POSTACIE HISTORYCZNE I HERALDYKA

Transkrypt

1 71 POSTACIE HISTORYCZNE I HERALDYKA 1. POSTACIE HISTORYCZNE Benedykt XIII, Bonifacy IX, Innocenty VII, Grzegorz XII, Aleksander V W pierwszym tomie Trylogii, pt. Narrenturm główny bohater ma okazję zapoznać się z przepowiednią Malachiasza 1 a dokładniej jej wycinkiem dotyczącym lat Przedstawiająca przepowiednię postać stara się interpretować kolejne zdania mające dotyczyć następnych papieŝy i antypapieŝy. AntypapieŜ Benedykt XIII, właściwie Pedro de Luna został uznany za Luna Cosmedina KsięŜyc Kosmedyński poniewaŝ pełnił funkcję kardynała w Marii w Kosmedynie. Rzeczywiście Pedro de Luna w 1375 roku został mianowany przez papieŝa Grzegorza XI kardynałem w kościele Santa Maria w Kosmedynie. Później był legatem antypapieŝa Klemensa VI w Hiszpanii i we Francji. 28 września 1394 roku został wybrany antypapieŝem a 26 lipca 1417 roku, podczas trzydziestej siódmej sesji soboru w Konstancji został złoŝony z tronu i usunięty z Kościoła. Osoba Pedro de Luny jest równieŝ wspomniana w początkach powieści, kiedy to wymieniane są waŝne wydarzenia 1423 roku. Pada wówczas zdanie, Ŝe w dzień Zielonych Świątek 1423 zmarł w zamku Peniscola koło Walencji Piotr de Luna, papieŝ awinioński, wyklęty schizmatyk, tytułujący się Benedyktem XIII. W rzeczywistości de Luna zmarł w zamku Peniscola. Schronił się w nim w 1415 roku w obliczu konfliktu z Zygmuntem Luksemburczykiem. Zwrot wyklęty dotyczy wspomnianego juŝ usunięcia z łona Kościoła w 1417 roku. De Luna aŝ do śmierci kazał tytułować się Benedyktem, twierdził równieŝ, Ŝe to w twierdzy Peniscola znajduje się prawdziwa siedziba Kościoła. Następny w przepowiedni Malachiasza był Tubus de mixtione sześcian z zespolenia czyli Bonifacy IX, właściwie Pietro Tomacelli. Sześcian odnosił się do herbu Tomacelliego, w którym to znajduje się szachownica. Niewiele wiadomo o jego wcześniejszej karierze kościelnej oprócz tego, Ŝe był kardynałem diakonem od Św. Jerzego i kardynałem prezbiterem od Św. Anastazji. Bonifacy IX został wybrany 2 listopada 1389 roku jako następca papieŝa rzymskiego Urbana VI, zmarł 1 października 1404 roku 2. 1 Przepowiednia Malachiasza błędnie przypisywana św. Malachiaszowi powstała prawdopodobnie ok roku. Zawiera listę 112 krótkich zdań, mających charakteryzować poszczególnych papieŝy. Przeciwnicy jej autentyczności zaznaczają, Ŝe zwroty powstałe post factum są o wiele dokładniejsze niŝ te mówiące o papieŝach XVII wiecznych i późniejszych, def. za Roman Zając, Proroctwo św. Malachiasza, (dostęp ). 2 Andrzej Sapkowski, Narrenturm, Warszawa 2002, s.7, 515; John Norman Davidson Kelly, Encyklopedia papieŝy, Warszawa 1997, s ; Michał Gryczyński, Benedykt XIII antypapieŝ [w:] NajwaŜniejsze postaci w dziejach Kościoła Katolickiego, Poznań 2006, s. 181; idem, Bonifacy IX [w:] NajwaŜniejsze postaci w dziejach Kościoła Katolickiego [ ], s. 180.

2 72 Rys. 43. Herb Bonifacego IX. (dostęp ) De meliore sydere - Z lepszej gwiazdy to według proroctwa Innocenty VII, właściwie Cosino Gentile de Migliorati. Tak jak w przypadku Bonifacego IX tekst przepowiedni odnosił się do Herbu Innocentego VII, w którym znajdowała się kometa. Cosino de Migliorati był arcybiskupem Rawenny, potem Bolonii, legatem Bonifacego IX w Toskanii i Lombardii. Wybrany papieŝem 17 października 1406 roku, zmarł 6 listopada tego samego roku 3. Rys. 44. Herb Innocentego VII. http: ://pl.wikipedia.org/wiki/plik:c_o_a_innocenzo_vii.svg (dostęp ) Następny papieŝ u Malachiasza to Nauta de ponte nigro Sternik z czarnego mostu skojarzony z Angelo Correrem czyli Grzegorzem XII, prawdopodobnie z powodu jego pochodzenia. Angelo Correr był bowiem Wenecjaninem. Jeśli chodzi o karierę kościelną to był on kolejno biskupem Castello, łacińskim patriarchą Konstantynopola, kardynałem prezbiterem od San Marco i sekretarzem papieskim. Został wybranyy następcą Bonifacego IX 30 listopada 1406 roku. Podczas soboru w Konstancji wyraził gotowość do abdykacji 3 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 515; John Norman Davidson Kelly, Encyklopedia papieŝy [ ], s ; Michał Gryczyński, Innocenty VII [w:] NajwaŜniejsze postaci w dziejach Kościoła Katolickiego [ ], s. 182.

3 73 w celu zakończenia schizmy. Zrezygnował z urzędu papieskiego 4 lipca 1415 roku. Zmarł w Recanti 18 października 1417 roku, trzy tygodnie przed wyborem Marcina V. Ostatnim wymienionym przez przepowiednię i wspomnianym podczas rozmowy bohaterów był Flagellum Solis Bicz słoneczny utoŝsamiony z Petrosem Philargisem, późniejszym antypapieŝem Aleksandrem V. Kreteńczyk, papieŝ obediencji pizańskiej, w herbie słońce noszący. Rzeczywiściee Philargis pochodził z Kandii na Krecie, był biskupem Piacenzy, Vicenzy, Nawarry i arcybiskupem Mediolanu, antypapieŝem wybrany został 26 czerwca 1409 roku podczas soboru w Pizie, a na jego tarczy herbowej widniało słońce. Aleksander V zmarł 3 maja 1410 roku 4. Marcin V, Eugeniusz IV Sobór w Konstancji po złoŝeniu z urzędu antypapieŝa Jana XXIII i Benedykta XIII oraz po przyjęciu rezygnacji Grzegorza XII wybrał na głowę Kościoła Oddo Colonnę czyli Marcina V. Andrzej Sapkowski najczęściej i najbardziej dokładnie nawiązuje do postaci papieŝa przy okazji wypowiadania przez jego bohaterów przepowiedni. We wróŝbie, którą usłyszał od Reynevana Zygmunt Korybutowicz, we fragmencie dotyczącym ks. Witolda padło zdanie, Ŝe przyobiecana Wielkiemu Księciu korona przepadnie za pontyfikatu kolumny. Rys. 45. Herb Marcina V. (dostęp ) Chodziło oczywiście o pontyfikat papieŝa Marcinaa V, który będąc przedstawicielem moŝnego rodu Collonów nosił w herbie kolumnę. Z dalszej części przepowiedni Reynevann wywnioskował, Ŝe papieŝ umrze prawdopodobnie w lutym Andrzej Sapkowski, Narrenturm, Warszawa 2002, s. 7, 515; John Norman Davidson Kelly, Encyklopedia papieŝy [ ], s ; Michał Gryczyński, Grzegorz XII [w:] NajwaŜniejsze postaci w dziejach Kościoła Katolickiego [ ], s. 183; idem, Aleksander V antypapieŝ [w:] NajwaŜniejsze postaci w dziejach Kościoła Katolickiego [ ], s. 184.

4 74 roku. Padło równieŝ stwierdzenie dotyczące wieku papieŝa, który miał w 1429 roku mieć dobre sześćdziesiąt lat, a od konklawe mijało dwanaście. Oddo Colonna urodził się w 1368 roku, we wspominanym okresie miał sześćdziesiąt jeden lat. Wybrany na następcę św. Piotra został zaś podczas soboru w Konstancji w 1417 roku czyli dokładnie dwanaście lat wcześniej. Marcin V zmarł 20 lutego 1431 roku. Wspominane proroctwo mówiło równieŝ, Ŝe Kolumna ustąpi miejsca Wilkowi. Znając ten fakt oraz tekst przepowiedni św. Malachiasza bohaterowie wysnuli wniosek, Ŝe kolejną głową Kościoła zostanie Gabriel Condulmer, opisany u Malachiasza jako wilczyca niebiańska. Skojarzenie Condulmera z wilczycą oparte było na fakcie, Ŝe sprawował on urząd biskupa Sieny, a w herbie tego miasta znajduje się wilczyca. Warto zaznaczyć, Ŝe podczas rozmowy w więzieniu (w narrenturmie) dotyczącej kolejnych papieŝy Condulmer był nazwany biskupem Sieny, z kontekstu drugiej przepowiedni wynikało, ze był kardynałem. W praktyce Condulmer został biskupem Sieny w 1407 roku, a rok później otrzymał godność kardynalską. O dacie wyboru nowego papieŝa dowiedzieć się moŝna było z dwóch fragmentów Trylogii. Pierwszym była opisywana przepowiednia dla Korybutowicza. Drugim zaś majaki chorego Reynevana, który przebywając w więzieniu w 1425 roku i biorąc pośredni udział w dywagacjach dotyczących proroctwa św. Malachiasza powiedział, Ŝe wybór nastąpi dopiero za sześć lat. Gabriel Condulmer został wybrany następcą św. Piotra 11 marca 1431 roku. Przyjął imię - Eugeniusz IV 5. Konrad Oleśnicki Jako Ŝe akcja całej Trylogii toczy się w Czechach i na Śląsku oczywistym jest, Ŝe biskup wrocławski jest jednym z waŝniejszych bohaterów drugiego planu. Na kartach powieści pojawiają się dokładne i dość dosadne informacje na temat Konrada. Według jednego z opisów był pierworodnym synem księcia Oleśnicy. Konrad IV Starszy (Senior) był rzeczywiście najstarszym dzieckiem Konrada III. Świadczy o tym między innymi jego przydomek oraz fakt, iŝ zawsze był wymieniany na pierwszym miejscu w dokumentach wystawionych razem z braćmi. Konrad urodził się z pewnością przed 1394 rokiem, zapewne nawet kilka lat wcześniej. Kiedy w 1417 roku został wyznaczony do objęcia biskupstwa wrocławskiego, nie było mowy o udzieleniu mu dyspensy z powodu zbyt niskiego wieku, który dla tego urzędu wynosił wówczas trzydzieści lat. Karierę duchową 5 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s ; idem, Lux perpetua, Warszawa 2006, s. 166, 213, 230; John Norman Davidson Kelly, Encyklopedia papieŝy [ ], s ; Richard P. McBrien, Leksykon papieŝy. Pontyfikaty. Od św. Piotra do Jana Pawła II, Warszawa 2003, s

5 75 rozpoczął Konrad Starszy dość szybko. JuŜ od roku był duchownym w przy katedrze wrocławskiej, w 1410 roku został członkiem kapituły katedralnej, a 1411 jej został prepozytem. Ten ostatni fakt znajduje swe odzwierciedlenie w jednym z opisów w Lux perpetua. Konrad Oleśnicki miał równieŝ brać udział w fikcyjnej naradzie w stodole w Dębowcu w 1425 roku. Wówczas powiedziano o nim, ze jest biskupem od ośmiu lat. Stwierdzenie to moŝna uznać za nieścisłe bowiem jak juŝ wspomniałem w 1417 roku Oleśnicki został wyznaczony na urząd biskupa wrocławskiego przez Marcina V, za poparciem Zygmunta Luksemburczyka. Sakrę biskupia przyjął zaś dopiero 22 stycznia 1418 roku. Równolegle z karierą kościelną rozwijała się kariera świecka. W I tomie pt. Narrenturm biskup miał powiedzieć, Ŝe jest namiestnikiem króla Zygmunta, Ŝe wszyscy ksiąŝęta śląscy uznają jego władzę, Ŝe od 1422 roku to on rządzi na Śląsku. Rzeczywiście, w kwietniu 1422 roku Luksemburczyk wyznaczył biskupa wrocławskiego pierwszym w historii namiestnikiem całego Śląska. Konrad IV Starszy jako poplecznik Zygmunta Luksemburskiego był zaciekłym przeciwnikiem ruchu husyckiego. Andrzej Sapkowski opisał biskupa mówiącego, Ŝe przejdzie do historii jako obrońca prawdziwej wiary, pogromca herezji. Nie ukrywał przy tym, Ŝe liczy na docenienie swoich działań przez Stolicę Apostolską. Konrad Oleśnicki, jako przeciwnik związków Śląska z Polską ubolewał nad zwierzchnością archidiecezji gnieźnieńskiej nad diecezją wrocławską i liczył na wydzielenie nowej archidiecezji wrocławskiej. Nie wiemy czy biskup naprawdę stawiał przed sobą tak ambitne cele ale podczas wspomnianego monologu o obronie wiary miał powiedzieć, Ŝe upokorzeniem jest podleganie jakiemuś Polaczkowi Jastrzębcowi. Jednym z wyraźniejszych przejawów niechęci biskupa do Polski był stworzony wspólnie z Luksemburczykiem, Zakonem KrzyŜacki oraz ksiąŝętami śląskimi projekt rozbioru Polski. W Lux perpetua Oleśnicki przedstawia ten plan podczas rozmowy z sekretarzem arcybiskupa mogunckiego. W praktyce zakładał on przyłączenie Rusi, Mołdawii, Podola i Muszyny do Królestwa Węgier, a ksiąŝętom śląskim miało przypaść to co kiedyś naleŝało do ich przodków. W 1435 roku biskup Konrad IV wprowadził statut zastrzegający obsadę beneficjów w diecezji tylko dla Ślązaków, bądź osób posiadających stopnie naukowe. Znacznie ograniczył w ten sposób dopływ duchowieństwa polskiego na Śląsk. Działania Konrada przeciw husytom nie ograniczały się jedynie do zapowiedzi i deklaracji. Biskup był głównym inicjatorem wypowiedzenia Taborowi bitwy pod Nysą, gdzie jednak Czesi zniszczyli nieomal całkowicie wojska biskupie. Za jego rządów diecezja wrocławska borykała się z duŝymi problemami finansowymi. Oczywistym powodem kłopotów były husyckie łupieskie rejzy. Niemały wpływ na stan biskupich finansów miał teŝ sposób Ŝycia

6 76 Oleśnickiego. Został zapamiętany jako skłonny do pijaństwa rozpustnik, korzystający z Ŝycia ale przy tym przystępny i lubiący muzykę. Tymczasem Andrzej Sapkowski tworząc literacką postać biskupa Konrada skupił się wyraźnie na cechach negatywnych. Według jego opisu Oleśnicki kaŝdy dzień zaczynał od garnca wina, był wyniosły, niedostępny, interesowny, miał poczucie wyŝszości. Nie omieszkał równieŝ autor Trylogii opisać swobodnego stosunku biskupa do kobiet, czyli mówiąc wprost posiadania wielu kochanek. Podczas rozmowy ze Stanisławem Beresiem Andrzej Sapkowski stwierdził, Ŝe w znacznym stopniu oparł się na opisie Konrada autorstwa Jana Długosza 6. Ten ostatni pisał o biskupie zniemczały Piast śląski, mąŝ czarniawy, złośnik, oddany obŝarstwu, nieumiarkowany względem kobiet, rozrzutny, wina wszelakiego naduŝywał 7. Wprowadził jawne praktyki łapówkarskie. Sam Sapkowski zaznacza przy tym, Ŝe ten opis jest z pewnością lekko wypaczony. Jan Długosz był bowiem sekretarzem Zbigniewa Oleśnickiego, przeciwnego Konradowi. Dla potrzeb fabuły zmieniony został natomiast wygląd zewnętrzny biskupa. Na kartach Trylogii charakteryzowany jest jako postawny, przystojny męŝczyzna o młodzieńczym, dźwięcznym głosie. Według Długosza natomiast był tłusty, niski, miał ropiejące oczy, jąkał się i bełkotał. O stosunku współczesnych do biskupa Konrada IV Oleśnickiego moŝe świadczyć fakt, iŝ został pochowany w podziemiach katedry bez nagrobka i skromnej choćby płyty nagrobnej 8. Prokop Wielki (Goły) Prokop jako dowodzący wojskami Taboru siłą rzeczy dość często pojawia się na kartach Trylogii. Często jednak opisy dotyczą sytuacji niemoŝliwych do zweryfikowania, jak na przykład problem z uciąŝliwym bólem pleców, którego pozbyć się pomagał Reynevan. W BoŜych bojownikach, w rozmowie dwóch bohaterów dotyczącej Prokopa pada stwierdzenie, Ŝe przed rewolucją był księdzem, jednym z wielu taboryckich 6 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 240, 338, 377, 380; idem, BoŜy bojownicy, Warszawa 2004, s. 296; idem, Lux perpetua [ ], s. 154, 165, 259; Roman Heck, Konrad IV Starszy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XIII, Wrocław Warszawa Kraków , s ; Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów Śląskich, t. II: Piastowie świdniccy, ziębiccy, głogowscy, Ŝagańscy i oleśniccy, Wrocław 1975, s ; Józef Pater, Poczet biskupów wrocławskich, Wrocław 2000, s. 55; Geschichtsquellen der Hussitenkriege, wyd. Colmar Grunhagen, Scriptores rerum Silesiacarum, t. VI, nr. 46, Wrocław 1871 [w:] Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych. Do r. 1454, oprac. Roman Heck, Ewa Maleczyńska, Wrocław 1953, s ; 7 Jan Długosz, Vitae episcoporum Poloniae, t. I, Kraków 1887, s. 472 [w:] Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych. Do r [ ], s Andrzej Sapkowski, Stanisław Bereś, Historia i fantastyka, Warszawa 2005, s. 120.

7 77 kaznodziejów. Wcześniej zaś ukończył Karolinum i wiele podróŝował po zagranicznych uczelniach. Prokop urodził się ok roku. Po śmierci ojca został adoptowany przez swego stryja Jana z Cach. Ten ostatni umoŝliwił mu zdobycie wykształcenia. Oprócz uczelni praskiej, jak mówili bohaterowie Prokop odbył kilka podróŝy zagranicznych, między innymi do Hiszpanii, Francji, Włoch. Po zakończeniu edukacji przyjął święcenia kapłańskie. Rys. 46 Prokop Wielki. (dostęp ). Tak więc te fakty, przytoczone w rozmowie przedstawionej w II tomie nie odbiegają od prawdy historycznej. W dalszej części tekstu pojawia się prawdziwe stwierdzenie, jakoby Prokop dołączył do rewolucji po defenestracji. Na początku naleŝał on do skrzydła radykalnego, dopiero od 1420 roku opowiedział się po stronie bardziej umiarkowanej. Po śmierci śiŝki awansował do grona najbardziej powaŝanych działaczy ruchu husyckiego, a po śmierci Bogusława ze Szwamberka został głównodowodzącym wojsk Taboru. Historiografia zapamiętała Prokopa jako doskonałego wodza. Prowadzone przez niego wojska rozbiły trzy krucjaty organizowane przeciw Czechom. Zwycięskie bitwy pod Usti, Tachowem czy DomaŜlicami odbiły się echem w całej Europie. Największym chyba wyrazem poszanowania dla postaci hetmana Taboru jest nadany mu przydomek Wielki. Poza zdolnościami typowo przywódczymi Andrzej Sapkowski przypisuje równieŝ Prokopowi świetny kontakt ze swoim wojskiem, czego przykładem mogą być dokładnie opisane, serdecznie prowadzone wizytacje poszczególnych oddziałów przed bitwami. Warto zaznaczyć, Ŝe hetman wojsk Taboru miał drugi przydomek nadany mu juŝ za Ŝycia. Jak kilkakrotnie, w róŝnych sytuacjach wspominali bohaterowie

8 78 Prokop nie nosił brody, tylko sumiaste wąsy. Była to sytuacja niespotykana wśród husyckiego duchowieństwa, dlatego Prokopa nazywano równieŝ Gołym 9. Zbigniew Oleśnicki Postać Zbigniewa Oleśnickiego pełni w ksiąŝkach Andrzeja Sapkowskiego rolę marginalną. Oleśnicki został kilkakrotnie wspomniany jako biskup krakowski i przeciwnik husytyzmu. Podczas rozmowy biskupa wrocławskiego Konrada Oleśnickiego z Andrzejem z Bnina, posłem biskupa krakowskiego pada sugestia jakoby Zbigniew Oleśnicki mierzył w stanowisko kardynała. Urząd biskupa objął Zbigniew w 1423 roku. Nadanie mu tego urzędu przez Jagiełłę było poprzedzone wieloma sporami. Król polski zamierzał mianować Oleśnickiego kanclerzem, a dotychczasowego podkanclerza Piotra Szafrańca mianować biskupem krakowskim. PotęŜne rody szlacheckie Tarnowskich i Tęczyńskich obawiały się jednak zbytniego wzrostu znaczenia Szafrańców. W wyniku ich zabiegów Zbigniew Oleśnicki 19 grudnia 1423 roku otrzymał sakrę biskupią. Zgodne z prawdą historyczna są równieŝ poglądy biskupa na sprawy husyckie. Był on zaciekłym przeciwnikiem wszelkich herezji, postulował zamknięcie wszystkich kościołów w Krakowie gdy w mieście przebywało husyckie poselstwo, był skonfliktowanym między innymi z Bolkiem V Wołoszkiem. Swe potwierdzenie w historii znalazły równieŝ ambicje biskupa. 18 grudnia 1439 roku został pierwszym polskim kardynałem 10. Mikołaj Trąba Wspomnienie o Mikołaju Trąbie pojawia się w pierwszym tomie pt. Narrenturm. Narrator wymieniając osoby zmarłe w latach nie omieszkał wspomnieć o arcybiskupie gnieźnieńskim. Mikołaj Trąba urodzony ok roku był spowiednikiem Władysława Jagiełły, podkanclerzym koronnym, arcybiskupem halickim, gnieźnieńskim i prymasem Polski. Zatwierdzenie ostatniego tytułu uzyskał na soborze w Konstancji gdzie razem z Pawłem Włodkowicem przewodził polskiej delegacji. Rola Mikołaja Trąby na soborze jest oceniana pozytywnie. Poza zatwierdzeniem tytułu prymasa, przyczynił się do jednomyślnego wyboru nowego papieŝa, zawarł polsko krzyŝacki rozejm w St. Denis 9 Andrzej Sapkowski, BoŜy bojownicy [ ], s ; Primke Robert, Szczerepa Maciej, Szczerepa Wojciech, Wojny husyckie na Śląsku, ŁuŜycach i Pomorzu, Kraków 2007, s Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 288, 498; Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła Katolickiego w Polsce w latach Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 319; Maria Koczerska, Oleśnicki Zbigniew, [w:] PSB, t. XXIII, Warszawa Wrocław Kraków Gdańsk 1978, s

9 79 pod ParyŜem. W 1420 roku, we Wrocławiu przewodził polskiej delegacji podczas ogłoszenia wyniku w sprawie konfliktu z krzyŝakami. Brał udział w naradzie w Niepołomicach dotyczącej sprawy korony czeskiej dla Jagiełły. Mikołaj Trąba zmarł 4 grudnia 1422 roku w Lubicy. Ciało pochowano 22 grudnia, w głównej nawie Katedry Gnieźnieńskiej 11. Jan Kropidło Pośród wymienionych znanych osób zmarłych w latach swe miejsce znalazł równieŝ Jan Kropidło. Andrzej Sapkowski napisał, Ŝe w 1421 roku zmarł w wieku sześdziesięciu lat, w Opolu Jan Kropidło, ksiąŝę krwi piastowskiej, episcopus wloclaviensis. Jan był najstarszym synem księcia opolskiego Bolesława III i Anny. Dokładna data jego urodzin nie jest znana. Najbardziej prawdopodobnym jest okres między 1360, a Bardziej właściwa wydaje się pierwsza data. Wskazuje na to przebieg kariery Jana Kropidły. W 1379 roku otrzymał probostwo Św. Marcina w Podgrodziu Spiskim. Zanim został biskupem poznańskim, w 1382 roku miał za sobą, bądź był w trakcie studiów w Bolonii. Mało prawdopodobnym jest aby prepozyt, student boloński i biskup poznański miał mniej niŝ 20 lat. Wspomniane biskupstwo kujawskie objął po raz pierwszy w 1384 roku i sprawował je do roku 1389 kiedy to otrzymał prowizję na arcybiskupstwo gnieźnieńskie. Do objęcia arcybiskupstwa nie dopuścił Władysław Jagiełło bowiem Kropidło był w wyśmienitych stosunkach z Władysławem Opolczykiem, wrogo usposobionym wobec Jagiełły. Od 1394 roku Jan sprawował kolejno urzędy biskupa poznańskiego, kamieńskiego i chełmińskiego. W 1402 roku powrócił na biskupstwo kujawskie, gdzie urzędował do końca Ŝycia. Zmarł 3 marca 1421 roku w Opolu. Jeśli więc przyjmiemy, Ŝe Kropidło urodził się w 1362 roku, to Sapkowski pisząc, Ŝe w dniu śmierci miał sześćdziesiąt lat, błędnie określił wiek księcia 12. Zawisza z Kurozwęk Postać biskupa krakowskiego Zawiszy z Kurozwęk pojawiła się na kartach BoŜych bojowników tylko raz. Biskup został opisany jako słynący z zamiłowania do 11 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 7; Stefan Maria Kuczyński, Mikołaj Trąba [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXI, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 19, s ; John Norman Davidson Kelly, Encyklopedia papieŝy [ ], s Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów Śląskich, t. III: Piastowie opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Wrocław 1977, s ; Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 7; Antoni Liedtke, Jan zwany Kropidło, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. X, Wrocław Warszawa Kraków , s ; Zygmunt Boras, KsiąŜęta piastowscy Śląska, Katowice 1974, s

10 80 rozrywek hulaka. Pojawiał się równieŝ opis śmierci Zawiszy, który to miał być poturbowany przez ojca dziewczyny, którą chciał zhańbić. W rzeczywistości biskup miał jakoby spaść z drabiny podczas nocnej wycieczki 12 stycznia 1382 roku w Dobrowodzie. Niespotykane okoliczności śmierci pozwalają snuć przypuszczenia jak było naprawdę. Reynevan wspominając Zawiszę powiedział równieŝ, Ŝe od razu po pogrzebie czarci zanieśli [go tj. Zawiszę] wprost do piekła, co słyszało wielu. Według relacji Janka z Czarnkowa dotyczącej uroczystości pochówku biskupa, następnej nocy po pogrzebie złe duchy miały hałasować w Katedrze Wawelskiej 13. Sposób śmierci biskupa Zawiszy jest na tyle niejasny i zagadkowy, Ŝe teza Sapkowskiego, mimo duŝej dozy dystansu i poczucia humoru, wydaje się być prawdopodobną. Andrzej Bniński Andrzej z Bnina został opisany w trzecim tomie Trylogii. Sapkowski przedstawił go jako niespełna 30 letniego męŝczyznę, magistra Akademii Krakowskiej, sekretarza królewskiego, prezbitera pobiedziskiego, kanonika łęczyckiego i poznańskiego. Bniński miał być ponad miarę ambitny, jego celem było osiągnięcie biskupstwa. Poznajemy go w trakcie rozmowy z biskupem Konradem Oleśnickim, która miała mieć miejsce w okolicach Wielkanocy 1429 roku. Jako, Ŝe Bniński urodził się ok roku stwierdzenie, Ŝe miał wówczas mniej niŝ 30 lat jest nieprawdziwe. Część pozostałych informacji zgadza się z rzeczywistością. W 1422 roku Andrzej z Bnina uzyskał tytuł bakałarza nauk wyzwolonych, był sekretarzem Władysława Jagiełły, od niego właśnie otrzymał probostwo w Międzyrzeczu i Pobiedziskach. Jednak zarówno wspomniane probostwa jak i tytuł kanonika poznańskiego otrzymał w latach , tak więc opis Sapkowskiego sugerujący, Ŝe sprawował te urzędy juŝ w 1429 roku jest nieścisły. Występują równieŝ wątpliwości czy Bniński sprawował urząd kanonika łęczyckiego. Fakt ten pojawia się jedynie u Długosza. Zgodne z prawdą historyczną okazały się natomiast zamiary objęcia urzędu biskupa. W 1438 roku Andrzej z Bnina został wybrany następcą biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka, a sakrę biskupią przyjął 15 lutego roku następnego Andrzej Sapkowski, BoŜy bojownicy, Warszawa 2004, s ; Anna Strzelecka, Kurozwęcki Zawisza, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, Wrocław Warszawa Kraków 1971, s Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 261; Józef Nowacki, Bniński Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. II, Warszawa Zakopane 1936, s

11 81 Henryk z Wierzbna Podczas jednej z rozmów bohaterów trzeciego tomu pt. Lux perpetua padło zdanie, Ŝe po soborze w Vienne, który ogłosił begardów heretykami, biskup Henryk z Wierzbna zarządził na nich polowanie. Tępienie innowierców, którego miał być sprawcą, zostało zapamiętane przez historiografię jako jeden z głównych przejawów działalności biskupa. Obecność na soborze Henryk z Wierzbna zawdzięcza swojemu czteroletniemu pobytowi w Awinionie. Biskup wrocławski otwarcie popierał Przemyślidów, którzy byli wówczas skonfliktowani z papieŝem. Z tego powodu został ekskomunikowany i pozbawiony godności biskupiej. Swoich praw próbował dochodzić właśnie w Awinionie w latach W czasie sprawowania urzędu biskupa w latach dał się poznać jako człowiek gwałtowny, porywczy, jawny przeciwnik polskości skonfliktowany z arcybiskupem Jakubem Świnką. Pozytywnym aspektem jego rządów w diecezji wrocławskiej było zlecenie sporządzenia Liber fundationis episcopatus Vratislaviensic, czyli inwentarz całej własności biskupiej oraz ukończenie budowy katedry wrocławskiej 15. Władysław z Oporowa Pojawiający się w III tomie Trylogii Władysław z Oporowa został opisany przez Reynevana jako prepozyt łęczycki i podkanclerzy koronny. Główny bohater powieści miał okazje spotkać Oporowskiego w 1429 roku, a wówczas nie był on jeszcze prepozytem łęczyckim, godność tę otrzymał rok później, to znaczy w roku Tytułu podkanclerzego natomiast uŝywał juŝ w 1428 roku, więc ta informacja jest prawidłowo umiejscowiona w chronologii. Oporowski był zwolennikiem antyluksemburskiego i antykrzyŝackiego przymierza z husytami 16. Giordano (Jordan) Orsini, Mikołaj z Kuzy, Henryk Beaufort, Branda Castiglione Giordano Orsini został przedstawiony w pierwszym tomie Trylogii jako członek kolegium kardynalskiego i legat papieŝa Marcina V. Wraz ze swym sekretarzem, Mikołajem z Kuzy miał brać udział w fikcyjnej naradzie w Dębowcu w 1425 roku. Orsini został mianowany do kolegium kardynalskiego juŝ w 1405 roku przez papieŝa Innocentego 15 Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s ; Krystyna Pieradzka, Henryk z Wierzbna, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław Warszawa Kraków , s ; Michał Kaczmarek, Henryk z Wierzbna i Wacław z Pogorzeli biskupi ordynariusze czasu przełomu [w:] Ludzie śląskiego Kościoła Katolickiego, red. Krystyn Matwijowski, Wrocław 1992, s ; Józef Pater, Poczet biskupów wrocławskich, Wrocław 2000, s Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 289, 512; Antoni Gąsiorowski, Oporowski Władysław, [w:] PSB, t. XXIV, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1979, s

12 82 VII. Jednak legatem papieskim w Czechach został dopiero na początku roku Wcześniej pełnił tę funkcję we Francji i Anglii, wspólnie z kardynałem Filastre. To właśnie udając się do Czech zatrudnił jako swego sekretarza Mikołaja z Kuzy. Z relacji Reynevana, pośrednio uczestniczącego w owym zjeździe dowiadujemy się, Ŝe sekretarz Orsiniego, któremu sam legat wróŝył wielką karierę w Kościele ma nieprzeciętną umiejętność obalania heretyckich tez. Mikołaj został wówczas poproszony o wygłoszenie mowy i nazwany wielebnym. Tymczasem święcenia kapłańskie przyjął ok roku, więc co najmniej siedem lat później. Zgodne z rzeczywistością jest natomiast twierdzenie jakoby Mikołaj miał zrobić karierę w Kościele. Po współpracy z Orsinim został sekretarzem arcybiskupa Trewiru Ottona von Ziegenheima, w 1431 roku został dziekanem kościoła św. Floriana w Koblencji, uczestniczył w obradach Soboru Bazylejskiego ( ), w 1449 roku został wyniesiony przez papieŝa Mikołaja V do godności kardynała. Tymczasem jak napisał Andrzej Sapkowski w II tomie pt. BoŜy bojownicy wiosną 1427 roku w miejsce leciwego Orsiniego legatem papieskim na teren Niemiec, Węgier i Czech został Henryk Beaufort, biskup Winchesteru i przyrodni brat króla Anglii. W 1427 roku Orsini miał co najmniej sześćdziesiąt dwa lata, podczas gdy zastępujący go Anglik pięćdziesiąt. Beaufort był biskupem Winchesteru od 1404 roku, w 1426 roku przed objęciem urzędu legata został mianowany przez Marcina V kardynałem. Poprzednikiem Orsiniego i Beauforta na stanowisku legata papieskiego w Niemczech był tylko wspomniany w Trylogii Branda Castiglione. Godność kardynalską otrzymał w 1411 roku, w tym samym czasie został teŝ mianowany legatem. W 1429 roku otrzymał prowizję papieską na archidiakonat gnieźnieński 17. Władysław Jagiełło i Sońka Holszańska, Kazimierz Jagiellończyk Pierwsza wzmianka o królu Polski pojawia się w Narrenturm w kontekście jego odmowy przyjęcia przez niego korony czeskiej 1420 roku. W celu uniknięcia konfliktu z papieŝem lub Luksemburczyka miano postanowić, Ŝe koronę przyjmie Witold. W tym samym, 1420 roku Zygmunt Luksemburski wydał niekorzystny dla Polski wyrok na sejmie 17 Johann Peter Kirsch, Orsini, The Catholic Encyclopedia, t. XI, Nowy Jork 1911 [za:] (dostęp ); John Hagen, Nicholas of Cusa, The Catholic Encyclopedia [ ] [za:] (dostęp ); Agnieszka Kijewska, Mikołaj z Kuzy [w:] Encyklopedia Katolicka, t. VII, red. Stanisław Wilk, Lublin 2008, s ; Edwin Burton Henry Beaufort Plantagenet, The Catholic Encyclopedia, t. XII, Nowy Jork 1911 [za:] (dostęp ); Janusz Bazydło, Branda z Castiglione, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. II, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski, Lublin 1985, s

13 83 Rzeszy we Wrocławiu 18. Spowodowało to wyraźne ochłodzenie stosunków Luksemburczyka z Jagiełłą, a Witold jasno sformułował zerwanie kontaktów z Zygmuntem. Taka sytuacja w polityce międzynarodowej sprawiła, Ŝe w Polsce postanowiono, ze koronę czeską przyjmie nie Jagiełło, a Wielki KsiąŜę Witold, będący nieomal w otwartym konflikcie z Luksemburczykiem. Poza tym opowiedzenie się po stronie heretyków i zaprzysięŝenie Czterech artykułów praskich przez króla neofitę zostałoby potępione przez całą chrześcijańską Europę. Ustalenia te miały miejsce jednak juŝ w 1421 roku, a nie jak pisze Andrzej Sapkowski w Drugie wspomnienie dotyczące Jagiełły dotyczy jego ślubu z Sońką (Zofią) Holszańską w 1422 roku. Sońka miała mieć wówczas siedemnaście lat i być o ponad pół wieku młodsza od Władysława II. Rzeczywiście w dniu ślubu Zofia, średnia córka księcia Aleksandra Iwanowicza Holszańskiego i księŝniczki Aleksandry Dymitriewy Druckiej urodzona w 1405 roku była młodsza o pięćdziesiąt trzy pięćdziesiąt cztery lata od urodzonego ok roku króla Władysława. W powieści pojawia się jeszcze jedna informacja dotycząca królowej. Ustami jednego z bohaterów Andrzej Sapkowski poddaje w wątpliwość wierność Sońki królowi. Rzeczywiście w historiografii przyjęła się taka opinia na temat królowej. Pierwsze plotki, rozsiane przez Długosza, Witolda lub otoczenie Zbigniewa Oleśnickiego zrodziły się podczas pobytu pary królewskiej na Rusi Czerwonej. Jagiełło zareagował wówczas bardzo porywczo, nakazał uwięzić zaufane damy dworu Sońki, które wymieniły imiona siedmiu rzekomych kochanków. Królowa oczywiście zaprzeczyła jednak niepochlebna opinia rozpowszechniła się. Warto zaznaczyć równieŝ, Ŝe bohaterowie powieści nie mówią o królu inaczej niŝ Jogaiła. Było to prawdziwe, litewskie imię późniejszego Władysława II, oznaczające mocniejszy, bardziej męŝny. W dokumentach litewskich sprzed 1386 roku występują teŝ formy Jagel i Jagalo. Kolejna wzmianka mówiąca o Jagielle mówi o wydanym przez niego, pod naciskiem Zbigniewa Oleśnickiego, Edykcie Wieluńskim. Edykt ten według bohaterów II tomu pt. BoŜy bojownicy miał zabraniać Polakom handlu z Czechami oraz wyjazdów do tego kraju, poza tym zmieniał kwalifikację herezji na wystąpienie przeciw królowi i zdradę stanu, co miało być karane śmiercią 19. Edykt Wieluński mówił Władysław [ ] postanawiamy [ ] 18 Wyrok wrocławski dotyczył konfliktu polsko krzyŝackiego. Luksemburczyk zajął stanowisko przychylne Zakonowi. Zatwierdził postanowienia pokoju toruńskiego i wyroku budzińskiego, przyznał Zakonowi Murzynno, Orłowo i Nową Wieś, wytyczył granicę prusko mazowiecką zgodnie z wytycznymi z 1343 roku, nakazał obu stronom przywrócić wolność handlu, def. za Jadwiga KrzyŜaniakowa, Jerzy Ochmański, Władysław II Jagiełło, Warszawa Łódź 1990, s Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 8 9; idem, BoŜy bojownicy [ ], s. 106; Jadwiga KrzyŜaniakowa, Jerzy Ochmański, Władysław II Jagiełło [ ], s. 271; Magdalena Duczmal, Jagiellonowie.

14 84 iŝ ktokolwiek w królestwie naszym polskim i ziemiach nam poddanych okaŝe się heretykiem [ ] winien być chwytany [ ] i karany. Gdyby zaś któryś z mieszkańców królestwa naszego [ ] zaniedbał powrócić [z Czech] powinien być uwaŝany za heretyka i podlec karom. [ ] Zabraniamy teŝ [ ] kupcom i innym ludziom, aby Ŝadnych towarów, a zwłaszcza ołowiu, broni i Ŝywności nie waŝyli się wywozić do Czech. 20. RównieŜ w BoŜych bojownikach bohaterowie mówią o narodzinach trzeciego syna Jagiełły. W Krakowie, na św. Andrzeja 1429 roku Sonka urodziła syna Kazimierza. Radość z narodzin syna królewskiego psuł horoskop, mówiący Ŝe za jego rządów na Królestwo Polskie spadnie wiele nieszczęść. Kazimierz Jagiellończyk rzeczywiście urodził się 30 listopada 1429 roku w Krakowie. Na okres jego rządów przypadła Wojna Trzynastoletnia z Zakonem KrzyŜackim, znaczny wzrost znaczenia Księstwa Moskiewskiego. U schyłku panowania Kazimierza wzrosło równieŝ znacznie zagroŝenie ekspansją turecką. W latach Turcy zajęli będącą pod protektoratem Jagiellończyka Kaffę na Krymie oraz Kilię i Białogród. W polityce wewnętrznej król spotykał się z problemami finansowymi i liczną opozycją szlachty. Najpierw moŝnowładców pod przywództwem Oleśnickiego, a po śmierci biskupa średniej szlachty. Ostatnim fragmentem w Trylogii dotyczącym Jagiełły jest przepowiednia mówiąca o nim, Witoldzie i Zygmuncie Korybutowiczu. Część poświęcona królowi mówi, Ŝe w czwartym roku pontyfikatu Wilka (tj. Eugeniusza IV przyp. autor) będą miały miejsce ogromne burze. Gdy od tych wydarzeń minie sto dziesięć dni umrze syn ojca swego siódmy, król i mocarz, Rzymem chrzczony a poganin w duszy. Wabiony śpiewem słowika wyzionie ducha w małym zamku. Wiadomo, Ŝe ojciec Jagiełły Olgierd miał 5 synów z pierwszego małŝeństwa z księŝniczką witebską Marią Anną. Władysław był zaś drugim synem z kolejnego małŝeństwa Olgierda, z Juliana Twerską. Był więc Jagiełło siódmym synem swego ojca. Fragment Rzymem chrzczony odnosi się oczywiście do przyjętego 15 lutego 1386 roku. Jeśli chodzi o śmierć króla to historiografia przyjęła, Ŝe Władysław przeziębił się słuchając śpiewu słowików i zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku 21. Leksykon biograficzny, Poznań 1996, s. 421, 461; Marek Urbański, Poczet królowych i Ŝon władców polskich, Warszawa 2006, s Edykt Wieluński, Volumina legum, t. I, s. 38, wyd. Jozafat Ohryzko, Petersburg 1859 [w:] Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych. Do r [ ], s Andrzej Sapkowski, BoŜy bojownicy [ ], s. 380; idem, Lux perpetua [ ], s , 230; Juliusz Bardach, Kazimierz Jagiellończyk [w:] Poczet królów i ksiąŝąt polskich, red. Andrzej Garlicki, Warszawa 1978, s ; Jadwiga KrzyŜaniakowa, Jerzy Ochmański, Władysław II Jagiełło[ ], s. 42; Magdalena Duczmal, Jagiellonowie. Leksykon biograficzny [ ], s. 461, 474.

15 85 Zygmunt Korybutowicz W związku z dość istotną rolą księcia Korybuta w stosunkach husycko polsko - litewskich jest on postacią dość często pojawiającą się na kartach Trylogii. W Lux perpetua moŝemy nawet znaleźć uproszczoną genealogię Zygmunta. Napisano, Ŝe był kniaziem litewskim z plemienia Mendoga, prawnukiem Giedymina, zrodzonym był Korybutowicz z kniaziówny riazańskiej Anastazji, był synem Dymitra Korybuta, młodszego brata Jagiełły. Jest to opis zupełnie poprawny. W ramach uzupełnienia moŝna dodać, ze matka księcia, Anastazja była córką księcia riazańskiego Olega Iwanowicza, natomiast ojciec był synem wielkiego księcia Olgierda z drugiego małŝeństwa z księŝniczką twerską, Julianną. Opis pochodzenia księcia zamieszczony został w powieści w kontekście spotkania Zygmunta z Reynevanem. Podczas tegoŝ spotkania, które miało miejsce w 1429 roku główny bohater Trylogii określił wiek Korybutowicza na niewiele ponad 30 lat. Jest to bardzo prawdopodobne, choć trudne do jednoznacznego zweryfikowania, poniewaŝ znana jest jedynie przybliŝona data narodzin księcia tj. przed 1404 rokiem. JednakŜe wiadomo, Ŝe Zygmunt brał udział w bitwie pod Grunwaldem, co pozwala przypuszczać, ze urodził się ok roku. W 1421 roku złoŝono Jagielle, a potem Witoldowi propozycję przyjęcia korony czeskiej. Z powodu skomplikowanej sytuacji politycznej, napiętych stosunków z Zakonem KrzyŜackim Witold postanowił wysłać do Czech właśnie Zygmunta Korybutowicza jako swego namiestnika. Decyzja ta została ostatecznie podjęta na początku 1422 roku. Przybycie bratanka Witolda wywoływało róŝne reakcje. Szlachta czeska liczyła na uspokojenie sytuacji w kraju, natomiast radykałowie podchodzili do tego faktu z duŝą rezerwą. Zygmunt Korybutowicz według relacji kilku bohaterów Trylogii wkroczył do Pragi na św. Stanisława 1422 roku, tj. 8 maja na czele oddziałów polsko litewskich liczących ok. 5 tys. W rzeczywistości armia jego liczyła od 5 do 7 tys. ludzi, natomiast wjazd do miasta nastąpił według róŝnych relacji 16 lub 17 maja 1422 roku. Po kilkumiesięcznym pobycie w Pradze Korybut musiał opuścić Czechy. 30 marca 1423 roku w Kiezmarku Jagiełło odnowił przymierze z Zygmuntem Luksemburskim. Luksemburczyk uznał postanowienia polsko krzyŝackiego pokoju melneńskiego w zamian za co król Polski odstąpił od popierania husytów. Co więcej Jagiełło nakazał powrót wszystkim Polakom przebywającym w Czechach i zabronił jakichkolwiek podróŝy w tamtym kierunku. Prawdziwym jest więc stwierdzenie padające w Lux perpetua, Ŝe po pół roku Jagiełło nakazał księciu powrót. W marcu 1424 roku do Polski przybyło poselstwo husyckie z prośbą o zezwolenie na

