiny zastoiskowe połoŝone na wysokościach m n.p.m. Krajobraz gminy Wyszki urozmaicają doliny niewielkich cieków wodnych, a w szczególności rzek Strabelki, Pulszanki i Bronki. 2.3 Zasoby glebowe Skałą macierzystą gleb obszaru gminy są utwory czwartorzędowe pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego wykształcone w postaci glin, piasków, lokalnie pyłów oraz w dolinach i zagłębieniach terenowych namułów, piasków rzecznych i lokalnie torfów.

13 Pod względem składu mechanicznego gleby obszaru gminy zaliczane są do glin lub piasków gliniastych mocnych i lekkich (miejscami pyłów) na glinie, względnie do piasków słabogliniastych na glinie oraz piasków słabogliniastych całkowitych lub podścielonych piaskiem luźnym i piasków luźnych Waloryzacja przyrodnicza gleb Udział powierzchniowy i procentowy klas bonitacyjnych w gruntach ornych i uŝytkach zielonych przedstawia poniŝsze zestawienie tabelaryczne. Tabela 4 Klasy bonitacyjne gleb w Gminie Wyszki Grunty orne i sady UŜytki zielone Klasa Ha % klasa ha % II - - II - - III a 3 0,03 III 275 5,42 III b 623 6,42 IV ,88 IV a ,97 V ,20 IV b ,94 VI 263 5,18 V ,90 VI z 16 0,32 VI , VI z 68 0, Razem Razem Źródło: Opracowanie na podstawie Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróŝnicowanej przydatności do produkcji rolniczej ; IUNG Puławy 2002 r. Rysunek 2 Powierzchnia % gruntów ornych i sadów w Gminie Wyszki 27,90% 12,04% 0,70% 0,03% 6,43% 26,94% 25,97% Grunty orne i sady III b IV a IV b V VI VI z Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IUNG Puławy 2002 r.

14 Rysunek 3 Powierzchnia %-owa uŝytków zielonych w Gminie Wyszki UŜytki zielone 5,18% 0,32% 5,42% 39,20% 49,88% UŜytki zielone III IV V VI VI z Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IUNG Puławy 2002 r. Razem uŝytki rolne (grunty orne + uŝytki zielone) w gminie wynoszą ha, co w stosunku do ogólnej powierzchni gminy ( ha) stanowi 71,54%. Kompleksy przydatności rolniczej gleb ilustruje poniŝsze zestawienie tabelaryczne.

15 Tabela 5 Kompleksy glebowe w Gminie Wyszki Nr kompleksu Nazwa kompleksu ha % Grunty orne 1 pszenny b. dobry pszenny dobry 833 4,03 3 pszenny wadliwy 40 0,20 4 Ŝytni b. dobry ,45 5 Ŝytni dobry ,98 6 Ŝytni słaby ,23 7 Ŝytni b. słaby ,32 8 zboŝowo-pastewny mocny ,17 9 zboŝowo-pastewny słaby 933 4,52 Razem ,90 UŜytki zielone 1 z uŝ. zielone b. dobre i dobre z uŝ. zielone średnie ,01 3 z uŝ.zielone słabe i b.słabe ,22 Razem ,23 Gr. rolne nie przydatne 84 0,41 Razem uŝytki rolne ,54 Tereny pozostałe ,46 Ogólna pow. Geodezyjna Źródło: Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróŝnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Tabela 6 Wskaźnik bonitacji gleb Gminy Wyszki Wskaźnik bonitacji Ogólny wskaźnik Wyszczególnienie jakości i jakości rolniczej rzeźby warunków przydatności agroklimatu przestrzeni terenu wodnych rolniczej produkcyjnej Powiat bielski 46,2 7,9 4,1 3,5 61,7 Gmina Wyszki 42,9 7,2 3,9 3,4 57,4 Źródło: Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróŝnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r. Gmina Wyszki posiada najniŝszy w powiecie bielskim ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynoszący 57,4.

16 2.4 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Obszar gminy Wyszki połoŝony jest w obrębie dwóch zlewni: rzeki Narew i rzeki Bug, której dopływem jest Nurzec. Narew jest prawostronnym dopływem Wisły I rzędu o powierzchni zlewni ,2 km 2. Długość całkowita rzeki wynosi 484 km. Rzeka bierze swój początek na Białorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Zlewnię Górnej Narwi stanowią tereny słabo uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz duŝe obszary leśne. Na terenie województwa podlaskiego rzeka przepływa przez obszar Narwiańskiego Parku Narodowego. PoniŜej Parku Narew płynie zachodnią częścią Niziny Północno Podlaskiej, którą pod względem morfologicznym tworzą od północy Wysoczyzna Koleńska, od południa Wysoczyzna Mazowiecka, natomiast środek zajmuje Kotlina Biebrzańska, która w kierunku zachodnim przechodzi w wąską przełomową Dolinę Narwi. Rzeka wykorzystując obniŝenie Kotliny Biebrzańskiej, płynie początkowo w kierunku zachodnim. PoniŜej ujścia Biebrzy zmienia kierunek na południowo zachodni, wkraczając pod ŁomŜą w przełomowy odcinek doliny. Narew oraz jej lewobrzeŝny dopływ Strabelka wraz ze swoim lewobrzeŝnym dopływem Pulszanką tworzą główny układ sieci hydrograficznej gminy Wyszki. Rzeka Narew usytuowana jest skrajnie w północnej części gminy. Rzeka Strabelka (północna część gminy) poprzez swój lewobrzeŝny dopływ odwadnia całą północno wschodnią i środkową część gminy. Tabela 7 Klasyfikacja jakości wód płynących w Gminie Wyszki Rzeka Narew w miejscowości Strabla Rok Rodzaj sieci Km. Brzegu rzeki Klasa wg. badań 1999 R 373,8 II Wskaźniki klasyfikujące II utlenialność, ChZT, fosfor, detergenty, seston, miano coli typu kałowego Wskaźniki występujące w II klasie czystości Wskaźniki pozaklasowe b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d R 373,8 III Chlorofil a Chlorofil a R 373,8 III ChZT Cr ChZT Cr - Źródło: Stan środowiska województwa podlaskiego w roku

17 Wody podziemne Wody podziemne o znaczeniu uŝytkowym występują w piaszczysto Ŝwirowych utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych oraz węglowych utworach kredowych. Wodonośność utworów przed czwartorzędowych jest stosunkowo słabo rozpoznana. W utworach kredowych wody występują przede wszystkim w utworach piaszczystych oraz szczelinach opok, złogach kredy piszącej. Występowanie wód w warstwie utworów trzeciorzędowych ma ścisły związek z piaszczystą serią oligocenu i miocenu o miąŝszości dochodzącej nawet do 40 m. Warstwa stropowa utworów wodonośnych trzeciorzędowych zalega na głębokości m. Wody ujmowane z utworów oligoceńskich charakteryzują się dobrą jakością oraz duŝą wydajnością (40 50 m 3 /h) z jednego utworu wiertniczego przy depresji m. Podstawowym źródłem zaopatrzenia mieszkańców gminy w wodę pitną oraz na potrzeby gospodarcze na obszarze gminy są wody podziemne pochodzące z utworów czwartorzędowych. Osady czwartorzędowe zostały wykształcone w postaci naprzemianległych glin i serii piaszczysto Ŝwirowych pełniących rolę poziomów wodonośnych. Poziomy te cechują się zróŝnicowaną zasobnością i zasięgiem przestrzennym. Są to następujące utwory wodonośne: o poziom III spągowy o poziom II między morenowy (II b i II a) o poziom I przypowierzchniowy. Poziom wodonośny III (spągowy) zalega bezpośrednio na utworach trzeciorzędowych i charakteryzuje się następującymi parametrami: miąŝszość warstwy wodonośnej m, uzyskiwana wydajność w studniach m 3 /h przy średniej wydajności 48 m 3 /h. Poziom wodonośny II (między morenowy) stanowi główne źródło ujmowania wód podziemnych, w obrębie którego wyróŝnia się dwa poziomy poziom IIb i IIa. Poziom IIb charakteryzuje się korzystniejszymi parametrami oraz ciągłością jego występowania. Parametry hydrogeologiczne tego poziomu przedstawiają się w następujący sposób: głębokość zalegania m, miąŝszość warstwy wodonośnej 4 36 m (na obszarach wysoczyznowych), wydajność w studniach m 3 /h,

18 wydajność jednostkowa ok. 5m 3 /h/1ms. Poziom wodonośny I (przypowierzchniowy) występuje na całym obszarze gminy i układa się podobnie do rzeźby terenu, co dokumentują studnie kopane. Wody tego poziomu występują zarówno w dolinach rzecznych i zagłębieniach terenowych zbudowanych z piasków i namułów holoceńskich jak i na obszarach wysoczyznowych zbudowanych z piaszczystych utworów pochodzenia wodo lodowcowego oraz na obszarach zbudowanych z glin i ich przewarstwieniach piaszczysto Ŝwirowych. Głębokość zalegania zwierciadła wody w dolinach rzecznych Narwi, Strabelki, Pulszanki, Bronki i innych cieków wodnych i zagłębieniach terenowych waha się w granicach od 0,2 1,0 m, a na obszarach wysoczyznowych do 5 6 m, lokalnie powyŝej 8 m. W części gminy zbudowanej z gliny istnieje moŝliwość występowania tzw. wód zawieszonych zajmujących lokalne obniŝenie stropu glin zwałowych wypełniających łatwo przepuszczalnymi piaskami. Głębokość zalegania zwierciadła wody tego poziomu zaleŝna jest w duŝej mierze od intensywności opadów i wiosennych roztopów wahania mogą wynieść ok. 1,5 m. Wody tego poziomu są szczególnie naraŝone na zanieczyszczenia bakteriologiczne. Ujmowanie wód z poziomu czwartorzędowego lub osadów trzeciorzędowych oligocenu powinno być źródłem zaopatrzenia ludności w dobrą wodę pitną. Gmina Wyszki naleŝy do obszarów o ograniczonych lokalnie dobrych zasobach wód podziemnych. Na terenie gminy Wyszki brak jest punktów monitoringowych wód podziemnych w ramach badań przeprowadzonych przez WIOŚ. 2.5 Flora i fauna Lasy W podziale administracyjnym lasów województwa podlaskiego lasy gminy Wyszki naleŝą do Nadleśnictwa Bielsk Podlaski i Nadleśnictwa Rudka. Powierzchnie lasów zajmują 21,8% gminy, co stanowi 4501,9 ha, z czego 1283,9 ha, to lasy skarbu państwa, czyli 28,5%, 3218 to lasy prywatne i gminne, czyli 71,5% powierzchni lasów. Do Nadleśnictwa Bielsk Podlaski naleŝą lasy miejscowości: Strabli, Strabelki, Mieszuki, Pulsze, Grabina, Wyszki, natomiast do Nadleśnictwa Rudka naleŝą: Zalesie, Wólka Zaleska, południowa część uroczyska Pietkowo. Dominującą funkcją lasów państwowych, jest produkcja surowca drzewnego,

19 podobnie jak lasów prywatnych, które zapewniają pokrycie zapotrzebowania na surowiec drzewny właścicieli lasów prywatnych. Tabela 8 Typy siedliskowe występujące na terenie Gminy Wyszki Nadleśnictwo Bielsk Podlaski Typy siedliskowe Powierzchnia % grup drzew w poszczególnych typach siedliskowych BŚW 50 80% Św i inne 20% BMŚ SO 50%, Św 30% Db i inne 20% BMb Św 50%, SO 30% Tp i inne 20% Bw SO 60%, Św 30% Bn i inne 20% BMw Św 50%, SO 40% Db i inne 10% LŚw Św 30%, SO 30% Db 30% Md inne 10% LMb Św 50%, SO 20% Bn 20% d inne samos 10% Lw Db 60%, Js 30% św inne 10% d Db 90%, Jsśw i inne 10% dj Js 60% d 30% św i inne 10% Tabela 9 Suma zrębów, odnowień i zalesień w latach w Nadleśnictwie Bielsk Podlaski Wyszczególnienie Wielkość w ha Nakłady w tys. zł Zręby 6,07 Zalesienia - Zręby 6,07 16,3 Rębne złoŝe - - Halizny 0,85 2,2 Luki - - SUMA 6,92 18,5 Źródło: Informacje uzyskane w Nadleśnictwie Bielsk Podlaski Odnowienia Lasy gminy Wyszki stanowią 120 hektarów w Nadleśnictwie Rudka. Najwięcej drzewostanu stanowią drzewa letnie oraz letnie. Typy siedliskowe lasów w gminie Wyszki: Lśw Lw Lśw Mśw Lw Lś Db 50% Gb 50% Bn 40% Ol 40% Os 10% WZ 10% SO 90% Bn 10% SO 60% Db 30% Os 10% Db 100% Db 30% św 20% Js 20% d 10% Bn 10% Gb 10% Ogólnie lasy Nadleśnictwa Rudka charakteryzują się duŝym udziałem drzewostanu z przewagą dębu. W ostatnich dwóch latach, czyli nie miało miejsca ani zręby ani teŝ odnowienia i zalesienia.

20 Fauna Fauna gminy jest słabo rozpoznana. Występują tu gatunki charakterystyczne dla regionu Polski północno-wschodniej. Spośród większych ssaków spotyka się tu sarnę, jelenia, łosia, lisa, oraz zająca szaraka. Z drobnych ssaków spotkać moŝna ryjówki, nietoperze, jeŝa, kunę i wiewiórkę. Z licznych gatunków ptaków występują m.in.: kruk, orzechówka, dzięcioł czarny, jerzyk, bocian biały, myszołów, krogulec i jastrząb. 2.6 Obszary i obiekty prawnie chronione Na terenie Gminy Wyszki powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosiła w 2003 r ha, w tym obszary chronionego krajobrazu 1050 ha i 4 pomniki przyrody. Do obszarów prawnie chronionych na obszarze gminy Wyszki naleŝą: Obszar chronionego krajobrazu Dolina Górnej Narwi są to tereny charakteryzujące się mało zdegradowanym środowiskiem naturalnym o zachowanej równowadze ekologicznej i wysokich walorach krajobrazu naturalnego. Dolina Narwi stanowi istotny obszar łączący Puszczę Białowieską i Biebrzański Park Narodowy i stanowi element krajowego systemu przyrodniczego. Pomniki przyrody o Głaz narzutowy o obwodzie 7,5 m znajdujący się na terenie wsi Falki, o Dwa głazy narzutowe o obwodzie 11,0 i 11,6 m znajdujące się na terenie wsi Godzieby, o Jesion o obwodzie 251 cm, wysokości 26,0 m i wieku około 120 lat rosnący na terenie wsi Strabla, o Dąb szypułkowy o obwodzie pnia 580 cm i wysokości 25 m rosnący na terenie miejscowości Osówka. 2.7 ZagroŜenia środowiska Gmina Wyszki jest gminą słabo uprzemysłowioną, w związku z czym charakteryzuje się stosunkowo niewielkim zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, oraz niewielkimi zagroŝeniami dla środowiska przyrodniczego Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Do głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego zaliczane są ciepłownie miejskie, przemysłowe, oraz źródła rozproszone z sektora komunalno bytowego,

