Szkoła cięcia. Naucz się ciąć drzewa i krzewy owocowe! Dokładne instrukcje cięcia krok po kroku, wyraźne rysunki i zdjęcia

Transkrypt

1 ALICJA GRABOWSKA LUCYNA GRABOWSKA Szkoła cięcia 2 Naucz się ciąć drzewa i krzewy owocowe! Dokładne instrukcje cięcia krok po kroku, wyraźne rysunki i zdjęcia Dla działkowiczów, właścicieli ogródków i początkujących zero naukowych terminów Łatwy, przystępny język prościej się nie da!

2 Spis treści PO CO TNIEMY ROŚLINY OWOCOWE 9 Pokonaj opór przed cięciem 10 Ułatwiamy przyjęcie się 11 Formujemy przyszłą koronę drzewek 11 Formujemy przyszłą koronę krzewów 12 Dbamy, by nie osiągały zbyt dużych rozmiarów 13 Unikamy przemiennego owocowania 14 Usuwamy niepotrzebne pędy 14 Regularnie odmładzamy, aby krzewy i drzewa obficie kwitły i owocowały 14 Przerzedzamy korony, wpuszczamy światło i powietrze 15 Usuwamy uszkodzone, konary i chronimy przed chorobami 16 Przedwiośnie i wiosna 16 Usuwamy odrosty 16 NARZĘDZIA I JAK ICH UŻYWAĆ 19 Sekator codzienny 20 Sekator dwuramienny 20 Noże i sekatorki do owoców 21 Piła 21 Jak prawidłowo ciąć sekatorem 22 Bezpieczne cięcie BHP w ogrodzie 23 Kupuj najlepsze narzędzia, na jakie cię stać 24 W JAKI SPOSÓB I W KTÓRYM MIEJSCU CIĄĆ 27 SKRACANIE 28 Cięcie nad pąkiem lub parą pąków 28 Nisko czy wysoko 29 Zmiana kierunku pędu 30 WYCINANIE 31 Bezpieczne odcinanie konarów 31 Odrosty korzeniowe 32 Co to jest podkładka 33 Podkładka wybija z pnia 33 Miejsce szczepienia nad powierzchnią gruntu 33 Gałęzie pokładające się na ziemi lub zwisające w dół 34 Przerzedzanie zawiązków owoców 34 Skracanie tegorocznych przyrostów 36 Usuwanie wilków 37 Wyłamywanie wilków w czerwcu 37 FORMY KORON DRZEW I KRZEWÓW 39 KORONY KRZEWÓW OWOCOWYCH 39 Korona krzaczasta 40 Forma pienna (na nóżce) 40 Forma sznura 40 Forma wachlarza 40 KORONY DRZEW OWOCOWYCH 41 Korona prawie naturalna 41 Korona wrzecionowa 42 Korona parasolowata 43 Korona kotłowa 44 Przyginanie pędów

3 OZDOBNE PROWADZENIE DRZEWEK OWOCOWYCH 45 Sznur, palmeta, litera U i inne oryginalne korony 45 SZNUR 46 Sznur pionowy 46 Sznur poziomy 48 Sznur poziomy jednoramienny 48 Sznur poziomy dwuramienny 49 Korona w kształcie litery U 50 KIEDY TNIEMY ROŚLINY OWOCOWE 53 Co oznacza termin cięcie zimowe 54 Nie tnij za wszelką cenę 55 Nie tylko wiosną 55 Korzystaj z kalendarza 56 KALENDARZ CIĘCIA ROŚLIN OWOCOWYCH 57 CIĘCIE DRZEW I KRZEWÓW OWOCOWYCH OD A DO Z 63 Agrest 64 Aktinidia 71 Aronia 78 Bez czarny 81 Borówka wysoka (amerykańska) 84 Borówka brusznica 90 Brzoskwinia 93 Cytrusy 101 Cytryniec chiński 104 Czeremcha zwyczajna 106 Czereśnia 108 Dereń właściwy 115 Figa jadalna 118 Głóg 121 Grusza 124 Jabłoń 132 Jabłoń rajska 142 Jagoda kamczacka 145 Jagoda goji 147 Jarząb pospolity 150 Jeżyna bezkolcowa 154 Kasztan jadalny 157 Leszczyna 160 Malina 164 Malina czarna 169 Malinojeżyna 172 Morela 174 Morwa biała 178 Orzech włoski 180 Pigwa 184 Pigwowiec 188 Porzeczka czarna 192 Porzeczka czerwona i biała 196 Porzeczkoagrest 202 Poziomka 204 Rokitnik zwyczajny 206 Róża dzika 210 Róża pomarszczona 212 Śliwa 214 Świdośliwa 220 Tarnina 222 Truskawka 224 Winorośl 228 Wiśnia 242 Żurawina 249 Szkoła cięcia 2 5

