Wodorotlenek sodu (Ług sodowy)

Transkrypt

1 KARTA CHARAKTERYSTYKI Wersja 11 Data sporządzenia: Data aktualizacji: Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) SEKCJA 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu Nazwa handlowa: Wodorotlenek sodu (Ług sodowy roztwór wodny); gatunek S i gatunek I. Nazwa chemiczna, inne nazwy: Wodorotlenek sodu, Ług sodowy. Nr WE (EINECS): Nr CAS: Numer indeksowy: Numer rejestracji: Istotne zidentyfikowane zastosowanie substancji lub mieszaniny oraz zastosowanie odradzane Ług sodowy znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle chemicznym, włókienniczym, celulozowopapierniczym, gumowym, farmaceutycznym czy hutniczym Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki PCC Rokita SA, ul. Sienkiewicza 4, Brzeg Dolny Kompleks Chlorowy Telefon: (+48 71) lub ; Fax.: (+48 71) Adres poczty elektronicznej osoby odpowiedzialnej za kartę: mariusz.dopierala@pcc.rokita.pl 1.4. Numer telefonu alarmowego (+48 71) (dostępny 24h) (+48 71), (dostępny 24h) lub (fax) (+48 71) w PCC Rokita SA lub do najbliższej terenowej Państwowej Straży Pożarnej. SEKCJA 2: Identyfikacja zagrożeń 2.1. Klasyfikacja substancji lub mieszaniny Klasyfikacja zgodnie z EC/1272/2008 Metal Corr. 1 Skin Corr. 1A H290 H314 Klasyfikacja substancji zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG C; R35 Pełny tekst zwrotów R i zwrotów H jak powyżej podano w sekcji 16. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące wpływu na stan zdrowia oraz ewentualnych objawów można znaleźć w rozdziale 11. Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 1/9

2 2.2. Elementy oznakowania Piktogramy dla zagrożeń Hasło ostrzegawcze NIEBEZPIECZEŃSTWO Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia H290 Może powodować korozję metali H314 Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu Zwroty wskazujące środki ostrożności P260 Nie wdychać pyłu/par. P280 Stosować rękawice ochronne/odzież ochronną/ ochronę oczu/ochronę twarzy. P303+P361+P353 W PRZYPADKU KONTAKTU ZE SKÓRĄ (lub włosami): Natychmiast usunąć/zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. Spłukać skórę pod strumieniem wody/prysznicem. P305+P351+P338 W PRZYPADKU DOSTANIA SIĘ DO OCZU: Ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać P310 Natychmiast skontaktować się z OŚRODKIEM ZATRUĆ lub lekarzem Inne zagrożenia Zagrożenie dla zdrowia i środowiska. Może gwałtownie reagować z różnymi materiałami (kwasami, metalami nieszlachetnymi) z wydzieleniem substancji niebezpiecznych (wodór, pary NaOH). SEKCJA 3: Skład / informacja o składnikach 3.1. Substancje Nazwa substancji: Zawartość: Wodorotlenek sodu 20% - 50% Identyfikatory substancji Numer indeksowy: Numer(y) CAS: Numer WE: Numer rejestracji Nie ma dodatkowych składników, które według obecnej wiedzy dostawcy są sklasyfikowane i przyczyniają sie do klasyfikacji substancji, i z związku z tym wymagają ich podania w tej sekcji. 3.2.Mieszaniny Nie dotyczy SEKCJA 4: Środki pierwszej pomocy Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 2/9

3 4.1. Opis środków pierwszej pomocy Narażenie inhalacyjne Unikać wdychania opar. W przypadku narażenia inhalacyjnego zapewnić dostęp świeżego powietrza i niezwłocznie zapewnić pomoc lekarską.. Kontakt ze skórą Natychmiast zdjąć zanieczyszczone ubranie. Skażoną skórę zmyć dużą ilością wody. Zapewnić pomoc lekarską. Skażenie oczu Przemywać dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut przy odwiniętych powiekach, usunąć szkła kontaktowe jeśli to możliwe i nadal płukać wodą. Zapewnić natychmiastową pomoc okulisty. Połknięcie doustne Nie wywoływać wymiotów. Nie podawać nic do picia w przypadku podejrzenia perforacji układu pokarmowego. Zapewnić pomoc lekarską Najważniejsze ostre i opóźnione objawy oraz skutki narażenia Skutki zdrowotne narażenia ostrego: oparzenia skóry, uszkodzenia oczu, nieżyt nosa i podrażnienie krtani, gardła i oskrzeli. Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego: w dłuższym okresie po zatruciu mogą wystąpić objawy nadwrażliwości oskrzelowej lub dychawicy oskrzelowej Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, upewnić się czy drogi oddechowe są drożne i ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej. Zapewnić pomoc lekarską. SEKCJA 5: Postępowanie w przypadku pożaru 5.1. Środki gaśnicze Odpowiednie środki gaśnicze Proszki, piany gaśnicze, woda, dwutlenek węgla. Niewłaściwe środki gaśnicze Nie są znane Szczególne zagrożenia związane z substancją lub mieszaniną W kontakcie wodorotlenku sodu z lekkimi metalami (aluminium, cynk) może wydzielać się wodór (niebezpieczeństwo eksplozji). Z wodą reaguje egzotermicznie Informacje dla straży pożarnej Nie przebywać w strefie zagrożenia bez odpowiedniego ubrania ochronnego i izolującego aparatu oddechowego. Substancja niepalna. Produkt żrący i reaktywny. SEKCJA 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska 6.1. Indywidualne środki ostrożności, wyposażenie ochronne i procedury w sytuacjach awaryjnych Dla osób nienależących do personelu udzielającego pomocy Unikać kontaktu z substancją. Nie wdychać oparów/aerozolu. W przypadku wyboru drogi ewakuacji uwzględnić kierunek przemieszczania się oparów. Zapewnić dostęp świeżego powietrza w pomieszczeniach zamkniętych. Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 3/9

4 6.1.2.Dla osób udzielających pomocy Unikać kontaktu z substancją. Nie przebywać w strefie zagrożenia bez odpowiedniego ubrania ochronnego i okularów ochronnych. Unikać tworzenia opar i nie wdychać ich. Unikać kontaktu ze skórą, bezwzględnie ją chronić Zapewnić dostęp świeżego powietrza w pomieszczeniach zamkniętych Środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska Substancja niepalna. Nie dopuścić do przedostania się dużych ilości produktu do ścieków, wód gruntowych i powierzchniowych oraz gleby, gdyż grozi to silnym zalkalizowaniem środowiska. W reakcji z kwasami wydziela się duża ilość ciepła. W przypadku skażenia środowiska zawiadomić odpowiednie lokalne władze Metody i materiały zapobiegające rozprzestrzenianiu się skażenia i służące do usuwania skażenia Ze względu na zastosowanie substancji i własności fizykochemicznych, istnieje znikome prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń dla środowiska na dużą skale. W przypadku wystąpienia rozległych skażeń, skonsultować się miejscową grupą ratownictwa chemicznego lub producentem O ile to możliwe zlikwidować wyciek (np. uszczelnić, uszkodzone opakowanie umieścić w opakowaniu awaryjnym). Ograniczyć rozprzestrzenianie się cieczy przez obwałowanie terenu. Rozlaną ciecz przysypać materiałem chłonnym (np. ziemia, piasek) i zebrać do zamykanego pojemnika oraz zagospodarować lub unieszkodliwiać zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zanieczyszczoną powierzchnię spłukać dokładnie wodą Substancja reaguje gwałtownie z gorącą wodą i kwasami z wydzieleniem dużych ilości ciepła Odniesienia do innych sekcji Środki kontroli ryzyka i sposób obchodzenia się z produktem opisane w sekcjach 7 i 8. Postępowanie z odpadami w sekcji 13. SEKCJA 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie 7.1. Środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania Zachować szczególne środki ostrożności ze względu na silne własności żrące. Opary neutralizować za pomocą absorberów zasilanych woda lub roztworem rozcieńczonych kwasów Unikać kontaktu ze skórą i oczami oraz narażenia dróg oddechowych. Zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych Warunki bezpiecznego magazynowania, łącznie z informacjami dotyczącymi wszelkich wzajemnych niezgodności Przechowywać w szczelnie zamkniętych opakowaniach, zabezpieczonych przed możliwością kontaktu z wilgocią lub kwasami. Nie stosować opakowań z metali kolorowych (aluminium, cyna, cynku). Temperatura przechowywania: powyżej temperatury krzepnięcia (ług 50% krzepnie w 12 O C). Wentylacja w pomieszczeniach zamkniętych. Zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych Szczególne zastosowania końcowe Nie są znane. Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 4/9

5 SEKCJA 8: Kontrola narażenia / środki ochrony indywidualnej 8.1. Parametry dotyczące kontroli NDS wynosi 0,5 mg/m 3, NDSCh wynosi 1 mg/m 3 (na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy z dnia 29 listopada 2002 r.(dz. U nr 217 poz.1833 z późniejszymi zmianami) Kontrola narażenia Stosowne techniczne środki kontroli Produkt stosować w pomieszczeniach o dobrej wentylacji, podczas pracy z substancją należy stosować środki ochrony indywidualnej wymienione w sekcji Indywidualne środki ochrony, takie jak indywidualny sprzęt ochronny: Ochrona dróg oddechowych Wymagana maska przeciwpyłowa lub pełna maska przeciwgazowa z filtropochłaniaczem na nieorganiczne gazy i opary w przypadku aerozoli. Ochrona oczu i twarzy Wymagana szczelne okulary ochronne przy wykonywanej czynności. Ochrona rąk Wymagana rękawice gumowe lub z innego materiału odpornego na alkalia. Rodzaj rękawic rękawice zgodne z EN 374 Ochrona skóry Kwasoodporne ubranie ochronne. Środki higieny Niezwłocznie zmienić zanieczyszczone ubranie. Po pracy z substancją umyć ręce i twarz. Nie jeść i nie pić w miejscu pracy Kontrola narażenia środowiska Stosować w hermetycznych układach w ściśle kontrolowanych warunkach. Gazy odlotowe należy oczyszczać w celu zmniejszenia emisji do atmosfery. SEKCJA 9: Właściwości fizyczne i chemiczne 9.1. Informacje na temat podstawowych właściwości fizycznych i chemicznych Postać: Barwa: Zapach: ph: Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 5/9 ciecz bezbarwna bez zapachu około (50 g/l wody) Temperatura Topnienia/krzepnięcia: 12 C (dla 50%),1 C (dla 30%),-23 C (dla 20%) wrzenia: 142 C (dla 50%),118 C (dla 30%),108 C (dla 20%) zapłonu: nie dotyczy samozapłonu: nie dotyczy Palność: produkt niepalny Właściwości wybuchowe dolna i górna granica wybuchowości: nie dotyczy Właściwości utleniające: nie dotyczy Prężność par: nie dotyczy Gęstość względna: 1,53 kg/dm 3 (dla 50%),1,33 kg/dm 3 (dla 30%), 1,22 kg/dm 3 (dla 20%) [w 20 C]

6 Rozpuszczalność w wodzie: bez ograniczeń w rozpuszczalnikach organicznych: alkohol etylowy Współczynnik podziału n-oktanol/woda: nie dotyczy Szybkość parowania: nie dotyczy Gęstość par: brak danych Temperatura rozkładu: nie dotyczy Lepkość: 22 mpa*s [w 40 C], 10 mpa*s [w 60 C] (dla 50%), 13mPa*s (dla 30%)[w 20 C], 4mPa*s (dla 20%) [w 20 C] 9.2.Inne informacje Substancja ma działanie odtłuszczające i bakteriobójcze. SEKCJA 10: Stabilność i reaktywność Reaktywność Gwałtownie reaguje z kwasami, tworząc sole (uwalnia się ciepło). Reaguje z solami amonowymi. Działa silnie korozyjnie na metale lekkie (cyna, cynk, glin, mosiądz) możliwość tworzenia się wodoru; niebezpieczeństwo wybuchu Stabilność chemiczna Produkt stabilny tylko w warunkach bez dostępu powietrza. W przypadku kontaktu z powietrzem reaguje z zawartym w nim dwutlenkiem węgla tworząc węglan sodowy Możliwość występowania niebezpiecznych reakcji Reaguje z metalami lekkimi i kwasami (wydziela się wodór i stąd ryzyko eksplozji). Związki amonowe tworzy się amoniak Warunki, których należy unikać Dostęp powietrza przechodzi w węglany Materiały niezgodne Metale lekkie, kwasy, nitryle, związki amonowe, cyjanki, palne substancje organiczne, fenole i substancje utleniające Niebezpieczne produkty rozkładu Nie tworzy niebezpiecznych produktów rozkładu SEKCJA 11: Informacje toksykologiczne Informacje dotyczące skutków toksykologicznych Toksyczność ostra doustna LD L0 (doustnie, szczur): 500 mg/kg Toksyczność inhalacyjna Kontakt ze skórą Kontakt z oczami Połknięcie Powstają podrażnienia i oparzenia błon śluzowych. Substancja żrąca, powodująca oparzenia i głębokie rany oraz martwica skóry. Oparzenia nieodwracalne, martwice rogówki, ryzyko utraty wzroku Działa bardzo toksycznie po połknięciu tworzą się oparzenia i Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 6/9

7 uszkodzenia: jamy ustnej, błon śluzowych, przełyku, ryzyko perforacji przełyku i żołądka, szoku i zapaści. Działanie uczulające na drogi oddechowe lub skórę Działanie mutagenne Działanie rakotwórcze Szkodliwe działanie na rozrodczość Zagrożenie spowodowane aspiracją Dostępne dane nie wskazują na działanie uczulające Przeprowadzone badania nie wskazały działania mutagennego Nie wykazano Nie wykazano Brak danych SEKCJA 12: Informacje ekologiczne Toksyczność Toksyczny dla zwierząt i organizmów wodnych, niekorzystnie wpływa na wzrost roślin. Toksyczny dla bakterii. Leuciscus idus melanotus (ryba) LC0 48h = 157 mg/l; LC50 48h = 189 mg/l; LC100 48h = 213 mg/l Trwałość i zdolność do rozkładu Łatwo rozkładalny w wodzie i powietrzu. Szybko ulega rozcieńczeniu i dysocjacji. Przechodzi w węglany Zdolność do bioakumulacji Brak danych Mobilność w glebie Produkt łatwo przechodzi w węglan sodu powodując ograniczone możliwości rozprzestrzeniania na wszystkie elementy środowiska naturalnego. Po rozlaniu może przenikać do wód gruntowych Wyniki oceny własności PBT i vpvb Substancja nie jest klasyfikowana jako PBT i vpvb Inne szkodliwe skutki działania Wpływ na działanie oczyszczalni - może stanowić zagrożenie dla biologicznych oczyszczalni (wzrost ph). SEKCJA 13: Postępowanie z odpadami Metody unieszkodliwiania odpadów Postępowanie z produktem Sposób postępowania z substancją: Nie usuwać do kanalizacji. Nie dopuścić do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych. Nie składować na składowiskach odpadów obojętnych. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadowego produktu przeprowadzić zgodnie z obowiązującymi przepisami w instalacjach lub urządzeniach spełniających określone wymagania (licencjonowane zakłady lub producent). Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów. Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 7/9

8 Sposób postępowania z opakowaniami: Opróżnione opakowanie należy traktować jako odpad niebezpieczny. Dopuszczalne jest dalsze wykorzystanie takiego opakowania po dokładnym, odkażeniu lub równoważnej procedurze oczyszczającej. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie takiego opakowania należy przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zgodnie z Dyrektywą 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. SEKCJA 14: Informacje dotyczące transportu Klasyfikacja transportowa ADR, pozostałe przepisy dotyczące transportu mają ograniczone zastosowanie Numer UN (numer ONZ) UN Prawidłowa nazwa przewozowa UN WODOROTLENEK SODOWY W ROZTWORZE Klasa(-y) zagrożenia w transporcie Grupa pakowania II Zagrożenie dla środowiska Nie stwarza zagrożenia dla środowiska Szczególne środki ostrożności dla użytkowników Brak przepisów szczególnych Transport luzem zgodnie z załącznikiem II do konwencji MARPOL 73/78 i kodeksem IBC Rozmieszczenie i segregacja: Kategoria A. "Oddzielić od kwasów". Ilości ograniczone: LQ22 Nr rozpoznawczy zagrożenia: 80 SEKCJA 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska specyficzne dla substancji i mieszaniny Karta charakterystyki zgodna z Rozporządzeniem (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosownych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), Karta charakterystyki zgodna z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006). Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 8/9

9 15.2. Ocena bezpieczeństwa chemicznego Dla substancji dokonano oceny bezpieczeństwa chemicznego. Raport dostępny w PCC Rokita SA Kompleks Chlorowy SEKCJA 16: Inne informacje Pełny tekst klasyfikacji zgodnie z EC/1272/2008 Metal Corr. 1 Skin Corr. 1A Może powodować korozję metali Działanie żrące/drażniące na skórę Pełny tekst zwrotu wskazującego rodzaj zagrożenia H290 H314 Może powodować korozję metali Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu Klasyfikacja substancji zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG C Produkt żrący Pełny tekst zwrotu wskazującego rodzaj zagrożenia R 35 Powoduje poważne oparzenia Porady dotyczące szkolenia Zalecane ograniczenia w stosowaniu Możliwość uzyskania dalszych informacji Odbiorcy wykonujący czynności z wodorotlenkiem sodu (sodą kaustyczną) powinni być zapoznani z niniejszą kartą charakterystyki Produkt przeznaczony wyłącznie do użytku zawodowego Producent Źródła danych kluczowych Badania własne i ogólnodostępne dane literaturowe Zmiany dokonane w karcie Informacje dodatkowe Uaktualniona na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 (CLP). SEKCJA 2 uzupełniono opisy zwrotów H i P o stosowne symbole. Informacje zawarte w niniejszej karcie odnoszą się wyłącznie do produktu technicznego i nie mogą być stosowane po jego przetworzeniu. Wersja karty: 11 Powyższe informacje opracowano na podstawie najnowszej naszej wiedzy i opisują wyrób z punktu widzenia wymogów ochrony zdrowia i środowiska naturalnego oraz bezpiecznych zasad postępowania. Nie powinny być one jednak interpretowane jako gwarancja specyficznych własności wyrobu. Wodorotlenek sodu (Ług sodowy) Strona 9/9

10 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Scenariusz narażenia 1: Produkcja ciekłego NaOH Wykaz wszystkich deskryptorów zastosowań Sektor zastosowania (SU): SU 3, 8 Produkcja luzem chemikaliów wielkotonażowych Kategoria produktu (PC): nie dotyczy Kategoria procesu (PROC): PROC1 Zastosowanie w procesie zamkniętym, brak prawdopodobieństwa narażenia PROC2 Zastosowanie w zamkniętych procesach ciągłych ze sporadycznym kontrolowanym narażeniem PROC3 Zastosowanie w zamkniętych procesach seryjnych (synteza lub formulacja) PROC4 Zastosowanie w procesach seryjnych i innych procesach (synteza), w których powstaje możliwość narażenia PROC8a/b Przenoszenie substancji lub preparatów z/do naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach (nie)przeznaczonych do tego celu PROC9 Przenoszenie substancji lub preparatów do małych pojemników (przeznaczona do tego celu linia napełniania) Kategoria wyrobu (AC): nie dotyczy Kategoria uwalniania do środowiska (ERC): ERC1 Produkcja chemikaliów Wspólnotowa ocena ryzyka Wspólnotową ocenę ryzyka przeprowadzono na podstawie Rozporządzenia dotyczącego substancji istniejących (Rozporządzenie Rady 793/93). Pełne sprawozdanie z oceny ryzyka zostało ukończone w 2007 r. i jest dostępne w Internecie: Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie środowiskowe Charakterystyka produktu Ciekły NaOH, wszystkie stężenia Częstotliwość i czas trwania zastosowania Ciągłe Warunki techniczne i środki podjęte na miejscu w celu zredukowania lub ograniczenia wydzielania, emisji do powietrza i uwolnienia do gleby Środki zarządzania ryzykiem związane ze środowiskiem mają na celu uniknięcie zrzutu roztworów NaOH do ścieków miejskich lub wód powierzchniowych w przypadku, gdy istnieje możliwość, że taki zrzut spowoduje istotne zmiany ph. Wymagana jest regularna kontrola wartości ph podczas wprowadzania ścieków do wód otwartych. Ogólnie, zrzuty należy przeprowadzać w taki sposób, aby zminimalizować zmiany ph w wodach powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Ogólnie, większość organizmów wodnych może tolerować wartości ph w zakresie 6-9. Potwierdza to również opis standardowych badań OECD z udziałem organizmów wodnych. Warunki i środki związane z zewnętrznym zagospodarowaniem lub odzyskiem odpadów przeznaczonych do usunięcia Odpadowy ciekły NaOH należy wykorzystać ponownie lub usunąć do ścieków przemysłowych i dodatkowo zobojętnić, jeśli jest to konieczne. Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie pracowników Charakterystyka produktu Ciekły NaOH, wszystkie stężenia Częstotliwość i czas trwania zastosowania/narażenia 8 godz./dzień, 200 dni/rok Warunki techniczne i środki podjęte na etapie procesu (źródło), aby zapobiec uwolnieniu Zastępowanie, tam gdzie jest to właściwe, procesów wykonywanych ręcznie, procesami zautomatyzowanymi i/lub zamkniętymi. Takie postępowanie pozwoli uniknąć drażniących mgieł, rozpylonej cieczy i ewentualnych rozprysków: Stosować układy zamknięte lub przykrywać pojemniki otwarte (np.: ekrany) Transport rurami, napełnianie/opróżnianie beczek za pomocą układów automatycznych (pompy ssące, itp.) Podczas procesów wykonywanych ręcznie stosować szczypce, chwytaki z długimi uchwytami, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu i narażenia poprzez rozpryski (zakaz wykonywania pracy ponad poziomem głowy) Warunki techniczne i środki kontroli rozpraszania ze źródła w kierunku pracownika Dobrą praktyką jest miejscowa wentylacja wyciągowa i/lub wentylacja ogólna. Środki organizacyjne, podjęte w celu zapobiegania/ograniczenia uwolnienia, rozproszenia i narażenia Pracownikom biorącym udział w rozpoznanych ryzykownych procesach/znajdującym się w rozpoznanych ryzykownych obszarach należy zapewnić szkolenie w zakresie a) unikania wykonywania pracy bez ochrony dróg oddechowych i b) rozumienia właściwości żrących wodorotlenku sodu, a w szczególności jego oddziaływania na drogi oddechowe i c) postępowania zgodnie z bezpieczniejszymi procedurami wskazanymi przez pracodawcę. Pracodawca jest również zobowiązany zapewnić, że wymagane środki ochrony osobistej są dostępne i stosowane zgodnie z instrukcją. 10

11 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Warunki i środki związane z ochroną osobistą, higieną i oceną zdrowia Ochrona dróg oddechowych: W przypadku powstania pyłów lub aerozolu (np.: natryskiwanie): stosować ochronę dróg oddechowych z zatwierdzonym filtrem (P2) Ochrona rąk: nieprzepuszczalne chemoodporne rękawice ochronne o materiał: kauczuk butylowy, PCW, polichloropren z wkładką z naturalnego lateksu, grubość materiału: 0,5 mm, czas przebicia: > 480 min o materiał: kauczuk nitrylowy, kauczuk fluorowy, grubość materiału: 0,35-0,4 mm, czas przebicia: > 480 min Ochrona oczu: należy nosić gogle chemoodporne. Jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków, należy nosić ściśle przylegające gogle ochronne, osłonę twarzy. Nosić odpowiednią odzież ochronną, fartuchy, osłony i kombinezony, jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków nosić: obuwie z gumy lub tworzywa sztucznego. Oszacowanie narażenia i odniesienie do jego źródła Narażenie pracowników: NaOH jest substancją żrącą. W przypadku postępowania z substancjami i preparatami żrącymi bezpośredni kontakt przez skórę występuje jedynie sporadycznie i przyjmuje się, że wielokrotne dobowe narażenie przez skórę można zignorować. W związku z powyższym, narażenie przez skórę na działanie NaOH nie zostało określone ilościowo. Nie oczekuje się, że NaOH będzie dostępny ogólnoustrojowo w organizmie w normalnych warunkach postępowania z substancją i jej stosowania i w związku z tym nie oczekuje się, że wystąpią ogólnoustrojowe oddziaływania NaOH po narażeniu przez skórę lub drogi oddechowe. Na podstawie pomiarów NaOH i zgodnie z proponowanymi środkami zarządzania ryzykiem kontrolującymi narażenie pracowników, najgorsze możliwe narażenie przez drogi oddechowe wynoszące 0,33 mg/m 3 (typowa wartość wynosi 0m14 mg/m 3 ) jest poniżej DNEL wynoszącego 1 mg/m 3. Narażenie środowiska: Ocena oddziaływania na przedział wodny i ocena ryzyka uwzględniają jedynie oddziaływanie na organizmy/ekosystemy wynikające z możliwych zmian ph w związku z odprowadzaniem OH -, ponieważ oczekuje się, że toksyczność jonu Na + jest nieistotna w porównaniu z (możliwym) wpływem na ph. Duża rozpuszczalność w wodzie i bardzo niska prężność par wskazują, że NaOH będzie się znajdować głównie w wodzie. Po wprowadzeniu środków zarządzania ryzykiem dotyczących środowiska, narażenie na działanie osadu czynnego oczyszczalni ścieków nie występuje jak i również nie występuje narażenie wód powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Przedziału osadu nie uwzględnia się, ponieważ nie jest uznawany za istotny w przypadku NaOH. W przypadku emisji do przedziału wodnego, sorpcja do cząstek osadu będzie nieistotna. Nie oczekuje się występowania istotnych emisji do powietrza z uwagi na bardzo niską prężność par NaOH. W przypadku emisji do powietrza w postaci aerozolu wodnego, NaOH zostanie natychmiast zobojętniony w wyniku reakcji z CO 2 (lub innymi kwasami). Nie oczekuje się również istotnych emisji do środowiska lądowego. Droga stosowania osadu nie jest istotna w przypadku emisji do gleby uprawnej, ponieważ w oczyszczalniach ścieków (STP/WWTP) nie będzie dochodziło do sorpcji NaOH do cząstek stałych. W przypadku emisji do gleby, sorpcja do cząsteczek gleby będzie nieistotna. W zależności od zdolności buforowej gleby, OH - zostanie zobojętniony w wodzie w porach gruntu lub ph może wzrosnąć. Bioakumulacja nie będzie występować. 11

12 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Scenariusz narażenia 2: Produkcja stałego NaOH Wykaz wszystkich deskryptorów zastosowań Sektor zastosowania (SU): SU 3, 8 Produkcja luzem chemikaliów wielkotonażowych Kategoria produktu (PC): nie dotyczy Kategoria procesu (PROC): PROC1 Zastosowanie w procesie zamkniętym, brak prawdopodobieństwa narażenia PROC2 Zastosowanie w zamkniętych procesach ciągłych ze sporadycznym kontrolowanym narażeniem PROC3 Zastosowanie w zamkniętych procesach seryjnych (synteza lub formulacja) PROC4 Zastosowanie w procesach seryjnych i innych procesach (synteza), w których powstaje możliwość narażenia PROC8a/b Przenoszenie substancji lub preparatów z/do naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach (nie)przeznaczonych do tego celu PROC9 Przenoszenie substancji lub preparatów do małych pojemników (przeznaczona do tego celu linia napełniania) Kategoria wyrobu (AC): nie dotyczy Kategoria uwalniania do środowiska (ERC): ERC1 Produkcja chemikaliów Wspólnotowa ocena ryzyka Wspólnotową ocenę ryzyka przeprowadzono na podstawie Rozporządzenia dotyczącego substancji istniejących (Rozporządzenie Rady 793/93). Pełne sprawozdanie z oceny ryzyka zostało ukończone w 2007 r. i jest dostępne w Internecie: Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie środowiskowe Charakterystyka produktu Stały NaOH Częstotliwość i czas trwania zastosowania/narażenia Ciągłe Warunki techniczne i środki podjęte na miejscu w celu zredukowania lub ograniczenia wydzielania, emisji do powietrza i uwolnienia do gleby Środki zarządzania ryzykiem związane ze środowiskiem mają na celu uniknięcie zrzutu roztworów NaOH do ścieków miejskich lub wód powierzchniowych w przypadku, gdy istnieje możliwość, że taki zrzut spowoduje istotne zmiany ph. Wymagana jest regularna kontrola wartości ph podczas wprowadzania ścieków do wód otwartych. Ogólnie, zrzuty należy przeprowadzać w taki sposób, aby zminimalizować zmiany ph w wodach powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Ogólnie, większość organizmów wodnych może tolerować wartości ph w zakresie 6-9. Potwierdza to również opis standardowych badań OECD z udziałem organizmów wodnych Warunki i środki związane z zewnętrznym zagospodarowaniem lub odzyskiem odpadów przeznaczonych do usunięcia Brak odpadowego stałego NaOH. Odpadowy ciekły NaOH należy wykorzystać ponownie lub usunąć do ścieków przemysłowych i dodatkowo zobojętnić, jeśli jest to konieczne. Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie pracowników Charakterystyka produktu Stały NaOH, wszystkie stężenia Częstotliwość i czas trwania zastosowania/narażenia 8 godz.,/dzień, 200 dni/rok Warunki techniczne i środki podjęte na etapie procesu (źródło), aby zapobiec uwolnieniu Zastępowanie, tam gdzie jest to właściwe, procesów wykonywanych ręcznie, procesami zautomatyzowanymi i/lub zamkniętymi. Takie postępowanie pozwoli uniknąć drażniących mgieł, rozpylonej cieczy i ewentualnych rozprysków: Stosować układy zamknięte lub przykrywać pojemniki otwarte (np.: ekrany) Transport rurami, napełnianie/opróżnianie beczek za pomocą układów automatycznych (pompy ssące, itp.) Podczas procesów wykonywanych ręcznie stosować szczypce, chwytaki z długimi uchwytami, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu i narażenia poprzez rozpryski (zakaz wykonywania pracy ponad poziomem głowy) Warunki techniczne i środki kontroli rozpraszania ze źródła w kierunku pracownika Dobrą praktyką jest miejscowa wentylacja wyciągowa i/lub wentylacja ogólna. Środki organizacyjne, podjęte w celu zapobiegania/ograniczania uwolnienia, rozproszenia i narażenia Pracownikom biorącym udział w rozpoznanych ryzykownych procesach/znajdującym się w rozpoznanych ryzykownych obszarach należy zapewnić szkolenie w zakresie a) unikania wykonywania pracy bez ochrony dróg oddechowych i b) rozumienia właściwości żrących wodorotlenku sodu, a w szczególności jego oddziaływania na drogi oddechowe i c) postępowania zgodnie z bezpieczniejszymi procedurami wskazanymi przez pracodawcę. Pracodawca jest również zobowiązany zapewnić, że wymagane środki ochrony osobistej są dostępne i stosowane zgodnie z instrukcją. 12

13 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Warunki i środki związane z ochroną osobistą, higieną i oceną zdrowia Ochrona dróg oddechowych: W przypadku powstania pyłów lub aerozolu (np.: natryskiwanie): stosować ochronę dróg oddechowych z zatwierdzonym filtrem (P2) Ochrona rąk: nieprzepuszczalne chemoodporne rękawice ochronne o materiał: kauczuk butylowy, PCW, polichloropren z wkładką z naturalnego lateksu, grubość materiału: 0,5 mm, czas przebicia: > 480 min o materiał: kauczuk nitrylowy, kauczuk fluorowy, grubość materiału: 0,35-0,4 mm, czas przebicia: > 480 min Ochrona oczu: należy nosić gogle chemoodporne. Jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków, należy nosić ściśle przylegające gogle ochronne, osłonę twarzy. Nosić odpowiednią odzież ochronną, fartuchy, osłony i kombinezony, jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków nosić: obuwie z gumy lub tworzywa sztucznego. Oszacowanie narażenia i odniesienie do jego źródła Narażenie pracowników: NaOH jest substancją żrącą. W przypadku postępowania z substancjami i preparatami żrącymi bezpośredni kontakt przez skórę występuje jedynie sporadycznie i przyjmuje się, że wielokrotne dobowe narażenie przez skórę można zignorować. W związku z powyższym, narażenie przez skórę na działanie NaOH nie zostało określone ilościowo. Nie oczekuje się, że NaOH będzie dostępny ogólnoustrojowo w organizmie w normalnych warunkach postępowania z substancją i jej stosowania i w związku z tym nie oczekuje się, że wystąpią ogólnoustrojowe oddziaływania NaOH po narażeniu przez skórę lub drogi oddechowe. Na podstawie pomiarów NaOH i zgodnie z proponowanymi środkami zarządzania ryzykiem kontrolującymi narażenie pracowników, najgorsze możliwe narażenie przez drogi oddechowe wynoszące 0,26 mg/m 3 (zmierzone w miejscu ładowania w bębny/ worki) jest poniżej DNEL wynoszącego 1 mg/m 3. Narażenie środowiska: Ocena oddziaływania na przedział wodny i ocena ryzyka uwzględniają jedynie oddziaływanie na organizmy/ekosystemy wynikające z możliwych zmian ph w związku z odprowadzaniem OH -, ponieważ oczekuje się, że toksyczność jonu Na + jest nieistotna w porównaniu z (możliwym) wpływem na ph. Duża rozpuszczalność w wodzie i bardzo niska prężność par wskazują, że NaOH będzie się znajdować głównie w wodzie. Po wprowadzeniu środków zarządzania ryzykiem dotyczących środowiska, narażenie na działanie osadu czynnego oczyszczalni ścieków nie występuje jak i również nie występuje narażenie wód powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Przedziału osadu nie uwzględnia się, ponieważ nie jest uznawany za istotny w przypadku NaOH. W przypadku emisji do przedziału wodnego, sorpcja do cząstek osadu będzie nieistotna. Nie oczekuje się występowania istotnych emisji do powietrza z uwagi na bardzo niską prężność par NaOH. W przypadku emisji do powietrza w postaci aerozolu wodnego, NaOH zostanie natychmiast zobojętniony w wyniku reakcji z CO 2 (lub innymi kwasami). Nie oczekuje się również istotnych emisji do środowiska lądowego. Droga stosowania osadu nie jest istotna w przypadku emisji do gleby uprawnej, ponieważ w oczyszczalniach ścieków (STP/WWTP) nie będzie dochodziło do sorpcji NaOH do cząstek stałych. W przypadku emisji do gleby, sorpcja do cząsteczek gleby będzie nieistotna. W zależności od zdolności buforowej gleby, OH - zostanie zobojętniony w wodzie w porach gruntu lub ph może wzrosnąć. Bioakumulacja nie będzie występować. 13

14 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Scenariusz narażenia 3: Przemysłowe i zawodowe zastosowanie NaOH Wykaz wszystkich deskryptorów zastosowań Sektor zastosowania (SU): SU 1-24 Ze względu na to, że wodorotlenek sodu ma tak wiele zastosowań i jest stosowany tak powszechnie, potencjalnie może być stosowany we wszystkich sektorach zastosowań końcowych (SU) opisanych za pomocą systemu deskryptorów zastosowań (SU 1-24). NaOH jest stosowany w różnych celach w rozmaitych sektorach zastosowań. Kategoria produktu (PC): PC 0-40 Wodorotlenek sodu może być stosowany w wielu różnych kategoriach produktów chemicznych (PC). Może być stosowany na przykład jako adsorbent (PC2), produkt do obróbki powierzchni metalowych (PC14), produkt do obróbki powierzchni niemetalowych (PC15), półprodukt (PC19), regulator ph (PC20), laboratoryjna substancja chemiczna (PC21), środek myjący i czyszczący (PC35), środek do zmiękczania wody (PC36), środek do oczyszczania wody (PC37) lub środek ekstrakcyjny. Jednakże, potencjalnie może być również stosowany w innych kategoriach produktów chemicznych (PC 0 40). Kategoria procesu (PROC): PROC1 Zastosowanie w procesie zamkniętym, brak prawdopodobieństwa narażenia PROC2 Zastosowanie w zamkniętych procesach ciągłych ze sporadycznym kontrolowanym narażeniem PROC3 Zastosowanie w zamkniętych procesach seryjnych (synteza lub formulacja) PROC4 Zastosowanie w procesach seryjnych i innych procesach (synteza), w których powstaje możliwość narażenia PROC5 Mieszanie w seryjnych procesach formulacji preparatów lub wyrobów (wieloetapowych i/lub o znacznym kontakcie z substancją) PROC8a/b Przenoszenie substancji lub preparatów z/do naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach (nie)przeznaczonych do tego celu PROC9 Przenoszenie substancji lub preparatów do małych pojemników (przeznaczona do tego celu linia napełniania) PROC10 Nakładanie substancji wałkiem bądź pędzlem PROC11 Napylanie poza warunkami i zastosowaniami przemysłowymi PROC13 Obróbka wyrobów poprzez maczanie i zalewanie PROC15 Zastosowanie jako odczynniki laboratoryjne w małych laboratoriach Przyjmuje się, że kategorie procesu wymienione powyżej są najważniejszymi kategoriami, ale inne kategorie procesu są również możliwe (PROC 1 27). Kategoria wyrobu (AC): nie dotyczy Mimo, że wodorotlenek sodu może być stosowany podczas procesu wytwarzania wyrobów, nie oczekuje się, że substancja będzie obecna w wyrobie. Kategorie wyrobów (AC) wydają się nie mieć zastosowania w przypadku wodorotlenku sodu. Kategoria uwalniania do środowiska (ERC): ERC1 Produkcja chemikaliów ERC2 Formulacja preparatów ERC4 Przemysłowe zastosowania substancji pomocniczych w procesach i produktach, nie wchodzących w skład produktu ERC6A Przemysłowe zastosowanie celem wytworzenia innej substancji (zastosowanie półproduktów) ERC6B Przemysłowe zastosowanie reaktywnych środków pomocniczych ERC7 Przemysłowe zastosowanie substancji w układach zamkniętych ERC8A Szerokie rozproszone zastosowanie substancji pomocniczych w układach otwartych w pomieszczeniach ERC8B Szerokie rozproszone zastosowanie reaktywnych substancji pomocniczych w układach otwartych w pomieszczeniach ERC8D Szerokie rozproszone zastosowanie substancji pomocniczych w układach otwartych na wolnym powietrzu ERC9A Szerokie rozproszone zastosowanie substancji w układach zamkniętych w pomieszczeniach Przyjmuje się, że kategorie uwalniania do środowiska wymienione powyżej są najważniejszymi kategoriami, niemniej jednak inne kategorie uwalniania do środowiska przy zastosowaniu przemysłowym mogą również wystąpić (ERC 1 12). Dalsze wyjaśnienia Typowe zastosowania obejmują: produkcję organicznych i nieorganicznych chemikaliów, formulację chemikaliów, produkcję i bielenie masy papierniczej, produkcję aluminium i innych metali, przemysł spożywczy, uzdatnianie wody, produkcję wyrobów włókienniczych, zawodowe zastosowanie produktów gotowych i inne zastosowania przemysłowe. Wspólnotowa ocena ryzyka Wspólnotową ocenę ryzyka przeprowadzono na podstawie Rozporządzenia dotyczącego substancji istniejących (Rozporządzenie Rady 793/93). Pełne sprawozdanie z oceny ryzyka zostało ukończone w 2007 r. i jest dostępne w Internecie: 14

15 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie środowiskowe Charakterystyka produktu Stały lub ciekły NaOH, wszystkie stężenia (0-100%), stały: niska klasa zapylenia Częstotliwość i czas trwania zastosowania Ciągłe Warunki techniczne i środki podjęte na miejscu w celu zredukowania lub ograniczenia wydzielania, emisji do powietrza i uwolnienia do gleby Środki zarządzania ryzykiem związane ze środowiskiem mają na celu uniknięcie zrzutu roztworów NaOH do ścieków miejskich lub wód powierzchniowych w przypadku, gdy istnieje możliwość, że taki zrzut spowoduje istotne zmiany ph. Wymagana jest regularna kontrola wartości ph podczas wprowadzania ścieków do wód otwartych. Ogólnie, zrzuty należy przeprowadzać w taki sposób, aby zminimalizować zmiany ph w wodach powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Ogólnie, większość organizmów wodnych może tolerować wartości ph w zakresie 6-9. Potwierdza to również opis standardowych badań OECD z udziałem organizmów wodnych. Warunki i środki związane z zewnętrznym zagospodarowaniem lub odzyskiem odpadów przeznaczonych do usunięcia Brak odpadowego stałego NaOH. Odpadowy ciekły NaOH należy wykorzystać ponownie lub usunąć do ścieków przemysłowych i dodatkowo zobojętnić, jeśli jest to konieczne. Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie pracowników Charakterystyka produktu Stały lub ciekły NaOH, wszystkie stężenia (0-100%), stały: niska klasa zapylenia Częstotliwość i czas trwania zastosowania/narażenia 8 godz./dzień, 200 dni/rok Warunki techniczne i środki podjęte na etapie procesu (źródło), aby zapobiec uwolnieniu Dla pracowników, produkty zawierające zarówno stały jak i ciekły NaOH o stężeniu > 2%: Zastępowanie, tam gdzie jest to właściwe, procesów wykonywanych ręcznie, procesami zautomatyzowanymi i/lub zamkniętymi. Takie postępowanie pozwoli uniknąć drażniących mgieł, rozpylonej cieczy i ewentualnych rozprysków: Stosować układy zamknięte lub przykrywać pojemniki otwarte (np.: ekrany) Transport rurami, napełnianie/opróżnianie beczek za pomocą układów automatycznych (pompy ssące, itp.) Podczas procesów wykonywanych ręcznie stosować szczypce, chwytaki z długimi uchwytami, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu i narażenia poprzez rozpryski (zakaz wykonywania pracy ponad poziomem głowy) Warunki techniczne i środki kontroli rozpraszania ze źródła w kierunku pracownika Dla pracowników, produkty zawierające zarówno stały jak i ciekły NaOH o stężeniu > 2%: Dobrą praktyką jest miejscowa wentylacja wyciągowa i/lub wentylacja ogólna. Środki organizacyjne, podjęte w celu zapobiegania/ograniczenia uwolnienia, rozproszenia i narażenia Dla pracowników, produkty zawierające zarówno stały jak i ciekły NaOH o stężeniu > 2%: Pracownikom biorącym udział w rozpoznanych ryzykownych procesach/znajdującym się w rozpoznanych ryzykownych obszarach należy zapewnić szkolenie w zakresie a) unikania wykonywania pracy bez ochrony dróg oddechowych i b) rozumienia właściwości żrących wodorotlenku sodu, a w szczególności jego oddziaływania na drogi oddechowe i c) postępowania zgodnie z bezpieczniejszymi procedurami wskazanymi przez pracodawcę. Pracodawca jest również zobowiązany zapewnić, że wymagane środki ochrony osobistej są dostępne i stosowane zgodnie z instrukcją. Tam gdzie to możliwe w przypadku zawodowego zastosowania, stosować specjalne dozowniki i pompy przeznaczone do zapobiegania powstawaniu rozprysków/wycieków/narażenia. Warunki i środki związane z ochroną osobistą, higieną i oceną zdrowia Dla pracowników i zastosowań zawodowych, produkty zawierające zarówno stały jak i ciekły NaOH o stężeniu > 2%: Ochrona dróg oddechowych: W przypadku powstania pyłów lub aerozolu (np.: natryskiwanie): stosować ochronę dróg oddechowych z zatwierdzonym filtrem (P2) Ochrona rąk: nieprzepuszczalne chemoodporne rękawice ochronne o materiał: kauczuk butylowy, PCW, polichloropren z wkładką z naturalnego lateksu, grubość materiału: 0,5 mm, czas przebicia: > 480 min o materiał: kauczuk nitrylowy, kauczuk fluorowy, grubość materiału: 0,35-0,4 mm, czas przebicia: > 480 min Jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków, należy nosić ściśle przylegające chemoodporne gogle ochronne, osłonę twarzy. jeśli istnieje prawdopodobieństwo powstania rozprysków nosić odpowiednią odzież ochronną, fartuchy, osłony i kombinezony, obuwie z gumy lub tworzywa sztucznego. Oszacowanie narażenia i odniesienie do jego źródła 15

16 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Narażenie pracowników/narażenie zawodowe: NaOH jest substancją żrącą. W przypadku postępowania z substancjami i preparatami żrącymi bezpośredni kontakt przez skórę występuje jedynie sporadycznie i przyjmuje się, że wielokrotne dobowe narażenie przez skórę można zignorować. W związku z powyższym, narażenie przez skórę na działanie NaOH nie zostało określone ilościowo. Nie oczekuje się, że NaOH będzie dostępny ogólnoustrojowo w organizmie w normalnych warunkach postępowania z substancją i jej stosowania i w związku z tym nie oczekuje się, że wystąpią ogólnoustrojowe oddziaływania NaOH po narażeniu przez skórę lub drogi oddechowe. Na podstawie pomiarów NaOH dla przemysłu celulozowo-papierniczego, odbarwiania makulatury, przemysłu aluminiowego, tekstylnego i chemicznego i zgodnie z proponowanymi środkami zarządzania ryzykiem kontrolującymi narażenie pracowników i narażenie zawodowe, wartość narażenia przez drogi oddechowe jest poniżej DNEL wynoszącego 1 mg/m 3. Dodatkowo do zmierzonych wielkości narażenia, zastosowano narzędzie ECETOC TRA w celu oszacowania narażenia przez drogi oddechowe (patrz Tabela poniżej). Założono brak miejscowej wentylacji wyciągowej i brak ochrony dróg oddechowych, o ile nie wskazano inaczej. Czas trwania narażenia ustalono na ponad 4 godziny na dobę w najgorszym przypadku i tam, gdzie było to właściwe wskazano najgorszy przypadek dla zastosowania zawodowego. W przypadku postaci stałej, wybrano niską klasę zapylenia z uwagi na dużą higroskopijność NaOH. W ocenie uwzględniono jedynie najbardziej adekwatne kategorie procesu (PROC). PROC Opis PROC Ciekły (mg/m 3 ) Stały (mg/m 3 ) PROC 1 Zastosowanie w procesie zamkniętym, brak 0,17 0,01 prawdopodobieństwa narażenia PROC 2 Zastosowanie w zamkniętych procesach ciągłych ze 0,17 0,01 sporadycznym kontrolowanym narażeniem (np.: próbkowanie) PROC 3 Zastosowanie w zamkniętych procesach seryjnych (synteza 0,17 0,1 lub formulacja) PROC 4 Zastosowanie w procesach seryjnych i innych procesach 0,17 0,2 (z LEV) (syntezie), w których powstaje możliwość narażenia PROC 5 Mieszanie w seryjnych procesach formulacji preparatów lub 0,17 0,2 (z LEV) wyrobów (wieloetapowych i/lub o znacznym kontakcie z substancją) PROC 7 Napylanie w warunkach i zastosowaniach przemysłowych 0,17 Nie dotyczy PROC 8a/b Przenoszenie substancji lub preparatów 0,17 0,5 (załadunek/rozładunek) z/do naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach nieprzeznaczonych lub przeznaczonych do tego celu PROC 9 Przenoszenie substancji lub preparatów do małych 0,17 0,5 pojemników (przeznaczona do tego celu linia napełniania wraz z ważeniem) PROC10 Nakładanie klejów lub innych powłok wałkiem lub pędzlem 0,17 0,5 PROC11 Napylanie poza warunkami i zastosowaniami przemysłowymi 0,17 0,2 (z LEV) PROC13 Obróbka wyrobów poprzez maczanie lub zalewanie 0,17 0,5 PROC14 Wytwarzanie preparatów lub wyrobów poprzez tabletkowanie, 0,17 0,2 (z LEV) prasowanie, wyciskanie, granulowanie PROC15 Zastosowanie jako odczynników laboratoryjnych 0,17 0,1 PROC19 Ręczne mieszanie z bliskim kontaktem z substancją i 0,17 0,5 dostępnością jedynie środków ochrony osobistej PROC23 Otwarte operacje przetwarzania i przenoszenia (z minerałami) w podwyższonej temperaturze 0,17 0,4 (z LEV i RPE(90%)) PROC24 Wysokoenergetyczna (mechaniczna) obróbka substancji związanych w materiałach i/lub wyrobach 0,17 0,5 (z LEV i RPE(90%)) Narażenie środowiska: Ocena oddziaływania na przedział wodny i ocena ryzyka uwzględniają jedynie oddziaływanie na organizmy/ekosystemy wynikające z możliwych zmian ph w związku z odprowadzaniem OH -, ponieważ oczekuje się, że toksyczność jonu Na + jest nieistotna w porównaniu z (możliwym) wpływem na ph. Duża rozpuszczalność w wodzie i bardzo niska prężność par wskazują, że NaOH będzie się znajdować głównie w wodzie. Po wprowadzeniu środków zarządzania ryzykiem dotyczących środowiska, narażenie na działanie osadu czynnego oczyszczalni ścieków nie występuje jak i również nie występuje narażenie wód powierzchniowych będących odbiornikiem ścieków. Przedziału osadu nie uwzględnia się, ponieważ nie jest uznawany za istotny w przypadku NaOH. W przypadku emisji do przedziału wodnego, sorpcja do cząstek osadu będzie nieistotna. Nie oczekuje się występowania istotnych emisji do powietrza z uwagi na bardzo niską prężność par NaOH. W przypadku emisji do powietrza w postaci aerozolu wodnego, NaOH zostanie natychmiast zobojętniony w wyniku reakcji z CO 2 (lub innymi kwasami). Nie oczekuje się również istotnych emisji do środowiska lądowego. Droga stosowania osadu nie jest istotna w przypadku emisji do gleby uprawnej, ponieważ w oczyszczalniach ścieków (STP/WWTP) nie będzie dochodziło do sorpcji NaOH do cząstek stałych. W przypadku emisji do gleby, sorpcja do cząsteczek gleby będzie nieistotna. W zależności od zdolności buforowej gleby, OH - zostanie zobojętniony w wodzie w porach gruntu lub ph może wzrosnąć. Bioakumulacja nie będzie występować. 16

17 Scenariusze narażenia Wodorotlenek Sodu Scenariusz narażenia 4: Zastosowanie NaOH przez konsumentów Wykaz wszystkich deskryptorów zastosowań Sektor zastosowania (SU): SU 21 Gospodarstwa domowe Kategoria produktu (PC): PC 0-40 Wodorotlenek sodu może być stosowany w wielu różnych kategoriach produktów chemicznych (PC): PC 20, 35, 39 (środki zobojętniające, środki myjące i czyszczące, kosmetyki, środki higieny osobistej). Inne kategorie produktu nie zostały w sposób wyraźny uwzględnione w tym scenariuszu narażenia. Jednakże, NaOH może być również stosowany w innych kategoriach produktów w niskich stężeniach, np.: PC3 (do 0,01%), PC8 (do 0,1%), PC28 i PC31 (do 0,002%), ale może być stosowany również w pozostałych kategoriach produktów (PC 0-40). Kategoria procesu (PROC): nie dotyczy Kategoria wyrobu (AC): nie dotyczy Kategoria uwalniania do środowiska (ERC): ERC8A Szerokie rozproszone zastosowanie substancji pomocniczych w układach otwartych w pomieszczeniach ERC8B Szerokie rozproszone zastosowanie reaktywnych substancji pomocniczych w układach otwartych w pomieszczeniach ERC8D Szerokie rozproszone zastosowanie substancji pomocniczych w układach otwartych na wolnym powietrzu ERC9A Szerokie rozproszone zastosowanie substancji w układach zamkniętych w pomieszczeniach Przyjmuje się, że kategorie uwalniania do środowiska wymienione powyżej są najważniejszymi kategoriami, niemniej jednak inne kategorie uwalniania do środowiska przy zastosowaniu rozproszonym mogą również wystąpić (ERC 8 11b). Dalsze wyjaśnienia NaOH (do 100%) jest również stosowany przez konsumentów. Jest stosowany w domach do czyszczenia przewodów kanalizacyjnych i rur, obróbki drewna, jest stosowany również do domowego wyrobu mydła. NaOH jest stosowany również w bateriach i aplikatorach środków do czyszczenia piekarników. Wspólnotowa ocena ryzyka Wspólnotową ocenę ryzyka przeprowadzono na podstawie Rozporządzenia dotyczącego substancji istniejących (Rozporządzenie Rady 793/93). Pełne sprawozdanie z oceny ryzyka zostało ukończone w 2007 r. i jest dostępne w Internecie:: Scenariusz przyczynowy kontrolujący narażenie środowiskowe Charakterystyka produktu Stały lub ciekły NaOH, wszystkie stężenia (0-100%), stały: niska klasa zapylenia Warunki i środki związane z zewnętrznym zagospodarowaniem lub odzyskiem odpadów przeznaczonych do usunięcia Ten materiał wraz z pojemnikiem należy usuwać w bezpieczny sposób (np.: oddając go do publicznego zakładu recyklingu). Puste pojemniki usuwać jako zwykłe odpady komunalne. Baterie należy poddawać recyklingowi w największym możliwym zakresie (np.: oddając je do publicznego zakładu recyklingu). Odzysk NaOH z baterii alkalicznych obejmuje usunięcie elektrolitu, zebranie i zobojętnienie kwasem siarkowym i dwutlenkiem węgla. Scenariusz przyczynkowy kontrolujący narażenie pracowników Charakterystyka produktu Stały lub ciekły NaOH, wszystkie stężenia (0-100%), stały: niska klasa zapylenia Typowe stężenia: środki do wiórkowania podłóg (<10%), środki do prostowania włosów (<2%), środki do czyszczenia piekarników (<5%), środki do udrażniania odpływów (ciekłe: 30%, stałe: <100%), środki czyszczące (<1,1%) Warunki i środki związane z projektowaniem wyrobu Wymagane jest stosowanie odpornych etykiet-opakowań w celu zapobiegnięcia samouszkodzeniom i utracie integralności etykiety w warunkach normalnego stosowania i przechowywania produktu. Niska jakość opakowania powoduje fizyczną utratę informacji na temat niebezpieczeństw oraz sposobu użycia. Wymagane jest, aby środki chemiczne domowego użytku, zawierające ponad 2% wodorotlenku sodu, które mogą być dostępne dla dzieci, były dostarczane z zamknięciem, którego dzieci nie są w stanie otworzyć (aktualnie stosowanym) a ostrzeżenie o niebezpieczeństwie musi być wyczuwalne dotykiem (Dostosowanie do postępu technicznego dyrektywy 1999/45/WE, aneks IV, część A i art. 15(2) dyrektywy 67/548 w przypadku, odpowiednio, niebezpiecznych preparatów i substancji przeznaczonych do użytku domowego). Zapobiegnie to wypadkom z udziałem dzieci i osób z innych grup ryzyka. Wskazane jest dostarczanie bardzo lepkich preparatów. Wskazane jest dostarczanie tylko małych ilości. W przypadku zastosowania w bateriach, wymagane jest stosowanie całkowicie szczelnych wyrobów o długim okresie trwałości użytkowej. Warunki i środki związane z informacją i poradą dotyczącą zachowania dla konsumentów 17