Szkoła Policji w Katowicach

Transkrypt

1 Szkoła Policji w Katowicach Zagadnienia administracyjno-prawne posiadania broni palnej w Polsce Posiadanie broni palnej w ujęciu ewolucyjnym Opracowanie: nadkom. Piotr Podsiedlik Zakład Służby Kryminalnej SZKOŁA POLICJI Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach

2 Wszelkie prawa zastrzeżone Szkoła Policji w Katowicach 2010 Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy. Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach 2

3 Spis treści Wstęp Wyjaśnienie podstawowych pojęć i delimitacja broni Problematyka administracyjno-prawna dotycząca posiadania broni w ujęciu ewolucyjnym Okres międzywojenny Okres powojenny Lata Zakończenie Bibliografia

4 4

5 Wstęp Problematyka posiadania broni palnej wiąże się ściśle z tematyką obchodzenia się z bronią, zarówno pod względem technicznym, taktycznym, jak i prawnym. Wzbudzała ona zawsze i nadal wzbudza spore zainteresowanie i kontrowersje. Kluczowym zagadnieniem opracowania Posiadanie broni palnej w Polsce w ujęciu ewolucyjnym jest przedstawienie, jak ewoluowały przepisy prawne, na których opierało się prawo do posiadania broni palnej w Polsce przez osoby fizyczne w okresie od odzyskania niepodległości w roku 1918, praktycznie do chwili obecnej. W pierwszej części opracowania, poświęconej niejako zagadnieniom wprowadzającym, wyjaśnione zostaną podstawowe pojęcia, którymi operować będziemy podczas omawiania zagadnień związanych z prawem posiadania broni. W związku z tym, podane zostaną definicje pojęć, których zrozumienie jest niezbędne w opisywaniu zagadnień administracyjno-prawnych posiadania broni palnej. Zobrazowana zostanie również delimitacja broni dokonana według różnorodnych kryteriów, celem lepszego odzwierciedlenia miejsca, jakie zajmuje broń palna w ogólnym podziale broni. Będzie to klasyfikacja przeprowadzona przez ustawodawcę, jak również podział, z którym możemy zetknąć się w literaturze przedmiotu. W dalszej części opracowania przedstawiona zostanie geneza obowiązującej ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji oraz omówione zostaną zagadnienia związane z posiadaniem broni w ujęciu ewolucyjnym. Przedmiotowe opracowanie może być z powodzeniem wykorzystane jako materiał uzupełniający przez słuchaczy szkolenia podstawowego, podczas omawiania przepisów ustawy o broni i amunicji, a także przez słuchaczy szkolenia specjalistycznego dla policjantów realizujących czynności w postępowaniach administracyjnych. 5

6 6

7 1. Wyjaśnienie podstawowych pojęć i delimitacja broni Instytucja posiadania broni palnej jest tematem wyjątkowym ze względu na samą specyfikę tej broni, jak również niebezpieczeństwo wiążące się z następstwami jej nielegalnego posiadania i ewentualnego użycia. Stąd też posiadanie broni palnej wymaga szczegółowych i gruntownych uregulowań prawnych. Aby dokładnie omówić zagadnienia administracyjno-prawne posiadania broni palnej w Polsce, należy przedtem dokonać wyjaśnienia podstawowych pojęć, którymi będziemy się posługiwać. Istotne z oczywistych względów wydaje się zdefiniowanie pojęcia samej broni palnej, tego, czym ona jest, oraz miejsca, jakie zajmuje w ogólnym podziale broni. Niektóre z ważniejszych pojęć prezentowanych w niniejszym opracowaniu definiowane są przez ustawodawcę. W tym wypadku mamy do czynienia z definicjami legalnymi. Zatem, w aspekcie prawnym, za broń uważane jest to, co ustawodawca bronią nazywa. Jest to zgodne z łacińską maksymą mówiącą, że czego prawo nie rozróżnia, tego nie należy rozróżniać (Lege non distinguente nec nostrum est distinguere). Dlatego też właściwe wydaje się być rozpoczęcie definiowania podstawowych pojęć od ich treści zawartej w poszczególnych ustawach. Ilekroć w ustawie z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji 1 jest mowa o broni, należy przez to rozumieć: 1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową; 2) broń pneumatyczną; 3) miotacze gazu obezwładniającego; 4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu: a) broń białą w postaci: ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni, kastetów i nunczaków, 1 T.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z późn. zm. określana dalej w skrócie ustawą o broni i amunicji. 7

8 pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału, pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy, b) broń cięciwową w postaci kusz, c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej. Gotowe lub obrobione istotne części broni lub amunicji uważa się za broń lub amunicję. Istotnymi częściami broni palnej i pneumatycznej są (art. 5 ust. 2): szkielet broni, baskila, lufa, zamek, komora zamkowa oraz bęben nabojowy. Istotnymi częściami amunicji są (art. 5 ust. 3): pociski wypełnione materiałami wybuchowymi, chemicznymi środkami obezwładniającymi lub zapalającymi albo innymi substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu, spłonki inicjujące spalanie materiału miotającego i materiał miotający w postaci prochu strzelniczego. Wydaje się, że należy nieco uzupełnić przytoczone definicje amunicji. Otóż według Ilustrowanej encyklopedii współczesnej broni palnej: Amunicja to środki bojowe, służące do niszczenia i obezwładniania siły żywej, punktów ogniowych, sprzętu, burzenia lub niszczenia umocnień, przeszkód i różnych obiektów, zadymiania, oświetlania, skażania terenu (...) itp. 2. Przedstawione zostaną teraz definicje poszczególnych rodzajów broni. Jak już wcześniej wspominano, pierwszeństwo należy się definicjom ustawowym. Zgodnie z ustawą o broni i amunicji: ( ) bronią palną jest niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo z elementu zastępującego lufę, a przez to do rażenia celów na odległość. Wydawałoby się, że jest to dość szczegółowe określenie broni palnej, biorąc pod uwagę fakt, iż ustawodawca w ustawie o broni, amunicji i materiałach wybuchowych z 1961 r. nie definiuje pojęcia broni palnej, natomiast w rozporządzeniu Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 r. spotkamy tylko lakoniczną wzmiankę, 2 A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia współczesnej broni palnej, Warszawa 1997, s. 8. 8

9 że: Bronią w rozumieniu niniejszego prawa jest każde narzędzie, przeznaczone do zadawania bezpośrednio lub pośrednio urazów cielesnych 3. W literaturze przedmiotu spotkamy różne określenia broni palnej. Można zaryzykować twierdzenie, że tyle jest jej określeń, ilu jest badaczy zjawisk związanych z ową bronią. Każdy z nich wysuwa swoją definicję broni palnej. M. Kulicki uważa, że: Wśród autorów zabierających głos na temat definicji broni palnej i amunicji występują różnice zdań. Ponieważ wypowiadający się są na ogół znawcami przedmiotu, przyczyna rozbieżności dotyczy niewątpliwie słownictwa. Źródła trudności wiążą się także z rozwojem techniki, gdyż współczesne tendencje rozwojowe broni zmieniają granice przyjętych i ustabilizowanych wyobrażeń o tym, co zwykło się uważać za broń palną 4. Chociaż zdanie to wypowiedziane zostało przeszło dwadzieścia pięć lat temu, nie straciło nic ze swojej aktualności. Warto zatem jest przytoczyć kilka definicji, aby zobrazować, jak na przestrzeni minionych lat ewoluowało pojęcie broni palnej oraz czym różnicowały się poglądy na broń poszczególnych autorów. Jako pierwsza przytoczona zostanie definicja zaproponowana przez S. Adamczaka, która przez wiele lat uznawana była przez innych autorów za wystarczającą do wyznaczenia pojęcia broni palnej. Zgodnie z propozycją tego autora: Broń palna jest to przyrząd (urządzenie), w którym sprężone gazy, powstałe podczas spalania się materiału miotającego, wyrzucają pocisk (pociski) z lufy lub elementu ją zastępującego 5. Określenie to było krytykowane przez środowisko naukowe związane z kryminalistycznym ujęciem problematyki broni palnej. Spowodowało to, że S. Adamczak zmodyfikował wysuniętą przez siebie definicję. W nowym brzmieniu wyglądała ona następująco: Broń palna jest to przyrząd, w którym sprężone gazy, powstałe podczas spalania materiału miotającego, zdolne są do wyrzucania pocisku (pocisków) z lufy lub elementu ją zastępującego 6. 3 Art. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 r. Prawo o broni, amunicji i materiałach wybuchowych (Dz. U. Nr 94, poz. 807). 4 M. Kulicki, Nieostrożne obchodzenie się z bronią palną. Studium z zakresu kryminalistyki, Toruń 1982, s S. Adamczak, Pojęcie broni palnej, Problemy Kryminalistyki 1967, nr 66, s S. Adamczak, Retrospektywne spojrzenie na definicję broni palnej, Służba MO 1974, nr 4-5, s

10 Z jeszcze innym określeniem broni palnej spotkamy się w Encyklopedii techniki wojskowej. Według autorów tej definicji: Broń palna to broń miotająca pociski siłą gazów prochowych, powstających podczas spalania się prochu 7. Z kolei A. Ciepliński i R. Woźniak w Ilustrowanej encyklopedii współczesnej broni palnej definiują broń palną, jako broń miotającą, zawierającą układ miotający, w którym do napędu pocisków jest wykorzystywana energia kinetyczna gazów, powstających podczas spalania ładunku miotającego (napędowego) 8. Na uwagę zasługuje również określenie broni palnej zaproponowane przez T. Hanauska, który wielokrotnie zabierał głos w ogólnopolskiej dyskusji na temat zrównania broni palnej ostrej z bronią palną gazową. Według niego: Broń palna, to urządzenie (przyrząd), które w swym zgodnym z przeznaczeniem użyciu, może być niebezpieczne dla życia lub zdrowia człowieka i jest zdatne do wielokrotnego rażenia pociskami na znaczną odległość oraz posiada zdolność do rażenia pociskami lub substancjami niestałymi, a także oddziaływaniem termicznym, względnie optycznym, dzięki wykorzystaniu fal elektromagnetycznych (broń laserowa) 9. Jest to chyba najpełniejsze ujęcie istoty broni palnej z napotkanych w literaturze przedmiotu, jednak powszechnie obowiązującą jest cytowana definicja ustawodawcy. Przytoczone na wstępie niektóre z określeń broni palnej obrazują, jak różnie jest ona postrzegana przez osoby zajmujące się problematyką broni i jak ewoluowało jej definiowanie na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Może ta odrębność wynika z nauki, dla której jest tworzona definicja. M. Kulicki twierdzi, że skrystalizowały się odrębne kierunki definiowania broni palnej. Pierwszy kierunek wychodzi z kryterium przeznaczenia, drugi kładzie główny nacisk na energię miotającą, a trzeci na elementy konstrukcyjne 10. Przyczyną takiej rozbieżności jest również niewątpliwie rozwój techniczny (konstrukcyjny) samej broni palnej. W określeniach tych jest sporo podobieństw. W ustawie o broni i amunicji zetkniemy się również z innymi pojęciami, których ustawodawca wprost nie definiuje, a znaczenie których należy wyjaśnić celem 7 J. Modrzewski, Encyklopedia techniki wojskowej. Warszawa 1987, s A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia, s T. Hanausek, Problemy z bronią palną, Gazeta Policyjna nr 47 z M. Kulicki, Nieostrożne obchodzenie się z bronią, s

11 lepszego zrozumienia omawianych zagadnień związanych z instytucją posiadania broni palnej i przeprowadzaną w dalszej części pracy delimitacją tej broni. Przykładowym jest pojęcie broni gazowej czy też broni palnej gazowej z którym zetkniemy się w ustawie o broni i amunicji, jak również w literaturze przedmiotu. Ustawodawca nie definiuje pojęcia broni gazowej, określa tylko, że wchodzi ona w skład grupy broni palnej. Według Normy Polskiej: Broń gazowa, to urządzenie wykonane w formie rewolweru, pistoletu lub w innym kształcie, służące do wyrzucania chemicznych środków obezwładniających na odległość za pomocą ładunku miotającego 11. Napotkamy również inne określenia tej broni. W powoływanej już, Ilustrowanej encyklopedii współczesnej broni palnej zetkniemy się z następującym jej określeniem: Broń gazowa broń miotająca przeznaczona do rażenia przeciwnika strumieniem rozpylonych substancji toksycznych (nabój gazowy), wywołujących nie dające się opanować krótkotrwałe reakcje obronne organizmu (w postaci silnego łzawienia, spazmatycznego zaciskania powiek, niepowstrzymanego kaszlu, kichania, nudności, ostrych bólów, zaburzenia równowagi i koordynacji wzrokowo-ruchowej, osłabienia itp.) uniemożliwiające podjęcie skutecznej akcji odwetowej 12. Autorzy wprowadzają również pojęcie: Broń gazowa palna czyli, broń gazowa lufowa przystosowana do odpalania wyłącznie nabojów gazowych 13. W praktyce spotkamy również nieautoryzowane definicje broni gazowej. Według jednej z nich: Broń gazowa, to ręczna broń palna na ogół podobna do rewolweru albo pistoletu, przeznaczona do krótkotrwałego obezwładniania siły żywej (do kilku metrów) aerozolem rozpylonych substancji chemicznych (łzawiących, drażniących lub paraliżujących) 14. Obecnie broń gazowa uznawana jest za broń palną, tak więc wszystkie jej definicje przedstawiane są przy uwzględnieniu mechanizmu działania tej broni i skutków jakie wywołuje jej użycie. 11 Norma Polska (PN 90/K z dnia r). 12 A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia, s Tamże, s T. Pogórski i G. Rusek, Tajemnice działania. Broń gazowa. Ręczne miotacze gazowe, Wrocław 1998, s

12 Ustawodawca definiuje również pojęcie broni palnej sygnałowej. Jest to urządzenie wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia z lufy o kalibrze nie mniejszym niż 25 mm substancji w postaci ładunku pirotechnicznego celem wywołania efektu wizualnego lub akustycznego. Ustawodawca wyróżnił jeszcze broń palną alarmową, będącą urządzeniem wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, wywołuje efekt akustyczny, a wystrzelona z lufy lub elementu ją zastępującego substancja razi cel na odległość nie większą niż 1 metr. Zarówno broń palna sygnałowa, broń palna alarmowa oraz broń gazowa, uznawane są za broń palną. Kolejnym pojęciem definiowanym przez ustawodawcę w ustawie o broni i amunicji jest broń pneumatyczna. Jest ona identyfikowana z niebezpiecznym dla życia lub zdrowia urządzeniem, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z lufy lub elementu ją zastępującego i przez to zdolne do rażenia celów na odległość, a energia kinetyczna pocisku opuszczającego lufę lub element ją zastępujący przekracza 17 J. Wprawdzie posiadanie broni białej nie wchodzi w zakres tematu niniejszego opracowania, jednak warto w tym miejscu przytoczyć jej ustawową definicję, w myśl której broń biała, to broń przeznaczona do walki wręcz. Do broni białej zalicza się broń kłującą, drzewcową, obuchową i sieczną oraz różne przedmioty używane do walki wręcz, jak kastety, pałki itp. 15. Z pojęciem broni palnej nierozerwalnie związane jest pojęcie amunicji do tej broni. Kiedy w ustawie o broni i amunicji jest mowa o amunicji, należy przez to rozumieć amunicję do broni palnej. W rozumieniu przywołanej ustawy amunicją są naboje scalone i naboje ślepe przeznaczone do strzelania z broni palnej. W praktyce spotkamy jeszcze jedno legalne określenie amunicji. Otóż ustawodawca stwierdza, że amunicja to wyroby wypełnione materiałem wybuchowym, przeznaczone do miotania 15 A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia, s

13 przy użyciu broni palnej, służące do niszczenia lub obezwładniania celów, a także do celów ćwiczebnych 16. Przedstawiona definicja jest zdecydowanie pełniejsza. Uwzględniając fakt, iż poruszamy się w obrębie broni palnej, a więc broni strzeleckiej, należy wyjaśnić, iż amunicją strzelecką są naboje i pociski (granaty) wystrzeliwane z broni strzeleckiej 17. W zależności od przeznaczenia amunicję dzielimy na: 1) naboje rewolwerowe; 2) naboje pistoletowe; 3) naboje pośrednie; 4) naboje karabinowe; 5) naboje wielokalibrowe. Jeżeli omawiana jest delimitacja broni, to ustawodawca rozróżnił w ustawie o broni i amunicji cztery zasadnicze rodzaje broni: 1) palną (w skład której wchodzi broń bojowa, myśliwska, sportowa, gazowa, alarmowa i sygnałowa); 2) pneumatyczną (wiatrówki, broń do paintballa); 3) miotacze gazu obezwładniającego; 4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu i zdrowiu, czyli broń białą oraz cięciwową, a także przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej. W literaturze przedmiotu dotyczącej problematyki broni spotkamy się z różnorodnym jej podziałem. Podziały mogą być dokonywane według różnych kryteriów. Wspomnieć tu można chociażby o klasyfikacji ze względu na budowę, przeznaczenie, sposób działania, kaliber, sposób przeładowania, rodzaj wystrzeliwanego pocisku, rodzaj energii wykorzystywanej do miotania, donośność, przeznaczenie taktyczne itp. Według kryterium sposobu działania broń dzielimy na: 1) broń białą; 16 Art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67, poz. 679). 17 A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia, s

14 2) broń miotającą; 3) broń obronną. W skład szeroko pojmowanej kategorii broni wchodzi m. in. broń miotająca, mianem której obejmujemy broń przeznaczoną do miotania różnego rodzaju pocisków. W zależności od źródła energii wykorzystywanej do miotania, dzieli się ona na broń: 1) neurobalistyczną wykorzystującą sprężystość materiałów (np. łuki, kusze); 2) barobalistyczną wykorzystującą siłę odśrodkową (np. proce); 3) pneumatyczną wykorzystującą energię sprężonych gazów (np. wiatrówki, moździerze pneumatyczne); 4) pirobalistyczną (palną) wykorzystującą energię gazów powstałych ze spalania ładunku miotającego (zwykle prochu) 18. Broń palna (pirobalistyczna) z kolei dzieli się na: 1) broń lufową; 2) broń rakietową. Według kryterium przeznaczenia broń dzieli się na: 1) broń wojskową (bojową); 2) broń myśliwską; 3) broń sportową; 4) broń cywilną. Broń myśliwską dzielimy na: 1) broń śrutową; 2) broń kulową; 3) broń kombinowaną. Dla celów niniejszego opracowania najwłaściwszą i najtrafniejszą wydaje się być delimitacja broni ze względu na jej przeznaczenie. Podobny podział prezentuje ustawodawca w ustawie o broni i amunicji. Poniżej zdefiniowane zostaną poszczególne rodzaje broni mieszczące się w tej właśnie grupie, a więc: Broń bojowa (wojskowa) to broń wchodząca w skład etatowego wyposażenia pojedynczych żołnierzy, pododdziałów oraz większych związków taktycznych 18 Tamże, s

15 i operacyjnych regularnych sił zbrojnych, przeznaczona do obezwładniania siły żywej, niszczenia sprzętu, umocnień, przeszkód i różnych obiektów przeciwnika, dezorganizowania jego systemów dowodzenia i zaopatrywania oraz ogniowego wsparcia działań bojowych wojsk własnych 19. Broń myśliwska broń palna do polowania na zwierzynę i ptactwo łowne. Dzieli się na broń myśliwską śrutową, kulową i kombinowaną 20. Broń sportowa broń pochodna od broni bojowej, przeznaczona do wyposażenia pojedynczego zawodnika w następujących dyscyplinach sportowych: szermierka, rzut oszczepem, łucznictwo i strzelectwo. Kaliber broni sportowej nie przekracza 9 mm, wiatrówek 4,5 mm 21. Mniej skomplikowana definicja broni sportowej zamieszczona jest we wspomnianej już Ilustrowanej encyklopedii współczesnej broni palnej, według której: Broń sportowa to broń przeznaczona do rywalizacji sportowej, szkolenia i treningów Tamże, s J. Modrzewski, Encyklopedia techniki, s Tamże, s A. Ciepliński i R. Woźniak, Ilustrowana encyklopedia, s

16 starożytna wojskowa średniowieczna nowożytna dawna współczesna BROŃ Według przeznaczenia myśliwska sportowa cywilna Według sposobu działania Biała Miotająca Ochronna kłująca drzewcowa Według rodzaju energii wykorzystanej do miotania bezpośrednia pośrednia obuchowa neurobalistyczna barobalistyczna pirobalistyczna pneumatyczna sieczna Według donośności lufowa rakietowa odprzodkowa przeciwpancerna taktyczna odtylcowa gładkolufowa poligonalna przeciwlotnicza lotnicza operacyjno taktyczna bruzdowana Według przeznaczenia taktycznego morska strategiczna ogólnego strzelecka artyleryjska przeznaczenia Wykres 1.1. Ogólny podział broni Tamże, s

17 Broń cywilna broń przeznaczona do obrony osobistej oraz ochrony mienia (indywidualnego i społecznego). Najczęściej stosowaną bronią cywilną jest broń gazowa 24. Podział broni i miejsce broni palnej wśród innych kategorii broni obrazuje schemat przedstawiony w dalszej części rozdziału. Uwzględniając temat przedmiotowego opracowania kluczowym wydaje się także pojęcie samego posiadania. Według językoznawców posiadanie rozumiane jest następująco: Posiadać mieć coś jako swoją własność, być właścicielem czegoś, zwykle mającego dużą wartość materialną. Posiadacz ten, kto coś posiada, ma na własność jakąś rzecz 25. Posiadanie jest konstrukcją, która odgrywa doniosłą rolę na gruncie prawa cywilnego. Szczegółowe omawianie zagadnień posiadania wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Zgodnie z tytułem obejmuje ono jedynie zagadnienia administracyjno-prawne. Niezależnie od tego, kwestia posiadania budziła niejednokrotnie zainteresowanie w piśmiennictwie prawnym 26. Według cywilistów, posiadanie polega na faktycznym władaniu rzeczą we własnym imieniu, które odpowiada treści określonego prawa podmiotowego. Może to być także taki stan, że osoba nie mająca prawa podmiotowego będzie posiadaczem, np. złodziej, paser itp. 27. Kodeks cywilny w art. 336 określa mianem posiadacza rzeczy zarówno tego, kto nią faktycznie włada jak właściciel, jak i tego, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Kodeks cywilny wyróżnia w związku z tym dwa rodzaje posiadania: 1) posiadanie samoistne osoba włada rzeczą jak właściciel; 2) posiadanie zależne podmiot włada cudzą rzeczą jak użytkownik, najemca, dzierżawca. 24 J. Modrzewski, Encyklopedia techniki, s M. Szymczak, Słownik języka polskiego. Tom II L-P, Warszawa Zob. S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga, Warszawa P. Kubiński, Wybrane zagadnienia prawa cywilnego i gospodarczego, Olsztyn 1996, s

18 Przedmiotem posiadania w rozumieniu i ze skutkami określonymi w kodeksie cywilnym mogą być tylko rzeczy, a więc przedmioty materialne, które mogą być przedmiotem prawa i obiegu (obrotu). Toteż przedmioty wyłączone z obiegu (np. broń, amunicja, materiały rozszczepialne, miotacze gazu) mogą być wprawdzie przedmiotem władania, ale władanie to nie jest posiadaniem w rozumieniu kodeksu cywilnego 28. Prawo posiadania broni, jest prawem szczególnym, a jej nielegalne posiadanie jest zagrożone sankcją karną. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego: Posiadaniem w rozumieniu art. 286 KK (obecnie art. 263 KK przyp. autora) jest każde władanie bronią palną lub amunicją bez względu na to, czy sprawca ma zamiar zatrzymać wymienione przedmioty przez dłuższy, czy też krótszy okres 29. W innym wyroku Sądu Najwyższego możemy wyczytać, że: Posiadaniem broni palnej lub amunicji, w rozumieniu art. 286 KK jest każde władanie nimi, jeżeli tylko towarzyszy sprawcy taki zamiar, nawet bez chęci zatrzymania tych rzeczy na własność 30. Zagadnienia posiadania broni w krajach członkowskich Unii Europejskiej reguluje dyrektywa Unii Europejskiej z dnia 18 czerwca 1991 r. dotycząca kontroli nabywania i posiadania broni ustanawiająca Europejską kartę broni palnej 31, zwana dalej dyrektywą unijną z 1991 r., a także zalecenia Komisji Europejskiej z dnia 25 lutego 1993 r. 32, które zostały uzupełnione zaleceniem z dnia 12 stycznia 1996 r. dotyczącym Europejskiej karty broni palnej 33. Wymieniona dyrektywa z 1991 r. wprowadza podział broni palnej na cztery kategorie: 1. Kategoria A broń palna niedozwolona. W skład tej kategorii wchodzą: pociski bojowe wybuchające i miny, broń automatyczna, broń udająca inne przedmioty, amunicja z pociskami penetrującymi, wybuchającymi i zapalającymi oraz pociski do takiej amunicji, amunicja do pistoletów i rewolwerów z pociskami rozrywającymi i pociski do takiej amunicji, 28 S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, s Wyrok SN z dnia r., Rw 562/75, OSKNW 1971/11/ Wyrok SN z dnia r., WR 107/93, OSNKW 1993/11-12/ /477/EEC /129/EEC, 93/216/EEC. 33 Zob. szerzej E. Toczek, Kontrola nabywania i przechowywania broni palnej w Unii Europejskiej Europejska karta broni palnej, Biuro Studiów i Ekspertyz 1997, informacja

19 z wyjątkiem broni do polowania i do strzelania na strzelnicach dla osób, które mają pozwolenie na korzystanie z niej. 2. Kategoria B broń palna wymagająca zezwolenia. W skład tej kategorii wchodzi: krótka broń palna półautomatyczna oraz repetująca, krótka broń palna jednostrzałowa z centralnie ustawioną iglicą (centre-fire percussion), krótka broń palna jednostrzałowa z iglicą ustawioną z boku (rimifire percussion), której długość całkowita nie przekracza 28 cm, długa broń palna jednostrzałowa, której magazynek i komora mogą razem pomieścić ponad trzy naboje, długa broń palna półautomatyczna, której magazynek i komora nie mogą razem pomieścić ponad trzy naboje jeśli mechanizm ładujący jest wyjmowalny lub jeśli nie jest pewne czy broń tę można przerobić, za pomocą zwykłych narzędzi, w broń, której magazynek i komora mogą pomieścić więcej niż trzy naboje, repetująca i półautomatyczna długa broń palna z lufą o gładkim przewodzie, której długość nie przekracza 60 cm, półautomatyczna broń palna dla użytku cywilnego, która jest podobna do broni z mechanizmami automatycznymi. 3. Kategoria C broń palna wymagająca zadeklarowania. W skład tej kategorii wchodzi: repetująca długa broń palna inna niż wymieniona w kategorii B, długa broń palna z jednostrzałową lufą gwintowaną, półautomatyczna długa broń palna inna niż wymieniona w kategorii B, jednostrzałowa krótka broń palna z iglicą ustawioną z boku (rimfire percussion), której długość całkowita nie przekracza 28 cm. 4. Kategoria D inna broń palna, w skład której wchodzi jednostrzałowa broń palna gładkolufowa. W skład wymienionych wyżej kategorii nie wchodzi broń niezdolna do użytku, broń alarmowa, sygnalizacyjna, do wzywania pomocy, do uboju bydła lub harpun używany przy łowieniu ryb, broń antyczna lub kopie takiej broni, które nie mieszczą się w żadnej z wymienionych kategorii. Usystematyzowanie podziału broni i amunicji w polskim systemie prawnym, które po wstąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej musi być analogiczne do prawa wspólnotowego określonego w dyrektywie Rady Europy, zrodziło konieczność 19

20 kategoryzacji broni palnej według norm określonych w przedmiotowej dyrektywie. Dokonanie takiego podziału ma z kolei bezpośredni wpływ na możliwość zakwalifikowania danej broni występującej w polskiej systematyce do odpowiadającej jej kategorii dyrektywy oraz zapisanie takiej kategorii w Europejskiej Karcie Broni Palnej dokumencie uprawniającym do przewozu broni palnej i amunicji pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej przez obywateli tych państw. Ustawodawca polski, w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 lutego 2005 r. w sprawie rodzajów broni palnej odpowiadających kategoriom broni palnej określonych w dyrektywie w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni 34, dokonał podziału broni palnej na następujące kategorie: 1. Kategoria A kategoria broni palnej określona w dyrektywie, do której należąca broń palna i amunicja jest niedopuszczona do nabywania i posiadania przez osoby fizyczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Kategoria B - kategoria broni palnej określona w dyrektywie, do której należąca broń palna wymaga posiadania pozwolenia wydanego przez właściwe władze polskie w celu nabywania i posiadania przez osoby fizyczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Kategoria C - kategoria broni palnej określona w dyrektywie, do której należąca broń palna wymaga zarejestrowania. 4. Kategoria D - kategoria broni palnej określona w dyrektywie, do której należąca broń palna nie wymaga posiadania pozwolenia albo zarejestrowania. Ustawodawca w cytowanym akcie prawnym wprowadza dodatkowy podział broni palnej z uwagi na jej wielkość, jak również sam mechanizm oddawania strzału. Według tego podziału wyróżniamy następujące kategorie broni palnej: 1. Broń palna krótka broń palna z lufą, której długość nie przekracza 30 cm lub której całkowita długość nie przekracza 60 cm, w tym pistolety i rewolwery centralnego zapłonu o kalibrach od 6,35 mm do 11,43 mm (0.45 ), pistolety sygnałowe o kalibrze 26 mm oraz pistolety i rewolwery bocznego zapłonu 34 Dz. U. Nr 32, poz

21 o kalibrze 5,6 mm (0.22 ) przeznaczone do strzelania amunicją long rifle lub short ; 2. Broń palna długa każda broń palna inna niż broń palna krótka; 3. Broń palna automatyczna broń palna, która przeładowuje się samoczynnie po każdym oddanym strzale i jest przystosowana do odstrzelenia za jednym uruchomieniem spustu więcej niż jednego naboju, w tym pistolety maszynowe o kalibrach od 6,35 mm do 9,65 mm (0.38 ) oraz karabinki o kalibrach od 5,45 mm do 7,62 mm; 4. Broń palna półautomatyczna broń palna, która przeładowuje się samoczynnie po każdym oddanym strzale i jest przystosowana do odstrzelenia za jednym uruchomieniem spustu tylko jednego naboju, w tym pistolety centralnego zapłonu o kalibrach od 6,35 mm do 11,43 mm (0.45 ), pistolety bocznego zapłonu o kalibrze 5,6 mm (0.22 ) przeznaczone do strzelania amunicją long rifle lub short, strzelby o kalibrze wagomiarowym nie większym niż 12 z komorą nabojową o długości do 76 mm oraz karabinki o kalibrach od 5,45 mm do 7,62 mm; 5. Broń palna powtarzalna broń palna, która po wystrzeleniu naboju może zostać ponownie naładowana ręcznie z magazynka lub bębna nabojowego, w tym rewolwery centralnego zapłonu o kalibrach od 6,35 mm do 11,43 mm (0.45 ), rewolwery bocznego zapłonu o kalibrze 5,6 mm (0.22 ) przeznaczone do strzelania amunicją long rifle lub short, strzelby o kalibrze wagomiarowym większym niż 12 z komorą nabojową o długości do 76 mm, karabiny centralnego zapłonu o kalibrze nieprzekraczającym 11,43 mm (0.45 ) oraz karabinki bocznego zapłonu o kalibrze 5,6 mm (0.22 ); 6. Broń palna jednostrzałowa broń palna, którą ładuje się przed każdorazowym strzałem poprzez ręczny załadunek naboju do komory lub wgłębienia na ładunek w części zamkowej lufy, w tym pistolety sygnałowe o kalibrze 26 mm, pistolety bocznego zapłonu o kalibrze 5,6 mm (0.22 ), karabiny bocznego zapłonu o kalibrze 5,6 mm (0.22 ) przeznaczone do strzelania amunicją long rifle, strzelby gładkolufowe o kalibrze wagomiarowym nie większym niż 12 z komorą nabojową o długości do 76 mm, karabiny centralnego zapłonu 21

22 o kalibrze nieprzekraczającym 11,43 mm (0.45 ) oraz w pełni funkcjonalne kopie zabytkowej broni palnej ładowanej odprzodowo na nabój niescalony w postaci pistoletów, rewolwerów i karabinów o kalibrze do Prawodawca, w tym samym akcie prawnym, dokonuje również podziału amunicji do broni palnej, wprowadzając jej następujące kategorie: 1. Amunicja z pociskami penetrującymi amunicja do użytku wojskowego z pociskami osłoniętymi i posiadającymi rdzeń penetrujący. 2. Amunicja z pociskami wybuchającymi amunicja do użytku wojskowego z pociskami zawierającymi ładunek eksplodujący przy uderzeniu. 3. Amunicja z pociskami zapalającymi amunicja do użytku wojskowego z pociskami zawierającymi mieszaninę chemiczną, która ulega zapaleniu przy kontakcie z powietrzem lub przy uderzeniu. Kategoriom broni palnej, określonym w dyrektywie unijnej w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, odpowiadają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej następujące rodzaje broni palnej: 1. Kategoria A: 1) broń palna automatyczna i broń palna półautomatyczna podobna do broni palnej automatycznej; 2) broń palna: a) wytworzona lub przerobiona w sposób pozwalający na zatajenie jej przeznaczenia lub ułatwiający jej skryte używanie, a także broń palna imitująca innego rodzaju przedmioty, b) wyposażona w tłumik huku lub przystosowania do strzelania z użyciem tłumika huku, c) wyposażona w laserowe lub noktowizyjne urządzenia służące do zwiększenia dokładności celowania, d) której nie można wykryć przy pomocy urządzeń przeznaczonych do kontroli osób i bagażu; 3) amunicja: 22

23 a) z pociskami penetrującymi, wybuchającymi i zapalającymi albo innymi substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu, albo pociskami do tej amunicji, b) z pociskami pełnopłaszczowymi zawierającymi rdzeń wykonany z materiału twardszego niż stop ołowiu, c) z pociskami podkalibrowymi, z płaszczem lub elementem wiodącym wykonanym z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem amunicji przeznaczonej do strzelania z broni gładkolufowej, d) pistoletowa i rewolwerowa z pociskami półpłaszczowymi i rdzeniem konstrukcyjnie przystosowanym do rozrywania się po osiągnięciu przeszkody, e) wytworzona niefabrycznie, w tym także taka, do której wytworzenia są wykorzystywane fabrycznie nowe elementy amunicji, z wyłączeniem amunicji wytwarzanej na własny użytek przez osoby posiadające broń myśliwską lub sportową. 2. Kategoria B: 1) broń palna krótka półautomatyczna; 2) broń palna krótka powtarzalna; 3) broń palna krótka jednostrzałowa centralnego zapłonu; 4) broń palna krótka jednostrzałowa bocznego zapłonu; 5) broń palna długa powtarzalna; 6) broń palna długa jednostrzałowa o lufie gwintowanej; 7) broń palna długa jednostrzałowa gładkolufowa; 8) broń palna długa półautomatyczna, z wyjątkiem broni palnej półautomatycznej podobnej do broni palnej automatycznej. 3. Kategorii C i D nie odpowiadają w Rzeczypospolitej Polskiej żadne rodzaje broni palnej. Przyjęty w omawianym rozporządzeniu podział na kategorie ma charakter organizacyjno-techniczny i nie wynikają z niego żadne konsekwencje odnośnie trybu, w jakim obywatel polski nabywa i posiada daną broń palną na terytorium Polski, 23

24 albowiem te kwestie regulują odrębne przepisy, to znaczy ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji oraz akty wykonawcze wydane na jej podstawie. 2. Problematyka administracyjno-prawna dotycząca posiadania broni w ujęciu ewolucyjnym Opisując aktualny stan prawny którejkolwiek dziedziny życia, należy mieć świadomość tego, że nie został on stworzony ad hoc przez ustawodawcę, ale jest on pewnego rodzaju kontynuacją tego, co stworzone zostało przed laty i na przestrzeni lat ewoluowało aż do obecnego kształtu. Współczesny akt prawny wyrósł bowiem na gruncie aktów prawnych uchwalonych w minionych latach, czasami bardzo odległych i jest on właśnie wynikiem ewoluowania tego aktu prawnego na przestrzeni lat. Czasami akty te są bardzo zbliżone w treści, różnią je tylko warunki, w jakich przyszło im funkcjonować. Dla lepszego zobrazowania poruszanych zagadnień związanych z problematyką administracyjno-prawną dotyczącą instytucji posiadania broni palnej w ujęciu ewolucyjnym, omawiana tematyka będzie niejako naturalnie podzielona na trzy okresy historyczne, tj. na dwudziestolecie międzywojenne, okres bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej oraz na lata , a więc okres obowiązywania poprzedniej ustawy o broni i amunicji Okres międzywojenny W dniu 11 listopada 1918 r. Polska, po 123 latach niewoli, odzyskuje niepodległość. Początki państwowości polskiej na odzyskanych terenach wiązały się z koniecznością wprowadzenia jednolitego polskiego prawa na tych ziemiach. Prawo to musiało również regulować instytucję posiadania broni palnej. Do tego czasu obowiązywało ustawodawstwo państw zaborczych, wymienić tu można m.in.: 24

25 1) patent cesarski z dnia 24 października 1852 r. o wyrobie, posiadaniu i noszeniu broni, tudzież handlu bronią i jej przewozie 35 ; 2) patent cesarski o prochu strzelniczym z dnia 31 marca 1853 r. 36. Akty te przestały obowiązywać z chwilą wejścia w życie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1932 r. Prawo o broni, amunicji i materiałach wybuchowych 37, a więc 1 stycznia 1933 r. Wspomniane rozporządzenie z 1932 r. poprzedziły jeszcze inne akty prawne, o których mowa będzie w dalszej części tego rozdziału. W chwili odzyskania niepodległości sytuacja Polski była wyjątkowo skomplikowana. Dopiero zakończyła się I wojna światowa, w Wielkopolsce i na Śląsku powstania, na wschodzie kraju wojna ze Związkiem Radzieckim, czynnie działające organizacje paramilitarne, a co za tym idzie sporo broni znajdowało się poza wszelką kontrolą. Spowodowało to wydanie 25 stycznia 1919 r. dekretu Naczelnika Państwa o nabywaniu i posiadaniu broni 38. Na podstawie tego dekretu prawo nabywania, przechowywania i używania wszelkiego rodzaju broni palnej, karabinów maszynowych, armat, wszelkiego rodzaju amunicji, nabojów, pocisków, używanych do tego rodzaju broni, bomb i granatów ręcznych przysługiwało władzom wojskowym, milicji ludowej, policji komunalnej oraz tym organizacjom i osobom cywilnym, które posiadają pozwolenie odpowiedniej władzy państwowej. Minister Spraw Wewnętrznych lub organy przez niego upoważnione w porozumieniu z dowódcą właściwego okręgu generalnego wojskowego, mógł osobom cywilnym zezwalać w wypadkach, zasługujących na szczególne uwzględnienie, dla celów technicznych i handlowych, na nabywanie, przechowywanie, użytkowanie i sprzedaż broni oraz materiałów wybuchowych. Pozwolenia na posiadanie broni myśliwskiej lub palnej krótkiej dla ochrony osobistej wydawane były przez Ministra Spraw Wewnętrznych lub organy przez niego upoważnione. Organami upoważnionymi przez Ministra Spraw Wewnętrznych do wydawania pozwoleń na posiadanie broni myśliwskiej lub palnej krótkiej dla ochrony 35 Dz. U. P. austr. Nr Dz. U. P. austr. Nr Dz. U. R.P. Nr 94, poz Dz. P.P.P. Nr 9, poz

26 osobistej była policja komunalna, a zgodę na wydanie pozwolenia udzielał komisarz ludowy. W myśl pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 stycznia 1919 r. w przedmiocie posiadania broni palnej i materiałów wybuchowych 39, osoby cywilne lub organizacje społeczne, bez właściwego pozwolenia posiadające wszelkiego rodzaju broń palną, obowiązane były niezwłocznie, a najpóźniej do 9 lutego 1919 r., złożyć broń taką w powiatowym zarządzie policji komunalnej. Dekret powyższy wprowadzał również sankcje karne. Otóż: 1) za posiadanie broni wojskowej lub materiałów i przedmiotów służących do użytku wojskowego groziła kara zamknięcia w więzieniu do 1 roku lub grzywny do 5000 marek; 2) za posiadanie broni myśliwskiej lub krótkiej palnej groziła kara aresztu do 3 miesięcy lub grzywny do 3000 marek. W obu przypadkach broń i materiały wojskowe ulegały konfiskacie. Powyższe regulacje zostały zmienione wydanym 21 maja 1920 r. rozporządzeniem wykonawczym do dekretu o nabywaniu i posiadaniu broni i amunicji z dnia 25 stycznia 1919 r. 40 W myśl tego rozporządzenia, pozwolenie na posiadanie broni palnej myśliwskiej lub broni palnej krótkiej wydawały władze administracyjne I instancji. Pozwolenia na broń palną krótką dla ochrony osobistej mogły być wydawane jedynie w wypadkach koniecznej potrzeby. Pozwolenia na broń myśliwską wydawane były jednocześnie z pozwoleniem polowania (kartą łowiecką). Były to pierwsze polskie akty prawne regulujące instytucję posiadania broni palnej w odrodzonej Polsce. Akty te obowiązywały do 1 stycznia 1933 r., kiedy to, jak już wspomniano, weszło w życie rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 r. Prawo o broni, amunicji i materiałach wybuchowych. Rozporządzenie to zastąpiło wszelkie obowiązujące do tej pory akty prawne regulujące posiadanie broni palnej w Polsce. W rozumieniu wskazanego powyżej rozporządzenia, bronią było każde narzędzie, przeznaczone do zadawania bezpośrednio lub pośrednio urazów cielesnych. Amunicją zaś, gotowe naboje i pociski 39 Dz. P. P. P. Nr 12, poz Dz. U. Nr 43, poz

27 do broni palnej oraz pociski wybuchowe wszelkiego rodzaju. Gotowe lub obrobione istotne części broni lub amunicji uważane były za broń (art. 1). Za broń typu wojskowego, zgodnie z brzmieniem art. 2 wymienionego wyżej rozporządzenia, uważano broń używaną lub nadającą się do używania przez wojsko do celów służbowych. Przepisy wymienionego aktu prawnego nie dotyczyły broni białej. Broń można było nabywać, posiadać lub nosić w celach osobistych tylko na podstawie pozwolenia władzy, którą były powiatowe władze administracji ogólnej (starosta przyp. autora). Władze te wydawały pozwolenia według swobodnego uznania osobom niewzbudzającym żadnych obaw, że użyją broni w celach sprzecznych z interesem państwa albo bezpieczeństwem, spokojem lub porządkiem publicznym. Pozwolenie na posiadanie lub na posiadanie i noszenie broni typu wojskowego wydawane mogło być za uprzednią zgodą właściwej władzy wojskowej. Żołnierzom w służbie czynnej, w stanie nieczynnym i w stanie spoczynku oraz oficerom kontraktowym i oficerom czasu wojny pozwolenia na krótką broń palną i broń myśliwską wydawały właściwe władze wojskowe. Art. 20 powoływanego rozporządzenia wprowadzał przesłanki negatywne, których wystąpienie implikowało odmowę wydania pozwolenia na broń. Pozwolenia na broń nie wydawano zatem: 1) osobom nieletnim do lat 17; 2) chorym umysłowo; 3) osobom znanym jako nałogowi pijacy lub narkomani; 4) włóczęgom; 5) osobom dwukrotnie ukaranym za przekroczenie tego samego przepisu niniejszego prawa co do nabywania, posiadania i noszenia broni, o ile od ostatniego ukarania nie upłynęły 3 lata. Na prośbę rodziców lub opiekunów pozwolenie mogło być wydane nieletnim powyżej lat 14, jednakże tylko na broń do celów sportowych lub łowieckich. Pozwolenia na posiadanie broni nie wymagano (art. 20) od osób: 27

28 1) wchodzących w skład siły zbrojnej państwa, o ile chodziło o broń należącą do ich przepisowego uzbrojenia; 2) które z tytułu swej służby publicznej lub swego charakteru służbowego i zgodnie z właściwymi przepisami prawnymi uprawnione są do posiadania albo posiadania i noszenia określonego rodzaju broni, o ile o taką broń chodziło; 3) używających broni palnej w celach sportowych i wyćwiczenia w strzelaniu w dozwolonych przez władze strzelnicach, lecz tylko w przypadku używania i noszenia broni w obrębie strzelnicy. Członkowie przedstawicielstw państw obcych oraz członkowie misji zagranicznych mogli posiadać broń na podstawie legitymacji wydawanej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, która zastępowała pozwolenie na broń. Pozwolenie na broń wydawane było przy uwzględnieniu prawa posiadania broni, jak również prawa posiadania i noszenia broni. Uprawniało ono jego posiadacza do zakupu broni określonej w pozwoleniu, o ile w danym pozwoleniu nie zaznaczono inaczej. Pozwolenie było imienne (wyjątki omówione zostaną dalej) i ważne tylko dla tej osoby, której zostało wydane i tylko na taką broń i w takiej ilości, jaka była w nich wymieniona. Urzędom, instytucjom i przedsiębiorstwom państwowym i samorządowym oraz instytucjom i przedsiębiorstwom prywatnym, którym broń była potrzebna dla ochrony ich mienia lub bezpieczeństwa życia ich pracowników, jak również zrzeszeniom przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego oraz stowarzyszeniom strzeleckim dla celów wyćwiczenia w strzelaniu, mogły być wydawane pozwolenia na okaziciela. Pozwolenia te wolne były od wszelkich opłat. Szczegółowo powyższe zagadnienia uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 marca 1933 r. w sprawie pozwolenia na broń do użytku osobistego oraz nabywania i pozbywania się tej broni 41. Wydane pozwolenie na broń ważne było na obszarze całego kraju. W razie zmiany miejsca zamieszkania osoba, posiadająca pozwolenie, winna była przedstawić je przed upływem 30 dni właściwej dla nowego miejsca zamieszkania powiatowej 41 Dz. U. R. P. Nr 22, poz

29 władzy administracji ogólnej w celu zaopatrzenia go w adnotację o zmianie miejsca zamieszkania. Postanowienie to nie dotyczyło żołnierzy zawodowych. W 1934 r. sytuacja uległa niewielkiej zmianie, otóż w przypadku zmiany miejsca zamieszkania można było przedstawić pozwolenie celem naniesienia adnotacji o tym fakcie również zarządowi gminy. Zarząd gminy miał obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o dokonanej adnotacji powiatowej władzy administracji ogólnej 42. Powiatowa władza administracji ogólnej, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania posiadającego pozwolenie, mogła cofnąć pozwolenie w każdym czasie, jeżeli tylko uznała to za wskazane ze względu na interes państwa albo bezpieczeństwo, spokój lub porządek publiczny, a winna to uczynić, jeśli zostałoby ujawnione, że osoba, której wydano pozwolenie, należała do kategorii osób, którym pozwolenia na broń nie wydawało się. W przypadkach gdy zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem, każda inna władza administracji ogólnej mogła tymczasowo odebrać pozwolenie na broń, zawiadamiając o tym władzę, która była właściwa ze względu na miejsce zamieszkania. Władza wojskowa, która wydała pozwolenie na broń żołnierzom, mogła w każdym czasie cofnąć to pozwolenie, jeśli przemawiały za tym ważne względy służbowe, bezpieczeństwa lub interes wojska, a winna była to uczynić, gdy stosunek służbowy z żołnierzem został rozwiązany, chyba że żołnierz ten przechodził w stan spoczynku. Pozwolenie na broń palną, w myśl art. 25 rozporządzenia z 1932 r., uprawniało osobę, której zostało wydane, do nabywania amunicji do broni w nim wymienionej w ilości określonej w tym pozwoleniu. Osoby, które posiadały pozwolenie na broń palną myśliwską, mogły nabywać także proch strzelniczy. Osoby, którym odmówiono wydania pozwolenia na broń lub którym pozwolenie to cofnięto, zmuszone były do pozbycia się broni, o ile ją posiadały, w terminie podanym przez władze. W sytuacji gdy osoba nie pozbyła się broni w oznaczonym terminie, władza mogła zająć wspomnianą broń, o ile w przypadkach zasługujących na uwzględnienie nie przedłużono tego terminu. 42 Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 28 grudnia 1934 r. w sprawie unormowania władz i trybu postępowania w niektórych działaniach administracji państwowej (Dz. U. R. P. Nr 110, poz. 976). 29

30 Jeżeli władza uznała to za stosowne, mogła równocześnie z odmową wydania pozwolenia na broń lub jego cofnięciem broń zająć lub zarządzić jej złożenie do czasu jej pozbycia w miejscu lub u osób przez tę władzę wyznaczonych. Zajętą broń sprzedawano na publicznym przetargu, jeżeli osoba, do której ta broń należała, nie pozbyła się jej w ciągu 3 miesięcy od chwili zajęcia broni, jednak na prośbę tej osoby broń powierzano na sprzedaż koncesjonowanemu przedsiębiorstwu handlu bronią. Sumę uzyskaną z jej sprzedaży zwracano właścicielowi broni po potrąceniu rzeczywistych kosztów związanych ze sprzedażą. Właścicielowi broni nie przysługiwało prawo skargi co do wysokości osiągniętej ze sprzedaży sumy. Broń i amunicję do tej broni można było czasowo lub na stałe odstępować jedynie osobom uprawnionym do jej nabywania na mocy powoływanego rozporządzenia. Broń można było oddawać w zastaw, jednak przyjmować ją mogły tylko zakłady zastawnicze (lombardy), prowadzone przez związki publicznoprawne, o ile ich statuty przewidywały taką działalność i o ile posiadały one pomieszczenia uznane przez władze za odpowiednie do przechowywania broni. Przyjmowanie w zastaw amunicji lub prochu strzelniczego było zakazane. Na mocy art. 28 rozporządzenia, jeżeli wymagał tego interes państwa lub względy bezpieczeństwa, wojewódzka władza administracji ogólnej mogła na całym lub części powierzonego sobie obszaru zarządzić czasowe złożenie wszystkich lub niektórych rodzajów broni, która posiadana była w celach osobistych, w określonych przez siebie miejscach i terminach. Władza ta mogła również w takich przypadkach zakazać czasowo noszenia wszelkiej broni lub niektórych jej rodzajów. W nagłych przypadkach i na czas nieprzekraczający 14 dni uprawnienia, o których była mowa powyżej, przysługiwały także powiatowej władzy administracji ogólnej na powierzonym jej obszarze. Przywozić broń na obszar Polski w celach przemysłowych i handlowych mogły jedynie koncesjonowane przedsiębiorstwa wyrobu broni lub przedsiębiorstwa, które otrzymały pozwolenie na handel bronią na podstawie pozwolenia wojewódzkiej władzy administracji ogólnej. Broń do użytku osobistego wolno było sprowadzać na obszar Polski na podstawie pozwolenia powiatowej władzy administracji ogólnej, właściwej ze 30

31 względu na miejsce zamieszkania odbiorcy, względnie przywożącego, bądź też na podstawie zaświadczenia, wydanego przez właściwą placówkę konsularną Rzeczypospolitej Polskiej za granicą. Osoby, które sprowadziły lub przywiozły ze sobą broń na podstawie zaświadczenia placówki konsularnej, w ciągu 30 dni od dnia przyjazdu do Polski, musiały zwrócić się do powiatowej władzy administracji ogólnej o wydanie pozwolenia na posiadanie, względnie posiadanie i noszenie broni. Powyższe postanowienia nie miały zastosowania do osób, których pobyt na terenie Polski nie przekraczał 30 dni. Broń palną posiadaną do użytku osobistego wolno było przewozić publicznymi środkami przewozowymi tylko w stanie nienabitym. Postanowienie to nie dotyczyło broni palnej krótkiej, o ile jadący miał ją przy sobie. Dozwolone było przesyłanie broni pocztą, ale tylko na podstawie deklaracji i tylko do osób uprawnionych do jej nabycia, względnie posiadania. Minister Spraw Wewnętrznych mógł czasowo, w drodze rozporządzenia, ograniczać lub zakazywać przewozu lub przesyłania broni na poszczególnych obszarach albo między poszczególnymi obszarami lub miejscowościami państwa. Rozporządzenie regulowało również sprawę handlu bronią i amunicją. Bronią i amunicją można było handlować tylko po uprzednim uzyskaniu pozwolenia wydanego przez wojewódzką władzę administracji ogólnej. Przedsiębiorstwa wytwórcze mogły sprzedawać wytworzoną przez siebie broń lub amunicję bez pozwolenia: 1) osobom posiadającym pozwolenie na handel bronią; 2) na zamówienie osobom uprawnionym do nabywania broni lub amunicji zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia. Pozwolenie na handel bronią i amunicją mogło być wydane tylko osobie: 1) posiadającej obywatelstwo polskie; 2) niekaranej sądownie za zbrodnię oraz występki z chęci zysku; 3) posiadającej zdolność do działań prawnych; 4) posiadającej odpowiednią zdolność zawodową; 5) nietrudniącej się przemysłem okrężnym; 31