ROZDZIAŁ I : POCZĄTKI CYWILIZACJI. - wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka

Transkrypt

1 Temat lekcji Ocena dopuszczajaca Ocena dostateczna Co to jest historia? terminami: historia, źródło historyczne, archeologia, epoki historyczne, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, prahistoria - wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność - określa wiek danego wydarzenia 1. Prahistoria człowieka terminami: ewolucja, paleolit, koczowniczy tryb życia - wskazuje na mapie kolebkę ludzkości - podaje nazwy najważniejszych wynalazków człowieka z czasów prahistorycznych - dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych - podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych -umiejscawia wydarzenie w odpowiedniej epoce historycznej Ocena dobra wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa - rozumie potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim - określa ramy chronologiczne epok historycznych ROZDZIAŁ I : POCZĄTKI CYWILIZACJI terminami: australopitek, homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens - opisuje warunki życia ludzi w czasach prahistorycznych - wymienia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego - wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka - określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka - wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji gatunku ludzkiego - omawia znaczenie tworzenia i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka terminami: ewolucjonizm, antropologia Ocena bardzo dobra omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów - wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu - podaje najistotniejsze cechy wyglądu różnych gatunków człowiekowatych i ich umiejętności - wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody - wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi Karola Darwina - wymienia teorie dotyczące powstania człowieka - opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk Ocena celująca

2 2. Czas wielkich przemian terminami: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada - podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób - wymienia rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu terminami: megalit, dolmen, epoka brązu, epoka żelaza -określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej - opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną - przedstawia zmiany, które zaszły w życiu człowieka w okresie - omawia sposób wytopu brązu i żelaza -przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego - uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu -omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu -wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali - nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej - charakteryzuje wygląd osad neolitycznych - wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej - opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych zna wydarzenia związane z datami: 1798 r., 1922 r. postaci: Howarda Cartera, lorda Carnarvona, Tutenchamona 3. W kraju Sumerów terminami: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miastopaństwo, król-kapłan, zikkurat - lokalizuje na mapie Mezopotamię - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii - określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii - opisuje wygląd miast sumeryjskich - wymienia osiągnięcia Sumerów - charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii -omawia organizację państwa Sumerów - wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne - przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw - określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie - omawia okoliczności odkrycia grobowca Tutenchamona - opisuje wygląd grobowca Tutenchamona - wyjaśnia różnice między dawną a współczesną archeologią - opowiada, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona - ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu

3 4. Babilonia i Asyria lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie - omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego - wymienia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan - prezentuje najważniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii postaci: Hammurabiego, Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, Asurbanipala - omawia organizację państwa babilońskiego - wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa - interpretuje zasadę oko za oko, ząb za ząb - ocenia starożytny system prawny wymienia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów - opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II - omawia system religijny starożytnej Babilonii - przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej - opisuje organizację armii asyryjskiej 5. W Egipcie faraonów - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej terminami: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon - lokalizuje na mapie Egipt 6. Piramidy, mumie i hieroglify terminami: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks, hieroglify, Dolina Królów datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. - przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie - charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego - określa zakres władzy faraona datami: ok r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. - wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich - podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich - przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej - wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej - uzasadnia słuszność określenia Egipt darem Nilu - omawia organizację państwa egipskiego - wymienia cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich - podaje przyczyny mumifikacji zwłok - tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy - wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów - tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego - opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II - prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. - omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan - opisuje etapy procesu mumifikacji - określa system wartości starożytnych Egipcjan - ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji

4 7. Starożytny Izrael terminami: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza - lokalizuje na mapie Izrael - określa różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych - określa ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego postaci: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny -wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg - omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona upadku państwa żydowskiego - charakteryzuje system wierzeń Izraelitów - opisuje okoliczności powstania państwa Izrael - określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków - opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej - ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego 8. Indie i Chiny - określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin - lokalizuje na mapie Indie i Chiny terminami: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm postaci: Buddy, Konfucjusza - omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej - wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej - omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu - opisuje organizację państwa chińskiego - wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego - przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów - określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu - prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie - charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza - tłumaczy, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową datami: 1799 r., 1824 r. Jeana Françisa Champolliona terminami: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z Rosetty, kartusz - opisuje okoliczności odczytania egipskich hieroglifów - podaje okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty - opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie - wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami - wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza 9. Od rysunków naskalnych do alfabetu terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, Fenicjanie - wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne - podaje nazwy materiałów - podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma - określa rolę pisma w starożytności - opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan - wymienia przyczyny powstania pisma - omawia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej - opisuje sposób produkcji papirusu - wyjaśnia znaczenie pisma dla - przedstawia historię pisma - tłumaczy, na czym polega wyższość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym

5 piśmienniczych stosowanych w starożytności 1. Świat Hellenów - lokalizuje na mapie Grecję - opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji 2. Demokratyczne Ateny terminami: Ateny, Attyka, demokracja, zgromadzenie ludowe - lokalizuje na mapie Ateny - opisuje życie codzienne i zajęcia Ateńczyków cywilizacji współczesnej ROZDZIAŁ II: ANTYCZNA GRECJA - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji - określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej terminami: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia - wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej - wymienia czynniki jednoczące Greków datą 508 r. p.n.e. Peryklesa terminami demagog, strateg, ostracyzm, Akropol, agora, stoa - charakteryzuje społeczeństwo Aten - wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis - wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej - opisuje wygląd greckiej polis - tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora - wymienia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej - wskazuje podobieństwa i różnice między demokrację ateńską a współczesną - wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm - opisuje wygląd starożytnych Aten - określa, które warstwy społeczne w ateńskiej polis posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione - charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską - omawia sposób powstawania państw greckich - przedstawia przebieg kolonizacji greckiej - prezentuje proces kształtowania się demokracji ateńskiej - ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej - omawia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej 3. W starożytnej Sparcie terminami: Sparta, Lakonia, heloci, zgromadzenie ludowe - lokalizuje na mapie Spartę - wyjaśnia znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, mówić lakonicznie Likurga terminami: periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, - charakteryzuje społeczeństwo spartańskie - opisuje życie i zajęcia Spartan - omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis upadku państwa spartańskiego - tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie - określa rolę i zadania królów spartańskich - przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia - opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania - wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten - wymienia etapy wychowania spartańskiego - dokonuje oceny ustroju Sparty - tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety - ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan

6 4. Wojny perskie - lokalizuje na mapie Persję i Grecję 5. Wierzenia starożytnych Greków - lokalizuje na mapie Olimp i Delfy - podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali -charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków 6. Igrzyska olimpijskie - lokalizuje na mapie Olimpię - wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków - wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom - wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu - omawia współczesne znaczenie słowa spartański datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. postaci: Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa terminami: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje, triera - wymienia przyczyny wojen grecko-perskich - wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew - opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków - podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego terminami: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros - wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw - wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny - wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków - omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. terminami: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski - opisuje przebieg starożytnych - omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity - opisuje wygląd triery - omawia dokonania greckich dowódców - wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego - wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: Termopile, Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom - określa okoliczności wybuchu wojen grecko-perskich - opisuje wygląd ateńskiego Akropolu - wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu - opisuje, w jaki sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów - charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków - przedstawia podobieństwa i różnice między starożytnymi a - przedstawia przebieg konfliktu grecko-perskiego - ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami - tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków - określa rolę wyroczni w życiu Greków - tłumaczy, na czym polega postawa prometejska - odszukuje w mitach wartości uniwersalne - wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną - omawia ideę starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich

7 igrzysk olimpijskich współczesnymi igrzyskami olimpijskimi 7. Kultura starożytnej Grecji terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, - opisuje przebieg Wielkich Dionizji - wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. postaci: Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona terminami: skene, proskenion, orchestra, theatron, Iliada, Odyseja, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, - opisuje przebieg Wielkich Dionizji narodzin teatru greckiego - omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków - prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej - podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków - przedstawia różnice między grecką tragedią a komedią - opisuje wygląd teatru greckiego - przytacza najważniejsze informacje dotyczące treści Iliady i Odysei - wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego - wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim - określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji Archimedesa terminami: ogniste zwierciadła, eureka (heureka) - wymienia wynalazki Archimedesa i omawia ich zastosowanie 8. Filozofowie i wynalazcy - wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów datami: VII VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. postaci: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa terminami: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra - opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej - przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich - wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków - opisuje okoliczności narodzin filozofii - ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki - wyjaśnia domniemaną zasadę działania ognistych zwierciadeł śmierci Archimedesa - tłumaczy konieczność wykorzystania różnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i wydarzeń historycznych - opisuje, w jaki sposób naukowcy próbują dociec prawdy na temat wynalazków Archimedesa postaci: Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II - lokalizuje na mapie wyspę

8 9. Podboje Aleksandra Macedońskie-go - lokalizuje na mapie Macedonię - wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria - omawia skutki powstania imperium Aleksandra Macedońskiego datami: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. postaci: Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski Filipa II i Aleksandra Macedońskiego - wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą - opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom - prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego - podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej - omawia organizację imperium macedońskiego - wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych - ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów Faros i port w Aleksandrii - wymienia nazwy siedmiu cudów świata starożytnego - omawia okoliczności budowy latarni morskiej na Faros - opisuje prawdopodobny wygląd latarni - wyjaśnia znaczenie prowadzenia badań archeologicznych dla lepszego poznania historii i dokonań człowieka - omawia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej - wyjaśnia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją - podaje przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego 1. Początki Rzymu - prezentuje postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie - lokalizuje na mapie Italię i Rzym - wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie ROZDZIAŁ III :IMPERIUM RZYMSKIE datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii - określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie - wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian - wyjaśnia znaczenie wyrażenia pyrrusowe zwycięstwo - opowiada legendę o założeniu Rzymu - omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie - określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian - podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie - porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej - wymienia imiona królów panujących w Rzymie - charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian postaci: Herodota, Dionizjusza z Halikarnasu - lokalizuje na mapie siedziby Etrusków w Italii - wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków - wymienia osiągnięcia cywilizacji etruskie - omawia organizację państwa etruskiego - opisuje tryb życia i zajęcia Etrusków - dostrzega rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów

9 2. Republika rzymska terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat 3. Podboje Rzymu terminami: legion, oddział inżynieryjny, wojny punickie, Imperium Rzymskie - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e. 4. Upadek republiki rzymskiej postaci: Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry terminami: prowincja, namiestnik,, gladiator, - wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji - wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy - przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów terminami:kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto - wymienia nazwy najważniejszych instytucji władzy w starożytnym Rzymie - omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich Cyncynata datami: r. p.n.e., r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., r. p.n.e., 52 r. p.n.e. postaci: Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa terminami: Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, - wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej - określa przyczyny i skutki wojen punickich datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. terminami: łuk triumfalny, triumf, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum - lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych - omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie - podaje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej - omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii - przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej - wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską - podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu - opisuje przebieg wojen punickich - prezentuje dokonania Hannibala - omawia zasady organizacji armii rzymskiej - opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty - wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian - charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich - opisuje przebieg uroczystości triumfu - wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów - wymienia dokonania Juliusza Cezara śmierci Kleopatry - określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania - charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian - przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. - przedstawia dzieje podboju Galii - omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie - prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie

10 5. Cesarstwo rzymskie terminami, cesarz, cesarstwo, romanizacja, barbarzyńcy, - określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego - wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu - omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami 6. Życie w Wiecznym Mieście terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, - omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich - wymienia rozrywki starożytnych Rzymian - podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich 7. Osiągnięcia Rzymian terminami: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas - wymienia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej - wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty - podaje nazwy rzymskich zbiorów praw postaci: Oktawiana Augusta, Trajana terminami: pax romana, pryncypat,, bursztynowy szlak, limes, Wał Hadriana, Dakowie - wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa - lokalizuje na mapie bursztynowy szlak - wyjaśnia zasady pryncypatu - przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa - charakteryzuje politykę cesarstwa w okresie pax romana terminami: atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki - określa podobieństwa między religią rzymską a grecką - opisuje wygląd starożytnego Rzymu - przedstawia system wierzeń rzymskich datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., r. n.e. postaci: Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa - omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie - wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - tłumaczy, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską - omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych - określa zakres władzy cesarza - opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim - wyjaśnia znaczenie powiedzenia: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu - określa warunki życia w mieście - porównuje Forum Romanum z ateńską agorą - wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian - opisuje wygląd rzymskiej świątyni - wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych - wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską - opisuje wygląd i funkcje Koloseum - omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa - wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - uzasadnia słuszność twierdzenia, że cesarstwo było komedią republiki - omawia sposób funkcjonowania gospodarki - opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina - omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta - przedstawia sposób budowy akweduktów - omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa - wyjaśnia rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych - ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację datami: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r. Giuseppe Fiorellego - lokalizuje na mapie Pompeje - określa okoliczności zniszczenia miasta - opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach - omawia wygląd Pompejów - wyjaśnia, na czym polega praca archeologa

11 8. Pierwsi chrześcijanie postaci: Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon - wymienia imiona autorów Ewangelii - określa symbole chrześcijaństwa - podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu 9. Koniec świata starożytnego datami: 476 r. terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, Hun - wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią 1. Bizancjum Justyniana I Wielkiego terminami: Bizancjum, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika - lokalizuje na mapie Konstantynopol i cesarstwo bizantyjskie - poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego datami: 7 4 r. p.n.e., r., 313 r., 392 r. postaci: Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego terminami, chrystogram, - charakteryzuje działalność Jezusa - omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej - lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e., w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie datami: 395 r., 451 r. postaci: Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa - wymienia nazwy plemion barbarzyńskich atakujących cesarstwo - lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką ludów - określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian - wyjaśnia przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie - podaje przyczyny prześladowań chrześcijan - wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego - wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej - omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. - wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim - określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów - opisuje tryb życia Hunów - wyjaśnia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu - omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. ROZDZIAŁ IV: POCZATKI ŚREDNIOWIECZA datami: 330 r., 395 r., 527 r. terminami: Hagia Sophia, ogień grecki - wymienia nazwy terytoriów podbitych przez Justyniana - wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym - prezentuje osiągnięcia Bizancjum w dziedzinie kultury i nauki - opisuje okoliczności powstania Konstantynopola - omawia ustrój Bizancjum - opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia - określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum - wskazuje różnice między Kościołem wschodnim a zachodnim - omawia działalność apostołów - opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia - charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza - charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu - wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego - przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego

12 2. Początki islamu datami: 622 r Mahometa terminami: islam, Allach, muzułmanie - lokalizuje na mapie Półwysep Arabski oraz miasta: Mekkę i Medynę - opisuje warunki życia i zajęcia Arabów 3. Państwo Franków postaci: Karola Wielkiego - określa zasięg terytorialny państwa Franków - określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola datami: 630 r., 632 r., 711 r. terminami: hidżra, Koran, szariat, dżihad, meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim - wymienia filary wiary arabskiej - wskazuje na mapie kierunki i zasięg podbojów Arabów - prezentuje osiągnięcia arabskie w dziedzinie kultury i nauki datami: 496 r., 732 r., 800 r., 814 r. postaci: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego i Einharda terminami: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura - lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków - opisuje życie codzienne i zajęcia Franków - wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego - przedstawia rozwój kultury i nauki za panowania Karola Wielkiego - określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola, w których doszło do powstania islamu - dostrzega znaczenie idei świętej wojny dla rozprzestrzeniania się religii arabskiej - opisuje wygląd meczetu - charakteryzuje stosunek Arabów do podbitych narodów - przedstawia sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - omawia organizację państwa Franków - wyjaśnia znaczenie zwycięstwa Franków w bitwie pod Poitiers - opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów - charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem - omawia organizację państwa arabskiego - określa rolę Arabów w rozpowszechnianiu osiągnięć ludów podbitych oraz rozwoju spuścizny starożytnych cywilizacji - uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. - omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa - ocenia wpływ Karola Wielkiego na proces kształtowania się średniowiecznej Europy

13 4. Rzesza Ottonów postaci: Ottona III - lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola Wielkiego 5. Najazdy Normanów terminami: Normanowie (wikingowie - lokalizuje na mapie siedziby Normanów - podaje przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów - wymienia państwa powstałe na terenie Skandynawii 6. Słowianie i Węgrzy postaci: Cyryla, Metodego terminami: Słowianie - dokonuje podziału Słowian na grupy (zachodnią, wschodnią, południową) - omawia warunki życia i zajęcia Słowian datami: 843 r., 962 r. postaci: Ludwika Pobożnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Henryka II terminami: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwersalizm - wymienia postanowienia traktatu w Verdun - wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka - omawia znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I - tłumaczy, na czym polega idea uniwersalizmu datą 1066 r. postaci: Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda i Wilhelma Zdobywcy terminami: runy, drakkary, snekkary, kościół klepkowy - omawia warunki naturalne i położenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego - opisuje warunki życia i zajęcia ludności normańskiej - wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów - omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła datami: IV V w., VII w., IX w., 863 r., 955 r., 988 r., 1001 r. postaci: Samona, Rościsława, Świętopełka, Włodzimierza Wielkiego, Stefana Wielkiego terminami: głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego - charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów - omawia dokonania Ottona I i Ottona III - opisuje politykę następców Ottona III - wskazuje czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich - opisuje wygląd łodzi wikingów i uzbrojenia wojowników normańskich - dostrzega związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów - opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce - wymienia okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich i państwa węgierskiego - opisuje działalność misyjną Cyryla i Metodego Włodzimierza Wielkiego i Stefana Wielkiego - ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy - ocenia rolę Ottona I i Ottona III w kształtowaniu się średniowiecznej Europy - przedstawia system wierzeń Normanów - prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich - omawia organizację plemion słowiańskich - charakteryzuje powstanie państwa ruskiego datami 1066 r., 1070 r. postaci: Wilhelma Zdobywcy, Edwarda Wyznawcy, Harolda, Matyldy, biskupa Oda terminem tkanina z Bayeux - opisuje, co zostało przedstawione na tkaninie z Bayeux - wyjaśnia, w jaki sposób określa się wiek i pochodzenie źródeł historycznych - tłumaczy, na czym polega trudność w ustaleniu autorów dzieł średniowiecznych - opisuje przebieg podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę - opowiada o dziejach tkaniny z Bayeux - dostrzega znaczenie źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów

14 7. Między papiestwem a cesarstwem 1. Pradzieje ziem polskich - wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego i prawosławnego - określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła i jego wyznawców - wskazuje na mapie położenie pierwszych państw słowiańskich i Węgier - wyjaśnia, jakie znaczenie dla utrzymania i rozwoju państwowości słowiańskiej miała decyzja władców o przyjęciu chrztu datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. postaci: Sylwestra II, Grzegorza VII i Henryka IV terminami: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod - wymienia przejawy kryzysu w Kościele w X w. - lokalizuje na mapie Cluny - charakteryzuje sytuację w Kościele chrześcijańskim w X w. - omawia dokonania papieża Sylwestra II - wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę - opisuje przebieg sporu i sposób, w jaki został rozwiązany - tłumaczy znaczenie powiedzenia: pójść do Cannosy ROZDZIAŁ V: POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW, w których doszło do schizmy wschodniej - podaje najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII datami: VIII w. p.n.e., 1933 r. postaci: Walentego Szwajcera, Józefa Kostrzewskiego terminem dendrochronologia odkrycia osady w Biskupinie - określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej - wskazuje problemy wynikające z zastosowania metody dendrochronologii 2. Początki państwa polskiego datami: IX w., 966 r.. postaci: Mieszka I, Dobrawy, - lokalizuje na mapie główne grody datami: 972 r., 991 r. postaci Ibrahima ibn Jakuba, Jordana - omawia organizację plemion słowiańskich na ziemiach polskich powstania państwa polskiego - wyjaśnia znaczenie decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu - tłumaczy, dlaczego książę przyjął chrzest z rąk czeskich - określa przyczyny powstania - określa ramy chronologiczne istnienia kultur archeologicznych na ziemiach polskich

15 w państwie Mieszka I terminami: Geograf Bawarski, drużyna książęca, woj, szyszak, kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność służebna - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie i wskazuje na mapie ich siedziby - opisuje okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I - wymienia korzyści wynikające z przyjęcia chrztu - określa, jakie informacje znalazły się w dokumencie Dagome iudex - prezentuje rozwój terytorialny państwa Mieszka I - charakteryzuje strukturę społeczną w państwie Mieszka I - opisuje wygląd i uzbrojenie woja z drużyny książęcej dokumentu Dagome iudex terminami: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, dymarka - przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich - wyjaśnia, na czym polega trudność w badaniu historii kultur archeologicznych na ziemiach polskich - opisuje wygląd osady w Biskupinie - omawia warunki naturalne panujące na ziemiach polskich - wymienia nazwy kultur archeologicznych obecnych na ziemiach polskich - lokalizuje na mapie Biskupin - wskazuje na mapie siedziby plemion słowiańskich - charakteryzuje kontakty gospodarcze mieszkańców ziem polskich z przedstawicielami cywilizacji śródziemnomorskich - omawia system wierzeń słowiańskich - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie 3. Państwo Bolesława Chrobrego datami: 1000 r, 1025 r. postaci: Bolesława Chrobrego, biskupa Wojciecha - opisuje przebieg misji św. Wojciecha - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Chrobrego datami: 997 r., r., postaci: Bolesława Chrobrego,Ody,Ottona III, Radzima Gaudentego, Galla Anonima, Thietmara, Henryka II, Świętopełka terminami: kasztelan, relikwie, czynszownik, metropolia, kanonizacja, włócznia św. Maurycego, gród, Grody Czerwieńskie - wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego - omawia postanowienia pokoju przejęcia władzy przez Bolesława Chrobrego - omawia dokonania Bolesława Chrobrego - wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla rozwoju organizacji kościelnej i państwowej - opisuje wygląd Gniezna w czasach Bolesława Chrobrego - charakteryzuje organizację państwa polskiego za panowania Bolesława - opisuje żywot św. Wojciecha na podstawie płaskorzeźb na drzwiach katedry gnieźnieńskiej - porównuje relacje źródłowe na temat zjazdu władców w 1000 r. - ocenia skutki polityki zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego

16 4. Kryzys i odbudowa państwa Piastów 5. Panowanie Bolesława Krzywoustego postaci: Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Bolesław Śmiały datami:, 1138 r. postaci: Bolesława Krzywoustego w Budziszynie - wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego datami: 1025 r., 1034 r., 1039 r., 1076 r., 1079 r. postaci: Bezpryma, Konrada II, Jarosława Mądrego, Miecława, Brzetysława, biskupa Stanisława ze Szczepanowa terminami: trybut, denar - wymienia przyczyny kryzysu i upadku państwa polskiego w XI w. - opisuje przebieg konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem - wyjaśnia przyczyny i skutki sporu między królem a biskupem datami: 1102 r., 1108 r., 1109 r., 1116 r., 1124 r. postaci: Władysława Hermana, Zbigniewa, Sieciecha, Henryka V, Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego terminami: wojewoda, statut, seniorat, senior, dzielnica senioralna - wyjaśnia przyczyny sporu między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Krzywoustego - lokalizuje na mapie grody oblegane przez Niemców - wymienia postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego - wskazuje na mapie dzielnicę - opisuje sytuację w państwie polskim po śmierci Bolesława Chrobrego - omawia działalność Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego - wyjaśnia, dlaczego w sporze o inwestyturę Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie papieża - charakteryzuje sytuację polityczną państwa polskiego za panowania Władysława Hermana najazdu niemieckiego na Polskę - opisuje podbój i chrystianizację Pomorza - wymienia przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego - porównuje relacje źródłowe na temat sporu między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem - dokonuje oceny skutków polityki zagranicznej prowadzonej przez Bolesława Śmiałego - ocenia obiektywizm źródeł historycznych dotyczących wydarzeń z 1079 r. - wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski - ocenia konsekwencje decyzji Bolesława o podziale państwa polskiego postaci: Galla Anonima, Thietmara, Wincentego Kadłubka, Kosmasa, Nestora - określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka - wymienia przyczyny powstania dzieł kronikarzy - przedstawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima - wyjaśni, kim był Bolesław Zapomniany - tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych - wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów

17 senioralną i ziemie przyznane poszczególnym synom i wdowie po Bolesławie Krzywoustym - omawia dokonania Bolesława Krzywoustego - podaje przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego