Polska Akademia Nauk SPRAWOZDANIE 2016 (WPROWADZENIE)

Transkrypt

1 Polska Akademia Nauk SPRAWOZDANIE 2016 (WPROWADZENIE) Warszawa, maj 2017

2 Sprawozdanie A. POWAŁOWSKA Wśród wielu aktywności Polskiej Akademii Nauk w 2016 roku, najważniejsze skupione były na kontynuacji działań związanych z umacnianiem doskonałości naukowej w Polsce oraz opracowaniu koncepcji Uniwersytetu PAN. Utworzone w marcu 2016 r. Biuro ds. Doskonałości Naukowej PAN zyskało rozpoznawalność w środowisku naukowym, nawiązało sieć kontaktów, pogłębiało wiedzę i doświadczenie w obszarze grantów ERC. Udziela ono m.in. pomocy w przygotowaniu do rozmów kwalifikacyjnych potencjalnych grantobiorców oraz pomocy w przygotowaniu umowy grantowej, promuje informacje o grantach ERC oraz sukcesy ich laureatów. To ważny czynnik w zwiększaniu sukcesu polskich naukowców w konkursach grantów ERC.

3 4 Sprawozdanie 2016 Pracowaliśmy również nad utworzeniem Polskiego Instytutu Studiów Zaawansowanych, który formalnie rozpoczął swoją działalność w styczniu 2017 r., jako pomocnicza jednostka naukowa PAN. Zorganizowanie w Polsce od podstaw, wzorowanego na najlepszych wzorcach międzynarodowych, ośrodka oferującego wybitnym naukowcom z zagranicy stypendia i stworzenie im dogodnych warunków do twórczej pracy to wyzwanie, któremu sprostaliśmy. Głównym celem Instytutu jest promowanie wymiany naukowej i intelektualnej przez utworzenie międzynarodowej i interdyscyplinarnej wspólnoty składającej się z badaczy, którzy przyjeżdżają do Polski na okres roku akademickiego, by realizować projekty badawcze oraz dyskutować i wymieniać poglądy. Z tak mocno przez nas akcentowanego zaangażowania się Akademii w ciągłe podnoszenie poziomu doskonałości naukowej wypływa również chęć jeszcze lepszego wykorzystania potencjału naukowców, zrzeszonych w Instytutach PAN, do przygotowania młodej kadry naukowej. Służyć ma temu projekt utworzenia Uniwersytetu PAN, który ma szansę stać się, w niezbyt długiej perspektywie, uczelnią notowaną na wysokich pozycjach w światowych rankingach. Byłby to przełom w niepokojącym trendzie coraz słabszej światowej rozpoznawalności polskich szkół wyższych. Jestem pewien, że działalność Uniwersytetu PAN będzie impulsem do pozytywnych zmian w strukturze nauki w Polsce. Jerzy Duszyński Prezes PAN Warszawa, maj 2017

4 Sprawozdanie Członkowie Akademii Członkowie Akademii uczestniczyli w realizacji ustawowych zadań Akademii. Według stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. korporacja Polskiej Akademii Nauk liczyła 340 członków krajowych, w tym 24 kobiety oraz 180 członków zagranicznych, w tym 4 kobiety (tabela). Wybory nowych członków krajowych Akademii. Podczas 133. sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN w grudniu 2016 r. dokonano wyboru 28 członków rzeczywistych i 34 członków korespondentów PAN. Nowo wybrani członkowie rzeczywiści w Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN: Stanisław Gajda, Mirosława Marody, Ryszard Nycz, Elżbieta Witkowska-Zaremba, Bogdan Wojciszke; członkowie korespondenci: Krystyna Chojnicka, Przemysław Czapliński, Hubert Izdebski, Małgorzata Kossowska, Jerzy Limon, Andrzej Rychard, Marek S. Szczepański. Nowo wybrani członkowie rzeczywiści w Wydziale II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN: Szczepan Biliński, Mariusz Jaskólski, Andrzej Jerzmanowski, Małgorzata Kossut, Stefan Malepszy, Adam Zięcik; członkowie korespondenci: Janusz M. Bujnicki, Agnieszka Chacińska, Andrzej Ciereszko, Jarosław O. Horbańczuk, Henryk Jeleń, Bożena Kamińska-Kaczmarek, Maria M. Konarska. Nowo wybrani członkowie rzeczywiści w Wydziale III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi PAN: Marek Chmielewski, Bogumił Jeziorski, Jerzy Kaczorowski, Henryk Kozłowski, Cyryl L. Latos- -Grażyński, Tomasz Łuczak, Roman Micnas, Andrzej Udalski; członkowie korespondenci: Piotr Biler, Bogusław Buszewski, Grzegorz Chałasiński, Lech T. Januszkiewicz, Rafał Latała, Grażyna Stochel, Alfred Uchman, Ireneusz Walaszczyk. Nowo wybrani członkowie rzeczywiści w Wydziale IV Nauk Technicznych PAN: Tadeusz Chmielniak, Marian Kaźmierkowski, Krzysztof Malinowski, Roman Maniewski, Leszek Rutkowski, Jakub Siemek; członkowie korespondenci: Jan Awrejcewicz, Andrzej Bartoszewicz, Hanna Bogucka, Eugeniusz Kozaczka, Maciej Ogorzałek, Wiesław Ostachowicz, Ewaryst Rafajłowicz, Czesława Rosik-Dulewska, Krzysztof Wilde, Paweł Zięba. Nowo wybrani członkowie rzeczywiści w Wydziale V Nauk Medycznych PAN: Sławomir Majewski, Wiesław Pawlik, Witold Rużyłło; członkowie korespondenci: Tomasz Grodzicki, Anetta Undas. Zgromadzenie Ogólne PAN Zgromadzenie Ogólne PAN obradowało w roku 2016 dwukrotnie: w czerwcu i w grudniu. W okresie sprawozdawczym podjęło 6 uchwał i ogłosiło 1 stanowisko. Podczas posiedzeń omawiano sprawy związane z bieżącą działalnością Akademii. Między innymi podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN w czerwcu wysłuchano sprawozdania Prezesa PAN z działalności Polskiej Akademii Nauk w 2015 r., w którym zostały scharakteryzowane główne obszary i niektóre, szczególnie istotne zadania zrealizowane w ramach statutowej działalności

5 6 Sprawozdanie 2016 TAB. CZŁONKOWIE PAN W 2016 R. (stan na 31 XII 2016 r.) Wyszczególnienie Członkowie krajowi Członkowie krajowi zatrudnieni Członkowie zagraniczni ogółem rzeczywiści korespondenci ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety w PAN w szkołach wyższych w innych instyt. pozostali ogółem w tym kobiety Ogółem Nauki humanistyczne i społeczne Nauki biologiczne i rolnicze w tym: biologia rolnictwo Nauki ścisłe i nauki o Ziemi w tym: matematyka fizyka/astronomia chemia nauki o Ziemi Nauki techniczne (emeryci) 37 Nauki medyczne Na podstawie danych opublikowanych w Sprawozdaniu 2016 (informacja statystyczna)

6 Sprawozdanie Akademii. Prof. Andrzej Zoll, przewodniczący Komisji do spraw etyki w nauce, przedstawił sprawozdanie z działalności Komisji w 2015 r. Sprawozdania z działalności Oddziałów PAN w latach przedstawili Prezesi Oddziałów Akademii w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu i Wrocławiu oraz Wiceprezes Oddziału PAN w Łodzi. Prezes PAN prof. Jerzy Duszyński poinformował o harmonogramie prac nad przygotowaniem projektu nowelizacji ustawy o PAN oraz o proponowanych zmianach. W grudniu 2016 r. Zgromadzenie Ogólne PAN podjęło uchwałę w sprawie nowej wersji Kodeksu etyki pracownika naukowego oraz wybrało 28 członków rzeczywistych i 34 członków korespondentów PAN oraz 15 członków Akademii Młodych Uczonych. Podczas tej sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN odbyła się także uroczystość wręczenia Nagród Naukowych Prezesa PAN za 2016 rok. W części naukowej czerwcowej sesji, odbyła się debata Szczepienia ochronne sukcesem medycyny i fundamentem zdrowia. Po zakończeniu debaty i dyskusji Zgromadzenie Ogólne PAN przyjęło stanowisko w sprawie szczepień ochronnych, w których stwierdzono m.in., że Fakty niezbicie wskazują na potrzebę i bezpieczeństwo wykonywania szczepień w celu ochrony jednostek i populacji przed chorobami zakaźnymi. Podczas grudniowej sesji w części naukowej odbył się panel zatytułowany Badania naukowe a przemysł kosmiczny w Polsce. Sesji towarzyszyła wystawa Udział Polski w badaniach kosmicznych. Prezydium PAN W 2016 r. odbyło się 7 posiedzeń Prezydium PAN, na których podjęto 77 uchwał i ogłoszono 2 stanowiska w sprawach będących przedmiotem obrad. Między innymi dyskutowano na temat propozycji zmian Ustawy o Polskiej Akademii Nauk. Zmieniono regulamin działalności Kanclerza Akademii i Kancelarii Akademii, m.in. w związku z utworzeniem w Kancelarii PAN Biura ds. Doskonałości Naukowej. Podjęto uchwałę o wyborach członków krajowych PAN oraz o zmianie regulaminu trybu działania Kapituły ds. Akademii Młodych Uczonych. Przyjęto uchwałę dotyczącą wyborów członków Akademii Młodych Uczonych oraz stanowiska w sprawie wyników audytu w dwóch jednostkach PAN. Powołano pomocniczą jednostkę naukową pod nazwą Polski Instytut Studiów Zaawansowanych (PIASt). Wysłuchano informacji przedstawionych przez prof. Leszka Sirko, podsekretarza stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego na temat kategoryzacji jednostek naukowych, działalności Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów oraz Narodowego Centrum Nauki. Poparto inicjatywę Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich w sprawie ustanowienia roku 2017 Rokiem Profesora Mariana Smoluchowskiego. Zadecydowano o przyznaniu Medalu PAN im. Mikołaja Kopernika polskiemu zespołowi badawczemu POLGRAW za udział w odkryciu pierwszego źródła fal grawitacyjnych. Podjęto liczne uchwały dotyczące spraw organizacyjnych komitetów PAN, reorganizacji w instytutach PAN, spraw finansowych i majątkowych Akademii. Komisja Rewizyjna przedstawiła swoje opinie dotyczące oceny efektywności działalności upowszechniającej naukę, finansowanej z dotacji DUN; analizy realizacji i wykonania uchwał

7 8 Sprawozdanie 2016 Zgromadzenia Ogólnego PAN i Prezydium PAN w 2014 r.; oceny działalności gospodarczej spółek z udziałem kapitałowym PAN. Akademia Młodych Uczonych (AMU) AMU skupiała 35 członków, w tym 6 kobiet. Podczas 133. sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN w grudniu 2016 r. dokonano wyboru 15 członków Akademii Młodych Uczonych. Liczba członków AMU na koniec 2016 r. wynosiła 24, z czego 10 stanowiły kobiety. Nowo wybrani członkowie AMU w Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN: Anna Brożek, Nicole Dołowy-Rybińska, Dominika Latusek-Jurczak; w Wydziale II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN: Anna Ajduk, Justyna Cybulska; w Wydziale III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi PAN: Dorota Czajkowska-Szczykowska, Krzysztof Fic, Monika Kędra, Piotr Kuświk, Karol Palka; w Wydziale IV Nauk Technicznych PAN: Anna Fabijańska, Monika Kwoka, Przemysław Perlikowski, Przemysław Wachulak; w Wydziale V Nauk Medycznych PAN Wojciech Fendler. Zebranie Ogólne Akademii Młodych Uczonych obradowało dwukrotnie. AMU współorganizowała debatę Młodzi w nauce oraz konferencję Polish Scientific Networks, której tematem było rozwijanie współpracy nauki z biznesem i innowacyjności polskiej gospodarki. Na zaproszenie Akademii Młodych Uczonych w dniach 1718 listopada gościli w Krakowie przedstawiciele europejskich akademii młodych uczonych oraz Young Academy of Europe. W ramach swojej działalności Akademia Młodych Uczonych podejmowała również wiele zadań związanych z popularyzacją nauki. Komitety PAN W 2016 r. w strukturze PAN działało ogółem 91 komitetów, w tym 78 komitetów naukowych przy wydziałach PAN i 13 komitetów problemowych (9 przy Prezydium PAN, 3 przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN, 1 przy Wydziale Nauk Technicznych PAN). W roku sprawozdawczym zakończono procedurę wyboru członków komitetów naukowych PAN oraz wyboru przewodniczących tych komitetów w kadencji Komitety pełnią funkcje ciał opiniodawczych i doradczych. Realizują swoje programy mające na celu upowszechnianie nauki poprzez organizowanie lub współudział w organizowaniu konferencji i sesji naukowych, inicjowanie badań naukowych oraz publikowanie prac naukowych w swoich wydawnictwach. Prowadziły także działalność doradczą, przygotowując ekspertyzy i opinie naukowe. Oddziały PAN Oddziały Akademii funkcjonowały w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie i Białymstoku z siedzibą w Olsztynie, Poznaniu i we Wrocławiu. Oddziały reali-

8 Sprawozdanie zowały zadania Akademii w regionie oraz pełniły funkcje integracyjne działalności naukowej regionu, w szczególności w zakresie wspierania lub prowadzenia prac naukowych o istotnym znaczeniu dla gospodarki i kultury narodowej, a także inicjowania i prowadzenia międzynarodowej współpracy naukowej z regionami państw członkowskich Unii Europejskiej oraz z innymi krajami sąsiadującymi z Polską. Oddziały organizowały konferencje i sesje naukowe, prowadziły działalność wydawniczą i popularyzatorską, utrzymywały kontakty z zagranicznymi instytucjami naukowymi. Działalność tę oddziały prowadziły poprzez 126 komisji naukowych. Wydziały i jednostki naukowe PAN Działalnością pięciu wydziałów Akademii kierowali dziekani, przewodniczący rad kuratorów oraz zastępcy przewodniczących. W roku sprawozdawczym, poza sprawami bieżącymi, wydziały m.in. zajmowały się opiniowaniem: kandydatów na członków krajowych PAN i członków Akademii Młodych Uczonych, projektów niektórych aktów prawnych, projektów umów o współpracy z zagranicą, wniosków w sprawie zmian w statutach instytutów naukowych oraz wniosków o finansowanie działalności statutowej jednostek naukowych. Opiniowano wnioski o środki na działalność upowszechniającą naukę. Zakończono procedurę wyboru członków komitetów naukowych PAN działających przy Wydziałach, a także wyboru przewodniczących tych komitetów. Prowadzono nadzór merytoryczny nad jednostkami naukowymi i komitetami PAN oraz restrukturyzację pomocniczych jednostek naukowych. Prowadzono okresowe oceny jednostek naukowych skupionych w wydziałach oraz postępowania konkursowe dotyczące wyboru dyrektorów jednostek naukowych. Przyznano nagrody naukowe wydziałów. W 2016 roku wydziały Akademii koordynowały działalność łącznie 69 instytutów naukowych, sprawowały nadzór nad pomocniczymi jednostkami naukowymi. Współpracowały z 2 jednostkami naukowymi spoza struktur Akademii. Status międzynarodowego instytutu mają 2 jednostki naukowe. Zgodnie z uchwałą nr 39/2016 Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 17 maja 2016 r. jednostka naukowa działająca pod nazwą Polska Akademia Nauk Zakład Antropologii we Wrocławiu z dniem 1 lipca 2016 r. została włączona do Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN we Wrocławiu. Utworzono pomocniczą jednostkę naukową Polskiej Akademii Nauk pod nazwą Polski Instytut Studiów Zaawansowanych (Polish Institute of Advanced Studies, PIASt) uchwałą nr 68/2016 Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 15 listopada 2016 r. Instytut podjął działalność z dniem 1 stycznia 2017 r. Nadzór nad działalnością Instytutu sprawuje Prezes PAN. Centra Akademii Rozwijały działalność centra Akademii utworzone zgodnie z przepisami ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk. Są to: Centrum Badań Ziemi i Planet (GeoPlanet);

9 10 Sprawozdanie 2016 Interdyscyplinarne Centrum Nauk Fizycznych, Chemicznych i Medycznych (ICNFCM); Centrum Badań Materiałów Zaawansowanych i Struktur Inteligentnych CAMS2 oraz Krajowe Centrum Nanofizyki i Spintroniki SPINLAB. W roku sprawozdawczym ukończono budowę Centrum Cyklotronowego Bronowice, w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN, zakończono testy akceptacyjne i rozpoczęto napromieniania pacjentów na stanowisku do radioterapii protonowej nowotworów oka. Cyklotron Proteus C-235 jest pierwszym urządzeniem tego typu w Polsce i jednym z najnowocześniejszych w Europie. Pozwala m.in. na prowadzenie skomplikowanych badań fizycznych i biologicznych, na badanie odporności na promieniowanie i na zwalczanie nowotworów. We wrześniu 2016 r. została podpisana umowa pomiędzy Centrum Onkologii Instytutem im. M. Skłodowskiej-Curie, Oddziałem w Krakowie, a Instytutem Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN w sprawie terapii protonowej dorosłych i dzieci. Tym samym świadczenie pn. Terapia protonowa nowotworów zlokalizowanych poza narządem wzroku stało się dostępne na terenie Polski. Dwa stanowiska terapeutyczne, tzw. gantry przy cyklotronie Proteus C-235, od listopada 2016 r. zostały wykorzystywane przez lekarzy z Centrum Onkologii w Krakowie do napromieniania guzów nowotworowych umiejscowionych poza narządem wzroku. Oba stanowiska wyposażone są w najnowocześniejszy system z wiązką skanującą, umożliwiającą bardzo precyzyjne napromienianie objętości leczonej przy maksymalnym oszczędzeniu zdrowych tkanek. W roku sprawozdawczym w Centrum Badawczym PAN Konwersja Energii i Źródła Odnawialne w Jabłonnie, m.in. prowadzono intensywną działalność związaną z poszukiwaniem nowych parterów naukowych oraz gospodarczych. Podpisano umowy o współpracy i wykorzystaniu infrastruktury badawczej znajdującej się w Centrum m.in. z Politechnikami: Gdańską, Lubelską, Warszawską, Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim, The French Alternative Energies and Atomic Energy Commission (CEA). Zawarto porozumienia o współpracy z przedstawicielami przemysłu. Rozwijano nową tematykę badawczą, związaną z zarządzaniem systemami energetycznymi, opartymi o układy zasilane z OZE. Centrum jest zakładem zamiejscowym Instytutu Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego PAN w Gdańsku. Kompleks laboratoriów Centrum ma stanowić zaplecze naukowe i technologiczne Mazowsza i regionu północno-wschodniego kraju dla tworzenia Autonomicznych Regionów Energetycznych, gwarantujących bezpieczeństwo energetyczne. Archiwa i biblioteki PAN Swoją działalność statutową kontynuowały: PAN Archiwum w Warszawie i Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie oraz samodzielne biblioteki PAN (w Gdańsku i Kórniku), a także Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. W archiwach gromadzono materiały pochodzące m.in. ze spuścizn uczonych, dokumentację przekazywaną przez jednostki organizacyjne Akademii, a także zdjęcia, medale i inne obiekty. Zbiory digitalizowano, mikrofilmowano oraz poddawano konserwacji. Archiwa organizowały wystawy, konferencje i odczyty naukowe tematycznie związane z działalnością własną i posiada-

10 Sprawozdanie nymi zbiorami, a także imprezy upowszechnieniowe. Prowadziły również działalność wydawniczą i dydaktyczną. Wykonywano kwerendy, udzielano porad i konsultacji. Zbiory udostępniano w pracowniach naukowych. Między innymi w Archiwum PAN w Warszawie zorganizowano wystawę przygotowaną z okazji 100. rocznicy urodzin Aleksandra Gieysztora Byłem i będę o historyku, który tworzył historię. Wystawa zaprezentowana była m.in. na Zamku Królewskim w Warszawie, w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Instytucie Historii UW. Archiwum było również współorganizatorem wystawy Od Wyszehradu do Wyszehradu. Wernisażowi towarzyszyło seminarium z cyklu Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość. Wystawę prezentowano m.in. w Sejmie RP. W siedzibie Oddziału PAN w Katowicach prezentowano m.in. wystawy: Materiały Stanisława Kossutha jako przykład dorobku naukowca zasłużonego dla górnictwa na Górnym Śląsku oraz Materiały do dziejów Kościoła katolickiego na Górnym Śląsku w zasobie Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie, Oddziału w Katowicach. Archiwum zajmowało się również organizacją lub współorganizacją konferencji i seminariów naukowych m.in. seminarium poświęconemu 150. rocznicy urodzin Bronisława Piłsudskiego polskiego badacza Syberii. Podobne spotkanie zorganizowano w 261. rocznicę urodzin Stanisława Staszica. Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie prezentowało m.in. wystawę Nauka ponad granicami z zagranicznych kontaktów uczonych polskich w XX w. oraz Łącząc miłość nauki z miłością Ojczyzny. Ofiarodawstwo na rzecz Polskiej Akademii Umiejętności. Biblioteki gromadziły, opracowywały i udostępniały swoje zbiory, w tym specjalistyczne. Tworzono kolekcje cyfrowe. Zbiory digitalizowano, a także poddawano zabiegom konserwatorskim. Realizowano projekty badawcze. Biblioteki organizowały przedsięwzięcia popularyzatorskie i promocyjne. Odbywały się konferencje, wystawy, koncerty i pokazy. Biblioteka Kórnicka zorganizowała m.in. spotkania w ramach cyklu Czwartki Literackie oraz cykl wykładów upowszechniających i popularyzujących humanistykę cyfrową Cyfrowy warsztat współczesnego badacza-humanisty. Rzecz dla wszystkich o tym gdzie i w jaki sposób wyszukiwać wartościowe informacje w sieci. Biblioteka Gdańska zorganizowała konferencję naukową poświęconą problematyce bibliotecznej w 420. rocznicę powstania Gdańskiej Książnicy. Prowadzono działalność wydawniczą i dydaktyczną (por. Polska Akademia Nauk Sprawozdanie 2016, str , CD). Jubileusze jednostek naukowych PAN W 2016 roku jednostki naukowe PAN obchodziły jubileusze swojego wieloletniego istnienia i działalności. Jubileusze obchodziły m.in.: 60-lecia Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego PAN; 50-lecia Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych im. W. Trzebiatowskiego PAN; 30-lecia Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN.

11 12 Sprawozdanie 2016 Nagrody i wyróżnienia członków i pracowników PAN oraz jednostek naukowych Akademii W roku 2016 Medalem PAN im. Mikołaja Kopernika uhonorowany został polski zespół badawczy POLGRAW, kierowany przez prof. Andrzeja Królaka z Instytutu Matematycznego PAN, za odkrycie pierwszego źródła fal grawitacyjnych. Medale PAN przyznane przez Prezesa PAN w 2016 r. za szczególne zasługi dla rozwoju nauki polskiej i światowej związane ze społeczną rolą nauki, otrzymały jednostki naukowe Akademii: Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych im. W. Trzebiatowskiego PAN. Członkowie PAN i pracownicy Akademii, a także jednostki naukowe PAN i ich pracownicy byli laureatami wielu nagród naukowych i wyróżnień naukowych, m.in. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Zostali także wyróżnieni nagrodami Prezesa Rady Ministrów, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nagrodami rektorów wyższych uczelni, nagrodami naukowymi wydziałów PAN i licznymi prestiżowymi nagrodami krajowymi i zagranicznymi. Uczeni z PAN znaleźli się w gronie nominowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego do Rady Kongresu Nauki. Uczelnie krajowe i instytucje zagraniczne przyznały wielu uczonym związanym z Polską Akademią Nauk najwyższe wyróżnienia honorowe tytuły doktora honoris causa. Współpraca z zagranicą PAN Współpraca z zagranicą realizowana była w trzech podstawowych obszarach: współpraca dwustronna, udział w pracach organizacji międzynarodowych oraz działalność stacji naukowych PAN za granicą. Podstawę współpracy dwustronnej stanowiło 78 umów i porozumień, w których uczestniczą partnerzy Akademii z 44 krajów. W roku sprawozdawczym odnowiono porozumienia o współpracy naukowej z Narodową Akademią Nauk Białorusi (NANB), Czeską Akademią Nauk (CzAN), Włoską Radą Badań Naukowych (CNR). Pod względem wielkości wymiany osobowej pracowników naukowych do głównych partnerów Akademii w 2016 r. należy zaliczyć Ukrainę, Rumunię, Włochy i Bułgarię. Kontynuowano współpracę w ramach Forum Akademii Nauk Państw Grupy Wyszehradzkiej (V4). Odbyło się kilka ważnych wydarzeń naukowych. Między innymi w Centrum Badawczym Polskiej Akademii Nauk Konwersja Energii i Źródła Odnawialne (KEZO) w Jabłonnie odbyło się spotkanie członków platformy innowacyjnej Europejskiej Rady Akademii Nauk Stosowanych, Technicznych i Inżynieryjnych (European Council of Academies of Applied Sciences, Technologies and Engineering Euro-CASE). Tematem przewodnim obrad były innowacyjność i energia. Uczestnicy dyskutowali m.in. na temat barier utrudniających wdrażanie innowacji, w tym w energetyce, oraz pracowali nad założeniami dokumentu poglądowego dotyczącego polityki innowacyjnej w UE. Prezes PAN prof. Jerzy Duszyński uczestniczył w World Science Day z okazji 350-lecia utworzenia Francuskiej Akademii Nauk. Podczas tego wydarzenia przedstawiciele kierownictw

12 Sprawozdanie reprezentowanych w spotkaniu Akademii podpisali manifest nauki, w którym wyrazili zaufanie do zdolności naukowej przyczyniającej się do rozwoju społecznego. Akademia jest członkiem 71 międzynarodowych organizacji i programów naukowych. Wspiera udział naukowców polskich w programach badawczych realizowanych w ramach tych organizacji, a także uczestnictwo naukowców w pracach organów zarządzających organizacji międzynarodowych. Stacje i przedstawicielstwa naukowe Akademii za granicą działały w Berlinie, Brukseli, Kijowie, Moskwie, Paryżu, Rzymie i Wiedniu, a ich działalność koncentrowała się wokół głównego zadania, jakim jest rozwój dwu- i wielostronnej współpracy naukowej oraz promocja i popularyzacja nauki polskiej. Organizowano spotkania i seminaria naukowe, konferencje, wystawy, prowadzono działalność wydawniczą oraz uczestniczono w realizacji projektów badawczych (por. Polska Akademia Nauk Sprawozdanie 2016, str , CD). Działalność upowszechniająca naukę W 2016 r. Prezes PAN przeznaczył środki finansowe w wysokości zł na realizację zadań z zakresu działalności upowszechniającej naukę (DUN). Wydatkowano 99,75% przyznanej kwoty. Decyzję o podziale środków na realizację poszczególnych zadań podjął właściwy Wiceprezes PAN, po zasięgnięciu opinii Komisji ds. działalności upowszechniającej naukę. Oceniając wnioski o dofinansowanie zadań, uwzględniano przede wszystkim ich wkład w promocję osiągnięć nauki polskiej, propagowanie w kraju i za granicą dorobku naukowego polskich uczonych, budowanie społecznej świadomości, w zakresie istotnych zagadnień społecznych, kulturowych, a także ich znaczenie dla rozwoju edukacji i wzbogacania kultury narodowej. Środki finansowe zostały przeznaczone na realizację zadań z zakresu działalności eksperckiej, wydawniczej, tworzenia i utrzymania baz danych, organizacji konferencji, warsztatów, wystaw i innych zadań mających na celu upowszechnianie i promocję nauki polskiej. Opracowano m.in. ekspertyzę na temat uchodźców w Polsce, ich sytuacji prawnej i integracji w społeczeństwie polskim. Przedstawiono w niej przewidywania co do rozwoju sytuacji uchodźców w Polsce na tle Europy, jak również rekomendacje dotyczące przyszłych działań w zakresie polityki migracyjnej i integracyjnej wobec osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w Polsce. W roku sprawozdawczym zrealizowano 97 zadań z zakresu działalności wydawniczej. Akademia utrzymywała ciągłość ukazywania się niskonakładowych, najważniejszych w danych specjalnościach naukowych czasopism. Wydawano czasopisma umieszczone na tzw. liście filadelfijskiej oraz uwzględniane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ocenach parametrycznych jednostek. Czasopisma PAN ukazują się w językach polskim i angielskim, zamieszczane są także artykuły m.in. w języku francuskim, niemieckim i rosyjskim. Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki kontynuowało wydawanie publikacji stanowiących grupę wzajemnie uzupełniających się tytułów, zróżnicowanych ze względu na przedmiot i cel przekazu oraz odbiorców, do których są adresowane. Wydano m.in. kolejne numery kwartalnika Nauka oraz Academia. Magazyn Polskiej Akademii Nauk, rocznik w języku angielskim Annual

13 14 Sprawozdanie 2016 Report 2016, roczny raport z działalności Akademii Sprawozdanie Środki finansowe przeznaczono także na realizację zadań mających na celu tworzenie, utrzymanie i rozbudowę baz danych. Konferencje dofinansowane przez PAN dotyczyły zagadnień istotnych dla nauki polskiej, a także istotnych z punktu widzenia problemów życia społecznego. Organizowanie warsztatów i szkół dla młodych naukowców przyczyniało się do kształcenia młodego pokolenia badaczy. Dofinansowywano także organizację wystaw (por. Polska Akademia Nauk Sprawozdanie 2016, str , CD). Gospodarowanie nieruchomościami PAN Biuro Organizacyjno-Majątkowe kontynuowało działania podjęte w latach ubiegłych m.in. zarządzano bezpośrednio nieruchomościami będącymi na stanie PAN osoby prawnej, nieprzekazanymi jednostkom organizacyjnym Akademii. Nadzorowano i wspierano działalność zarządczą w nieruchomościach użyczonych instytutom lub oddanych w zarządzanie jednostkom nieposiadającym osobowości prawnej. Uprawnieni pracownicy kontrolują prace inwestycyjne i remontowe oraz działania związane z gospodarowaniem nieruchomościami. Biuro przygotowuje dla organów Akademii informacje dotyczące wniosków o przeniesienie na rzecz instytutów praw do nieruchomości przysługujących Akademii, w tym: sprawdza kompletność wniosków, przedstawia informacje o stanie formalnoprawnym nieruchomości objętych wnioskami (na podstawie danych zgromadzonych w bazie nieruchomości) i informacje o sposobie gospodarowania nieruchomościami (dzierżawy/najem) objętymi wnioskami. Przygotowuje także projekty decyzji tzw. uwłaszczeniowych Prezesa Akademii w tym zakresie. W 2016 r. Prezes PAN wydał 10 decyzji o przeniesieniu praw do nieruchomości na rzecz 8 instytutów, a w przypadku jednego instytutu, Akademia przekazała przysługujące jej prawo posiadania do nieruchomości umową w formie aktu notarialnego. Prowadzona i stale aktualizowana jest baza danych obejmująca nieruchomości gruntowe i budynkowe będące w posiadaniu Akademii. W 2016 r. przeprowadzono 61 przetargów na zbycie nieruchomości, przy czym na sprzedaż niektórych nieruchomości zorganizowano dwa lub trzy postępowania przetargowe. Cztery postępowania zakończyły się wyłonieniem nabywców nieruchomości. Przeprowadzono sprzedaż nieruchomości na łączną kwotę ,00 zł, co stanowiło 66,9% zaplanowanych przychodów z tego tytułu. Zrealizowano przychody z dzierżawy i wynajmu nieruchomości zarządzanych bezpośrednio przez Akademię na kwotę ,84 zł (76% zaplanowanych przychodów z tego tytułu). Biuro nadzorowało procesy inwestycyjne oraz remonty odtworzeniowe prowadzone w nieruchomościach Akademii, a finansowane ze środków budżetowych na łączną kwotę ,52 zł. Budowlane prace inwestycyjne dotyczyły obiektów użytkowanych przez Bibliotekę Gdańską w Gdańsku, Bibliotekę Kórnicką w Kórniku, Muzeum Ziemi w Warszawie, Zakład Działalności Pomocniczej w Warszawie, Oddział PAN w Krakowie, Oddział PAN we Wrocławiu oraz w obiekcie dawnego Domu Pracy Twórczej w Zakopanem.

14 Sprawozdanie WYKRES 1. STRUKTURA ŹRÓDEŁ PRZYCHODÓW PAN W 2016 ROKU ,4 tys. zł. 22% 64% 11% Dotacja podmiotowa Przychody z prowadzonej działalności Pozostałe przychody Dotacja celowa na inwestycje i inne dotacje celowe Źródło danych: Wykonanie planu finansowego Polskiej Akademii Nauk za rok % WYKRES 2. STRUKTURA KOSZTÓW W UKŁADZIE RODZAJOWYM ORAZ WYDATKI MAJĄTKOWE W 2016 ROKU ,5 tys. zł. 26% 10% 41% 17% Wynagrodzenia i składki od nich naliczane Zakup towarów i usług Amortyzacja Pozostałe koszty Środki na wydatki majątkowe 6% Źródło danych: Wykonanie planu finansowego Polskiej Akademii Nauk za rok 2016

15 Struktura Władz PAN (KADENCJA ) PREZES PAN JERZY DUSZYŃSKI WICEPREZESI PAN KANCLERZ PAN EDWARD NĘCKA STEFAN MALEPSZY PAWEŁ ROWIŃSKI ELŻBIETA FRĄCKOWIAK STANISŁAW J. CZUCZWAR TADEUSZ LATAŁA WYDZIAŁ I Nauk Humanistycznych i Społecznych WYDZIAŁ II Nauk Biologicznych i Rolniczych WYDZIAŁ III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi WYDZIAŁ IV Nauk Technicznych WYDZIAŁ V Nauk Medycznych DZIEKANI WYDZIAŁÓW STANISŁAW FILIPOWICZ LESZEK KACZMAREK ROMAN MICNAS ANTONI ROGALSKI WITOLD RUŻYŁŁO RADY KURATORÓW Przewodniczący JERZY M. BRZEZIŃSKI Przewodniczący ROMUALD ZABIELSKI Przewodnicząca MAŁGORZATA WITKO Przewodniczący KRZYSZTOF MALINOWSKI Przewodniczący TOMASZ BRZOZOWSKI Z-ca Przewodn. GRAŻYNA BORKOWSKA Z-ca Przewodn. ANDRZEJ JERZMANOWSKI Z-ca Przewodn. PAWEŁ KULESZA Z-ca Przewodn. LUCJAN PAWŁOWSKI Z-ca Przewodn. GRZEGORZ OPOLSKI