16 86 ponowne przybycie Korybutowicza do Czech. Jagiełło zdecydowanie odmówił. Poselstwo ponowiło swą prośbę na dworze Witolda i po raz kolejny spotkało się z odmową. W celu realizacji własnych planów politycznych, sprzecznych z polityką króla i wielkiego księcia postanowił Korybut ponownie wyruszyć do Czech. Na czele 400 jezdnych stanął w Pradze 29 czerwca 1424 roku. Według relacji Szarleja i Reynevana Korybutowicz wrócił do Pragi z 500 ludźmi, a nastąpiło to w wigilię Nawiedzenia Maryi Panny. Po sukcesach militarnych z 1425 roku (wyprawy do Austrii i na Morawy) oraz po śmierci największych antagonistów Jana Hvezdy i Bogusława ze Szwamberka Korybut liczył na rychłe ogłoszenie go królem. Wskutek oporu radykałów nie otrzymał jednak korony. Pragnąc usankcjonowanej władzy ksiąŝę Korybutowicz rozpoczął realizację planu zbliŝenia Czech do papiestwa za pośrednictwem Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kiedy zawiodły pertraktacje Korybut postanowił uŝyć argumentu siły i przemocą zająć Pragę. Andrzej Sapkowski napisał w Lux perpetua, Ŝe spisek księcia wykrył Jan Rokycana. Było tak w rzeczywistości. Rokycana przechwycił listy do Hynka z Kolsztajnu i Jana Smirickiego, dowódców związku praskiego. 17 kwietnia 1427 roku Zygmunt Korybutowicz został uwięziony, najpierw na zamku praskim a potem na zamku Waldstejn, nieopodal Turnowa. KsiąŜę odzyskał wolność w październiku 1428 roku. Podczas wspomnianego wcześniej spotkania Korybuta z Reynevanem, ksiąŝę usłyszał niekorzystną dla siebie wróŝbę. Według niej miał zginąć od drewna i Ŝelaza gdy nad świętą rzeką z wilkiem się zmierzy. Wówczas Zygmunt błędnie zinterpretował tę przepowiednię. Za świętą rzekę uznał Jordan a za wilka następcę papieŝa Marcina V. W rzeczywistości zginął o wiele bliŝej rodzinnych stron. Zygmunt Korybutowicz zmarł od ran głowy i szyi poniesionych podczas bitwy nad rzeką Świętą nieopodal Wiłkomierza 22. Henryk śeglarz W II tomie pt. BoŜy bojownicy w kontekście nowych odkryć i zmniejszania się świata pojawia się wspomnienie infanta Henryka i zainspirowanych przez niego wypraw. Jak napisał Andrzej Sapkowski Henryk był trzecim z kolei synem króla Jana I. Pierworodny - Edward dopuszczony do rządów w 1411 roku został królem Portugalii 22 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 9; idem, BoŜy bojownicy [ ], s ; idem, Lux perpetua [ ], s. 18, , 213; Jerzy Grygiel, śycie i działalność Zygmunta Korybutowicza. Studium z dziejów stosunków polsko czeskich w pierwszej połowie XV wieku, Wrocław Łódź 1988, s. 32, 35, 42 43, 53, 59 62, 73 74, 83 84, 89, 97, , 105, 111; Liber cancellariae Stanislai Ciołek. Ein Formelbuch d. polnischen Konigskanzlei aus d. Zeit d. hussitischen Bewegung, wyd. Jakub Caro,,,Archiv für österreichische Geschichte, t. XLV, nr 16 [w:] Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych. Do r [ ], s ; Jan Długosz, Dziejów polskich ksiąg dwanaście, Kraków 1869, t. IV, s

17 87 w 1433 roku. Drugi w kolejności - Piotr, regent w latach otrzymał od ojca księstwo Coimbry, a Henryk księstwo Viseu. Młodsi bracia infanta Viseu stanęli na czele bogatych zakonów rycerskich: Jan został mistrzem Zakonu Santiago, Ferdynand zaś Zakonu Avis. Główną motywacją dla podejmowania wypraw morskich przez Henryka były korzyści finansowe. Choć infant władał księstwem Viseu, od 1420 roku był mistrzem Zakonu Chrystusowego, nie posiadał satysfakcjonujących go dochodów, stąd zwrócenie się w stronę morza. W dalszej części tekstu powieści padają daty odkryć i nazwiska ich autorów. I tak w 1418 roku Joao Goncalves Zarco dotarł do Wysp Kanaryjskich, w 1420 roku Zarco wraz Teixterą dopłynęli do Madery, w 1427 roku Diego de Silves dotarł do wysp nazwanych Azorami, a w 1434 roku Gil Eanes opłynął Przylądek Boiador. Informacjom tym naleŝy się komentarz. Jeśli chodzi o Wyspy Kanaryjskie to zwrot dotarł nastręcza pewnych wątpliwości bowiem wyspy zostały odkryte znacznie wcześniej. Prawdopodobnie pierwsza wyprawa dotarła do Wysp Kanaryjskich juŝ w 1336 roku, a istnienie większości odnotowano w portolanie katalońskim Dulcert z 1339 roku. Jeśli chodzi o pozostałe informacje to są one zgodne z rzeczywistością historyczną. W 1420 roku Joao Goncalves Zarco oraz Tristao Vaz Texteira zajęli Maderę, w 1427 roku pilot Diego de Silves zboczywszy z wcześniej obranego kursu dostrzegł wyspę Santa Maria jedną z archipelagu Azorów. Tak jak wspomina narrator BoŜych bojowników występuje problem z etymologią nazwy archipelagu, która po portugalsku (Acores) oznacza jastrzębie. W 1434 roku Gil Eanes opłynął Przylądek Boiador. Jeśli przekazy z tamtego okresu nie kłamią udało mu się za 15 razem 23. Eryk Pomorski We wstępie do Lux perpetua znajduje miejsce opis sytuacji panującej nieomal w całej Europie. Zdaniem wspomniany jest król Danii, Eryk Pomorski, który to walczył z Hanzą oraz z ksiąŝętami Szlezwiku i Holsztynu. Eryk był przyrodnim synem królowej Małgorzaty. Został koronowany na władcę Unii Kalmarskiej w 1397, a praktyczną władzę objął w 1412 roku, po śmierci Małgorzaty. Wojna z Holsztynem zaczęła się juŝ w 1413 roku. Konflikt o podłoŝu prawnym doprowadził do interwencji cesarza Zygmunta Luksemburczyka - brata ciotecznego Eryka. Cesarz nakazał zwrot Szlezwiku królowi Danii. Po zakończonym w 1416 roku rozejmie Eryk zdobył Szlezwik, który był zmuszony zwrócić juŝ w 1421 roku. Eskalacja konfliktu nastąpiła roku później gdy Hanza zabroniła 23 Andrzej Sapkowski, BoŜy bojownicy [ ], s. 7; Antonio Henrique de Oliveira Marques, Historia Portugalii, t. I: do XVII w., Warszawa 1987, s ,

18 88 handlu z krajami Północy. W toku działań wojennych Eryk utracił nieomal wszystkie posiadłości w Szlezwiku. W 1424 roku, w wyniku kolejnej interwencji Zygmunta Luksemburskiego wszystkie pretensje holsztyńskie zostały umorzone. Eryk, przy pomocy Hanzy postanowił zbrojnie upomnieć się o tereny Południowej Jutlandii. Wyprawa z 1426 roku zakończyła sie poraŝką, a w kwietniu roku następnego Hanza przeszła na stronę wroga. W czasie walk morskich 8 czerwca 1428 roku pod Kopenhagą doszło do pierwszego artyleryjskiego pojedynku na Bałtyku. Dania uzyskała chwilową przewagę. Król wprowadził cło w Sundzie, pokonane na morzu miasta wedyjskie miały przestać wysyłać flotę przeciw Danii, poparły jednak Holsztyńczykow. Ci ostatni w 1431 roku zajęli Flensburg i Duborg. Wówczas do konfliktu, po raz kolejny wmieszał się cesarz. Za jego pośrednictwem zawarto w 1432 roku rozejm, który w ciągu następnych trzech lat zamienił się w trwały pokój 24. Henryk V, Karol VI Na pierwszych stronach kaŝdej z części Trylogii występują krótkie opisy bieŝącej sytuacji na świecie. W początkach Narrenturm omówiona jest konflikt o władzę we Francji. Andrzej Sapkowski, ustami narratora mówi, Ŝe w lipcu 1422 roku zmarł król Anglii Henryk V, a dwa miesiące później umarł Karol VI od sześciu juŝ lat pomylony. Korony zaŝądał delfin Karol, wówczas jego matka Izabela obwołała go bękartem. W tej sytuacji królem został dziewięciomiesięczny syn króla Anglii Henryka V Henryk VI. Regentem zaś został wuj niemowlęcia John Lancaster, ksiąŝę Bedford. Opis ten jest nieomal w zupełności zgodny z rzeczywistością. Uściślając naleŝy dodać, Ŝe od śmierci Henryka V do śmierci Karola VI minęło nie osiem lecz siedem tygodni, początki obłędu Karola VI datuje się juŝ na 1392 rok a nie rok 1416 jak sugeruje narrator powieści. Poza tym matką delfina była Izabela Bawarska z rodu Wittelsbachów, a wątpliwości dotyczące nieślubnego pochodzenia Karola VII zaczęto zgłaszać w 1417 roku. KsiąŜę Bedford był natomiast stryjem Henryka VI, a nie wujem 25. Bolesław V Wołoszek Opisy bądź wspomnienia dotyczące Bolesława V zwanego Bolkiem Wołoszkiem w Trylogii są o tyle częste co skąpe. Wymieniony z imienia jako syn księcia opolskiego 24 Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 8; Władysław Czapliński, Karol Górski, Historia Danii, Wrocław Warszawa Kraków 1965, s Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 7; Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1978, s. 159,

19 89 Bolesława IV, był dziedzicem Prudnika, panem na Głogówku. Bolko był najstarszym synem Bolesława IV opolskiego i Małgorzaty. Pochodzenie matki nie jest znane. Urodził się prawdopodobnie pod koniec XVI wieku, najwcześniej jednak ok. roku Podczas gdy toczyła się akcja Trylogii Bolko był Ŝonaty z ElŜbietą Granowską, córką Wincentego Granowskiego i ElŜbiety z Pilczy. Ta ostatnia została w 1417 roku Ŝoną króla Władysława Jagiełły. Więcej uwagi księciu Bolesławowi V poświęcone jest dopiero w kontekście układów z husytami. Przed bitwą pod Nysą do księcia Wołoszka husyci wysłali poselstwo w skład którego wchodził Reynevan jako jego znajomy z czasów studenckich, z Pragi. Bolko rzeczywiście studiował w Pradze. Uczelnię tę wybrał jego ojciec głównie ze względów finansowych. DuŜy wpływ na wybór Uniwersytetu Praskiego miała równieŝ ciotka Jadwiga, Ŝona księcia Bernarda niemodlińskiego, wspomnianego na kartach I tomu pt. Narrenturm, która była córką gorliwego polskiego husyty, Spytka z Melsztyna. Choć wpływy husyckie musiały wywrzeć istotny wpływ na młodego księcia to przez długi czas opierał się religijnej zawierusze. W 1425 roku potwierdził nawet fundację na rzecz kościoła kolegiackiego w Głogówku, którą uczynił jego ojciec Bolko IV. W 1428 roku, wobec zmieniającej się sytuacji polityczno militarnej zdecydował się jednak Wołoszek przyjąć wspomniane wcześniej poselstwo. Faktem istotnym dla fabuły lecz oczywiście nieprawdziwym jest, Ŝe to Reynevan przekonał księcia do przejścia na stronę husytów. Bolesław V Wołoszek, jedyny husyta spośród ksiąŝąt śląskich zmarł 29 maja Ludwik Oławski W początkach 1429 roku wojska husyckie dotarły pod Oławę. Jak napisano na kartach Lux perpetua miasto nie zostało zniszczone. Było wynikiem umowy zawartej przez husytów z księciem Ludwikiem Oławskim. Urodzony ok roku ksiąŝę miał rządzić Oławą i Niemczą wspólnie ze swym bratem Wacławem. Po śmierci brata w 1423 roku Ludwik dołączył do sojuszu ksiąŝąt dolnośląskich z Zygmuntem Luksemburczykiem skierowanego przeciw Polsce. W czasie wojen husyckich równieŝ znajdował się w obozie Luksemburczyka, tylko jednak do momentu wystąpienia realnego zagroŝenia. W celu ratowania swoich włości przed zniszczeniem przez husytów, Ludwik III zawarł z nimi 26 Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 324, 330, 340; idem, BoŜy bojownicy [ ], s , 405; idem, Lux perpetua [ ], s ; Zygmunt Boras, KsiąŜęta Piastowscy Śląska, Katowice 1974, s ; Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów Śląskich, t. III: Piastowie opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Wrocław 1977, s

20 90 układ pod koniec 1428 roku. To właśnie na mocy tej umowy Oława nie została zniszczona w styczniu 1429 roku 27. Helena z Pszczyny, Mikołaj Raciborski Helena z Pszczyny została wymieniona w trzecim tomie Trylogii jako postać wybitnie niesprzyjająca ludziom, którzy próbowali prowadzić handel z husytami. Helena była wdową po księciu raciborskim Janie oraz rodzoną siostrą Zygmunta Korybutowicza, bratanicą Jagiełły. W celu uzupełnienia tych informacji moŝna dodać, Ŝe była córką Dymitra Korybuta Olgierdowicza, kniazia na Brańsku i Nowogrodzie Siewierskim oraz Anastazji córki kniazia riazańskiego. Nie występują wyraźne przekazy mówiące o stosunku Heleny do ruchu husyckiego. Jej mąŝ - Jan Raciborski otwarcie stanął po stronie Zygmunta Luksemburczyka, jej brat, jak wiadomo był wysuwany do przyjęcia korony czeskiej. Bardziej prawdopodobne jest, Ŝe trawiącym wówczas Śląsk konflikcie opowiedziała się po stronie husytów. Podczas oblęŝenia Pszczyny w 1428 roku zawarła układ z taborytami. Razem z Heleną wymieniony został jej syn Mikołaj Raciborski. Oprócz niego wdowa po ks. Janie miała jeszcze jednego syna Wacława. Synowie podzielili się władzą w księstwie raciborskim w 1437 roku. Wcześniej, w 1433 roku Helena wyszła ponownie za mąŝ, za Przemka Opawskiego. Zmarła po 1449 roku 28. Ludwik Brzeski Osoba Ludwika Brzeskiego pojawiła się w Trylogii kilkakrotnie choć za kaŝdym razem była jedynie wspominana. Po raz pierwszy podczas fikcyjnej narady w 1425 roku. Według opisu Reynevana ksiąŝę na Brzegu i Legnicy miał ok. czterdzieści lat. W literaturze historycznej przyjmuje się, Ŝe Ludwik urodził się przed 1374 rokiem jednak Kazimierz Jasiński szacuje jego urodzenie na rok 1385, bowiem juŝ od 1400 roku występują dokumenty wystawione osobiście przez księcia. Tak więc, powołując się na Jasińskiego moŝna stwierdzić, Ŝe w 1425 roku Ludwik Brzeski miał dokładnie czterdzieści lat, co doskonale zgadza się z podanymi informacjami. Jak wynika z rozmowy Prokopa Wielkiego z Reynevanem w BoŜych bojownikach, Ludwik Brzeski nie wziął udziału w bitwie pod Nysą. Fakt ten oraz odwrót księcia spod Brzegu bez stawiania oporu husytom 27 Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 37; Andrzej Wędzki, Ludwik III, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1973, s. 102; Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów Śląskich, t. I: Piastowie wrocławscy i legnicko brzescy, Wrocław 1973, s Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 81, ; Wanda Maciejewska, Helena, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław Warszawa Kraków , s. 359.