21 a takŝe sektor tzw. niskiej emisji ze źródeł małych i niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, obiekty rzemieślniczo usługowe oraz transport. Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń pochodzących głównie z procesów spalania naleŝą: dwutlenek siarki (SO 2 ), tlenek węgla (CO), tlenek azotu (NO 2 ), dwutlenek węgla i pyły. W zasięgu gminy nie ma zakładów emitujących zanieczyszczenia chemiczne. Suma emisji SO 2, CO 2, CO, NO 2 ze spalania surowców energetycznych (emisja kotłowni Spółdzielni Transportu Wiejskiego w Białymstoku składnica zaopatrzenia Transportu w Strabli ( zlikwidowana sprzedana obecny właściciel PRONAR NAREW ) + sumaryczna emisja do spalania surowców energetycznych) na podstawie danych uzyskanych w Urzędzie Marszałkowskim pochodzących z Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 10 Ilość substancji emitowanych do atmosfery w latach na terenie Gminy Wyszki Ładunek w Mg Lp. Rok Źródło emisji CO 2 SO 2 CO NO 2 Sadza 0, , , , STW Białystok skład 37,8000 zaopatrzenia 00 Sumaryczne spalanie a) węgiel kamienny 688,894 5, , , , b) drewno - 0, , ,227 pył: 0, c) olej opałowy d) koks SUMA 726,694 5, , , Sumaryczne spalanie paliw a) węgiel kamienny 546,44 4, ,2949 0, , b) drewno 0,0017 0,0475 0,125 pył: 0,034 c) olej opałowy d) koks 14,064 0, ,1465 0,00879 pył: 0,00879 SUMA 560,504 4, ,4889 0,10701 Źródło: Obliczenia na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Marszałkowskim w Białymstoku Hałas komunikacyjny Największe zagroŝenie hałasem stwarza hałas komunikacyjny szczególnie, jeŝeli wśród ogólnej liczby pojazdów duŝą część stanowią samochody cięŝarowe. Dotyczy to dróg krajowych, po których przewoŝone są towary od granicy do granicy państwa. Hałas powoduje równieŝ wzmoŝony przewóz towarowy i osobowy koleją. Ze względu na fakt, Ŝe w gminie Wyszki brak jest jakichkolwiek zakładów przemysłowych stanowiących zagroŝenie dla środowiska hałasem oraz brak jest dróg przelotowych do duŝych miast nie było konieczności badania poziomu hałasu na terenie gminy.

22 W terminie późniejszym jednak konieczne będzie wykonanie badań poziomu hałasu na przedmiotowym terenie, gdyŝ Prawo Ochrony Środowiska zobowiązuje Starostwo Powiatowe do opracowania mapy akustycznej do roku Promieniowanie elektromagnetyczne Na terenie gminy Wyszki urządzeniami wytwarzającymi elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące szkodliwe dla ludzi i środowiska są: stacje bazowe generatorów komórkowych: Wyszki Era, Polkomtel Stacewicze Centertel Strabla Polkomtel

23 3. SFERA SPOŁECZNA 3.1. Ludność Struktura demograficzna ludności i analiza rozwoju zaludnienia w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości stanowi podstawę budowy prognozy potrzeb społecznych, na których opierać się będzie polityka rozwoju gminy. Procesy demograficzne decydują o skali rozwoju gminy, jego dynamice oraz o skali potrzeb w sferze rynku pracy, mieszkań i całej grupy inwestycji demograficznych, jak szkoły, opieka społeczna itp. Tabela 11 Ludność Gminy Wyszki stan na r. Charakterystyka gminy Wyszki Ludność owierzchnia w km 2 Sołectwa Miejscowości Ogółem MęŜczyźni Kobiety Na 1 km 2 Kobiety na 100 męŝczyzn 206, Źródło: Opracowanie własne Urzędu Gminy w Wyszkach Obserwuje się zjawisko, Ŝe w gminie w wieku lat zamieszkuje więcej męŝczyzn niŝ kobiet. Jeśli zestawić dane w grupach wiekowych ludności w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku lat, męŝczyźni lat) to na 100 kobiet przypada 117 męŝczyzn lub odwrotnie na 100 męŝczyzn przypada 85 kobiet. MoŜe to świadczyć o niskiej atrakcyjności Ŝycia na wsi dla kobiet, brak miejsc pracy na wsi, niską rentowność działalności rolniczej. Według mieszkańców wsi jest bardzo duŝy procent gospodarstw prowadzonych przez osoby samotne (głównie męŝczyzn). Dane statystyczne nie pokazują tych problemów wsi i docelowo gmin wiejskich. Tabela 12 Ludność Gminy Wyszki według wieku w 2003 r. Ludność gminy Wyszki według wieku 19 lat rośli lat 15 lat 19 lat 60 lat 65 lat w. 60 lat w. 65 lat zem lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ludność w województwie Podlaskim w 2003 r. Tabela 13 Ludność Gminy Wyszki w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym (stan na r.) Ogółem Przedprodukcyjnym (do 19 lat) Produkcyjnym (20-60)K (20-65)M Poprodukcyjnym pow.60 K pow. 65 M Razem w tym męŝczyzn razem w tym męŝczyzn razem w tym męŝczyzn Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych

24 Tabela 14 Ruch naturalny ludności w Gminie Wyszki (stan na r.) W liczbach bezwzględnych Lata MałŜeństwa Urodzenia Ŝywe Zgony Przyrost naturalny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Ludność w woj. Podlaskim w 2003 r. Gmina w ciągu ostatnich lat posiada ujemny przyrost naturalny, który jest odbiciem ogólnej tendencji spadkowej po stronie urodzeń w Polsce. Generalnie obserwuje się odpływ ludzi młodych, głównie do miast. Wskaźnik ludności na terenie gminy wykazuje typowe tendencje obserwowane w Polsce związane z przemieszczaniem się w początkowym okresie lat 90-tych mieszkańców terenów wiejskich do miast. Tabela 15 Poziom bezrobocia w Gminie Wyszki w 2002 r. Bezrobotni ogółem 203 Kobiety 99 Absolwenci 104 Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy b.d. Z prawem do zasiłku b.d. W wieku lata b.d. Pozostający bez pracy powyŝej 12 miesięcy b.d. Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Tabela 16 Liczba bezrobotnych w Gminie Wyszki i powiecie bielskim na przestrzeni lat Obszar Gmina Wyszki Powiat bielski Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2002 r. Na terenie gminy obserwuje się duŝe bezrobocie. Nie zawsze statystyki pokazują problem, gdyŝ często ludzie posiadają malutkie gospodarstwa i według prawa nie są juŝ bezrobotnymi (posiadają gospodarstwa choć moŝliwy dochód do osiągnięcia jest poniŝej granicy ubóstwa). Zjawisko bezrobocia dotyczy obu płci, jednak zagroŝenie utratą pracy i trudności w jej podjęciu są znacznie większe w przypadku męŝczyzn. Ciągły brak ofert pracy wywołuje zniechęcenie wśród szukających pracy, spowodowane koniecznością systematycznej rejestracji w urzędzie pracy i dojazdów.

25 za granicą. Sytuację poprawiło wejście Polski do Unii Europejskiej i większa moŝliwość pracy Tabela 17 Struktura gospodarstw domowych w Gminie Wyszki Gospodarstwa domowe Ogółem 700 Z pracującymi Z uŝytkownikami gospodarstwa rolnego 870 Ludność w gospodarstwach domowych 1715 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Analiza zasobów mieszkaniowych Gminy Wyszki Jednym z podstawowych praw człowieka jest prawo do mieszkania. Niestety kryzysowy stan mieszkalnictwa w Polsce sprawia, Ŝe w ostatnim okresie wielu ludzi (szczególnie ludzi młodych) nie moŝe skorzystać z tego dobra. Na ten stan taki istotny wpływ mają następujące czynniki: a) istniejący ogromny deficyt mieszkaniowy, b) zupełne załamanie się w ostatnich latach budownictwa mieszkaniowego, c) zły stan techniczny istniejących zasobów mieszkaniowych i związane z tym ogromne potrzeby remontowo-modernizacyjne, d) polityka mieszkaniowa państwa, e) kryzys finansów publicznych państwa. Tabela 18 Ilość mieszkań i izb w Gminie Wyszki w 2003 r. Wyszczególnienie Zasoby mieszkaniowe ogółem Zasoby mieszkaniowe stanowiące własność gminy Mieszkania Izby Powierzchnia uŝytkowa (w m 2 ) mieszkań Przeciętna: Liczba izb w mieszkaniu 4 3 Liczba osób w 1 mieszkaniu ,4 Liczba osób na 1 izbę 0,77 0,7 Powierzchnia uŝytkowa 1 mieszkania 80,1 51,6 Powierzchnia uŝytkowa na 1 osobę 26,5 21,0 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Zasoby mieszkaniowe Gminy Wyszki moŝna podzielić na: - Mieszkaniowe zasoby Gminy Wyszki, - Pozostałe zasoby mieszkaniowe (prywatne, jednorodzinne).

26 Tabela 19 Mieszkania oddane do uŝytku w Gminie Wyszki w 2003 r. Wyszczególnienie Ogółem W tym w budynkach indywidualnych Mieszkania 1 1 Izby 6 6 Powierzchnia uŝytkowa mieszkań w m Powierzchnia uŝytkowa 1 mieszkania w m Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Podlaskiego 2003 r. Grupy wieku Płeć 3.2. Rynek pracy Gmina Wyszki jest gminą o typowo rolniczym charakterze. W związku z tym znaczna część mieszkańców gminy zatrudniona jest w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Tabela 20 Ludność w wieku 13 lat i więcej wg poziomu wykształcenia, grup wieku i płci. Poziom wykształcenia Ogółem WyŜsze policealne razem Średnie ogólnokszta łcące zawodowe Zasadnicze zawodowe Podst. ukończone Podst. nieukończ. i bez wykształcenia szkolnego Ogółem lat i mniej i więcej MęŜczyźni Kobiety Źródło: Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań, powszechny spis rolny 2002 r. U.S. w Białymstoku, Białystok 2003 r.

27 Rysunek 4 Pracujący w wieku 15 lat i więcej wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) wg pow. uŝytków rolnych Ogółem MęŜczyźni Kobiety ha 5 10 ha ha 15 ha i więcej Ogółem W tym pracujący w swoim gospodarstwie rolnym o powierzchni uŝytków rolnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań, powszechny spis rolny 2002 r. U.S. w Białymstoku, Białystok 2003 r. Największą grupę pracujących w gospodarstwie rolnym stanowią pracujący w gospodarstwach o areale powyŝej 15 ha (42% wszystkich pracujących w gospodarstwie rolnym).

28 Tabela 21 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej Aktywni zawodowo Ludność Wyszczególnienie ogółem razem pracujący bezrobotni Bierni zawodowo Osoby z nieustalonym statusem na rynku pracy Współczynnik aktywności zawodowej Wskaźnik zatrudnienia Stopa bezrobocia Ogółem ,7 47,6 9,7 z wykształceniem: WyŜszym ,8 80,0 5,6 Średnim ,0 69,4 13,2 zasadniczym zawodowym ,9 69,2 12,2 podstawowym nieukończonym ,4 34,1 6,3 i bez wykształcenia szkolnego w tym w wieku prod ,5 68,2 10,8 MęŜczyźni ,1 57,0 8,3 z wykształceniem: WyŜszym ,2 - Średnim ,1 72,8 11,3 zasadniczym zawodowym ,3 74,5 9,5 podstawowym nieukończonym ,3 46,1 6,5 i bez wykształcenia szkolnego w tym w wieku produkcyjnym ,6 73,2 9,2 Kobiety ,9 37,9 11,7 z wykształceniem: WyŜszym ,8 - Średnim ,4 66,8 14,7 zasadniczym zawodowym ,8 60,0 17,6 podstawowym nieukończonym ,6 22,3 5,8 i bez wykształcenia szkolnego w tym w wieku prod ,9 61,4 13,4 Źródło: Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań, powszechny spis rolny 2002 r. U.S. w Białymstoku, Białystok 2003 r.

29 3.3. Ochrona zdrowia W gminie znajdują się trzy wiejskie ośrodki zdrowia w Wyszkach, Topczewie i Strabli. Obecnie Gmina wynajmuje je Niepublicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej, który zatrudnia 3 lekarzy pierwszego kontaktu. Poza tym raz w tygodniu w Wyszkach przyjmuje ginekolog. W zakresie usług medycznych w Wyszkach moŝna wykonać podstawowe badania np. poziom cukru, cholesterolu oraz EKG. W Wyszkach znajduje się równieŝ jedna apteka zatrudniająca dwóch farmaceutów. Na terenie gminy Wyszki znajdują się następujące placówki słuŝby zdrowia: 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wyszki ul. Kościelna 2 2) Prywatny Gabinet Stomatologii w Strabli ul. Przekątna 8 3) Gabinet Stomatologiczny, Wyszki ul. Kościelna Oświata i wychowanie Na obszarze gminy Wyszki w roku szkolnym 2002/2003 funkcjonowało 6 szkół podstawowych i jedno gimnazjum. W szkołach podstawowych w gminie zatrudnionych było 51 nauczycieli. Tabela 22 Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieŝy w roku szkolnym 2002/2003 oraz 2003/2004 Wyszczególnienie Szkoły Pomieszczenia Nauczyciele Oddziały do nauczania pełnozatrudnieni Uczniowie Absolwenci Powiat bielski Gmina Wyszki Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika statystycznego województwa podlaskiego 2003 r. W gminie znajduje się równieŝ jedno gimnazjum, w którym jest 7 pomieszczeń do nauczania z 9 oddziałami. Uczy się w nim 213 uczniów Opieka społeczna Zadania gminy z zakresu opieki społecznej realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Ośrodek realizuje zadania własne i zadania zlecone. W ramach zadań zleconych ośrodek wypłaca zasiłki stałe, zasiłki wyrównawcze i okresowe, jak równieŝ renty socjalne, w ramach zadań zleconych wypłacane są równieŝ zasiłki z zakresu ochrony macierzyństwa, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, ośrodek świadczy pomoc na rzecz kombatantów. Zadania własne ośrodek realizuje poprzez wypłacanie zasiłków losowych, pochówków, pracę socjalną oraz zasiłki celowe w gotówce i w naturze. Tabela 23 Liczba rodzin objętych pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Lp. Rok Liczba rodzin Liczba osób w

30 rodzinach Źródło: Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wyszkach 3.6. Bezpieczeństwo Poziom bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie Gminy Wyszki moŝna ocenić jako dobry. W latach wszczęto 185 postępowań przygotowawczych o czyny przestępcze popełnione na terenie gminy, z czego 39 zostało umorzonych. Na terenie Gminy Wyszki popełnionych zostało 3,5% przestępstw z ogólnej liczby przestępstw popełnionych w powiecie bielskim. Ustalono sprawców 96 przestępstw, co dało 66%-owy wskaźnik wykrywalności. Struktura przestępstw w poszczególnych latach przedstawia się następująco: Rodzaj przestępstwa kradzieŝ kradzieŝ z włamaniem kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwym nielegalna uprawa maku bójki i pobicia nielegalny wyrób alkoholu wypadek drogowy czynna napaść na funkcjonariusz SOK nielegalne posiadanie broni, amunicji przerabianie nr identyfikacyjnych pojazdu znęcanie nad rodziną groźby karne zabójstwa uszkodzenie mienia naruszenie zakazu sądowego rozbój Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Bielsku Podlaskim W ciągu analizowanego okresu dominowały kradzieŝe i kradzieŝe z włamaniem dokonywane na terenie wiejskim. W latach realizowane były następujące programy prewencyjne: Bezpieczne wakacje, Sąsiedzka czujność, Mój dzielnicowy,

31 Bezpieczeństwo dziecka, Stop przemocy, Bezpieczny biznes, Linie energetyczne, Bezpieczeństwo dóbr kultury narodowej, Stop patologiom, Bezpieczna woda, Bezpiecznie do szkoły/domu, Nie bądźmy obojętni. Wszystkie wymienione wyŝej programy miały na celu przeciwdziałanie przestępczości i patologiom społecznym Kultura Ośrodki kultury Na obszarze gminy Wyszki funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury oraz świetlice we wsiach Bujnowo, Godzieby, Samółki DuŜe, Topczewo, Pulsze, Wyszki (łącznie z remizami straŝackimi) oraz indywidualne w Filipach, Mierzwinie, Niewinie Borowym i Strabli. Świetlice te wykorzystywane są przez mieszkańców gminy na zebrania wiejskie, narady, imprezy okolicznościowe. Biblioteki Na terenie gminy Wyszki w 2002 roku funkcjonowały dwie biblioteki. Gminna biblioteka istnieje przy Gimnazjum w Wyszkach oraz jedna filia przy Szkole Podstawowej w Strabli. Liczbę poszczególnych placówek bibliotecznych na terenie Gminy oraz liczbę czytelników i księgozbiór w woluminach przedstawia poniŝsze zestawienie tabelaryczne. Tabela 24 Placówki biblioteczne w Gminie Wyszki na przestrzeni Wyszczególnienie Biblioteki i filie Księgozbiór w woluminach (tys.) 31,8 20,3 18,8 18,3 18,3 Liczba czytelników WypoŜyczenia w woluminach (tys. szt.) 27,9 7,8 5,1 9,2 5,0 Źródło: Opracowanie na podstawie Rocznika statystycznego województwa podlaskiego 2003 r. W przeciągu ostatnich lat znacznie zmniejszyła się liczba placówek bibliotecznych w gminie z 19 w 1990 r do 2 w 2002 r. Zmniejszył się równieŝ księgozbiór, co było wynikiem inwentaryzacji i weryfikacji księgozbiorów.

32 Kościoły i miejsca kultu religijnego Obiekty sakralne na terenie gminy znajdują się w następujących miejscowościach: Topczewo (katolicki) z kaplicami we wsiach Mierzwin i Filipy, Wyszki (katolicki) z kaplicą we wsi Pulsze, Strabla (katolicki) z kaplicą w Samułkach, Malesze (prawosławny) Turystyka Rozwój turystyki Gmina Wyszki naleŝąca do Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi ma doskonałe warunki do rozwoju turystyki szczególnie weekendowej kwalifikowanej (np. turystyka konna, wędkarstwo) jak teŝ rozwoju agroturystyki sezonowej. Gmina leŝy w dolinie Górnej Narwi potocznie zwanej Polską Amazonką. Jest to jeden z najlepiej zachowanych obszarów bagiennych w Polsce. Rzeka Narew wraz z licznymi odnogami, naturalnymi kanałami, starorzeczami stanowi siedlisko licznych rzadko występujących gatunków flory i fauny wodnej. Obecnie na terenie gminy tereny wypoczynkowe znajdują się na obszarach wsi: Strabla, Samułki DuŜe, Samułki Małe, gdzie zlokalizowane są indywidualne domki wykorzystywane jako letniskowe. PołoŜenie gminy Wyszki na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi, a takŝe brak warunków do rozwoju intensywnego rolnictwa na terenach połoŝonych nad Narwią moŝe być bodźcem do rozwoju agroturystyki połączonej z ekstensywnym rolnictwem ekologicznym. Kolejnym waŝnym elementem przemawiającym za rozwojem turystyki na terenie gminy są liczne ciekawe zabytki i miejsca, które warto odwiedzić będą na terenie gminy. Są to: 1) Cerkiew prawosławna p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła drewniana z 1970 r. 2) Kościół p.w. św. Andrzeja w Wyszkach budowa neogotycka z początku XX w. 3) Kościół parafialny p.w. św. Stanisława w Topczewie zbudowany w latach ) Kościół Wniebowzięcia Pańskiego w Strabli wzniesiony w I połowie XVII w. przez Stolnika Wiskiego Adama Turowskiego zbudowany z kamienia i cegły spoiwem wiąŝącym jest glina. 5) Zabytki ruchome w kaplicy cmentarnej p.w. Przemienienia Pańskiego w Pulszach. Unikalny zbiór 16 zabytków malarstwa ludowego z połowy XIX w.

33 6) Zespół dworski we wsi Kamienny Dwór z I połowy XIX w; w jego skład wchodzą dwa zabytkowe dwory: drewniany tynkowany (I połowa XIX w.) murowany z 1933 r., drewniany lamus z końca XVIII w., najcenniejszy starodrzew złoŝony z lip i jesionów pochodzi z I połowy XIX w.

34 4. GOSPODARKA 4.1. Podmioty gospodarcze Na terenie gminy brak jest znaczących podmiotów gospodarczych. Największymi zakładami są tartak i przetwórstwo drewna: 1) Tartacznictwo Adam Zdrodowski Topczewo 43. 2) Zakład Drzewny Trzeczkowska Irena Nowe Bagińskie. Resztę działalności gospodarczej stanowi drobna działalność handlowa artykułami spoŝywczo przemysłowymi. W Gminie Wyszki w 2003 roku było zarejestrowanych 196 podmiotów gospodarki narodowej. Gmina znajdowała się na przedostatnim miejscu w powiecie bielskim pod względem liczby podmiotów gospodarki narodowej i stanowiło 4,4% wszystkich podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w powiecie bielskim w 2003 r. Tabela 25 Podmioty gospodarki narodowej wg. sektorów własności w 2003 r. Sektor własności Wyszczególnienie Ogółem publiczny prywatny Województwo Podlaskie Powiat bielski Gmina Wyszki Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r. Tabela 26 Podmioty gospodarki narodowej wg. form organizacyjno-prawnych W tym Spółki handlowe Wyszczególnienie Ogółem Przedsiębiorst wa państwowe razem Z o.o. Spółki cywilne Spółdzielnie Województwo Podlaskie Powiat bielski Gmina Wyszki Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r.

35 Tabela 27 Podmioty gospodarki narodowej wg. wybranych sekcji PKD W tym Ogółem Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomośc i i firm, nauka Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna Wyszczególnienie Woj. Podlaskie Powiat bielski Gmina Wyszki Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r. Tabela 28 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg. wybranych sekcji PKD W tym Ogółem Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości i firm, nauka Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna Wyszczególnienie Woj. Podlaskie Powiat bielski Gmina Wyszki Źródło: Podmioty gospodarki narodowej w Województwie Podlaskim w 2003 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004 r.

36 4.2. Rolnictwo Podstawowym działem gospodarki gminy Wyszki jest rolnictwo. Obecnie obszar uŝytków rolnych wynosi ha, co stanowi 66,58% powierzchni całkowitej gminy. W 50 sołectwach znajduje się ponad 1365 gospodarstw rolnych. Najliczniejszą grupę stanowią gospodarstwa małe od 1 do 5 ha 341 gospodarstw, od 5 do 10 ha 304 gospodarstwa, od 10 do 15 ha 225, powyŝej 15 ha 293 gospodarstwa. Tabela 29 Charakterystyka gospodarstw rolnych wg siedziby gospodarstwa Grupy obszarowe Powierzchnia w ha Liczba powierzchni uŝytków UŜytków Lasów i uŝytków gospodarstw Ogólna rolnych rolnych leśnych Ogółem do 1 ha ha ha ha powyŝej 15 ha w tym gospodarstwa indywidualne do 1 ha ha ha ha powyŝej 15 ha Źródło: Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny. Gmina Wyszki; Białystok 2002 r. Strukturę uŝytkowania gruntów w gminie Wyszki w roku 2002 przedstawia poniŝsze zestawienie tabelaryczne. Tabela 30. Struktura uŝytkowania gruntów w Gminie Wyszki w 2002 r. UŜytkowanie gruntów Wyszczególnienie Gmina ogółem Gospodarstwa indywidualne ha % ha % Powierzchnia ogólna ,45 UŜytki rolne, w tym: , ,34 grunty orne , ,19 Sady 24 0, ,12 Łąki , ,62 Pastwiska , ,41 Lasy i grunty leśne , ,66 Grunty pozostałe , ,45 Źródło: Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny. Gmina Wyszki; Białystok 2002 r. 36