Strategia rozwoju lasów i leśnictwa w Polsce do roku 2030 ŁOWIECTWO SZANSĄ CZY ZAGROŻENIEM DLA GOSPODARKI LEŚNEJ

Transkrypt

1 Strategia rozwoju lasów i leśnictwa w Polsce do roku 23 ŁOWIECTWO SZANSĄ CZY ZAGROŻENIEM DLA GOSPODARKI LEŚNEJ Paweł Nasiadka Samodzielny Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa WL SGGW Marek Pudełko Zakład Ekologii IBL IBL, Sękocin Stary, marca 211 r.

2 Minister do spraw środowiska Ustawa prawo Akty normatywne (rozporządzenia) Samorząd PZŁ Koła łowieckie Obwody łowieckie Zasady wykonywania polowania Zasady wydzierżawiania obwodów łowieckich Zasady prowadzenia gospodarki łowieckiej Zasady prowadzenia gospodarki finansowej Zasady zadośćuczynienia za szkody w polu i w lesie

3 Szanse i zagrożenia Procesy społeczne Procesy gospodarcze Procesy środowiskowe

4 Tys. osobników Sarna ok. 75 tys. osobników, 134. tys. pozyskanie Procesy społeczne Jeleń ok. 15 tys. osobników, 4. tys. pozyskanie Daniel ok. 15,5 tys. osobników, 3,5 tys. pozyskanie

5 Tys. osobników 18 Procesy społeczne Dzik ok. 178 tys. osobników, 118. tys. pozyskanie Zając ok. 515 tys. osobników, 16. tys. pozyskanie Łoś ok. 5,4 tys. osobników, brak pozyskania (?)

6 Procesy społeczne Zwierzyna Myśliwi 8 Łoś - 7,5 tys. 2 Jeleń - 176,1 tys. Liczba myśliwych w Polsce osób Daniel - 2,7 tys. 1 5 Sarna - 827,5 tys Dzik tys Zając - 562,4 tys

7 Zmiana liczebności roślinożerców i ich drapieżników w okresie 2 29 (liczebność zwierzyny i populacji myśliwych w 2 r = 1%) Procesy społeczne Przyrost [% stanu z 2 r] łoś jeleń daniel sarna dzik zając myśliwi 2 29

8 Procesy społeczne Na co mają czas polscy myśliwi na zarządzanie populacjami, czy na polowanie? Struktura socjalna polskich myśliwych (wg PZŁ) Struktura profesji myśliwych (wg PZŁ) Czynni zawodowo Cudzoziemcy Emeryci i renciści Bezrobotni Inne MłodzieŜ ucząca się Pracownicy naukowi Wojsko i policja Pracownicy LP Zatrudnieni w sek. Prywatnym Rolnicy Właściciele firm Udział [%]

9 Populacja myśliwych populacja bez przyszłości? Procesy społeczne Irlandia Cypr Finlandia Norwegia Malta Szwecja Dania Grecja Hiszpania Portugalia Francja Austria Chorwacja Zjednoczon Łotwa Włochy Bułgaria Bośnia i Słowacja Czechy Słowenia Litwa Serbia Albania Luksemburg Węgry Szwajcaria Niemcy Polska Rumunia Holandia Belgia Estonia Odsetek myśliwych w społeczeństwach krajów Europy Udział myśliwych [%] Struktura wiekowa myśliwych w woj. Warmińskomazurskim (stan 2r., n=445)

10 + społeczna ocena polowania (pijar) Procesy społeczne Czy wie Pan / Pani co to jest łowiectwo? Czy wg Pana/Pani myśliwy czerpie korzyści z polowania? 3% % 17% 7% tak nie tak 14% 97% 1% 3% 53% nie nie w iem 79% 1% 1% finanse 29% 39% przyjemność, satysfakcja 39% skóry, trofea 37% mięso 12% 24% Czy myśliwy kojarzy się Panu/Pani z 8% 22% A - człow iekiem bez serca 14% 7% B - miłośnikiem zw ierząt i obcow ania z naturą C - nie w iem 7% 79%

11 Czy myśliwi chroniąprzyrodęi zwierzęta? Procesy społeczne 9% 3% 8% % tak nie nie w iem Z czego wynika taka, a nie inna opinia o nich? (najczęstsze odpowiedzi) 88% 92% z niew iedzy 17% 36% złe opinie - z przekonania, Ŝe myśliw i bezlitośnie zabijają zw ierzęta Czy Pana/Pani zdaniem myśliwi sąpozytywnie postrzegani przez społeczeństwo? 37% 1% dobre opinie - z przekonania Ŝe myśliw i chronią przyrodę nie w iem 3% 5% 28% 28% 56% 41% tak nie nie w iem 47% 48% 22% 22%

12 Czy myśliwi sąprzyczynąwymierania gatunków zwierząt na świecie? Procesy społeczne 3% % 13% 31% tak nie nie w iem 66% 87% Czy prawidłowo wykonywane polowanie jest korzystne dla przyrody? 3% % 13% 6% tak nie nie w iem 97% 81%. czy zatem do końca negatywna? A jednak!

13 Szkoda czy uszkodzenie? Procesy gospodarcze

14 Szkody w LP Prognoza Procesy gospodarcze [w ha] Uszkodzenie odnowień w prze dziale 21-5% Powierzchnia uszkodzeń: ,49 ha -wzrost o ok. 14 tys. ha 1 5 Uprawy Młodniki D - stany starsze 23r 24r 25r 26r 27r 28r 29r 21r [w ha] 7 Uszkodze nie odnowie ń >5% Uprawy Młodniki D - stany starsze 23r 24r 25r 26r 27r 28r 29r 21r

15 Czy jedynym sposobem ochrony odnowieńjest zabezpieczenie przed powstaniem uszkodzenia? (a co robićpo fakcie?, płakać, zaoraćczy oraćpłacząc) Procesy gospodarcze Dąb szyp. Dąb b szyp. 35 Średnie wysokości sadzonek po 5. latach Symulowanego zgryzania letniego, zimowego i Letnio-zimowego. Ewidentny negatywny wpływ zgryzania letniego L i LZ K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 Lipa Jarząb Klon zwyczajny K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 5 K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9

16 Procesy gospodarcze Dąb szyp. 6 Dąb bszyp Po 5 latach zaprzestano zgryzania, np. ogrodzono zniszczonąuprawęi pozostawiono na rok. Wiosnąnastępnego roku pomierzono najdłuższe przyrosty te które mogłyby byćw przyszłości pędami głównymi K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 Na skutek zgryzania nie zabito żadnego drzewka. Wszystkie przeżyły. Nawet te poddane 9% zgryzaniu latem i 9% zimą (LZ9) 1 K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 Lipa 6 Klon zwyczajny Jarząb K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9 K L3 L6 L9 Z3 Z6 Z9 LZ3 LZ6 LZ9

17 Procesy gospodarcze Tak, niektóre z nich, wyglądają po 5 latach po otoczeniu ich ochroną A za 1 lat prawdopodobnie nikt nawet Nie pomyśli, że znajduje sięna powierzchni, na której 9% drzew przez 5 lat było każdego roku dotkliwie uszkadzanych.

18 Procesy gospodarcze A co ze szkodami powodowanymi przez łosie?

19 Wizja lokalna na uszkodzonych powierzchniach Ocena zgryzania na powierzchniach próbnych Metodyki zbierania danych o szkodach: Porównanie stanu odnowienia uszkodzonego ze stanem odnowienia na powierzchniach kontrolnych Metody transektowe (wielkopowierzchniowe) Wykorzystanie powierzchni z krajowych monitoringów leśnych (wielkopowierzchniowe) Metody statystyczne

20 Metoda Kroth a ocena szkód = wycena odszkodowania Założenia: -Drzewostan ma określoną wartość i można jąinterpolowaćdla każdego roku jego rozwoju -Zgryzanie może spowodować obniżenie przyrostu, czyli stratę finansową Wykonanie: -Na wniosek właściciela lasu -Przez niezależnego eksperta -Koszty ekspertyzy pokrywają myśliwi -Uwzględnia się jednorazową wypłatęna rzecz dalszych zabiegów hodowlano-ochronnych

21 Powierzchnie próbne na nizinach (Partl i in. 22) Zastosowanie: -W głównej mierze odnowienia naturalne -W środowiskach heterogennych z dużą liczbą płatów odnowień -Zarówno w dużych lasach jak i w niewielkich kompleksach śródpolnych (63ha) Wykonanie: -Podział terenu siatką kwadratów (1*1 m) -Dane z niewielkich powierzchni kołowych -Szkody do wyboru (zgryzanie drzewek do 1,3 m co 2 lata, % uszkodzonych drzew, pomiary zasobności pokarmu i osłon) Zalety: -Możliwośćobserwacji rozwoju tych samych drzewek i realnej oceny wpływu zwierzyny na las

22 Zasady: -Inwentaryzacja wielkopowierzchniowa Transekty -Do nierównomiernie zlokalizowanych odnowień naturalnych, rzadziej sztucznych -Liczba transektów i ich długość uzależniona od warunków środowiska, zagęszczenia drzewek, cech pomiarowych Motta (23): -Szerokość transektu 4 m -Długość do zebrania odpowiedniej liczby danych -Rejestracja wszystkich świerków -Uszkodzenia tylko zgryzienie pędu głównego Caudillo i in. 23): -Transekty 1 m szerokie -Start wybrany losowo -Kierunek wzdłużstoków górskich -Drzewka: od 5 cm wysokie do 12 cm grube -Nasilenie szkód: --słabe jeden, kilka pędów zgryzionyc --zgryzanie powtarzane --forma bonsai

23 Powierzchnie pomiarowe a działki kontrolne Zasady: -Dowolny sposób rozmieszczenie działek (na konkretnych uprawach, według siatki kwadratów, wzdłuż transektów -Pomiary jednakowe dla działek dostępnych zwierzynie i ogrodzonych -Dowolnośćprzy wyborze cech do pomiarów -Arbitrlane przyjęcie poziomu szkód znośnych Eiberle i Nigg (1984, 1987): -Miarąszkód jest rozmiar śmiertelności drzewek gat. głównego. - Śmiertelność = różnica pomiędzy zagęszczeniem drzew na działkach ogrodzonych i powierzchniach dostępnych zwierzynie -Właściciel lasu ocenia czy otrzymany od taksatorów wynik jest akceptowalny czy też wymaga podjęcia działań W zasadzie jedyna metoda, która umożliwia interpretację uszkodzeń rok po roku

24 Model Rosenheimer a czyli dobijanie targu (.i oby tylko targu) Założenia: -Niska tenuta dzierżawna -Gentelmeńska umowa odnośnie do wartości uszkodzonego drzewka (,82 Euro) -Scedowanie skali pozyskania zwierzyny na myśliwych Innymi słowy: -Właściciel lasu: Możecie polowaćjak chcecie, kiedy chcecie, na co chcecie i ile chcecie. Z tym, że ja nie chcęwidzieć zgryzów na drzewkach wyższych niż1,5 m. Zgoda? -Myśliwi: Zgoda.

25 W krajach europejskich, poza kilkoma wyjątkami nie ma zasad szacowania szkód, które byłyby obligatoryjne dla wszystkich właścicieli lasów i podmiotów szacujących szkody. Szacowanie szkód pod względem metodycznym ma charakter zaleceń, a nie nakazu Wybór konkretnej metody zależy od woli właściciela lasu, preferencji wykonującego taksacjęi od lokalnych warunków środowiskowych

26 Procesy gospodarcze Ocena szkód w Polsce? Lasy Państwowe - lasy w obrębie obwodów wydzierżawionych Lasy Państwowe lasy w obrębie OHZ Lasy prywatne lasy w obrębie obwodów wydzierżawionych Lasy prywatne lasy w obrębie OHZ

27 Przyroda nie jest niezmienna! Procesy naturalne

28 Procesy naturalne Łoś(Alces alces) Tys. osobników

29 Procesy naturalne Areały osobnicze małe 5 2 km2 Samice - mniejsze areały osobnicze, samce większe Różne sezonowe ostoje w obrębie areałów Migracje pomiędzy ostojami (na północnych szerokościach geograficznych do 3 km) Preferencje środowiskowe gatunek typowo leśny do granicy lasów (podmokłe wilgotne lasy, bory bagienne, olsy brzeziniaki) Łatwo przystosowuje się do zmieniającego się krajobrazu lasy zagospodarowane

30 Procesy naturalne Wilk (Canis lupus) osobników w 29 r.

31 Procesy naturalne Zapotrzebowanie na pokarm,1kg,2 kg na 1 kg masy ciała wilka Watach 4-5- wilków zabija dużą ofiarę co drugi dzień Dzienna konsumpcja 5,6 kg mięsa na 1 wilka Skład diety: 55 96% -jeleniowate 7 2% -dziki Spośród jeleniowatych: cielęta, łanie, byki (po rykowisku) Spośród dzików: warchlaki

32 Procesy naturalne Przestrzeń Areały osobnicze terytoria aktywnie bronione 13 km2 Alaska 1 35 km2 Polska Wykorzystanie terytorium: Faza osiadła na czas przyjścia młodych Faza wędrowna od jesieni Preferencje środowiskowe zaczyna zdobywać tereny zasiedlone przez ludzi

33 Procesy naturalne Ryś(Felis lynx) Ok. 2 osobników w 28 r.

34 Pokarm Sarna Kozica Łoś Renifer Jeleń Dzik Zając Kuraki Drobne gryzonie Procesy naturalne Polują samodzielnie Polują w sposób zorganizowany (rodzina) Zapotrzebowanie pokarmowe ok. 1 2,5 kg mięsa dzienne Powraca do zdobyczy Sarna lub jeleńmogąbyćzjadane przez 7 dni Kocica z 2 młodych zabija sarnęco 19 godzin (czas zjadania 52 godziny) Dorosły samiec 38 godzin (66 godzin) Młodzież 15 godzin

35 Przestrzeń Procesy naturalne Areały osobnicze oddzielne dla samców i samic (ale nie terytoria!) Nakładanie się areałów (do 4%) przez dorosłe samce Wielkośćareałów 3 km2 2 km2 Areały w Białowieży km2 samce, km2 samice Areały w Karpatach km2 Długośćdobowej wędrówki do 2 km W Białowieży rysie usuwały saren i 42 7 jeleni z 1 km2

36 Gatunek Powierzchnia areału [ha] Wilk 3 Ryś 2 Łoś 1 5 Jeleń 2 Daniel 2 Sarna 3 Areały osobnicze 6 wspaniałych Liczba areałów kopytnych w obrębie areału wilka Łoś 2 Jeleń 15 Daniel 15 Sarna 1 Procesy naturalne Liczba areałów kopytnych w obrębie areału rysia Łoś 13 Jeleń 1 Daniel 1 Sarna 66

37 Jednostki przestrzenne w strukturze łowiectwa w Polsce Procesy naturalne Obwód łowiecki 3 tys. ha Nadleśnictwo 1 25 tys. ha Rejon hodowlany max. RDLP RDLP

38 PRZESTRZEŃ w gospodarce łowieckiej PRZYRODNICZY Areały osobnicze Migracje sezonowe Dyspersja Preferencje środowiskowe ORGANIZACYJNY Podział kraju na jednostki terytorialne, na których odbywa się sterowanie populacjami

39 Jednostka terytorialna Stan obecny Czy granice uwzględniaj dniają habitaty zwierzyny Stan, do którego naleŝy zmierzać? Obwód łowiecki - Ocena stanu populacji - Strategia sterowania - Planowanie pozyskania - Realizacja odstrzału Nie - Realizacja odstrzału Nadleśnictwo - Zatwierdzanie rocznych planów łowieckich dzierŝawc awców w obwodów - Zmiany planów w? Tak/Nie - Współudzia udział w planowaniu pozyskania - Kontrola i koordynacja pozyskania w obwodach Rejon hodowlany - Zatwierdzanie wieloletnich łowieckich planów hodowlanych ( ) Tak - Ocena stanu populacji - Planowanie pozyskania dla nadleśnictw nictw - Koordynacja pozyskania RDLP - Zatwierdzanie rocznych planów łowieckich zarządc dców w obwodów Tak/Nie - Strategia sterowania populacjami - Zatwierdzanie planów pozyskania

40 Wnioski: Łowiectwo nie może być traktowane w kategoriach szansy czy zagrożenia da leśnictwa Należy rozważyć profesjonalizację łowiectwa szacowanie stanów zwierzyny szacowanie szkód planowanie łowieckie Zabiegi ochroniarskie -nie zło konieczne, ale potrzeba Konieczność uwzględnienia obecności dużych drapieżników w ekosystemach leśnych Urealnienie idei rejonów hodowlanych w gospodarowaniu populacjami Racjonalność przy podejmowaniu decyzji (słonka, łoś, zając, kuropatw) Wniosek z wniosków Państwowa Służba Łowiecka.. (?)

41 Dziękujemy za uwagę