Oblicza Energiewende. Niemiecka rewolucja energetyczna to nie mit

Transkrypt

1 Oblicza Energiewende Niemiecka rewolucja energetyczna to nie mit Niemcy od kilku lat transformują swój system energetyczny. Zdecydowali się powoli wycofać z produkcji energii jądrowej, zdecydowanie promują odnawialne źródła energii oraz gospodarują energią coraz efektywniej. W Polsce pojawiają się sprzecznie opinie o tym procesie. Ten artykuł prostuje 5 mitów o tzw. Energiewende. Niemiecki plan rewolucji energetycznej Niemcy stworzyli dokładną agendę transformacji energetycznej swojego kraju. Jej podstawą są ambitne cele w zakresie redukcji gazów cieplarnianych, zużycia energii i produkcji energii z odnawialnych źródeł. Emisja gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990 ma spaść w 2020 roku o 40%, a w 2050 roku od 80% do 95%. W 2011 roku emisje tych gazów już były mniejsze niż w 1990 roku o 26,4%, choć w 2012 roku nieco wzrosły. Zużycie energii pierwotnej w 2020 roku ma być niższe o 20%, a w 2050 roku o 50% niż w roku W 2011 roku zużycie to spadło o 6%. Podobnie zużycie energii finalnej ma być mniejsze w 2020 roku o 10%, a w 2050 roku o 25% niż w roku W 2011 roku także osiągnięto redukcję o 2,1%. Zużycie energii w transporcie ma się obniżyć do 2020 roku o 10%, a w 2050 roku o 40% w stosunku do 2005 roku. W 2011 roku zużycie energii w transporcie spadło, ale tylko o 0,5%. Sprzedana w 2011 roku w Niemczech energia elektryczna w 20,3% pochodziła ze źródeł odnawialnych. W 2020 roku ma być jej min. 35%, a w 2050 roku co najmniej 80%. Promocji odnawialnej energii służy specjalna ustawa, która wprowadziła zasadę pierwszeństwa w dostępie do sieci dla prądu produkowanego ze źródeł odnawialnych oraz specjalną taryfę za prąd, tzw. feed in

2 (FiT) 1. Oprócz tej ustawy administracyjnie postanowiono o zamknięciu wszystkich rektorów jądrowych. Kolejne wyłączenie reaktorów planowane jest na 2015 rok. Jaka energia obecnie wygrywa? Efektem wdrożenia powyższej agendy jest zmiana udziału różnych źródeł energii w jej produkcji w Niemczech. Jak się okazuje dotychczasowym zwycięzcą tej polityki są producenci energii z węgla brunatnego. Produkcja energii elektrycznej z tego źródła osiągnęła największy, 26%-owy udział w Niemczech w 2012 roku. Było to o 6% więcej niż w 2011 roku. Ale już 23%-owy udział w produkcji energii elektrycznej, czyli drugie miejsce, mają łącznie 4 główne źródła energii odnawialnej: wiatr, biomasa, słońce i woda. Na dalszych miejscach są: węgiel kamienny (19%), energetyka jądrowa (16%) i gaz (11%). Fakt, w 2012 roku nastąpił w Niemczech znaczny wzrost udziału energetyki opartej na węglu brunatnym, jednak przy takim samym wolumenie produkcji energii z tego źródła co w 2004 roku. Udział tego typu energetyki wzrósł nagle dlatego, że oddano dwa nowe bloki elektrowni w Neurath o łącznej mocy 2200MW, które zastąpiły dotychczasowy spadek mocy w elektrowniach tego typu. Jednocześnie, jak napisano wcześniej, zużycie energii pierwotnej było mniejsze o 6% niż w 2008 roku. Trzeba jednak pamiętać, że obecny stan niemieckiej energetyki to okres przejściowy, a daleko jeszcze do 2020, a zwłaszcza do Jednak szereg mitów o Energiewende można już teraz obalić. Promocja zielonej energii jest neutralna dla kieszeni niemieckiego obywatela Fakt, od 2000 do 2013 roku nominalna cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w Niemczech wzrosła prawie dwukrotnie. Mimo wzrostu cen, niemiecka polityka promowania odnawialnych źródeł energii okazuje się być neutralna dla kieszeni przeciętnego Szmidta. Od ponad 1 O FiT pisaliśmy wcześniej w tym cyklu: [tu wstaw link do poprzedniego artykułu Niemiecka FiT, czyli podstawa sukcesu ]

3 20 lat wartość rachunku za energię elektryczną niemieckiego obywatela nie przekracza przeciętnie 2% jego wszystkich domowych wydatków, choć dopłata do gwarantowanych cen energii dla operatorów instalacji wykorzystujących jej odnawialne źródła stale rosła i osiągnęła już 14% wartości rachunku za energię. Z OZE czy bez, niemiecki system energetyczny jest stabilny Stabilność systemu energetycznego mierzona jest długością wszystkich przerw w dostawie prądu w danym roku w przeliczeniu na użytkownika, tzw. wskaźnikiem SAIDI. Nie będzie zaskoczeniem fakt, że niemieckie sieci energetyczne w 2012 roku miały jedną z najniższych wartości tego wskaźnika w Europie, która wyniosła 14,9 minuty. Oznacza to, że sieć ta była bardzo stabilna. Stabilność ta była znacznie wyższa niż np. we Francji (62,9) czy w Szwecji (78,9). W Polsce ten wskaźnik wynosi aż 316 minut przerw w dostanie prądu rocznie na użytkownika. Już przy tym zestawieniu widać wyraźnie, że stabilność sieci energetycznej ma niewiele wspólnego z tym, z czego energia jest produkowana. Dodajmy jednak, że od roku 2006 do 2010, kiedy przyłączano coraz więcej turbin wiatrowych i ogniw fotowoltaicznych do sieci w Niemczech, jej stabilność mierzona wskaźnikiem SAIDI wzrosła o ponad 5 minut. Ostatnie badania wykazały także, że nagłe przepływy prądu z sieci niemieckiej do polskiej raportowane w ostatnich latach przez polskiego operatora sieci występują niezależnie od tego czy w północnych Niemczech wiatr jest i pracują turbiny wiatrowe czy też akurat wiatru nie ma 2. Niemcy są i będą eksporterem energii Jeśli spojrzymy na bilans eksportu i importu energii w Niemczech od 2003 do 2012 roku, zauważymy, że kraj ten w skali każdego roku jest eksporterem energii, mimo wyłączenia w tym okresie ponad 60% mocy zainstalowanych w elektrowniach jądrowych. Nieznaczny import energii obserwowany jest czasem w miesiącach wiosennych i letnich, jednak jest on mniejszy niż eksport energii w pozostałym okresie roku. W 2012 roku Niemcy nie importowały energii w żadnym miesiącu. Cały dotychczasowy spadek mocy z elektrowni jądrowych był zrekompensowany wzrostem mocy zainstalowanej w instalacjach uzyskujących energię z wiatru, słońca i biomasy. Jeśli w Niemczech w latach , na które przewidywane są kolejne wyłączenia instalacji jądrowych, utrzyma się tendencja do zmniejszenia zużycia energii finalnej i stałego wzrostu mocy odnawialnych źródeł energii, w niemieckiej sieci powinno być wystarczająco dużo prądu, aby import energii nadal nie był konieczny. Niemiecki rynek energetyczny jest spokojny o przyszłość Jak już wspomniano, dotychczas ceny energii w Niemczech rosły. Dalszego znacznego wzrostu cen oraz niepewności na niemieckim rynku energii można by się spodziewać w związku z planowanymi kolejnymi zamknięciami elektrowni jądrowych począwszy od 2015 roku. Decyzję o zamknięciu tych elektrowni podjęto w 2011 roku. Jednak ceny kontraktów terminowych na sprzedaż prądu po roku 2014 w przeciągu całego 2011 roku spadały, a w 2012 roku spadły poniżej poziomów obserwowanych w poprzednich 6. latach. Kupujący niemiecki prąd śpią zatem spokojnie i nie obawiają się, że bez energetyki jądrowej nastąpi w tym kraju niedobór energii. Węgiel w Niemczech jest wypierany z rynku energetycznego 2 Ger-Pol redispatch test extended z czasopisma Energy in East Europe, wydawca: Platts Power, 17 maja 2013

4 Dzięki regulacjom ustawowym w Niemczech ma zastosowanie priorytet w dostępie do sieci dla odnawialnych źródeł energii, ale to koszty jednostkowe, czyli koszty wytworzenia i sprzedania jednej MWh energii, decydują o tym, który prąd faktycznie zostanie zakupiony przez operatorów sieciowych. Koszty jednostkowe w Niemczech kształtują się tak, że najtańszymi i kilkukrotnie tańszymi źródłami energii w porównaniu do innych są wiatr, słońce i woda. Jest tak, że względu na niskie koszty operacyjne (funkcjonowania) elektrowni tego typu, mimo stosunkowo wysokich kosztów inwestycyjnych w momencie budowy źródła prądu. Z powodu tak niskich kosztów jednostkowych odnawialne źródła wypierają z sieci i rynku energetycznego źródła kopalne. Jak się okazuje najwyższe koszty jednostkowe w Niemczech ma prąd wytwarzany z ropy naftowej, tańszy jest prąd z gazu ziemnego, a następnie z węgla kamiennego, węgla brunatnego i atomu. Koszty jednostkowe prądu z OZE są nawet 3-krotnie niższe niż z elektrowni jądrowych i ponad 4-krotnie niższe niż z elektrowni węglowych. Nie ma zatem zagrożenia, że to węgiel w najbliższych latach będzie stale zwiększał swój udział w niemieckim miksie energetycznym. Według angielskiej agencji rządowej DECC Niemcy wybudują do 2015 roku tyle mocy energetycznych opartych na węglu kamiennym i brunatnym, na ile podjęto decyzję podczas sprzyjających ku temu warunków politycznych i rynkowych na przełomie lat 2007 i 2008, czyli 8GW. W tym samym czasie, przy zachowaniu obecnego wzrostu odnawialnych źródeł energii, powinno powstać trzy razy tyle mocy zainstalowanych w elektrowniach wiatrowych i słonecznych. Zatem po 2015 roku zwiększać się będzie jedynie udział odnawialnych źródeł energii w strukturze produkcji prądu. Same korzyści Oprócz redukcji emisji gazów cieplarnianych Energiewende przynosi Niemcom szereg innych korzyści: 1. Oszczędności gospodarcze na imporcie paliw kopalnych do kraju sięgają już 7 miliardów Euro rocznie (takie oszczędności nastąpiły w 2011 roku). 2. W produkcji energii ze źródeł odnawialnych powstało jak dotychczas nowych miejsc pracy. 3. Przyrost PKB Niemiec związany z inwestycjami w OZE sięga 20 miliardów Euro rocznie. 4. Większość mocy zainstalowanej w źródłach energii odnawialnej należy do osób prywatnych (42%) lub rolników indywidualnych (9%).

5 Wykorzystano materiały: Prezentację Marcusa Steinbergera z organizacji Agenda Energiewende przedstawionej podczas trójstronnego spotkania reprezentantów pozarządowych ekspertów z Czech, Niemiec i Polski nt. problemów energetycznych na granicach tych trzech krajów w Pradze 14 maja Prezentację Silke Karcher z niemieckiego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Energetyki Jądrowej przedstawionej 14 maja w Warszawie na seminarium demoseuropa na temat klimatu i polityki energetycznej. Uwagi: Jest to jedenasty z materiałów w opracowanym przez dr Wojciecha Szymalskiego cyklu Oblicza Energiewende, w którym co tydzień prezentujemy inną twarz zmian w niemieckiej gospodarce i społeczeństwie związanych z przejściem na odnawialne źródła energii. Zapraszamy na energetyczną wycieczkę po Niemczech. Cykl artykułów powstał w ramach projektu LIFE+ Dobry klimat dla powiatów, a jego źródłowym miejscem publikacji jest portal Wszystkie artykuły z cyklu są udostępnione na licencji Creative Commons CC-BY-SA 3.0 PL (