Metody hodowli bakterii, metody mikroskopowe, morfologia bakterii. Tok badania diagnostycznego.

Transkrypt

1 Zasady badań bakteriologicznych. Metody hodowli bakterii, metody mikroskopowe, morfologia bakterii. Tok badania diagnostycznego. Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej WUM Ratownictwo Medyczne Kornelia Dobrzaniecka Dlaczego uczymy się mikrobiologii? micros mały bios życie logos nauka Mikrobiologia, czyli nauka o drobnoustrojach (wirusach, bakteriach, pierwotniakach, grzybach drożdżopodobnych i pleśniowych). Stanowi szeroką i niezwykle dynamicznie rozwijająca się dziedzinę wiedzy. Drobnoustroje występują we wszystkich środowiskach, kolonizując zarówno glebę i wodę, jak i organizmy żywe. Poznanie fizjologii i genetyki drobnoustrojów, ich interakcji z otaczającym środowiskiem jest niezwykle istotne zarówno dla profilaktyki zakażeń u ludzi i zwierząt, jak i dla ochrony środowiska i rozwoju wielu gałęzi przemysłu.

2 Co należy wiedzieć? jakie drobnoustroje kolonizują człowieka i gdzie (flora fizjologiczna) które są chorobotwórcze- kiedy, dlaczego, objawy zakażenia, odczyn obronny, mechanizmy odpornościowe -wypadkowa interakcji: mikrorganizm-gospodarz jak wykryć czynnik etiologiczny- jaki materiał i jak pobrać, jak wyizolować drobnoustrój (różne wymagania), jak zidentyfikować (różne testy) jak leczyć- który lek jest optymalny (skuteczny, tani, bez objawów ubocznych, nie zwiększa oporności drobnoustrojów na leki antybiogram-ścisłe zasady) epidemiologia zakażeń- jak często, jaki typ: epidemiczne, endemiczne, sporadyczne; szpitalne, pozaszpitalne; źródła zakażenia; drogi przenoszenia, wrota zakażenia metody zapobiegania- szczepienia profilaktyczne, dezynfekcja, sterylizacja, dezynsekcja, deratyzacja, izolacja chorego, kwarantanna... Stwierdzenie obecności drobnoustrojów i ich identyfikacja w badanym materiale pobranym od zakażonego człowieka lub zwierzęcia lub też w próbce pobranej ze środowiska stanowi cel badania mikrobiologicznego.

3 Diagnostyka mikrobiologiczna to zespół postępowań przedlaboratoryjnych i laboratoryjnych, mających na celu identyfikację drobnoustrojów oraz oznaczenie ich lekowrażliwości. Procedury przedlaboratoryjne obejmują: Wyznaczenie rodzaju materiału podlegającego analizie, Sposób pobrania materiału klinicznego, Warunki przechowywania i transportu.

4 Pobieranie materiału: Badany materiał powinien być pobrany z miejsca, gdzie toczy się proces chorobowy, Ilość materiału powinna być wystarczająca do przeprowadzenia analizy mikrobiologicznej, Próbka powinna być dostarczona do laboratorium w jak najszybszym czasie, Materiał powinno się dobrze oznakować i dołączyć kompletną dokumentację, Próbka materiału klinicznego powinna zostać pobrana przed zastosowaniem leczenia, a w przypadku gdy jest to niemożliwe należy podać informację o lekach podawanych pacjentowi. Mocz 1. Pobieranie ze środkowego strumienia swobodnie oddanego 2. Pobieranie moczu od małych dzieci lub niemowląt (Zalecane jest nakłucie nadłonowe) 3. Mocz pobierany przez cewnik

5 Krew na posiew Krew powinna być pobrana przez rozpoczęciem leczenia 30 minut przed szczytem gorączki (we krwi znajduje się wówczas najwięcej krążących drobnoustrojów) Co najmniej 2-3 próbki krwi w ciągu doby Krew pobiera się bezpośrednio do podłóż hodowlanych Pobiera się ok ml krwi od osób dorosłych, a od noworodków 1-2 ml Butelki z podłożem należy ogrzać to temp C Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium Płyn mózgowo-rdzeniowy Pobiera lekarz, wykonując nakłucie lędźwiowe 1-2 ml do jałowej probówki z korkiem Jak najszybciej dostarczyć do laboratorium (15min.) Nie wolno dopuścić do schłodzenia płynu mózgowordzeniowego do temp. poniżej 30 C

6 Plwocina Pobieramy na czczo Pacjent powinien odkrztusić plwocinę do jałowego pojemnika Materiał dostarczyć jak najszybciej do laboratorium. Jeśli nie jest to możliwe, próbkę plwociny należy umieścić w temp. 4 C Kał Świeżo oddany kał pobieramy do jałowego pojemnika z łyżeczką przymocowaną do zakrętki Do analizy wystarczy próbka wielkości ziarna grochu Jak najszybciej dostarczyć do laboratorium

7 Wymazy Pobieramy za pomocą jałowych wymazówek pokrytych watą bawełnianą, wiskozową albo włóknami sztucznymi (alginian wapnia, dakron) Wymazówki umieszczamy w plastikowych probówkach lub probówkach zawierających podłoże transportowe Wymazówki suche dostarczamy w ciągu 2 godzin do laboratorium w temp C Wymazówki z podłożem transportowym dostarczamy do 24 godzin w temp C Materiały do badań w kierunku grzybów Pobieramy materiał do jałowych pojemników, które otwieramy w ostatniej chwili i szybko zamykamy Wskazana jest wielokrotność próbek (ok.3) Na skierowaniu powinno być uwzględnione rozpoznanie, nazwa stosowanych leków przeciwgrzybiczych

8 Materiał do badań wirusologicznych Pobieramy do jałowych, szczelnie zamykanych pojemników lub jałowych, szczelnych probówek Nie należy stosować zestawów zawierających podłoża bakteriologiczne Transport w temp. 4 C (na kostkach lodu) Postępowania laboratoryjne Badanie mikroskopowe preparatu bezpośredniego, Posiew materiału na odpowiednie podłoże, celem otrzymania czystych hodowli, Obserwacje morfologiczne makro i mikroskopowe otrzymanych hodowli, Badanie właściwości fizjologicznych czystych hodowli, Badania immunologiczne, Określenie wrażliwości na substancje przeciwdrobnoustrojowe, w tym leki.

9 Tok izolacji i identyfikacji nieznanego drobnoustroju: 1. Badanie mikroskopowe Preparat wykonany bezpośrednio z materiału klinicznego pobranego od pacjenta (PREPARAT BEZPOŚREDNI) Preparat wykonany z wyhodowanych na podłożach sztucznych kolonii bakterii PREPARAT BEZPOŚRENI WYKONUJEMY OBOWIĄZKOWO Z NASTĘPUJĄCYCH MATERIAŁÓW KLINICZNYCH skóra i tkanka podskórna wydzielina z kanału szyjki macicy, pochwy, cewki moczowej płyn mózgowo-rdzeniowy plwocina, BAL, aspiraty z oskrzeli i płuc wymazy z oka płyn z opłucnej, otrzewnej

10 PREPARAT BEZPOŚREDNI NIE WYKONUJEMY Z NASTĘPUJĄCYCH MATERIAŁÓW KLINICZNYCH wymaz z gardła WYJĄTKI: podejrzenie zakażenia błonicą anginy Plauta-Vincenta podejrzenie zakażenia grzybiczego kał WYJĄTKI: kał od noworodków podejrzenie zakażenia kampylobakteriozą podejrzenie zakażenia cholerą ROLA PREPARATU BEZPOŚREDNIEGO metoda szybka, tania ukierunkowuje wybór właściwej antybiotykoterapii obecność drobnoustrojów w materiale badanym bakterie Gram-dodatnie czy Gram-ujemne kształt i układ komórek bakteryjnych

11 Kształty i układy komórek bakteryjnych: 1. Formy kuliste: Ziarniak, Dwoinka, Paciorkowiec, Gronkowiec, Pakietowiec 2. Formy wydłużone: Pałeczka, Laseczka, Maczugowiec 3. Formy skręcone i spiralne: Przecinkowiec, Śrubowiec, Krętek 4. Formy rozgałęzione: Promieniowiec, Prątek RODZAJE MIKROSKOPÓW MIKROSKOP ŚWIETLNY zwykły z ciemnym polem widzenia kontrastowo-fazowy fluorescencyjny MIKROSKOP ELEKTRONOWY skaningowy transmisyjny

12 Wykonanie preparatu Obserwacje mikroskopowe cech morfologicznych drobnoustrojów wymagają przygotowania preparatu mikrobiologicznego. Preparat mikroskopowy jest to szkiełko podstawowe (przedmiotowe) z umieszczonym na jego powierzchni materiałem biologicznym. Preparat można wykonać z hodowli mikroorganizmów albo bezpośrednio z badanego materiału płynnego np. mleka lub stałego np. mięsa (tzw. preparaty odciskowe). Preparat przyżyciowy Preparaty przyżyciowe służą do obserwacji ruchliwości, żywotności, sposobu rozmnażania, a czasami do wykrywania substancji zapasowych. Najczęściej prowadzi się obserwacje drożdży i pleśni ze względu na ich budowę i rozmiar. Obserwacja bakterii, ze względu na małe rozmiary, ogranicza się jedynie do oceny ich ruchliwości.

13 Utrwalanie Utrwalanie polega na termicznym lub chemicznym zabiciu mikroorganizmów i przytwierdzeniu ich do powierzchni szkiełka podstawowego. Celem utrwalania jest ułatwienie stosowanym barwnikom penetracji przez ścianę komórkową i ich wniknięcie do wnętrza komórki oraz odsłonięcie w ścianach komórkowych mikroorganizmów związków, z którymi wiążą się barwniki. Chemiczna metoda utrwalania polega na naniesieniu na wysuszony rozmaz mikroorganizmów odpowiedniego odczynnika (np. formaliny, alkoholu, eteru). Po kilku minutach preparat wysycha i jest przygotowany do barwienia. Termiczna metoda utrwalania polega na 2-3-krotnym przeciągnięciu szkiełka podstawowego z wysuszonym rozmazem mikroorganizmów w płomieniu palnika. Szkiełko podczas utrwalania powinno być zwrócone rozmazem ku górze.

14 Barwienie metodą Grama jest barwieniem różnicującym, które pozwala wyodrębnić dwie zasadniczo odmienne grupy bakterii charakteryzujące się inną budową strukturalnąściany komórkowej. Wyróżniamy bakterie Gram-ujemne i Gramdodatnie. W wyniku barwienia metodą Grama bakterie Gram-ujemne barwią się na kolor różowy, a bakterie Gram-dodatnie na kolor fioletowy/granatowy. Jednak, żeby dokładnie zrozumieć mechanizm barwienia należy w pierwszej kolejności zapoznać się z budowąściany komórkowej tych grup bakterii. Gram-dodatnie 40 warstw mureiny około 30-70% suchej masy ściany stanowi peptydoglikan W strukturze peptydoglikanu występują kwasy tejchojowe i lipotejchojowe, które wystając nad powierzchnię warstwy mureiny tworzą cienką powłokę polisacharydową Ścianę komórkową bakterii Gram-dodatnich można usunąć za pomocą enzymu lizozymu Komórkę Gram-dodatnią po usunięciu ściany komórkowej nazywamy protoplastem Budowa ściany komórkowej u bakterii G+ i G- Gram-ujemne 2-3 warstwy mureiny Mureina stanowi około 10-20% suchej masy ściany komórkowej Otoczona jest zewnętrzną błoną złożoną z lipopolisacharydów, fosfolipidów, lipoproteidów i białek. Fosfolipidy występują głównie w wewnętrznej warstwie zewnętrznej błony, a lipoproteidy łączą zewnętrzną błonę z peptydoglikanem Ściana komórkowa jest odporna na działanie lizozymu Komórki bakterii Gramujemnych o usuniętej ścianie komórkowej nazywamy sferoplastami

15 Metoda Ziehla-Neelsena Rozróżnia bakterie kwasooporne i niekwasooporne. Kwasooporność jest cechą gatunkową niektórych bakterii (prątek gruźlicy, niektóre promieniowce Odgrywa ważną rolę w diagnostyce gruźlicy. Technika barwienia Postępowanie wg kolejności: -Potraktować preparat fuksyną fenolową, następnie ogrzewać preparat płomieniem palnika do 1 pary, barwić przez 2-3 minuty; -Po ostudzeniu, zlać barwnik i spłukać preparat wodą; -Odbarwić alkoholem kwaśnym; -Spłukać wodą -Dobarwić rozcieńczonym błękitem metylenowym przez 1-2 minuty; -Spłukać wodą; -Wysuszyć; -Obserwować pod immersją. Bakterie kwasooporne, np. prątek gruźlicy są zabarwione na czerwono, tło jest niebieskie. Metoda Neissera - Uwyraźnia charakterystyczne dla maczugowców błonicy ziarenka wolutyny - Maczugowce błonicy zostają zabarwione na kolor żółty, a ziarenka wolutyny na fioletowo Metoda Neissera technika barwienia - Przed barwieniem zmieszać 2 części odczynnka I (błękit metylenowy 1 g, alkohol absolutny 20 ml, kwas octowy lodowaty 50 ml, woda destylowana do 1000 ml) z 1 częścią odczynnika II (fiolet krystaliczny 1 g, alkohol absolutny 10 ml, woda destylowana do 300 ml). - Utrwalony preparat barwi się mieszaniną 5 minut. - Po zlaniu barwnika preparat potraktować odczynnikiem III (chryzoidyna 10 g, woda destylowana 300 ml) w ciągu 15 sekund, potem spłukać wodą.

16 Barwienie przetrwalników Dotyczy bakterii z rodzaju Bacillus i Clostridium Wybarwienie przetrwalników, ich rozmieszczenie i kształt 1. Na utrwalony preparat nanosimy zieleń malachitową i podgrzewamy do 3 par. 2. Po wystygnięciu płuczemy preparat wodą i dobarwiamy safraniną. Przetrwalniki są zabarwione na zielono, a komórki na różowo 2. Posiew materiału na odpowiednie podłoże, celem otrzymania pojedynczych kolonii potrzebnych do uzyskania czystych hodowli: Posiew redukcyjny na odpowiednie podłoże stałe (agar z krwią). Seryjne rozcieńczenie badanego materiału

17 Hodowla bakterii Stosowane podłoża bakteriologiczne płynne i stałe Hodowla prowadzona w warunkach najbardziej odpowiednich dla poszukiwanych drobnoustrojów Czas hodowli od kilku godzin (np. pałeczki okrężnicy czyli Escherichia coli) do kilkunastu dni (np. prątki gruźlicy czyli Mycobacterium tuberculosis) Wymagania wzrostowe bakterii Zapotrzebowanie na tlen Tlenowe O 2 Beztlenowe mniej niż 1-0,5% O 2 Mikroaerofilne mieszanina 5% O 2, 10% CO 2, 85% N 2 Źródło węgla Autotroficzne CO 2 Heterotroficzne aminokwasy, peptydy, cukry, lipidy Pozostałe związki niezbędne do wzrostu Sole nieorganiczne Witaminy

18 Czynniki fizykochemiczne Temperatura Psychrofile optimum 0-10 C Mezofile optimum C Termofile optimum C ph Większość bakterii preferuje neutralne wartości ph ~ 7.0 Ciśnienie osmotyczne Wiekszość preferuje a w ~ 0,99 KOLONIA BAKTERYJNA Widoczne gołym okiem skupisko komórek drobnoustroju, będących b klonami wyjściowo jednej komórki mikroorganizmu. POSIEW REDUKCYJNY Wykonuje się w celu wyhodowania z materiału u klinicznego pojedynczych kolonii.

19 PODZIAŁ PODŁOŻY Y BAKTERIOLOGICZNYCH ze względu na konsystencję płynne półpłynne stałe woda peptonowa bulion zwykły % agaru lub żelatyna % agaru lub żelatyna PODZIAŁ PODŁOŻY Y BAKTERIOLOGICZNYCH cz.i Podstawowe Wzbogacone Bulion zwykły Agar zwykły Agar z krwią Agar czekoladowy

20 PODZIAŁ POD PODŁOŻY BAKTERIOLOGICZNYCH cz.ii Wybiórczonamnażające Wybiórczoróżnicujące SF seleninowo-fosforanowe Bulion z żółcią Chapmana MacConkeya SS Wilsona-Blaira Levine a PODZIAŁ POD PODŁOŻY BAKTERIOLOGICZNYCH cz.iii specjalne King B Löwensteina Jensena Löfflera

21 PODŁOŻE E CHAPMANA Czynnik wybiórczy 7,5-10% NaCl Czynnik różnicujący mannitol Szczepy rozkładające mannitol żółte kolonie Szczepy nie mające zdolności rozkładu mannitolu nie zmieniają barwy kolonii Wskażnikiem jest czerwień fenolowa PODŁOŻE E MacConkeya Czynnik wybiórczy sole żółciowe fiolet krystaliczny Czynnik różnicujący laktoza Pałeczki rozkładające laktozę różowe kolonie Pałeczki, które nie fermentują laktozy białe, bezbarwne kolonie Wskażnikiem jest czerwień obojętna

22 α TYPY HEMOLIZY β γ częściowa liza całkowita liza brak hemolizy Streptococcus pneumoniae Streptococcus pyogenes Enterococcus faecalis WZROST NA PODŁOŻACH PŁYNNYCHP Wzrost drobnoustrojów związany jest ze sposobem oddychania bakterii. może odbywać się na powierzchni pożywki tworzenie osadu na dnie naczynia tworzenie osadu na ściankach naczynia zmętnienie całej pożywki

23 3. Obserwacja makro i mikroskopowa morfologii otrzymanych hodowli. Morfologia kolonii na płytce: Kształt (okrągły, spiralny, nieregularny), Brzeg (regularny, nieregularny, strzępiasty), Przekrój (wypukły, płaski, wyniosły, brodawkowaty, wrastający w podłoże), Wielkość, Barwa, Przejrzystość, Struktura, Konsystencja, Zapach, Zawieszalność 4. Badanie właściwości fizjologicznych czystych hodowli: Próby hodowlane, Próby biochemiczne. TESTY BIOCHEMICZNE TESTY BIOCHEMICZNE Badanie produkcji enzymów, rozkładu cukrów i alkoholi oraz właściwości proteolityczne drobnoustrojów.

24 5. METODY SEROLOGICZNE Metody niehodowlane Metody bezpośrednie (do wykrywania antygenów) Metody pośrednie (do wykrywania przeciwciał) Odczyny immunologiczne: precypitacji aglutynacji immunofluorescencji immunoenzymatyczne (ELISA) AGLUTYNACJA LATEKSOWA Mikrocząsteczki lateksu opłaszczone są znanymi przeciwciałami, które wiążą się ze specyficznymi antygenami. Powstaje widoczna gołym okiem AGLUTYNACJA. brak aglutynacji wynik negatywny aglutynacja wynik dodatni

25 ODCZYNY IMMUNOENZYMATYCZNE EIA, ELISA Bezpośrednie Badane antygeny reagują z przeciwciałami, związanymi z enzymem np: peroksydazą chrzanową. Dla uwidocznienia kompleksu antygen-przeciwciało dodaje się odpowiednio dobrany substrat. Po inkubacji odczytuje się wynik reakcji barwnej. jakościowa ilościowa 6. Określenie wrażliwości na substancje przeciwdrobnoustrojowe, w tym leki. OZNACZENIE LEKOWRA OZNACZENIE LEKOWRAŻLIWO LIWOŚCI CI Wybór leku o najwęższym zakresie działania i największej skuteczności przeciwko wyizolowanemu drobnoustrojowi.

26 Oznaczanie lekowrażliwo liwości: 1. Metoda jakościowa: Metoda dyfuzyjno-krążkowa- nasączone antybiotykiem krążki bibuły, 2. Metoda ilościowa: Metoda dyfuzyjna- pasek nasączony gradientem stężeń (E-test) Metoda seryjnych rozcieńczeń antybiotyku w podłożu stałym lub płynnym Systemy automatyczne np. Vitek Mechanizm działania ania antybiotyków Blokowanie syntezy DNA Blokowanie polimerazy RNA Blokowanie biosyntezy ściany komórkowej Uszkodzenie błony protoplazmatycznej Konkurencyjne wnikanie w łańcuch metaboliczny Blokowanie biosyntezy białka

27 Główne grupy antybiotyków i chemioterapeutyków 1 B-laktamy penicyliny, penicyliny z inhibitorem, cefalosporyny/cefamycyny, monobaktamy, trójbaktamy, karbapenemy, penemy 2 Aminoglikozydy streptomycyna, neomycyna, kanamycyna, gentamycyna, tobramycyna, netylmycyna, isepamycyna, amikacyna 3 Tetracykliny doksycyklina, tetracyklina, minocyklina 4 Makrolidy/ketolidy stare: nowe: ketolidy: erytromycyna, spiramycyna, josamycyna cykliczny węglan erytromycyny (Dawercin), roksytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna, dirytromycyna trolitromycyna 5 Linkozamidy linkomycyna, klindamycyna 6 Streptograminy pristinamycyna, chinupristina, dalfopristina 7 Oksazolidynony linezolid 8 Glikopeptydy wankomycyna, teikoplanina 9 Chloramfenikol detreomycyna 10 Polimiksyny kolistyna 11 Ansamycyny rifampicyna 12 Sulfonamidy kotrimoksazol 13 Nitroimidazole metronidazol, ornidazol 14 Nitrofurany nitrofurantoina, furagin, nifuroksazyd 15 Chinolony kwas pipemidynowy, norfloksacyna, pefloksacyna, ciprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna, sparfloksacyna, moksifloksacyna, gemifloksacyna 16 Kwas fusydowy 17 Glicylcykliny tygecyklina 18 Fosfomycyna trometamol fosfomycyny Leki przeciwgrzybicze polieny: nystatyna, amfoterycyna B azole: flukonazot, itrakonazol, ketokonazol, ekonazol, worikonazol antymetabolity: 5-fluorocytozyna Leki przeciwwirusowe acyklowir, didanozyna, famcyklowir, gancyklowir, indinawir, lamiwudyna, nalfinawir, ritonawir, sakwinawir, stawudyna, zalcytabina, zydowudyna

28 Metoda dyfuzyjno-kr krążkowa Podłoże Mueller-Hinton Gęstość hodowli 0,5 w skali McFarlanda. Inkubacja 35ºC, h (24 h). E- test- metoda służąca do ustalenia najmniejszego stężenia antybiotyku hamującego wzrost drobnoustroju (MIC).

29 Test lekowrażliwości określonych szczepów bakterii- ATB Pasek pozwala na określenie wrażliwości badanych bakterii na antybiotyki w półpłynnym podłożu. System VITEK System automatyczny do identyfikacji i oznaczenia lekowrażliwości drobnoustrojów wyhodowanych wcześniej na podłożach stałych Szczepy alarmowe W trakcie pobytu pacjenta w szpitalu może dojść do rozwinięcia zakażenia, które jest bezpośrednim wynikiem hospitalizacji. Może się ono ujawnić po opuszczeniu szpitala oraz dotyczyć personelu medycznego bądź osób odwiedzających. Czynnikami etiologicznymi zakażeń szpitalnych mogą być zarówno bakterie, jak i wirusy, a także grzyby i pasożyty.

30 Lista czynników alarmowych stanowiąca załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 23 grudnia 2011r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala (Dz. U nr 294 poz. 1741) 1. Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) oporny na metycylinę (MRSA) lub glikopeptydy (VISA lub VRSA) lub oksazolidynony. 2. Enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy (VRE) lub oksazolidynony. 3. Pałeczki Gram-ujemne Enterobacteriaceae spp. wytwarzające betalaktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (np. ESBL,AMPc,KPC) lub oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny. 4. Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporna na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny. 5. Pałeczki niefermentujące z rodzaju Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny. 6. Szczepy chorobotwórcze laseczki beztlenowej Clostridium difficile oraz wytwarzane przez nie toksyny A i B. 7. Laseczka beztlenowa Clostridium perfringens. 8. Dwoinka zapalenie płuc (Streptococcus pneumoniae) oporna na cefalosporyny III generacji lub penicylinę. 9. Grzyby Candida oporne na flukonazol lub inne leki z grupy azoli lub kandyn. 10. Grzyby Aspergillus.

31 11. Rotawirus (rotavirus). 12. Norowirus (norovirus). 13. Wirus syncytialny (RSV) 14. Wirus zapalenia wątroby typu B 15. Wirus zapalenia wątroby typu C. 16. Wirus nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV). 17. Biologiczne czynniki chorobotwórcze izolowane z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego, odpowiedzialne za uogólnione lub inwazyjne zakażenia. Charakterystyczne typy oporności bakterii na antybiotyki.

32 Interpretacja uzyskanych wyników i przekazanie informacji lekarzowi kończą badanie bakteriologiczne. Interpretacja wyników jest to nie tylko podanie nazwy gatunku bakteryjnego i jego stopnia wrażliwości na chemioterapeutyki, lecz również uszeregowanie gatunków według ich znaczenia w konkretnym zakażeniu.