4 Od autorek Wiosną 2018 roku ukazała się nasza pierwsza książka o cięciu roślin Szkoła cięcia. Naucz się ciąć rośliny ozdobne w swoim ogrodzie, w której starałyśmy się zachęcić Was do cięcia roślin popularnych w polskich ogrodach. Przygotowując ją, brałyśmy pod uwagę kłopoty, o których często mówiliście podczas rozmów telefonicznych, na forach internetowych i pisaliście w listach. Książka spotkała się z życzliwym przyjęciem, stała się bestsellerem, za co bardzo Wam dziękujemy. Jednocześnie nieustannie namawialiście nas, żebyśmy napisały o cięciu drzew i krzewów owocowych. Posłuchałyśmy i oto jest: Szkoła cięcia 2. Naucz się ciąć drzewa i krzewy owocowe. Podobnie, jak wszystkie nasze publikacje, Szkoła cięcia 2 nie narodziła się przy biurku, ale jest wynikiem naszej wieloletniej pracy w ogrodzie. Metodą własnych prób, a nieraz błędów i przykrych niespodzianek zebrałyśmy doświadczenia, którymi chcemy się teraz z Wami podzielić. Na pytanie: Kiedy jest najlepszy czas na przycinanie drzew owocowych? -znajdziecie mnóstwo odpowiedzi w poradnikach, artykułach, w Internecie. Jeśli jesteście początkującymi ogrodnikami, na pewno zakręci Wam się w głowie, bo dowiecie się, że jedni tną w zimie, inni wiosną, a jeszcze inni na przedwiośniu. My nie twierdzimy, że nasza recepta jest najlepsza, ale mamy pełne przekonanie, że sprawdza się ona w naszym klimacie. Generalnie w naszych warunkach klimatycznych nie proponujemy cięcia drzew i krzewów owocowych zimą, np. w styczniu, gdyż w styczniu nie mamy gwarancji, że nie wrócą ostre mrozy. Cięcie owocówki bezpieczniej jest rozpocząć w drugiej połowie lub pod koniec lutego, czyli na przedwiośniu. To cięcie możecie kontynuować w marcu, a nawet w kwietniu. My je nazywamy cięciem wiosennym. Kiedyś cięcie kojarzyło się przeważnie z przedwiośniem i wiosną, teraz praktycznie tniemy na przedwiośniu, wiosną, latem i jesienią, a w wyjątkowych przypadkach zimą, np. winorośl i aktinidię. Co, kiedy i jak ciąć, przeczytacie w opisach poszczególnych roślin, a także w Kalendarzu cięcia, w którym podajemy co ciąć miesiąc po miesiącu, abyście łatwo i szybko mogli sprawdzić, co ciąć w danej chwili. Oprócz instrukcji cięcia przy każdej roślinie podajemy skrócony opis jej charakteru i wymagań po to, byście ułatwili jej dobre przyjęcie się i mogli pomóc, gdy jej coś dolega. Nasza książka przedstawia uproszczone sposoby cięcia, abyście nie musieli przejmować się skomplikowanymi zasadami i terminami naukowymi i mogli cieszyć się owocami w swoim ogrodzie. Czego serdecznie Wam życzymy! 6

5 Alicja i Lucyna, córka i mama, ogrodniczki z zamiłowania i doświadczenia. Wśród miłośników ogrodnictwa jesteśmy znane z tego, że w prosty i przystępny sposób mówimy o tym, jak uprawiać rośliny i dbać o ogród. Wiemy, jakie to ważne, ponieważ całą wiedzę o roślinach zdobywałyśmy samodzielnie, we własnym ogrodzie, popełniając błędy, ale i odnosząc drobne codzienne sukcesy. Wierzymy, że dzieląc się wiedzą ogrodniczą pomagamy zmieniać świat w piękniejsze miejsce, pełne zieleni, kolorów kwiatów i zapachów. Dla nas ogród to miejsce, w którym każdy człowiek może odzyskać harmonię i spokój. Przez 17 lat wydawałyśmy i redagowałyśmy autorski, popularny poradnik ogrodniczy Twój Ogrodnik, który można było kupić w punktach z prasą w całej Polsce. Teraz wiedzą dzielimy się na stronach naszych książek. Cieszymy się, że spotykają sie one z tak gorącym przyjęciem i są Wam pomocne! Kochamy rośliny i pracę w ogrodzie, lubimy je obserwować i o nich rozmawiać i zawsze chętnie wymieniamy doświadczenia z innymi. Nasz ogród prowadzimy w Filipowicach pod Krakowem. Zapraszamy na naszą stronę gdzie możecie zobaczyć zdjęcia przedstawiające naszą ogrodniczą codzienność. Szkoła cięcia 2 7

6

7 Po co tniemy rośliny owocowe Aby ze spokojnym sercem i pewną ręką chwycić za sekator, musisz wiedzieć, po co tniesz rośliny owocowe. Tylko w ten sposób nabierzesz pewności, że cięciem pomagasz swoim drzewkom i krzewom, a dzięki twoim staraniom w szybkim czasie doczekasz się pysznych owoców. Szkoła cięcia 2 9

8 Po co tniemy rośliny owocowe Pokonaj opór przed cięciem Ogromna liczba osób, które zaczynają uprawiać własne drzewka i krzewy owocowe, czuje głęboki opór przed cięciem młodych sadzonek. Jest to zrozumiałe, bo rośliny oferowane w punktach sprzedaży i szkółkach często mają niewielkie rozmiary, a po cięciu stają się jeszcze mniejsze i wyglądają mizernie. Czasem są ładnie rozgałęzione i jeszcze bardziej szkoda je przyciąć. Niestety, unikanie cięcia prowadzi do tego, że rośliny słabo się przyjmują i powoli rosną, a w rezultacie mają mało owoców. Bywa, że sytuacja wygląda inaczej: przejmujesz ogród z drzewami owocowymi, które ładnie plonują, więc nic przy nich nie robisz. Po latach owoców są tysiące, ale nie dojrzewają, przedwcześnie opadają, są marne i niewielkie, a drzewa przypominają bardziej składzik mioteł, niż sad. Im wcześniej zrozumiesz, że drzewa i krzewy owocowe w większości wymagają regularnego, corocznego cięcia, bo tylko dzięki temu możesz zapanować nad ich rozmiarami i plonowaniem, tym lepiej dla ciebie i twoich roślin. Pierwsze cięcie nowo sadzonych drzewek i krzewów wykonujemy wczesną wiosną, a jeśli pogoda pozwala, to na przedwiośniu. Jeśli posadziłeś swoje drzewka Jeśli chcesz, żeby twoje rośliny owocowe rozwijały się i wiele lat były w dobrej kondycji, musisz je od początku regularnie ciąć jesienią, czekasz do kolejnej wiosny i wtedy tniesz. Nie omijaj tego cięcia, bo może się to skończyć nawet nieprzyjęciem się rośliny. Po co tniemy drzewa i krzewy owocowe ułatwiamy im przyjęcie się formujemy przyszłą koronę nadajemy im określony kształt, ułatwiający pielęgnację tworzymy z nich ciekawe formy, będące ozdobą ogrodu (np. palmety, sznury) unikamy przemiennego owocowania dbamy, by nie osiągały zbyt dużych rozmiarów regularnie odmładzamy, żeby obficie kwitły i owocowały usuwamy niepotrzebne pędy, aby rośliny kierowały energię na zawiązywanie i utrzymanie owoców, a nie bezproduktywnych gałązek i liści prześwietlamy nadmiernie zagęszczone korony usuwamy zimowe uszkodzenia i chronimy przed chorobami (również w trakcie sezonu) usuwamy odrosty wybijające z korzeni lub podkładki 10

9 Po co tniemy rośliny owocowe Ułatwiamy przyjęcie się Dlaczego to pierwsze cięcie jest takie ważne? Najczęściej kupujemy drzewka i krzewy owocowe z gołym korzeniem. Zostały one wykopane ze szkółki, część systemu korzeniowego została uszkodzona, obcięta. My tego nie widzimy, ale roślina, gdy tylko zacznie wypuszczać liście, od razu to odczuje, bo nie będzie miała czym wykarmić nowych pędów i listków. Dlatego trzeba skrócić wiosną jej gałązki, aby odciążyć roślinę zamiast rozwijać pędy i liście, skupi się na ukorzenianiu i dzięki temu w przyszłości będzie lepiej rosnąć i owocować. Takie wiosenne cięcie ma też inną zaletę: powoduje, że za jakiś czas z pąków poniżej miejsc cięcia wyrosną nowe gałązki, ale zanim to nastąpi, roślina będzie budować swoje korzenie i nabierać sił. Dlatego tak ważne jest, aby przyciąć wiosną po posadzeniu młode drzewka i krzewy. Rys. 1 Cięcie młodego krzewu wiosną miejsca cięcia Rys. 2 Cięcie młodego drzewka wiosną tu odcinaj 20 cm szeroki dołek żyzne podłoże szeroko rozłożone, bo korzenie będą się rozchodzić Młode drzewa i krzewy owocowe po posadzeniu tniemy mocno wiosną, aby ograniczyć parowanie wilgoci z liści, ułatwić rozwój korzeni i przyjęcie się rośliny oraz wywołać wzrost nowych silnych pędów Formujemy przyszłą koronę drzewek Podczas pierwszego cięcia rozpoczynasz także formowanie korony. Dzięki temu nadasz jej określony kształt, ułatwiający pielęgnację i zbiór owoców. W przypadku drzew owocowych, masz do wyboru różne kształty i formy korony. W sadach często spotykana jest korona wrzecionowa (jeśli spojrzysz na nią z góry, to przypomina wrzeciono). W takiej koronie gałązki najniżej położone są najdłuższe i dobrze doświetlone; im wyżej, tym gałązki są krótsze. Inne formy korony, które często widuje się w ogrodach przydomowych, to korona kotłowa (w kształcie kotła), korona prawie naturalna i korona parasolowata (starsze drzewa owocowe). Coraz częściej spotyka się też korony drzew owocowych w formie wachlarza, sznurów pionowych, skośnych, poziomych, palmety czy świecznika. Jeśli marzy ci się fantazyjna, ozdobna forma drzewka, albo po prostu masz mało miejsca i musisz mocno ograniczyć rozmiary drzew owocowych, musisz zacząć formować swoje sznury czy palmety od samego początku. Więcej o typach koron i sposobach ich formowania przeczysz w rozdziale: Formy koron drzew i krzewów na s. 39. Szkoła cięcia 2 11

10 Po co tniemy rośliny owocowe Nadając drzewom owocowym kształt wachlarza ułatwiasz sobie pielęgnację i zbiór owoców, a także maksymalnie wykorzystujsz miejsce w ogrodzie Formujemy przyszłą koronę krzewów W przypadku krzewów owocowych tworzących koronę, o typowym krzaczastym pokroju, takich jak np. porzeczki, agrest, sprawa jest prosta wiosną po posadzeniu skracasz wszystkie pędy nad oczkiem i czekasz, aż krzew wypuści nowe pędy i się zagęści (patrz rys. 1 s. 11). Jeśli posadziłeś malinę czarną, jeżynę, jeżynomalinę krzewy o długich, przewieszających się pędach możesz prowadzić je następnie w formie wachlarza. Unikniesz wtedy przedzierania się przez plątaninę pędów podczas zbioru owoców. Możesz też prowadzić krzewy jako sznur pionowy. W kolejnych latach cięcie krzewów wykonujesz zgodnie z wymaganiami i sposobem wzrostu gatunku, jednak bardzo ważne jest, abyś pamiętał, że trzeba to robić regularnie. Brak cięcia spowoduje nadmierne zagęszczenie się korony i niedoświetlenie owoców oraz szybkie zestarzenie się krzewów i po prostu zanik owocowania. Forma wachlarza ułatwia zbiór owoców Forma sznura pionowego zajmuje mało miejsca 12

11 Takie prowadzenie jabłoni zapewnia łatwy dostęp do owoców Kolumnową formę, np. jabłoni, możesz uzyskać przez cięcie lub zakup kolumnowego drzewka, które ma zaprogramowaną genetycznie formę kolumny. W tym drugim przypadku cięcie ogranicz do usuwania chorych i martwych gałązek, oraz tych, które wyrastają pod kątem ostrym od pnia. Dbamy, by nie osiągały zbyt dużych rozmiarów Regularne cięcie pomaga też na bieżąco regulować wzrost drzewek tak, aby nie osiągały zbyt wielkich rozmiarów oraz by tworzyły głównie wartościowe pędy, na których będą zawiązywać się owoce. Zbyt wysokie drzewa zacieniają działkę, utrudniają zbiór owoców i pielęgnację (opryski, przerzedzanie korony). Dlatego, jeśli nie posadziłeś miniaturowych drzewek lub odmian szczepionych na karłowych podkładkach, od początku musisz pilnować, aby drzewka nie pędziły w górę. Niestety, często zdarza się, że nie mamy odpowiednich informacji i wiedzy, na jakim typie podkładki jest zaszczepione drzewko, dlatego lepiej jest już od młodości regularnie je ciąć, by uniknąć problemów z nadmiernie rozrośniętymi olbrzymami. Jeśli jednak jesteś już w takiej sytuacji, bo np. odziedziczyłeś ogródek lub działkę, ale przez niewiedzę długo nie ciąłeś swoich drzew owocowych, nie załamuj się, w naszej książce przy opisach konkretnych gatunków znajdziesz sposoby odmładzania starych drzew. Ta czereśnia nie była cięta i wyrosła w ogromne drzewo W zasadzie mniej ważne jest, jaką formę wybierzesz: głównym celem cięcia drzew owocowych jest po prostu: dobry plon, ułatwienie zbioru, dostęp owoców do światła, dobre ich dojrzewanie, ograniczenie występowania chorób oraz zmniejszanie rozmiarów drzew. Szkoła cięcia 2 13

12 Po co tniemy rośliny owocowe Unikamy przemiennego owocowania Niektóre drzewa owocują bardzo obficie co dwa lata, natomiast w latach pomiędzy owoców jest mało albo wcale. Drzewko rodzi bardzo wiele owoców i tak mocno się nadwyręża, by je wszystkie utrzymać i wykarmić, że w kolejnym roku faktycznie plon jest niewielki. Regularnym, rozsądnym cięciem możesz sprawić, że owoców będzie trochę mniej, ale będą się pojawiać co roku, a drzewo w dobrej kondycji będzie mniej podatne na atak chorób, szkodników czy niekorzystne warunki, takie jak mróz czy susza. Oprócz wycięcia części gałązek z pąkami kwiatowymi wiosną, musisz latem przerzedzać zawiązki owoców, czyli usuwać w czerwcu część malutkich jabłuszek, gruszek, brzoskwiń. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale Przerzedzanie zawiązków na s. 34. Usuwamy niepotrzebne pędy Drzewa owocowe mają skłonność do wypuszczania dużej liczby młodych pędów. Jeśli te gałązki rosną silnie pionowo do góry, to mowa o tzw. wilkach, które nie są do niczego potrzebne, a wręcz szkodzą, gdyż po pierwsze zagęszczają koronę i ograniczają dostęp światła i powietrza do jej wnętrza, co może sprzyjać pojawianiu się chorób, a po drugie, drzewko jest nadmiernie obciążone, gdyż musi utrzymać i wykarmić wielką ilość gałązek i liści. O wiele lepiej jest usuwać tę pędy, wyłamując je i pozwolić rozwijać się pędom owoconośnym i samym owocom. Jak prawidłowo usuwać wilki, sprawdź na s. 37. Regularnie odmładzamy, aby krzewy i drzewa obficie kwitły i owocowały Wiele krzewów owocowych najlepiej owocuje na pędach kilkuletnich, letnich. Starsze pędy starzeją się, wypuszczają coraz mniej nowych przyrostów i tworzą coraz mniej owoców. Dlatego bardzo ważne jest usuwanie starych, wyczerpanych pędów i tym samym odmładzanie krzewów. Wycięcie starego pędu wywoła wzrost nowych, młodych gałązek, które za kilka lat zaczną rodzić owoce. Czasem, aby odmłodzić stary krzew, zaleca się postępowanie radykalne i brutalne, polegające na przycięciu wszystkich pędów przy ziemi. W przypadku drzew owocowych, nie postępujemy tak drastycznie, ponieważ najczęściej przez kilka pierwszych lat formujemy koronę czyli szkielet; nierozsądne byłoby więc zbyt szybkie usuwanie konarów. W późniejszych latach zajmujemy się głównie ograniczaniem i kontrolowaniem ilości krótszych pędów, na których pojawiają sie owoce. Jednak i drzewa owocowe wymagają co jakiś czas odmłodzenia. Można je przeprowadzić na kilka sposobów, więcej na ten temat przeczytasz przy opisach konkretnych gatunków. Latem usuwamy nadmiar tegorocznych pędów winorośli, niepotrzebnie obciążających i zagęszczających krzew Radykalnie ścięty agrest szybko wypuści nowe pędy 15 cm 14

13 Po co tniemy rośliny owocowe Przerzedzamy korony, wpuszczamy światło i powietrze Jeśli pozwolisz, aby korona twojego drzewka lub krzewu była nadmiernie zagęszczona, nie doczekasz się zbyt wielu owoców lub będą one niedojrzałe, albo ich zrywanie może okazać się bardzo trudne. Może się natomiast zdarzyć, że szybko doczekasz się różnych chorób, z parchem i mączniakiem na czele. Wiele chorób grzybowych rozwija się w warunkach dużej wilgotności i zaduchu, dlatego tak ważne jest, aby po letnim deszczu liście i pędy w koronach roślin owocowych szybko Korona przed cięciem i po cięciu przerzedzającym usuń gałęzie zagęszczające usuń gałęzie krzyżujące się usuń gałęzie opadające przed cięciem obsychały. Tak będzie, jeśli korona będzie otwarta, luźna, przewiewna. Bywa, że niedoświadczony ogrodnik tnie krzewy i drzewa wyłącznie po obwodzie korony, zamiast usuwać pędy i konary z jej wnętrza. Takie postępowanie sprawia, że na zewnątrz korony jest dużo drobnych gałązek i liści, natomiast światło nie dociera do środka, a owoce głębiej położone nie mają szans dojrzeć. W przypadku np. agrestu, takie cięcie powoduje, że właściwie nie ma jak zebrać owoców. Kolczastych pędów jest tak dużo, że niemożliwe jest wsadzenie ręki usuń gałęzie rosnące pionowo pomiędzy nie. Dlatego, przerzedzając koronę, należy wycinać w całości lub mocno skracać gałęzie i konary. Podczas cięcia prześwietlającego usuwamy też wszystkie rosnące pod ostrym kątem, połamane, słabe gałązki, położone nisko, rosnące w głąb korony czy krzyżujące się. Dzięki temu w koronie pozostają tylko najlepsze, najsilniejsze i dające największe nadzieje konary i pędy. Oczywiście, z koron krzewów owocowych również należy usuwać wszystkie niepotrzebne pędy; ważnym zabiegiem jest letnie po cięciu skracanie latorośli, czyli tegorocznych pędów winorośli i aktinidii. Szkoła cięcia 2 15

14 Po co tniemy rośliny owocowe Usuwamy uszkodzone konary i chronimy przed chorobami Pamiętaj też, że każde złamanie gałęzi, wszystko jedno, czy nastąpiło pod wpływem zimowych wichur czy letniej burzy, to otwarte wrota dla chorób. Taką złamaną gałąź należy szybko odciąć, ranę wyrównać i zasmarować maścią ogrodniczą Funaben, lub własnoręcznie zmieszaną farbę emulsyjną z Topsinem (preparat grzybobójczy). Szczególnie niebezpieczne jest to zimą, bo po pierwsze utrzymuje się wtedy wysoka wilgotność, co sprzyja pojawianiu się chorób, po drugie w razie mrozów roślina w miejscu złamania może zostać dodatkowo uszkodzona przez mróz, a na końcu: do ogrodu zimą zaglądamy sporadycznie, więc taki stan może trwać dość długo i narażać roślinę na dalsze uszkodzenia. Dlatego tak ważne jest, żebyś, nawet jeśli nie za bardzo masz na to ochotę, regularnie sprawdzał stan drzewek i krzewów w zimowych miesiącach. Przedwiośnie i wiosna Wraz z nadejściem przedwiośnia i pierwszych cięć, wycinamy wszystkie pędy ułamane, o uszkodzonej korze (np. na skutek otarć) oraz te, które przemarzły. Jeśli nie masz pewności, czy pęd żyje, możesz to sprawdzić na dwa sposoby; chwyć w garść pęd wyczuwając jego temperaturę: jeśli żyje, powinien być chłodny. Jeśli jest ciepły, suchy, oznacza to, że przemarzł. Możesz też paznokciem lekko zadrapać skórkę pędu (dotyczy młodych gałęzi) i zobaczyć, czy jest zielona. Jeśli się łuszczy, a pod spodem jest szara, to również jest oznaką zamarcia gałązki. Cięcie latem może uchronić drzewa owocowe przed rakiem bakteryjnym, jednak zanim chwycisz za sekator, upewnij się, na co choruje twoje drzewko i jak możesz mu pomóc. Usuwamy odrosty Część krzewów owocowych, szczególnie te dostępne w sprzedaży na tzw. nóżce, szczepione są tak Usuwaj uszkodzone, połamane lub chore konary naprawdę na podkładce innego gatunku (porzeczki szczepi sie na porzeczce złotej, grusze na pigwie, śliwy na ałyczy). Bywa, że podkładka zaczyna wypuszczać odrosty korzeniowe lub pędy z pnia. Takie pędy musisz na bieżąco usuwać, gdyż niepotrzebnie osłabiają część szlachetną, a w najgorszym przypadku mogą ją całkowicie zdominować i doprowadzić do jej zamarcia. Pędy z pnia usuwaj, obrywając je, gdy tylko się pojawią, natomiast odrosty korzeniowe najlepiej wyrywaj, gdy są młode. Jeśli nie jesteś w stanie tego zrobić, odkop taki pęd i usuń go w miejscu, z którego wyrasta wprost z korzenia. Niech cię nie kusi ucięcie go, bo za chwilę z tego jednego pędu wyrosną 2-3 nowe swoim cięciem wywołasz po prostu rozkrzewienie się odrostu (patrz też na s. 32 i 33). 16

15

16 Cięcie owocowych drzew i krzewów od A do Z Szkoła cięcia 2 63

17 Agrest Ribes uva-crispa Agrest musisz systematycznie ciąć. Za cięcie odwdzięczy się dużymi, smacznymi owocami. Jeśli zaniedbasz cięcia, będzie miał coraz więcej drobnych owoców, których nie będziesz mógł dostrzec w gęstwinie splątanych gałęzi. A więc, tnij! Agrest należy do najwcześniejszych i najmniej kłopotliwych krzewów owocowych. Owoce prosto z krzaka możesz jeść od końca czerwca do sierpnia. Doskonałe są soki, dżemy, konfitury. Jest bardzo dużo odmian agrestu. Jeśli chcesz długo cieszyć się świeżymi owocami, posadź odmiany o różnej porze dojrzewania. Masz do wyboru agresty zielone, czerwone, żółte, białe. Ten krzew jest łatwy w uprawie, jednak czasem dopada go wredna choroba amerykański mączniak agrestu i wtedy zamiast radości mamy kłopot. Zatem, kupując krzewy, zwracaj uwagę nie tylko na kolor owoców i porę owocowania, ale także upewnij się, czy dana odmiana jest odporna na amerykańskiego mączniaka. Niestety ta choroba atakuje tradycyjne, bardzo popularne odmiany: Czerwony Triumf, Biały Triumf i Rzeszowski, więc o nich lepiej zapomnij. Przed zakupami musisz podjąć decyzję, czy twoje agresty mają mieć formę tradycyjnego krzewu, czy drzewka zaszczepionego na pieńku. Sadzimy agrest Najlepiej posadź agrest jesienią, do wiosny zdąży się ukorzenić w nowym miejscu. Pamiętaj, że wiosną agrest bardzo wcześnie wypuszcza liście, zatem trzeba się spieszyć i sadzić go w marcu, najpóźniej na początku kwietnia, a przecież wiosną masz wiele innych prac. Podczas nagłych wiosennych ociepleń krzaczki w mgnieniu oka robią się zielone, wyparowują dużo wody, więc muszą być systematycznie podlewane nie tylko wiosną, ale także latem, bo są bardziej narażone na zasychanie niż te sadzone jesienią. Jeśli sadzisz obok siebie kilka krzewów, to zachowaj między nimi odległość około 2 m po to, by zbieranie owoców było łatwiejsze; agresty w formie drzewek możesz sadzić gęściej, co 1,5 m. Posadź agrest 5-7 cm głębiej, niż rósł w szkółce tę gałązkę utnij przed posadzeniem 5-7 cm 64

18 Najlepsze będzie miejsce słoneczne, z lekko kwaśną, żyzną, przepuszczalną, ciepłą glebą z dodatkiem obornika lub kompostu. Agrest nie lubi zbitych, zimnych gleb. Agrest krzaczasty posadź 5-7 cm głębiej niż rósł w szkółce. Przed posadzeniem odetnij najniżej położone gałązki. Chodzi o to, by w przyszłości wszystkie gałązki rosły w górę, a nie pokładały się na ziemi. Ty dzięki temu w pierwszych latach będziesz mieć lepszy dostęp do krzewu, łatwiejszy będzie zbiór owoców. Oczywiście po jakimś czasie z ziemi zaczną wyrastać pędy pokładające się i trzeba będzie je usuwać, ale o tym przeczytasz dalej. Agrest w formie drzewka posadź na dowolną głębokość, bo jego pieniek ma zdolność ukorzenienia się na całej długości. Cięcie po posadzeniu Agrest w formie drzewka posadź na dowolnej głębokości pieniek ukorzenia się na całej długości Amerykański mączniak agrestu na owocach Niezależnie od tego czy posadziłeś agrest jesienią czy wiosną, pierwsze cięcie młodego krzaczka musisz wykonać wiosną. To nic trudnego, po prostu skróć wszystkie pędy o 2/3 długości. Dzięki temu twój agrest rozkrzewi się. W drugim roku wiosną znowu skróć o 2/3 lub przynajmniej o połowę pędy, które wyrosły w poprzednim roku. W trzecim roku krzaczek jest już ładnie rozkrzewiony. Wiosną usuwaj pędy krzyżujące się i te, które pokładają się na ziemi. Pierwsze cięcie młodego agrestu krzaczastego W drugim roku skróć gałązki o połowę PRZED CIĘCIEM odcinaj nad pąkiem skierowanym na zewnątrz PO CIĘCIU tu odcinaj odetnij pędy pokładające się Szkoła cięcia 2 65

19 Kolejne lata Owoce agrestu najliczniej zawiązują się na rozgałęzieniach pędów 3-4-letnich, pędy starsze także owocują, ale coraz słabiej. Ośmioletnie pędy już nie rodzą owoców. Dlatego musisz dbać, by systematycznie wycinać najstarsze pędy tuż przy ziemi. Poznasz je po tym, że są najgrubsze, mają ciemną korę. Wycinaj po 2-3 pędy najstarsze (6-letnie i starsze) każdej wiosny, usuwaj także pędy ułamane, pokładające się na ziemi, suche, zagęszczające koronę, krzyżujące się, słabe (cienkie) pędy jednoroczne. Zostawiaj silne pędy jednoroczne, które zastąpią wycięte najstarsze pędy. Takie coroczne cięcie nazywamy prześwietlaniem krzewu i robimy po to, by rozluźnić koronę, żeby do jej wnętrza dochodziło więcej powietrza i słońca. Jeśli nie zaniedbasz prześwietlania, twój agrest będzie niezawodnie owocował przez wiele lat. Coroczne prześwietlanie owocującego agrestu stare pędy wycinaj w całości młode pędy zostaw pokładające się gałązki usuń Cięcie agrestu piennego Agrest w formie drzewka przycinaj także regularnie, choć nie tak mocno, jak agrest krzaczasty. Przede wszystkim po posadzeniu przywiąż drzewko agrestowe do palika. Dzięki temu uchronisz koronkę przed wyłamaniem. Pierwszej wiosny po posadzeniu skróć wszystkie gałązki nad pąkiem po to, by koronka drzewka rozbudowała się. W kolejnym roku skróć gałązki, które wyrosły po ubiegłorocznym cięciu o 1/3. Przez kolejne 3 lata nie przycinaj. Gdy twój agrest zacznie owocować, pilnuj, aby korona zbytnio nie zagęszczała się. Usuwaj w całości co roku 2-3 najstarsze gałązki. Odcinaj także gałązki krzyżujące się, ułamane, rosnące w dół. Koronka nie powinna mieć więcej niż 6-7 głównych pędów. Agrest, jak już wspomniałyśmy, najlepiej owocuje na gałązkach kilkuletnich, dlatego usuwaj te, które mają 6 lat i więcej. Wycinaj też odrosty korzeniowe, które będą pojawiać się przy pieńku. Cięcie prześwietlające możesz z powodzeniem wykonać nie tylko wiosną, ale także po zakończeniu owocowania. Młode, nowo posadzone drzewko agrestu ma zwykle 3 gałązki. Trzeba je skrócić nad pąkiem miejsce szczepienia tnij nad pąkiem skierowanym na zewnątrz 66

20 Agrest pienny wymaga solidnych podpór i corocznego usuwania odrostów Przywiązując agrest do palika, zadbaj, by sznurek nie ocierał o korę Odmłodzona korona agrestu piennego Agrest pienny po 3 latach Coroczne cięcie agrestu piennego usuwaj gałązki skierowane w dół wycinaj gałązki krzyżujące się wycinaj najstarsze, najciemniejsze, łuszczące się gałązki Szkoła cięcia 2 67

21 Stary zaniedbany agrest Być może odziedziczyłeś stary ogród, albo kupiłeś zapuszczoną działkę i stoisz przed okropnie skotłowanym krzewem agrestu. Nie spisuj go zbyt pochopnie na straty, zwłaszcza jeśli ma dużo pędów żywych, zielonych, bez oznak chorób. Możesz go odmłodzić na dwa sposoby. Pierwszy sposób to wycięcie najstarszych pędów (najgrubszych, najciemniejszych), pędów krzyżujących się, połamanych, pokładających się i pozostawienie 4-5 młodych pędów, które będą podstawą odnowionego krzewu. Drugi sposób to radykalne ścięcie wszystkich pędów nisko nad powierzchnią ziemi. Zrób to wczesną wiosną. Jeśli z tych przyciętych pędów wyrosną młode gałązki, usuń najsłabsze z nich, a z pozostałymi postępuj tak jak z młodym agrestem; po 3 latach będziesz miał dobrze uformowany krzew. Zagęszczony krzew agrestu możesz odmłodzić usuń gałązki cienkie zagęszczające koronę I SPOSÓB usuń gałęzie krzyżujące się usuń gałęzie najstarsze tuż przy ziemi usuń gałęzie pokładające się Odmłodzony agrest Radykalnie przycięty stary agrest wypuścił nowe pędy. Słabsze usuń II SPOSÓB tu były przycięte wszystkie gałęzie słabe pędy usuń wycięte najstarsze pędy 68

22 Szpaler z krzewów agrestu Aby jeść smaczne, duże owoce agrestu i nie kłuć się przy zbieraniu, posadź swoje krzewy w jednej linii i uformuj z nich szpaler. Taka uprawa ma także i tę zaletę, że krzewy zabierają o wiele mniej miejsca, ich gałązki nie są zagęszczone, a tym samym owoce są lepiej wygrzane przez słońce oraz mniej narażone na najgroźniejszą chorobę amerykańskiego mączniaka agrestu. Szpaler może być doskonałą ścianą oddzielającą różne części ogrodu. Tam, gdzie chcesz posadzić szpaler, wbij w ziemię co 2 m słupki z drewna lub metalu i połącz je u góry drutem. Pomiędzy słupkami wbij tyczki z bambusa lub z leszczyny i przywiąż je do drutu. Do tych tyczek i do drutu będziesz stopniowo przywiązywał pędy agrestu. Krzewy posadź co 0,5 m. Przytnij je wiosną w następujący sposób: pozostaw jeden najmocniejszy pęd, który będzie podstawą krzewu w szpalerze. Pozostałe pędy usuń. Pędy boczne wyrastające z głównego pędu przytnij nad pierwszym pąkiem skierowanym na zewnątrz. Latem boczne pędy przytnij powyżej 4. liścia. Co roku wiosną pędy boczne będziesz skracał do 15 cm, tnąc zawsze nad pąkiem skierowanym na zewnątrz. Z młodego krzewu wybierz jeden silny pęd. Resztę pędów usuń Tak skracaj pędy co roku ten pęd zostaw tu odetnij te pędy wytnij 15 cm oczko skierowane na zewnątrz Tworzenie szpaleru 1. sezon kolejne sezony drut tyczka 15 cm słupek skracaj gałązki tu przytnij 1. pąk Szkoła cięcia 2 69

23 nowość Szkoła cięcia 2 Naucz się ciąć drzewa i krzewy owocowe! Dzięki tej książce zrozumiesz, po co i jak masz ciąć drzewka i krzewy owocowe i przestaniesz się stresować szybko znajdziesz wiarygodne i zwięzłe informacje, dotyczące cięcia roślin owocowych, podane w przystępny sposób nie będziesz się martwić, że zrobisz coś źle, bo wszystko jest bardzo dokładnie wyjaśnione zaczniesz się cieszyć obfitymi zbiorami owoców we własnym ogrodzie i polubisz cięcie! Jeżeli nie chcesz przeżywać katuszy, stojąc z sekatorem przed jabłonką lub łamać sobie głowę nad skomplikowanymi opisami cięcia w naukowych opracowaniach, ta książka jest dla ciebie! Zamów Kupuję szkołę Cięcia 2! lub: wchodząc na stronę: telefonicznie: