SZLAK ROWEROWY POMNIKI PAMIĘCI NARODOWEJ NA TERENIE GMINY DRAGACZ

Transkrypt

1 SZLAK ROWEROWY POMNIKI PAMIĘCI NARODOWEJ NA TERENIE GMINY DRAGACZ Tragiczne dni wojny od jej pierwszego do ostatniego dnia znaczone są zbrodniami na ludności cywilnej i szalejącym terrorem, który na długo zniewolił aktywność narodową Polaków. Efektem zbrodniczej polityki Niemiec są tysiące grobów i mogił. Kilka z tych masowych grobów znajduje się na terenie gminy Dragacz. Zapraszam na szlak rowerowy po tych miejscach pamięci. Górna Grupa. Na terenie gminy Dragacz pierwsze większe egzekucje rozpoczęły się w połowie września 1939r. A efektem tych egzekucji jest pięć masowych grobów. Na murze kościoła parafialnego znajduje się płyta pamiątkowa.

2 Tablica na ścianie kościoła w Górnej Grupie Po zapoznaniu się z opisem tablic udajemy się na cmentarz parafialny w odległości 200 m od kościoła gdzie znajduje się pomnik ku czci żołnierzy poległych w walkach w 1939 r. Cmentarz parafialny w Górnej Grupie. Kolejnym miejscem pamięci narodowej jest cmentarz parafialny w Górnej Grupie, gdzie spoczywa ok. 100 żołnierzy z września 1939, z okresu walk o przebicie się do Grudziądza.

3 W 1956 roku społeczność gminy ufundowała pamiątkową płytę z piastowskim orłem. Opuszczamy Górną Grupę. Z zachowaniem wszystkich środków ostrożności udajemy się drogą krajową Nr 91 w kierunku Świecia. Z cmentarza wojskowego udajemy się do miejsca najbardziej tragicznego na terenie gminy - byłej żwirowni w Mniszku gdzie w okresie od listopada 1939 r do stycznia 1945 najeźdźcy hitlerowscy w bestialski sposób zamordowali ok kobiet, mężczyzn i dzieci z powiatu świeckiego, chełmińskiego, grudziądzkiego, bydgoskiego i starogardzkiego.

4 Po około 2 km zobaczymy ten znak. Skręcamy ostro w prawo.

5 Do mogiły pomordowanych około 1,5 km. Po przejechaniu 300 metrów wjeżdżamy w kompleks leśny Borów Tucholskich. Tym duktem leśnym dojedziemy do cmentarza.

6 Największym i drugim co do wielkości na całym obszarze Pomorza masowym grobem jest dawna żwirownia w Mniszku. Miejsce pamięci. W pobliżu wjazdu na autostradę w Nowych Marzach leży zagubiona leśna osada Mniszek. 73 lata temu hitlerowscy oprawcy na terenie eksploatowanej przed wojną żwirowni zlokalizowali miejsce masowej eksterminacji obywateli polskich z powiatów chełmińskiego, grudziądzkiego, bydgoskiego, starogardzkiego i świeckiego.

7 Szczegóły z obelisków znajdujących się na wspólnej mogile.

8

9 Mniszek jest miejscem szczególnym. Kiedy przyjeżdżamy na dawną żwirownię widzimy potężny krzyż, dwanaście brył kamiennych - to robi wrażenie na każdym z nas. Tablice przybywających zagłady. informujące o miejscu

10 Tablice informujące przybywających o tym miejscu masowej zagłady. Informacja jest napisana w czterech językach: polskim, rosyjskim, niemieckim, angielskim. Pozostałości po szubienicy

11 Opuszczając cmentarz, kontynuujemy naszą podróż. Wjeżdżamy w tę drogę po lewej stronie cmentarza. Po dwustu metrach skręcamy w lewo. Uwaga na dość stromy zjazd. Nie rozpędzamy się

12 Zjazd w kierunku przebiegającej tuż, tuż, autostrady. Pod ukazującym się wiaduktem pędzimy dalej.

13 Dojeżdżamy do skrzyżowania. Mamy dwie opcje. Skręcić w lewo lub w prawo. Wybieramy tę drugą, czyli w prawo.

14 To jest wioska Mniszek. Przejeżdżamy spokojnie całą wioskę podziwiając jej malownicze położenie. Dalej na prawo po tym zakręcie. Na drugim zakręcie, który ukaże się za niespełna 100 metrów, jedziemy prosto wjeżdżając w drogę utwardzoną.

15 Wolniej, wolniej.... hamuj. To tutaj, Prosto, albo jak kto woli, na prawo. Uwaga. Bądź czujny, bo zaraz będziemy skręcać w drogę na lewo. Jeśli się zagapiłeś i przejechałeś to skrzyżowanie i znalazłeś się na następnym wiadukcie nad autostradą to musisz się cofnąć 500 metrów.

16 Śmiało. Jesteś na właściwej drodze. Ja ci to mówię. Setki razy po niej przejechałem Dojeżdżamy do następnego skrzyżowania. To droga asfaltowa Skręcimy w prawo i po tym pseudo-asfalcie zajedziemy prosto do Grupy.

17 Jadąc, unikaj dziur Następny wiadukt pod autostradą. Śmiało, jedziemy dalej. W okresie grzybobrania warto się zatrzymać i pozbierać trochę grzybów.

18 Grupa. Przejazd kolejowy. Za przejazdem jedziemy prosto. Skręcamy w prawo, na Warlubie. Po stu metrach zobaczysz następny cmentarz na którym są pochowani żołnierze zarówno z I wojny światowej jak i z II wojny światowej.

19 Innym miejscem straceń jest Grupa, miejscowość znana przed wojną z letniego poligonu wojskowego oraz z tego, że w 1921 roku słynni Hallerczycy, którzy wyzwoliwszy Pomorze nie otrzymali wiz wyjazdowych do krajów z których przyjechali i zostali internowani w Grupie, w barakach, bez wody, toalet, w podłych warunkach. Ponad 200 ludzi umiera, o tym informuje "Głos Pomorza" Wiktora Kulerskiego z 1922r. Hallerczycy kierują w nim apel do rządu polskiego, przypominając się, że tak wielcy dla sprawy polskiej, ci którzy wyzwalali Pomorze zostali bez środków do życia, bez możliwości wyjazdu z Polski i zdziesiątkowani poprzez epidemię cholery.

20 Pochowani są na wielopokoleniowym i wielowyznaniowym cmentarzu wojskowym w Grupie, gdzie spoczywają Niemcy którzy stacjonowali w niemieckim garnizonie w Grupie - Plac Ćwiczeń, bo tak się kiedyś nazywało obecną Grupę, której nazwę wyodrębniono dopiero po wojnie. Po chwili zadumy udajemy się na cmentarz wojskowy w Grupie, gdzie spoczywają prochy Hallerczyków uczestników bitwy o Wisłę jak również prochy ułanów 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich uczestników walk z hitlerowskim najeźdźca z 4 września 1939 roku jak również prochy harcerza orlego- Mieczysława Libeckiego.

21 Grób Hallerczyków Na tym cmentarzu spoczywa również dowódca niemieckiego garnizonu wojskowego, bo do 1918 roku był to letni poligon wojsk niemieckich,

22 a od 1918 roku do wybuchu II wojny światowej letni poligon wojsk polskich najpierw im. Naczelnika Piłsudskiego, a później Marszałka. Szkoliły się na nim wszystkie formacje wojskowe, m.in. 18 Pułk Ułanów z Grudziądza i 16 Pułk Ułanów z Bydgoszczy, którzy po przegranych szarżach pod Krojantami i Bukowcem w dniach 3 a 5 września 1939 roku staczają na przedpolach Grupy i w koszarach w Grupie bój z niemiecką jednostką pancerną.

23 Zbiorowa mogiła w Grupie, za szkołą w kierunku na Bojanowo

24 Wśród tych ludzi był ksiądz patriota, ksiądz proboszcz parafii w Górnej Grupie Bernard Burdyn, najpierw aresztowany i przewieziony do Świecia, a następnie przewieziony do koszar w Grupie, codziennie katowany, co potwierdzają świadkowie a później rozstrzelany w dawnej strzelnicy garnizonowej zlokalizowanej za istniejącą mogiłą.

25 Po lewej stronie zarysowują się mury Szkoły Podstawowej w Grupie. Tu - w gminie Dragacz takich refleksyjnych miejsc, świadczących o tragiźmie II wojny światowej jest sporo. Ludność gminy bardzo boleśnie odczuła obecność Niemców jeszcze przed wybuchem wojny.

26 W miejscowości Michale znajduje się dom Biała Karczma. Wiosną 1939 roku, w Michalu odbywa się największy w okresie międzywojennym Zjazd Ziomkostwa Niemieckiego na Pomorzu w tzw. "Białej Karczmie". Na tragiczne skutki nie trzeba było długo czekać, albowiem Ci, którzy sprzeciwili się Niemcom podczas tego Zjazdu stali się pierwszymi ofiarami niemieckiego faszyzmu na tym terenie.między innymi nastąpiły masowe aresztowania mieszkańców gminy Dragacz. 400 metrów za tym wiaduktem w kierunku W. Lubienia - znajduje się Biała Karczma Foto: Kajetan Sahlke, SVD Źródła tekstów zaczerpnięte z: