SZLAKIEM KOŚCIOŁÓW I SANKTUARIÓW W DEKANACIE NOWSKIM W DIECEZJI PELPLIŃSKIEJ. Czwartym szlakiem naszej wędrówki będzie wieś Wielki Komorsk.

Transkrypt

1 SZLAKIEM KOŚCIOŁÓW I SANKTUARIÓW W DEKANACIE NOWSKIM W DIECEZJI PELPLIŃSKIEJ Czwartym szlakiem naszej wędrówki będzie wieś Wielki Komorsk.

2 Pamiętacie jak byliśmy w Wielkim Lubieniu? Kontynuując naszą podróż drogą asfaltową na północ, to znaczy w kierunku Nowego, będąc jeszcze we wiosce, zauważymy drogowskaz - Wielki Komórsk 9 km. Przypominam, ze w tym kierunku na Nowe, teraz jeszcze nie jedziemy. Po drodze, czyli około 5 km dojedziemy do wsi Krusze. Po następnych 2,5 km ukaże nam się wieś Osiek. Opuszczając tę wieś, na horyzoncie już rysują się dachy domów wsi Komorsk i nieopodal, nawet się nie spostrzeżemy ;) jak wiedziemy do Wielkiego Komorska.

3 WIELKI KOMORSK Wielki Komorsk Parafia Świętego Bartłomieja Apostoła Proboszcz: ks. Jerzy Dampc Miejscowości: Komorsk, Kurzejewo, Mały Komorsk, Pastwiska, Zdrojewo Odpust: ostatnia niedziela sierpnia Porządek nabożeństw: niedziele i święta: godz. 8.00, 9.30 (Mały Komorsk), święta zniesione : godz , (Mały Komorsk), dni powszednie: godz (zimą), (latem) Święty Bartłomiej jest jednym z dwunastu Apostołów, których wybrał sobie Jezus spośród kilkudziesięciu uczniów. W Ewangeliach spotykamy dwa imiona: Bartłomiej i Natanael. Według krytyki biblijnej i tradycji chodzi w tym wypadku o jedną i tę samą osobę. Aramejskie słowo Bartolmaj znaczy tyle, co "syn Tolmaja". Wyraz Natanael jest imieniem hebrajskim i znaczy tyle, co "Bóg dał" - byłby więc odpowiednikiem greckiego imienia Teodoros czy polskiego Bogdan. Synoptycy wymieniają imię św. Bartłomieja jedynie w katalogach Apostołów. Św. Jan podaje, że pochodził z Kany Galilejskiej. Szczegółowo zaś opisuje pierwsze spotkanie Natanaela z Chrystusem (J 1, 35-51), Niektórzy uważają, że to właśnie na weselu Natanaela w Kanie był Chrystus z uczniami i Matką, gdzie na Jej prośbę dokonał pierwszego cudu. Z opisu pierwszego spotkania wynika, że Natanael nie był zbyt pozytywnie nastawiony do mieszkańców Nazaretu. Kiedy jednak usłyszał słowa Chrystusa i poznał, że Chrystus przeniknął głębię jego wnętrza, serce i duszę, od razu zdecydowanie w Niego i Jemu uwierzył. Świadczy to o wielkiej prawości jego serca i otwarciu na działanie łaski Bożej. Odtąd już na zawsze pozostał przy Chrystusie. O Natanaelu św. Jan Ewangelista wspomina jeszcze raz - brał on udział w cudownym połowie ryb na jeziorze Genezaret po zmartwychwstaniu Chrystusa (J 21, 2-6). Postać św. Bartłomieja jest raczej w cieniu. Pierwszy historyk Kościoła, św. Euzebiusz, pisze, że ok. roku 200 Pantenus znalazł w Indiach Ewangelię św. Mateusza. Wyraża przy tym przekonanie, że zaniósł ją tam właśnie św. Bartłomiej. Podobną wersję podaje św. Hieronim. Natomiast św. Rufin i Mojżesz z Horezmu są zdania, że św. Bartłomiej głosił naukę Chrystusa w Etiopii. Pseudo-Hieronim zaś twierdzi, że św. Bartłomiej apostołował w Arabii Saudyjskiej. Jeszcze inni są zdania, że św. Bartłomiej pracował wśród Partów i w Mezopotamii. Ta rozbieżność pokazuje, jak mało wiemy o

4 losach Apostoła po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa. Z apokryfów o św. Bartłomieju zachowały się Ewangelia Bartłomieja i Apokalipsa Bartłomieja. Znamy je jednak w dość drobnych fragmentach. Zachował się również obszerniejszy apokryf Męka Bartłomieja Apostoła. Według niego Bartłomiej miał głosić Ewangelię w Armenii. Tam miał nawet nawrócić brata królewskiego - Polimniusza. Na rozkaz króla Armenii, Astiagesa, został pojmany w mieście Albanopolis, ukrzyżowany, a w końcu ścięty. Od św. Izydora (+ 636), biskupa Sewilli, rozpowszechniła się pogłoska, że św. Bartłomiej został odarty ze skóry. Stąd też został uznany za patrona rzeźników, garbarzy i introligatorów. Jako przypuszczalną datę śmierci Apostoła podaje się rok 70. Zaraz po śmierci Bartłomiej odbierał cześć jako męczennik za wiarę Chrystusową. Dlatego i jego relikwie chroniono przed zniszczeniem. Około roku 410 biskup Maruta miał je przenieść z Albanopolis do Majafarquin, skąd przeniesiono je niedługo do Dare w Mezopotamii. Stamtąd zaś relikwie umieszczono w Anastazjopolis we Frygii w Azji Mniejszej ok. roku 507. Kiedy jednak najazdy barbarzyńców groziły zniszczeniem i profanacją, w roku 580 przewieziono je na Wyspy Liparyjskie, a w roku 838 do Benewentu. Obecnie znajdują się pod mensą głównego ołtarza tamtejszej katedry. Część tych relikwii została przeniesiona za panowania cesarza Ottona III do Rzymu. Ku ich czci wystawił tenże władca Bazylikę na Wyspie Tyberyjskiej. Kult św. Bartłomieja datuje się od V w. Miał on nawet w Polsce swoje sanktuaria, np. w Polskich Łąkach koło Świecia, gdzie na odpust ściągały tłumy z daleka. W ikonografii św. Bartłomiej jest przedstawiany w długiej tunice, przepasanej paskiem, czasami z anatomiczną precyzją jako muskularny mężczyzna. Bywa ukazywany ze ściągniętą z niego skórą. Jego atrybutami są: księga, nóż, zwój. Mały Komorsk Kościół filialny: Św. Floriana Mały Komorsk

5 Foto: Figurka Św. Floriana Urodził się ok. 250 roku w Zeiselmauer (dawn.ceti, Dolna Austria). Jego życie przypadło na okres prześladowań chrześcijan. W młodym wieku został powołany do armii cesarza rzymskiego Dioklecjana ( ). W roku 304 ujął się za prześladowanymi legionistami chrześcijańskimi, za co został skazany na karę śmierci. 4 maja 304 r. poniósł śmierć męczeńską w nurtach rzeki Enns (Anizy), na terenie dzisiejszej Górnej Austrii, w miejscowości Lauriacum (obecnie Lorch). Ciało Floriana odnalazła wdowa Waleria. Nad jego grobem z czasem wybudowano kościół i klasztor ojców Benedyktynów, a później klasztor Kanoników laterańskich wg reguły św. Augustyna. W roku 1184 Idzi, biskup Modeny, na prośbę księcia Kazimierza Sprawiedliwego, sprowadził relikwie św. Floriana do Krakowa. Legendy Tradycyjnie przypisywano mu obok funkcji wojskowych dowodzenie oddziałem gaśniczym. Według legendy, ocalił płonącą wioskę jednym wiadrem wody. Św. Florian jest patronem wykonawców zawodów wiążących się z ogniem: strażaków, hutników, kominiarzy, garncarzy, piekarzy. Foto: Po Mszy Świętej odpustowej W 1637 roku w miejscowości osiedlili się mennonici. Mieli oni za zadanie zagospodarować obszary w dolinie Wisły, która dotąd często była zalewana przez rzekę. Osiedlali się oni na tych ziemiach na prawie holenderskim. Oznacza to, że mogli oni czerpać zyski z tytułu dzierżawy, ale bez prawa do własności ziemi i bez możliwości nabycia jej przez zasiedzenie

6 Historia Wielkiego Komorska W roku 1295 powstała parafia Wielki Komorsk. Pierwszy drewniany kościół powstał na przełomie XIV i XV wieku. W roku 1583 powstał kolejny drewniany kościół z murowaną wieżą, który spłonął sto lat później. W latach powstała obecna świątynia, z poprzedniej zachowała się tylko wieża. Pod koniec XIX wieku dobudowano nawy boczne i nowe prezbiterium. Wystrój kościoła pochodzi z XVIII i XIX wieku. Kościół posiada dwa odlane w Berlinie dzwony. Otacza go mur, w którym znajdują się trzy XIX - wieczne kapliczki.

7 Historia. O prastarym osadnictwie świadczą odkryte groby skrzynkowe (ok p.n.e.). Miejscowość znajdowała się pod panowaniem książąt Pomorza Gdańskiego, a od 1246 była w posiadaniu biskupów kujawskich. Pierwotny kościół pochodził z 1295 (zachowały się gotyckie fragmenty w dolnej części wieży), a obecny barokowy kościół, będący trzecią w historii Komorska świątynią, wybudowano w W kościele znajduje się ornat z XVIII w. i witraże z 1896 (wykonane w Monachium). W XVI w. wieś częściowo zasiedlona została przez mennonitów holenderskich. Do dziś zachowały się w Wielkim i Małym Komorsku XIX-wieczne chaty drewniane o konstrukcji zrębowej, wybudowane w stylu holenderskim.

8 Wielki Komorsk duża sołecka wieś kociewska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Warlubie, częściowo na Wysoczyźnie Świeckiej i w Dolinie Dolnej Wisły. W latach miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

9 Wielki Komórsk gm. Warlubie, pow. świecki, woj. kujawsko-pomorskie (Komorsky -1522, Pomorschko -1584, Kommarsch -1789, Gr. Kommorsk - XIX w.) Wieś w posiadaniu książąt pomorskich, w 1 poł. XIII w., ma ją książę Subisław, po nim Świętopełek. W 1246 r., przekazuje ja biskupowi kujawskiemu Michałowi, jako wynagrodzenie za szkody poczynione kościołowi w czasie napadu zbrojnego na Kujawy. Parafia założona w 1295 r. p.w. św. Bartłomieja. W 1412 krzyżacy splądrowali i zajęli wieś, oddając ja jednak z powrotem. W 2 poł. XVI w. osada określana jako wieś z folwarkiem, w powiecie nowskim. W 1684 r. podczas pożaru spalił się kościół oprócz wieży. Nowy, wzniesiony został w latach Z 1760 r. znany jest folwark Dolny Komórsk, posiadający 10 włók, 3 włóki pastwisk nad Matawą. 1 włóka (nowochełmińska), 1 włóka chełmińska (staropolska) = 30 morg = 17,955 ha = m 2 W zaborze pruskim w powiecie świeckim Rejencji Kwidzyn, przynależy do parafii ewangelickiej Warlubie. Istniał podział na wieś włościańską i

10 zagrodniczą. Wieś włościańska liczyła 3763 mórg, 121 budynków, 80 domów, 488 katolików, 145 ewangelików. Wieś zagrodnicza Kätherdorf, Komorsk, należy do gminy wsi włościańskiej. Posiada 1793 morgów, 213 budynków, 179 domów, 866 katolików, 318 ewangelików. Wieś wielodrożna usytuowana w północno-wschodniej części powiatu świeckiego. Główna droga przebiega na osi północ-południe. Zabytki: kościół z XVIII w., z gotycką wieżą otoczony murem z kamienia polnego, w nim 3 kapliczki z XVIII w. oraz kostnica z k. XVIII w., plebania murowana z 1 poł. XIX w. o cechach klasycystycznych, 4 drewniane domy oraz liczne zagrody murowane.

11 Foto: jedna z ulic w Wielkim Komórsku. Po prawej stronie budynek szkoły podstawowej

12

13 Foto: zabudowania menonickie we wsi Osiek

14

15 Foto: O wielkiej religijności świadczą przydrożne krzyże oraz kapliczki Męki Pańskiej.

16 Najwcześniej spośród wszystkich wsi gminnych w źródłach pojawia się Wielki Komorsk. Należał do domeny książęcej. W 1246 r. książę Świętopełk przekazał tę wieś biskupowi kujawskiemu Michałowi jako wynagrodzenie za szkody wyrządzone biskupstwu w czasie zbrojnego napadu na Kujawy. W 1273 r. dał biskupstwu włocławskiemu Komorsk Mały książę Mszczuj II z takimi przywilejami, jakie miał Komorsk Wielki. Nazwę wsi wyprowadza się od komarów. W 1295 r. biskup kujawski Wisław ufundował w Komorsku Wielkim kościół p.w. św. Bartłomieja. Spłonął on w 1648 r. (z wyjątkiem wieży). W tym samym roku przystąpiono do wznoszenia nowej świątyni, przy wydatnej pomocy biskupa włocławskiego Bonawentury Madalińskiego, Jakuba i Elżbiety z Garczyńskich Dorpowskich z Rulewa, kasztelana kowalskiego Stanisława Konarskiego z Grupy, chorążego malborskiego Aleksandra Czapskiego z Bąkowa i jego żony Jadwigi z Działyńskich i Jana i Marianny Płochocińskich z Płochocina. Obecny kościół wzniesiony został w latach , barokowy, staraniem proboszcza Michała Pawłowskiego. W 1896 r. powiększono go o nawy boczne. Według wizytacji z 1760 r. do klucza komorskiego, którym w imieniu biskupów włocławskich zarządzali włodarze (starostowie) należały wsie: Komorsk Wielki i Mały, Pastwisko, Warlubie, Pieniążkowo, Jeżewo, Piaski i Kurzejewo. Po I rozbiorze dobra te stały się domeną pruską.

17

18 Foto: we wsi Osiek, miejsce upamiętniające zamordowanie w październiku 1939 przez hitlerowców 7 Polaków. Opracował O. Kajetan Sahlke, SVD, wykorzystując liczne publikacje na stronach internetowych. Zdjęcia: O. Kajetan Sahlke, SVD