Gospodarstwo rolne jako producent i konsument energii

Transkrypt

1 Konferencje Samowystarczalne gospodarstwo rolne Targi GRENPOWER MTP oraz miesięcznik Czyta Energia Poznań, 11 maja 2016 r. Gospodarstwo rolne jako producent i konsument energii Grzegorz Wiśniewski Instytut Energetyki Odnawialnej gwisniewski@ieo.pl

2 Zużycie energii w rolnictwie Polskie rolnictwo zużywa ok. 6% energii finalnej (średnio na świecie i w UE jest to 3%), w tym: węgiel -ponad 40% gaz ziemny i płynny -poniżej 3% paliwa ciekłe i biomasa -ponad 50% energia elektryczna -poniżej 4% wykorzystanie energii elektrycznej z OZE w polskim rolnictwie powinna być znacznie większe; jest znikome z uwagi na koszty i nieefektywne, niekorzystne dla rolników, regulacje prawne

3 Zużycie energii w rolnictwie Uważany za niski udział rolnictwa w zużyciu energii w Polsce prowadzą do marginalizowania energetyki rolniczej i podporządkowania jej energetyce zawodowej, bez uwzględnienia, że : 6% energii zużywanej w rolnictwie służy 40% ludności wiejskiej, koszty i jakość energii w rolnictwie przekładają się na koszty wszystkich gospodarstw domowych w Polsce, W energetyce rolnik to płatnik i tani dostawca biomasy, a nie klient/prosument Tymczasem w UE rolnik jest użytkownikiem i producentem energii z OZE: rolnictwo, bazując na areałach ziemi uprawnej i powierzchniach dachów produkuje wielokrotnie więcej energii z OZE niż samo zużywa DG AGRI mówi o potrzebie 5-krotnego wzrostu i produkcji energii z OZE w gospodarstwach rolnych w latach w rolnicy w UE wnoszą największy wkład w realizację unijnych celów związanych z OZE (początkowo dzięki energetyce wiatrowej, obecnie słonecznej) np. w Niemczech rolnicy to 24 % wszystkich inwestorów w fotowoltaice

4 Trendy zużycia energii elektrycznej w Polsce Dysproporcje: Miasto Wieś- Rolnictwo. Źródło: baza danych GUS, oprac. IEO W latach w 2012 roku roczne zużycie energii elektrycznej na osobę w gospodarstwie rolnym kwh (w mieście 1700 kwh) i wzrosło o 50% w porównaniu z 2009 r. (w miastach nastąpił spadek)

5 Energia elektryczna barierą rozwoju w rolnictwie i poprawy warunków życia na polskiej wsi

6 Koszt energii w produkcji rolnej obniżają konkurencyjność polskiego rolnictwa Udział kosztów energii w towarowej produkcji rolnej 2007 <=6 6- <=8 8-<=10 10-<=12 >12 Źródło: Eurostat, opr. IEO

7 Zużycie energii (kwh/rok) Podsumowanie wyników rocznego monitoringu zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych projekt OZERISE Zużycie energii elektrycznej na potrzeby produkcyjne i bytowe przez wybrane typy gospodarstw rolnych Źródło: IEO, projekt OZERISE

8 Drogie taryfy C dla rolników Różnice w kosztach energii elektrycznej gospodarstwa rolnego za okres 2 m-cy [PLN] w zależności od tego czy rolnik może korzystać z taryfy G (dla gosp. domowych) czy też rolnik musi korzystać z grupy taryfowej C (dla przedsiębiorców) Źródło: IEO, projekt OZERISE

9 Jak najlepiej energetycznie wykorzystać (waloryzować) rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce? Możliwości generacji (gęstość) energii z OZE z hektara ziemi rolnej Promieniowanie słoneczne Ciepło z kolektorów słonecznych Energia elektryczna z systemu fotowoltaicznego Energia elektryczna z farmy wiatrowej TJ/km2 GJ/ha MWh/ha Założenia na powierzchnię poziomą sprawność 35% sprawność 10% MW/km2, CF=2400 h Biomasa Bioetanol ton s.m. /km2, Wo=19 GJ/t 0,25 l/kg biomasy, Wo=22 MJ/litr Źródło: szacunki IEO Uwaga: tabela ma charakter porównawczy. Dla uproszczenia przyjęto, że kolektory słoneczne i moduły fotowoltaiczne są zamontowane w położeniu horyzontalnym na całym umownym areale. W praktyce te przetworniki energii są montowane pod kątem do poziomu, który zwiększa sprawność, ale zmniejsza to efektywną powierzchnie z uwagi na zacienienie i konieczność zapewnienia przejść dla obsługi (co z kolei zmniejsza sprawność z 1 ha powierzchni rolnej). Uproszczenia te jednak nie zmieniają proporcji w ocenie gęstości energii możliwej do pozyskania z ha

10 Jak najlepiej energetycznie wykorzystać (waloryzować) rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce? Produktywność różnych form generacji energii z hektara ziemi rolnej- produkcja energii w gospodarstwie Gęstość Cena nośnika energii [GJ/ha] energii [zł/gj] Produktywność [zł/ha] Założenia Ciepło z kolektorów słonecznych porównawczo przyjęto cenę ciepła z kotła węglowego Energia elektryczna z systemu fotowoltaicznego Energia elektryczna z farmy wiatrowej przejęto 500 zł/mwh przejęto 500 zł/mwh Biomasa najwyższa cena biomasy energetycznej Źródło: szacunki IEO Największa produktywność daje wytwarzanie ciepła z kolektorów słonecznych, ale rolnik sam nie może zużyć ciepła ponad własne zapotrzebowanie, a przy braku infrastruktury nie może sprzedać nadwyżek Energia słoneczna przetworzona na energie elektryczna zapewnia największe produktywność (patrz uwagi na poprzednim slajdzie). W przypadku elektrownia wiatrowych obecnie w rolnik jest wydzierżawiającym, a nie producentem energii Najgorszą produkcyjności ziemi daje uprawa biomasy energetycznej, nawet bez uwzględnienia (odjęcia) bezpośrednich nakładów energii na produkcje i przetwarzanie biomasy). Jest to produktywność niż z typowych upraw rolniczych (tzw. standardowa produkcja) która wg GUS w 2010 roku wynosiła 6 tys. zł/ha

11 Jak przejść od centralnej elektrowni do lokalnego wykorzystania OZE w rolnictwie? Zmiana paradygmatu w energetyce jest możliwa w efekcie: uwzględnienia potencjału i waloryzacji ziemi rolnej w wykorzystaniu OZE, dowartościowania rolnika jako aktywnego klienta (prosumenta) na rynku energii, nadania rolnikowi prawa do wytwarzania energii i swobodnego dysponowania (na potrzeby własne, na sprzedaż do sieci). W kształtowaniu modelu energetyki i rolnictwa trzeba uwzględnić możliwość odejścia UE od WPR na rzecz polityki rozwoju OZE i ekologicznej jako odpowiedzi na wyzwania klimatyczne, migracyjne, terrorystyczne Synergia konkurencyjnego i innowacyjnego rolnictwa, nowoczesnych OZE i tracącej konkurencyjność krajowej energetyki to: sposób na podniesienie dochodowości, wartości i konkurencyjności gospodarstw szansa dla Polski (rozwój rolnictwa, modernizacja energetyki, poprawa spójności) Propozycja => sprawdzony instrument prawny do modernizacji energetyki i rozwijania OZE w oparciu o potencjał rodzinnych gospodarstw rolnych to taryfy gwarantowane na energię dostarczaną do sieci z małych instalacji Propozycja noweli ustawy o OZE z wykreśla taryfy gwarantowane, a to może wykluczyć rolników z rynku prosumenckiego

12 Zyska (+) czy straci (-) Rolnicy i ich znaczenie dla gospodarki a inne sektory Beneficjanci (+) i przegrani (-) proponowanych zmian w ustawie o OZE Sektor zatrudnienie miesięczne wynagrodzenie brutto udział w eksporcie tys. etatów tys. zł % - rolnictwo ,5 - przetwórstwo 13,0 żywności 360 3,3 - przemysł drzewny 310 3,0 11,0 górnictwo 140 7,0 0,5 + energetyka 120 6,5 0,3 + leśnictwo 50 4,8 - Źródło:

13 Rekomendacje programowe Oprócz dobrych regulacji potrzebne są: rządowy program rozwoju wykorzystania OZE w rolnictwie jako elementu opracowywanego w ministerstwie rolnictwa Paktu dla obszarów wiejskich, jak i strukturalnego wpisania tego programu w rządowy Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju, wpisanie ww. programu, wraz z oceną potrzeb energetycznych rolnictwa i uwzględnieniem różnic regionalnych (w tym obszarów peryferyjnych) do nowej polityki energetycznej państwa, która do tej pory konsekwentnie pomijała energetykę rolnictwa, zapewnienie środków gminom wiejskim na rozwój lokalnych wiejskich mikrosieci OZE i klastrów łączących rolników i sektor przetwórstwa rolnospożywczego w większe systemy zarządzania energią, które mogłyby wtedy w układzie partnerskim współpracować z energetyką zawodową zmiany w systemie aplikowania rolników o dofinansowanie z RPO projektów OZE nie wspieranych taryfami gwarantowali FiT (np. budowa źródeł ciepła, lub systemów wyspowych poza siecią energetyczną), tak aby wsparcie było możliwe w formie dotacji w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej (a nie jak obecnie - w ramach niefunkcjonalnej, zbyt niskiej pomocy zwrotnej w formie de minimis).