Inwentaryzacja faunistyczna miasta Słupska ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych

Transkrypt

1 Inwentaryzacja faunistyczna miasta Słupska ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych Zespół autorski: Koordynacja: Fauna bezkręgowa: Fauna kręgowców: prof. dr hab. Oleg Aleksandrowicz prof. dr hab. Oleg Aleksandrowicz, dr Brygida Radawiec dr Tomasz Hetmański Słupsk 2011

2 Spis treści Wstęp... 5 Przedmiot i zakres opracowania... 5 Podstawy formalno prawne... 5 Źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzania raportu Metody badań nad fauną Fauna Słupska (wybrane grupy zwierząt) Analiza rozmieszczenia bezkręgowców Chronione gatunki bezkręgowców Bombus hortorum (trzmiel ogrodowy, mapa 1.1-3, 5-6) Bombus hypnorum (Trzmiel parkowy, mapa 2.1-3, 5-6) Bombus lucorum (trzmiel gajowy, mapa 3.1-2, 5-6) Bombus muscorum (trzmiel żółty, mapa 4.1-2, 5) Bombus pascuorum (trzmiel rudy, mapa 5.2) Bombus pratorum (trzmiel leśny, mapa 6.5) Bombus sylvarum (trzmiel rudoszary, mapa 7.2) Bombus terrestris (trzmiel ziemny) Bombus lapidarius (trzmiel kamiennik) Carabus arvensis (biegacz górski, mapa 8.5) Carabus auratus (biegacz złoty, mapa 9.1-2) Carabus cancellatus (biegacz wręgaty, mapa 10.2, 5) Carabus convexus (biegacz zwężony, mapa 11.5) Carabus coriaceus (biegacz skurzasty, mapa 12.5) Carabus glabratus (biegacz gładki, mapa 13.5) Carabus granulatus (biegacz granulowany, mapa , 5-6) Carabus hortensis (biegacz ogrodowy, mapa 15.2, 5) Carabus nemoralis (biegacz gajowy, mapa ) Carabus violaceus (biegacz fioletowy, mapa , 5) Dorcus parallelepipedus (ciołek matowy, mapa 18.3, 5) Hydrophilus aterrimus (kałużnica czarna, mapa 19.5) Anisus vorticulus (zatoczek łamliwy mapa 20.5) Myxas glutinosa (błotniarka otułka, mapa 21.5).30 Helix pomatia (ślimak winniczek) Kręgowce Chordata: Vertebrata Ryby i Kręgouste Actinopterygii i Cephalaspidomorphi Charakterystyka gatunków objętych ochroną prawną Minóg strumieniowy (mapa 22.2) Minóg rzeczny (mapa 23.2) Różanka (mapa 24.5) Koza (mapa 25.2) Głowacz białopłetwy (mapa 26.2) Łosoś atlantycki (mapa 26A.2) Gatunki ryb w rzece Słupi Gatunki ryb wód stojących Siedliska kluczowe Zagrożenia Zalecenia ochronne Płazy Amphibia Podstawy ochrony Wyniki

3 6.3. Charakterystyka gatunków chronionych Żaba trawna (mapa 27.2, 27.3, 27.5, 27.6) Żaba moczarowa (mapa 28.2, 28.3, 28.5) Ropucha szara (mapa 29.2, 29.5) Żaby zielone (mapa 30.2, 30.3, 30.5) Grzebiuszka ziemna (mapa 31.2, 31.3) Kumak nizinny (mapa 32.2) Ropucha paskówka (mapa 33.2, 33.5) Traszka zwyczajna (mapa 34.2, 34.5) Siedliska kluczowe Zagrożenia Gady Reptilia Padalec zwyczajny (mapa 35.5) Zaskroniec zwyczajny (mapa 36.1, 36.2, 36.5) Jaszczurka zwinka (mapa 37.1, 37.2, 37.3) Jaszczurka żyworodna (mapa 38.2, 38.5) Siedliska kluczowe Ptaki Aves Wyniki badań Bocian biały (L), (mapa 39.2) Błotniak stawowy (L), (mapa 40.2) Kania ruda (NL) Lerka (L), (mapa 41.2, 41.3, 41.5) Zimorodek (PL), (mapa 42.5) Żuraw (L), (mapa 43.2) Derkacz (PL), (mapa 44.5) Dzięcioł czarny (PL), (mapa 45.5) Gąsiorek (L), (mapa 46.2, 46.4) Charakterystyka ptaków w poszczególnych środowiskach Ptaki lęgowe w parkach śródmiejskich Gawron (L), (mapa 47.2) Ptaki terenów zabudowanych Sroka (L) Jerzyk (L) Gołąb miejski (L) Grzywacz (L) Sierpówka (L) Mewa srebrzysta (L) Pustułka (L), (mapa 48.2). 60 Puszczyk (PL), (mapa 49.2, 49.5) Płomykówka (NL), (mapa 50.2) Ptaki Lasku Południowego i Północnego Myszołów (L), (mapa 51.5).. 63 Kruk (L)...63 Wrona siwa (L). 63 Dzięcioł zielony (PL), (mapa 52.5)..64 Świstunka leśna (L)..64 Strzyżyk (L) Ptaki łąk doliny Słupi...64 Słowik szary (L)

4 Dziwonia (L)...66 Kukułka(L) Strumieniówka (L)...66 Potrzos (L) Ptaki krajobrazu rolniczego Dzierlatka (L), (mapa 53.2)..68 Przepiórka (L), (mapa 54.1).68 Białorzytka (L), (mapa 55.2) Ptaki wodno-błotne Czajka (L), (mapa 56.5) Krzyżówka (L) Pliszka górska (L).70 Kokoszka (L), (mapa 57.2, 57.5)..70 Sieweczka rzeczna (L), (mapa 58.2).71 Łabędż niemy (L), (mapa 59.2, 59.5)...71 Perkozek (L), (mapa 60.2) Siedliska kluczowe Propozycje i zalecenia ochrony Ssaki Mammalia Skład gatunkowy Występowanie gatunków chronionych Jeż wschodni (mapa 61.2, 61.5) Łasica łaska (mapa 62.1, 62.2, 62.3, 62.5) Gronostaj (mapa 63.2) Wydra (mapa 64.5)...77 Bóbr europejski (mapa 65.5).77 Wiewiórka pospolita (Mapa 66.2, 66.5) Ryjówkowate Nietoperze Kret Karczownik Mysz zaroślowa Pozostałe gatunki nieobjęte ochroną prawną Siedliska kluczowe dla gatunków chronionych Propozycje i zalecenia ochronne Podsumowanie Literatura Aneks Mapy rozmieszczenia chronionych gatunków zwierząt w granicach administracyjnych miasta Słupska

5 Wstęp Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem raportu jest inwentaryzacja faunistyczna Słupska. Celem niniejszego opracowania jest: inwentaryzacja fauny Słupska, określenie przyrodniczo cennych terenów, wskazanie działań zapobiegających, zmniejszających i kompensujących negatywny wpływ działalności gospodarczej i rekreacji na faunę. Podstawy formalno-prawne Inventaryzację przygotowano w oparciu o przedstawione poniżej akty prawne. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (jednolity tekst Dz. U. z 2006 r. nr 129 poz. 902 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880). Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U Nr 147 poz. 713) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 padźernika 2011 r. w sprawie w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. nr 237, poz. 1419). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych. Prawo europejskie. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa - (Dyrektywa Ptasia). Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.- (Dyrektywa Siedliskowa). Źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzania raportu Faunę Słupska opisano na podstawie badań terenowych oraz w oparciu o kolekcje Zakładu Zoologii Akademii Pomorskiej w Słupsku. 5

6 1. Metody badań nad fauną Dla celów inwentaryzacji stosowano standardowe jakościowe metody zoologiczne (Górny i Grüm 1981, Southwood i Henderson 2000). Bezkręgowce wodne poławiano czerpakiem hydrobiologicznym. Łącznie przebadano 12 zbiorników na terenie miasta. Na każdym zbiorniku uwzględniono wszystkie występujące tam środowiska, za każdym razem pobierając próby w każdym z nich. Do badań w siedliskach leśnych nie wybierano powierzchni próbnych, lecz starano się penetrować cały obszar lasu, uwzględniając wszystkie ważniejsze zbiorowiska roślinne. W celu zebrania możliwie jak największej liczby taksonów stosowano różne metody połowu: czerpakowanie roślin zielnych, otrząsanie z drzew i krzewów, wyszukiwanie chrząszczy w próchnie, połów na upatrzonego, pułapki Barbera, zbieranie przy lampach, na ścianach budynków. Oznaczano wszystkie rozdeptane okazy chrząszczy, przeważne biegaczy, na chodnikach i ścieżkach. Trzmiele obserwowano na kwiatach podczas żerowania. Ślimaki lądowe zbierano w obrębie 12 zróżnicowanych siedliskowo powierzchni. Każda z wytypowanych powierzchni miała od około 200 do 300 m 2 wielkości. Kontrole terenowe były przeprowadzane w ciepłe, wilgotne dni przy dużej aktywności ślimaków, co najmniej dwukrotnie. Ślimaki wyszukiwano metodą na upatrzonego oraz wykonywano przesiewki gleby. Duże okazy oznaczano na miejscu, mniejsze natomiast przenoszono i identyfikowano w pracowni. Mięczaki wodne pozyskiwano w strefie przybrzeżnej dziewięciu zbiorników położonych w granicach administracyjnych miasta (5 stawów, starorzecza, 3 punkty na rzece Słupi). Materiał odławiano wykonując 10 zaciągnięć kasarkiem, a także wybierano ręcznie z gałęzi, drewna i liści pływających przy badanym stanowisku. Gatunki nienastręczające trudności oznaczano na miejscu. Pozostałe okazy identyfikowano w pracowni. Dorosłe ważki i motyle odławiano siatką entomologiczną, oznaczano przeżyciowo i wypuszczano. Bezkręgowce lądowe odławiano dodatkowo metodą wypatrywania, wytrząsania oraz koszenia siatką entomologiczną. Gatunki duże, których oznaczenie było możliwe metodą przeżyciową były wypuszczane, a pozostałe usypiane i konserwowane do oznaczeń w 70% alkoholu. Informacje o występowaniu ryb w zbiornikach wodnych Słupska uzyskano na podstawie bezpośrednich obserwacji żywych i martwych osobników w wodzie. Ponadto wykonano wywiad z miejscowymi wędkarzami, weryfikując ich informacje w oparciu o fotografie ryb z atlasu. 6

7 Uzupełniające informacje o gatunkach ryb w zbiornikach Słupska uzyskano również z danych literaturowych. Płazy były badane w 46 zbiornikach wodnych zlokalizowanych w granicach administracyjnych miasta Słupska. Spośród nich, 16 (35%) było w większym lub mniejszym stopniu przekształcone przez człowieka. Badania nad liczebnością i rozmieszczeniem płazów były prowadzone w latach podczas dwóch sezonów rozrodczych. Inwentaryzację rozpoczynano już w marcu, bezpośrednio po zaobserwowaniu w terenie pierwszych migrujących dorosłych osobników do zbiorników wodnych. Zbiorniki były monitorowane co 5 dni do końca maja, a następnie raz w tygodniu do końca czerwca. Liczebność godujących płazów została oszacowana na podstawie liczenia osobników w wodzie oraz głosów odzywających się samców. Utworzono 3 klasy liczebności gatunków rozmnażających się w wodzie: pierwsza, gdy liczba osobników wynosiła od 1 do 20 w zbiorniku, druga, gdy stwierdzono od 21 do 100 osobników i trzecia z liczba godujących osobników powyżej 100. Liczebności zostały ustalone na podstawie maksymalnej liczby osobników zanotowanych w zbiorniku. Traszki liczono bezpośrednio z brzegu lub łowiąc je w sieci herpetologiczne. Obserwacje terenowe prowadzono głównie w godzinach około południowych, kiedy wysoka temperatura powietrza sprzyjała wysokiej aktywności godujących płazów. W maju i czerwcu prowadzono badania również nocą, aby stwierdzić obecność tych gatunków, które są aktywne w godzinach wieczornych i nocnych (np. rzekotka drzewna, ropucha paskówka, ropucha zielona). Inwentaryzację gadów prowadzono podczas wykonywania badań nad występowaniem płazów w zbiornikach wodnych. Dodatkowo przeszukiwano wszystkie inne środowiska znajdujące się w granicach administracyjnych miasta Słupska. Badania prowadzono w latach , z największą intensywnością w latach Przedstawione poniżej informacje na temat stanu awifauny Słupska pochodzą głównie z wieloletnich własnych obserwacji terenowych (lata ) uzupełnionych o dane z najnowszych publikacji innych słupskich ornitologów (Górski 1981, 1993, Górski, Górska 1988, 1991, 1999, Górski i Kotlarz 1992, Górski i in. 1993, 1998, Górski 1993, Ziółkowski 1998, Górska 1974, 1990, 1995, 1997, 1998, Górski, Antczak 1999, Pakuła i in. 2004, Antczak, Górski 2006, Górska i in. 2006, Hetmański 1999, 2004ab, 2008, Pakuła 2008). Obserwacje terenowe ptaków prowadzono w różnych porach roku, co umożliwiło stworzenie pełnej listy gatunków lęgowych, a także migrujących i zimujących oraz sporadycznie pojawiających się na terenie w granicach administracyjnych Słupska. Badania prowadzono w strefie podmiejskiej i miejskiej. 7

8 Skład gatunkowy oraz miejsca występowania ssaków zostały ustalone na podstawie wieloletnich obserwacji terenowych prowadzonych w granicach administracyjnych miasta Słupska w latach W trakcie badań notowano nie tylko pojawienie się osobników, ale również występowanie nor, odchodów i tropów pozostawionych przez ssaki. Informacje o drobnych ssakach z terenu Słupska uzyskano na podstawie analizy wypluwek pustułek i sów występujących w mieście i najbliższych jego okolicach. Brakuje natomiast pełnych danych o występowaniu nietoperzy na terenie Słupska. Lista gatunków nietoperzy została utworzona na podstawie danych literaturowych. Aktualne nazwy taksonów przyjęto według podanej na oficjalnej stronie UE: Nazewnictwo gatunkowe ptaków wykorzystano z publikacji Stawarczyka (2009) Lista Ptaków Polski. Wyd. Influence. Wrocław. W Tabelach taksony zostały ułożone systematycznie. 8

9 2. Fauna Słupska (wybrane grupy zwierząt) Na podstawie monitoringu terenu i analizy kolekcji wykazano 1299 gatunków zwierząt, w tym 1095 gatunków bezkręgowców i 204 gatunków kręgowców (tab. 1 aneksu). Ze względu na różnorodność faunistyczną, nie było możliwe oznaczenie wszystkich bezkręgowców do kategorii gatunkowej. Dlatego dokładnie opracowano tylko te taksony, do których należy większość gatunków chronionych i objętych konwencjami europejskimi oraz te, które znane były autorom. W grupie tych taksonów znalazły się ślimaki wodne i ślimaki lądowe, ważki, motyle dzienne oraz chrząszcze. W przypadku pozostałych grup taksonomicznych uwagę zwrócono jedynie na gatunki chronione oraz te, które potrafili oznaczyć autorzy. W trakcie inwentaryzacji stwierdzono występowanie przedstawiciele 9 typów: gąbek, parzydełkowców, płazińców, mięczaków, nitnikowców, stawonogów, mszywiołów, strunowców (tab. 1). Największe bogactwo gatunkowe odnotowano dla owadów (971 gatunek). Dużo mniej ustalono kręgowców (205 gatunków) i mięczaków (56 gatunków) (tab. 1, 2). Tabela 1. Struktura taksonomiczna fauny Słupska (wybrane taksony wyższego poziomu) Typ Gromada Liczba gatunków Porifera Gąbki Demospongiae Gąbki pospolite 2 Cnidaria Parzydełkowce Leptolida 3 Platyhelminthes Płazińce Turbellaria Wirki 3 Trematoda Przywry 1 Nematomorpha Nitnikowce Gordioida 1 Annelida Pierścienicy Hirudinea Pjawki 4 Oligochaeta Skąposzczety 7 Mollusca Mięczaki Bivalvia Małże 4 Gastropoda Ślimaki 52 Arachnida Pajęczaki 18 Branchiopoda 3 Maxillopoda 1 Arthropoda Stawonogi Malacostraca Pancerzowce 7 Chilopoda Wije 7 Diplopoda Krocionogi 8 Entognatha Skrytoszczękie 2 Insecta Owady 971 Bryozoa Mszywioły Phylactolaemata 1 Cephalaspidomorphi Kręgouste 2 Actinopterygii Ryby kostnoszkieletowe 26 Chordata Strunowce Amphibia Płazy 8 Reptilia Gady 4 Aves Ptaki 122 Mammalia Ssaki 43 Razem gatunków

10 Śpośród owadów ustalono występowanie przedstawiciele 11 rządów: 1 gatunek rybików, 31 gatunek ważek, 71 gatunek pluskwiaków, 58 gatunków motyli, 1 gatunek skorka, 3 gatunki karaczanów, 2 gatunki wojsiłków, 1 gatunek wielkoskrzydłych, 6 gatunków siatkoskrzydłych, 777 gatunków chrząszczy, 20 gatunków błonkówek. Najbogatszą gatunkowo grupą były chrząszcze: 66 rodzin i 777 gatunków (tab. 2). Wśród chrząszczy dominowały Carabidae (182 gatunki), Chrysomelidae (96 gatunków) i Curculionidae (58 gatunków). Podczas badań przeprowadzonych w Słupsku stwierdzono występowanie łącznie 56 gatunków mięczaków należących do 26 rodzin (z wyłączeniem rodziny Spheriidae). Spośród nich 29 gatunków reprezentowało ślimaki lądowe, 24 ślimaki wodne oraz 3 gatunki małżów (bez uwzględnienia przedstawicieli Spheriidae, które potraktowano zbiorczo). Większość odnotowanych mięczaków to gatunki przeważnie pospolite o wymaganiach ubikwistycznych i dużej skłonności do synantropizacji. Uzyskane wyniki świadczą również o dużym ubóstwie gatunkowym szczególnie w odniesieniu do ślimaków lądowych. W analizowanych siedliskach wodnych wystąpiły dwa ślimaki objęte ochroną gatunkową błotniarka otułka Myxas glutinosa (O.F. Müller, 1774) oraz zatoczek łamliwy Anisus vorticulus (Troschel, 1834) w siedliskach lądowych natomiast jeden ślimak objęty częściową ochroną gatunkową ślimak winniczek Helix pomatia (Linnaeus, 1758). Zatoczek łamliwy znajduje się na liście gatunków w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Do kręgowców występujących na terenie miasta Słupska zaliczono 205 gatunków, w tym ryby i kręgouste stanowiły 28, płazy - 8, gady - 4, ptaki i ssaki 43. Wśród gatunków zwierząt, występujących w Słupsku, 162 gatunki podlegają ścisłej ochronie gatunkowej, 18 - ochronie częściowej (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r.; Dz. U. nr 237, poz w sprawie w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt) (tab. 3). Z zamieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (2001, 2004) zanotowano 8 gatunków kręgowców: minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis) (bliski zagrożenia), minóg strumieniowy (Lampetra planeri) (bliski zagrożenia), różanka (Rhodeus amarus) (bliski zagrożenia), łosoś atlantycki (Salmo salar) (krytycznie zagrożony), kania ruda (Milvus milvus) (bliski zagrożenia), świstun (Anas penelope) (skrajnie zagrożony), nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme) (silnie zagrożony) i rzęsorek mniejszy (Neomys anomalus) (rzadki) oraz 1 bezkręgowca: chrząszcz z rodziny biegaczowatych Laemostenus terricola (krytyczne zagrożony). W ramach Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r.) do gatunków kręgowców ważnych dla Wspólnoty, których wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony (Załącznik II) zaliczono w Słupsku: minoga rzecznego (Lumpetra fluviatilis), 10

11 minoga strumieniowego (Lampetra planeri), łososia (Salmo salar), różankę (Rhodeus sericeus amarus), kozę (Cobitis taenia), głowacza białopłetwego (Cottus gobio), kumaka nizinnego (Bombina bombina), mopka (Barbastella barbastellus), nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme), nocka dużego (Myotis myotis), wydrę (Lutra lutra) i bobra europejskiego (Castor fiber). Kręgowce obecne w Słupsku zakwalifikowane jako ważne dla Wspólnoty, a które wymagają ścisłej ochrony (Załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej) to: kumak nizinny (Bombina bombina), żaba moczarowa (Rana arvalis), żaba jeziorkowa (Rana lessonae), grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus), ropucha paskówka (Bufo calamita), jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), wszystkie nietoperze (Microchiroptera), wydra (Lutra lutra), bóbr europejski (Castor fiber). Ptaki podlegają ochronie na mocy Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa). Spośród stwierdzonych w Słupsku ptaków, gatunkami wymienionymi w Załaczniku I tej Dyrektywy (gatunki podlegające specjalnym środkom ochrony dotyczącym ich naturalnego siedliska w celu zapewnienia im przetrwania oraz reprodukcji na obszarze ich występowania) są: bocian biały (Ciconia ciconia), kania ruda (Milvus milvus), błotniak stawowy (Circus aeroginosus), derkacz (Crex crex), żuraw (Grus grus), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), lerka (Lullula arborea) i gąsiorek (Lanius collurio) i zimorodek (Alcedo atthis). Załącznik II Dyrektywy Ptasiej wskazuje na gatunki ptaków, na które można polować, w ramach określonych w ustawodawstwie krajowym, jednak poza okresem ich rozmnażania i wędrówek. Na liście tego Załącznika w części B znajduje się wiele gatunków ptaków (np. łabędź niemy, krukowate, czajka i inne). Jednak rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych dopuszcza taką możliwość jedynie wobec gatunków (stwierdzonych w Słupsku): kuropatwa (Perdix perdix), krzyżówka (Anas platyrhynchos), cyraneczka (Anas crecca), głowienka (Aythya ferina), czernica (Aythya fuligula), gołąb grzywacz (Columba palumbus), słonka (Scolopax rusticola) i łyska (Fulica atra). 24 gatunki znajdują się na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (2002). Z nich 23 gatunki to chrząszcze (tab. 3). Za krytycznie zagrożone (CR) uważane gatunki znane z 1-2 wyspowych stanowisk (zwykle znacznie oddalonych od zwartego zasięgu), które występują w miejscach nie objętych żadną formą ochrony, silnie narażonych na dewastację i noszących już ślady niekorzystnej ingerencji człowieka: Laemostenus terricola i Spercheus emarginatus. Za zagrożone (EN) uznawane gatunki, znane z nielicznych, wyspowych stanowisk rozmieszczonych zwykle na małym obszarze: Catops tristis. 11

12 Za narażone (VU) uważane Acupalpus exiguus, Demetrias imperialis, Dorcus parallelipipedus, Hydrophilus aterrimus, Larinus turnus, Masoreus wetterhallii, Odacantha melanura, Oodes helopioides - gatunki wykazywane z pojedynczych lub nielicznych (często reliktowych) stanowisk na krańcu zwartego zasięgu. Za bliskie zagrożenia (NT) uważano: Carabus convexus, Omophron limbatum, Onthophilus striatus, Typhaeus typhoeus, Formica polyctena, Formica rufa - gatunki podobne do poprzednich, lecz z występującym dodatkowym czynnikiem ryzyka. Za gatunki gatunki najmniejszej troski Apatura iris, Papilio machaon, Trechus obtusus. Jeszcze 3 gatunki mają kategorie DD: Broscus cephalotes, Miscodera arctica, Cassida ferruginea. Są to gatunki bardzo rzadkie o niedostatecznie poznanym rozmieszczeniu, ekologii i stopniu zagrożenia. Do kategorii narażonych (VU) kwalifikowano raka-błotniaka (Astacus leptodactylus). Ustalono również obecność inwazyjnych (obcych) gatunków. Są to chrząszcze: Amara majuscula, Perygona nigriceps, biedronka-arlekin Harmonia axyridis, Glischrochilus quadrisignatus, stonka ziemniaczana Leptinotarsa decemlineata, Sitophilus granarius; racicznica Dreissena polymorpha; rak pręgowaty Orconectes limosus, pstrąg tęczowy Oncorhynchus mykiss, karaś srebrzysty Carassius gibelio, piżmak Ondatra zibethicus, mysz domowa Mus musculus, szczur wędrowny Rattus norvegicus, norka amerykańska Neovison vison. Choć na terenie Słupska występują gatunki chronione i rzadkie, to jako całość nie jest to raczej fauna unikalna, lecz typowa dla obecnych na tym obszarze siedlisk. W większości składa się z gatunków pospolicie występujących w tym regionie Polski. 12

13 Tabela 2. Struktura taksonomiczna fauny w Słupsku (wybrane grupy) do poziomu rodziny. Typ Gromada Rząd Rodzina Liczba gatunków Porifera Demospongiae Haplosclerida Spongillidae 2 Cnidaria Leptolida Capitata Hydridae 3 Platyhelminthes Trematoda Strigeida Leucochloridiidae 1 Turbellaria Seriata Dendrocoelidae 1 Planariidae 2 Turbellaria, razem 3 Platyhelminthes, razem 4 Nematomorpha Gordioida Chordodea Gordiidae 1 Annelida Hirudinea Arhynchobdellida Glossiphoniidae 1 Haemopidae 1 Erpobdellidae 1 Piscicolidae 1 Hirudinea, razem 4 Oligochaeta Lumbricidae 5 Tubificidae 2 Oligochaeta, razem 7 Annelida, razem 11 Arthropoda Arachnida Araneae Agelenidae 2 Araneidae 6 Cybaeidae 1 Lycosidae 3 Pisauridae 1 Tetragnathidae 1 Thomisidae 1 Araneae, razem 15 Opiliones Phalangiidae 1 Pseudoscorpiones Cheiridiidae 1 Cheliferidae 1 Arachnida, razem 18 Branchiopoda Anostraca Branchipodidae 1 Notostraca Triopsidae 2 Branchiopoda, razem 3 Chilopoda Geophilomorpha Geophilidae 1 Linotaeniidae 1 Lithobiomorpha Lithobiidae 4 Scolopendromorpha Cryptopidae 1 Chilopoda, razem 7 Diplopoda Glomerida Glomeridae 2 Julida Julidae 3 Polydesmida Polydesmidae 1 Polyxenida Polyxenidae 1 Polyzoniida Polyzoniidae 1 Diplopoda, razem 8 Entognatha Collembola Dicyrtomidae 1 Poduridae 1 Entognatha, razem 2 13

14 Insecta Coleoptera Aderidae 1 Anobiidae 12 Anthicidae 3 Anthribidae 2 Aphodiidae 23 Apionidae 26 Bostrichidae 1 Buprestidae 7 Byrrhidae 7 Byturidae 2 Cantharidae 11 Carabidae 182 Cerambycidae 41 Cerylonidae 1 Cetoniidae 4 Chrysomelidae 96 Ciidae 1 Coccinellidae 26 Cryptophagidae 6 Curculionidae 58 Dasytidae 2 Dermestidae 7 Dryophthoridae 4 Dryopidae 2 Dytiscidae 27 Elateridae 28 Endomychidae 3 Erirhinidae 2 Erotylidae 1 Eucinetidae 1 Geotrupidae 4 Gyrinidae 2 Haliplidae 3 Histeridae 9 Hydraenidae 1 Hydrophilidae 20 Kateretidae 3 Lampyridae 1 Latridiidae 7 Leiodidae 13 Lucanidae 3 Lycidae 1 Lymexylidae 1 Malachiidae 2 Melandryidae 1 Meloidae 2 Melolonthidae 4 Monotomidae 3 Mordellidae 3 Mycetophagidae 3 Nanophyidae 1 14

15 Nitidulidae 16 Noteridae 2 Oedemeridae 2 Phalacridae 5 Rhynchitidae 3 Rutelidae 4 Scarabaeidae 1 Scirtidae 6 Scraptiidae 1 Silphidae 13 Silvanidae 2 Staphylinidae 32 Tenebrionidae 13 Throscidae 1 Zopheridae 2 Coleoptera, razem 777 Dermaptera Forficulidae 1 Dictyoptera Blattellidae 3 Homoptera Acanthosomatidae 5 Anthocoridae 1 Aphelocheiridae 1 Aradidae 2 Cicadellidae 1 Coreidae 1 Corixidae 1 Cydnidae 2 Gerridae 2 Hydrometridae 1 Lygaeidae 5 Miridae 13 Nabidae 2 Naucoridae 1 Nepidae 2 Notonectidae 1 Pentatomidae 19 Piesmatidae 2 Pyrrhocoridae 1 Reduviidae 3 Rhopalidae 1 Saldidae 1 Scutelleridae 1 Thyreocoridae 1 Tingidae 1 Homoptera, razem 71 Hymenoptera Apidae 18 Formicidae 2 Hymenoptera, razem 20 Lepidoptera Adelidae 1 Cossidae 1 Drepanidae 1 Erebidae 2 15

16 Hesperiidae 4 Lasiocampidae 2 Lycaenidae 5 Nolidae 1 Notodontidae 1 Nymphalidae 22 Papilionidae 1 Pieridae 8 Sphingidae 6 Tortricidae 2 Zygaenidae 1 Lepidoptera, razem 58 Mecoptera Panorpidae 2 Megaloptera Sialidae 1 Neuroptera Chrysopidae 3 Hemerobiidae 2 Myrmeleontidae 1 Neuroptera, razem 6 Odonata Aeshnidae 4 Calopterygidae 2 Coenagrionidae 7 Corduliidae 3 Gomphidae 2 Lestidae 4 Libellulidae 8 Platycnemididae 1 Odonata, razem 31 Zygentoma Lepismatidae 1 Insecta, razem 971 Malacostraca Amphipoda Gammaridae 1 Decapoda Astacidae 1 Cambaridae 2 Decapoda, razem 3 Isopoda Asellidae 1 Oniscidae 1 Porcellionidae 1 Isopoda, razem 3 Malacostraca, razem 7 Maxillopoda Arguloida Argulidae 1 Arthropoda, razem 1017 Bryozoa Phylactolaemata Plumatellidae 1 Mollusca Bivalvia Veneroidea Dreissenidae 1 Sphaeriidae 1 Unionidae 2 Veneroidea, razem 4 Bivalvia, razem 4 Gastropoda Basommatophora Acroloxidae 1 Lymnaeidae 7 Planorbidae 9 Basommatophora, razem 17 16

17 Hydrobiidae Hydrobiidae 1 Monotocardia Bithyniidae 2 Valvatidae 2 Viviparidae 2 Monotocardia, razem 6 Stylommatophora Agriolimacidae 3 Arionidae 4 Bradybaenidae 1 Clausiliidae 1 Cochlicopidae 1 Euconulidae 1 Gastrodontidae 1 Helicidae 3 Hygromiidae 2 Limacidae 1 Lymnaeidae 1 Oxychilidae 3 Patulidae 1 Punctidae 1 Succineidae 2 Valloniidae 1 Vitrinidae 1 Stylommatophora, razem Gastropoda, razem Mollusca, razem Chordata Cephalaspidomorphi Petromyzontiformes Petromyzontidae 2 Actinopterygii Anguilliformes Anguillidae 1 Clupeiformes Cobitidae 1 Cyprinidae 11 Esociformes Esocidae 1 Gadiformes Lotidae 1 Gasterosteiformes Gasterosteidae 2 Perciformes Percidae 2 Salmoniformes Salmonidae 5 Scorpaeniformes Cottidae 1 Siluriformes Siluridae 1 Actinopterygii, razem 26 Amphibia Anura Bombinatoridae 1 Bufonidae 2 Pelobatidae 1 Ranidae 3 Anura, razem 7 Urodela Salamandridae 1 Amphibia, razem 8 Reptilia Squamata Anguidae 1 Colubridae 1 Lacertidae 2 Squamata, razem 4 17

18 Aves Anseriformes Anatidae 10 Galliformes Phasianidae 2 Podicipediformes Podicipitidae 2 Pelecaniformes Phalacrocoracidae 1 Ciconiiformes Ardeidae 1 Ciconiidae 1 Ciconiiformes, razem 2 Falconiformes Accipitridae,5 Falconidae 1 Falconiformes, razem 6 Gruiformes Rallidae 4 Gruidae 1 Gruiformes, razem 5 Charadriiformes Charadriidae 4 Scolopacidae 1 Laridae 3 Charadriiformes, razem 8 Columbiformes Columbidae 3 Cuculiformes Cuculidae 1 Strigiformes Strigidae 1 Tytonidae 1 Strigiformes, razem 2 Apodiformes Apodidae 1 Coraciiformes Alcedinidae 1 Picimorphes Picidae 4 Passeriformes Alaudidae 3 Hirundinidae 2 Motacillidae 3 Bombycillidae 1 Troglodytidae 1 Turdidae 11 Sylviidae 16 Muscicapidae 2 Aegithalidae 1 Paridae 6 Sittidae 1 Certhiidae 2 Remizidae 1 Oriolidae 1 Laniidae 1 Corvidae 6 Sturnidae 1 Passeridae 2 Fringillidae 11 Emberizidae 3 Aves, razem 122 Mammalia Artiodactyla Cervidae 2 Suidae 1 Artiodactyla, razem 3 Carnivora Canidae 1 Mustelidae 8 18

19 Carnivora, razem 9 Chiroptera Vespertilionidae 10 Insectivora Erinaceidae 1 Soricidae 4 Talpidae 1 Insectivora, razem 6 Lagomorpha Leporidae 1 Rodentia Muridae 12 Sciuridae 1 Castoridae 1 Rodentia, razem 14 Mammalia, razem 43 Chordata, razem

20 Tabela 3. Wykaz chronionych gatunków zwierząt w Słupsku Gatunek Nazwa polska Czerwona lista gatunków, kategoria Polska czerwona księga, kategoria Ścisłą i częściowa gatunkowa Załączniki dyrektywy UE Gromada Pancerzowce Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 Rak błotniak VU Gromada Owady Laemostenus terricola (Herbst, 1784) CR CR Spercheus emarginatus (Schaller, 1783) CR Broscus cephalotes (Linne, 1758) Żuchwień głowacz DD Cassida ferruginea Goeze, 1777 DD Miscodera arctica (Paykull, 1798) DD Catops tristis (Panzer, 1794) EN Apatura iris (Linnaeus, 1758) Mieniak tęczowiec LC Papilio machaon Linnaeus, 1758 Paź królowej LC Trechus obtusus Erichson, 1837 LC Carabus convexus Fabricius, 1775 Biegacz wypukły NT Formica polyctena (Forster, 1850) Mrówka ćmawa NT Formica rufa Linnaeus, 1761 Mrówka ruda NT Omophron limbatum (Fabricius, 1776) NT Onthophilus stratus (Forster, 1771) NT Typhaeus typhoeus (Linnaeus, 1758) NT Acupalpus exiguus Dejean, 1829 VU Demetrias imperialis (Germar, 1824) VU Dorcus parallelipipedus (Linnaeus, 1785) Ciołek matowy VU Hydrophilus aterrimus Eschscholtz, 1822 Kałużnica czarna VU Larinus turnus (Schaller, 1873) VU Masoreus wetterhallii (Gyllenhal, 1813) VU Odacantha melanura (Linne, 1767) VU Oodes helopioides (Fabricius, 1792) VU Bombus hortorum (Linnaeus, 1761) Bombus hypnorum (Linnaeus, 1758) Bombus lapidarius (Linnaeus, 1758) Bombus lucorum (Linnaeus, 1761) Bombus muscorum (Linnaeus, 1758) Trzmiel ogrodowy Trzmiel parkowy Trzmiel kamiennik Trzmiel gajowy Trzmiel żółty częściowa częściowa częściowa częściowa 20

21 Cd tab Bombus pascuorum (Scopoli, 1763) Trzmiel rudy Bombus pratorum (Linnaeus, 1761) Trzmiel leśny Bombus sylvarum (Linnaeus, 1761) Trzmiel rudoszary Bombus terrestris (Linnaeus, 1758) Trzmiel ziemny częściowa Carabus arcensis Herbst, 1784 Biegacz górski Carabus auratus Linne, 1761 Biegacz złoty Carabus cancellatus Illiger, 1798 Biegacz wręgaty Carabus coriaceus Linne, 1758 Biegacz skórzasty Carabus glabratus Paykull, 1790 Biegacz gładki Carabus granulatus Linne, 1758 Biegacz granulowany Carabus hortensis Linne, 1758 Biegacz ogrodowy Carabus nemoralis O.F. Muller, 1764 Biegacz gajowy Carabus violaceus Linne, 1758 Biegacz fioletowy Gromada Ślimaki Anisus vorticulus (Troschel, 1834) Zatoczek łamliwy II Helix pomatia Linnaeus, 1758 Ślimak winniczek częściowa Myxas glutinosa (O.F. Muller, 1774) Błotniarka otułka Gromada Kręgouste Lampetra fluviatilis (Linnaeus 1758) Minóg rzeczny NT II Lampetra planeri (Boch 1784) Minóg strumieniowy NT II Gromada Ryby Cobitis taenia Linnaeus 1758 Koza II Cottus gobio Linnaeus 1758 Głowacz białopłetwy II Rhodeus sericeus (Bloch 1782) Różanka NT II Salmo salar Linnaeus 1758 Łosoś atlantycki CR II Gromada Płazy Rana esculenta Linnaeus 1758 Żaby wodna Bombina bombina (Linnaeus 1758) Kumak nizinny II i IV Bufo calamita Laurenti 1768 Ropucha paskówka IV Pelobates fuscus (Laurenti 1768) Grzebiuszka ziemna IV Rana arvalis Nilsson, 1842 Żaba moczarowa IV Rana lessonae Camerano 1882 Żaba jeziorkowa IV Triturus vulgaris (Linnaeus 1758) Traszka zwyczajna Bufo bufo (Linnaeus 1758) Ropucha szara Rana temporaria Linnaeus, 1758 Żaba trawna Gromada: Gady Anguis fragilis Linnaeus, 1758 Padalec zwyczajny 21

22 Lacerta agilis Linnaeus, 1758 Natrix natrix (Linnaeus, 1758) Lacerta vivipara (Jacquin, 1787) Gromada Ptaki Cygnus olor (Gmelin, 1803) Anas penelope (Linnaeus, 1758) Anas querquedula (Linnaeus, 1758) Anas clypeata (Linnaeus, 1758) Bucephala clangula (Linnaeus, 1758) Mergus merganser (Linnaeus, 1758) Coturnix coturnix (Linnaeus, 1758) Tachybaptus ruficollis Podiceps cristatus (Linnaeus, 1758) Phalacrocorax carbo Ardea cinerea (Linnaeus, 1758) Ciconia ciconia (Linnaeus, 1758) Milvus milvus Circus aeruginosus (Linnaeus, 1758) Accipiter gentilis (Linnaeus, 1758) Accipiter nisus (Linnaeus, 1758) Buteo buteo (Linnaeus, 1758) Falco tinnunculus (Linnaeus, 1758) Rallus aquaticus (Linnaeus, 1758) Crex crex (Linnaeus, 1758) Gallinula chloropus (Linnaeus, 1758) Grus grus(linnaeus, 1758) Charadrius dubius (Scopoli, 1786) Vanellus vanellus Gallinago gallinago Scolopax rusticola Tringa ochropus (Linnaeus, 1758) Larus ridibundus (Linnaeus, 1766) Larus argentatus (Pontoppidan, 1763) Larus canus (Linnaeus, 1758) Columba livia (Gmelin, 1789) Streptopelia decaocto (Frivaldszky, 1838) Cuculus canorus (Linnaeus, 1758) Jaszczurka zwinka Zaskroniec zwyczajny Jaszczurka żyworodna Łabędź niemy Świstun Cyranka Płaskonos Gągoł Nurogęś Przepiórka Perkozek Perkoz dwuczuby Kormoran Czapla siwa Bocian biały Kania ruda Błotniak stawowy Jastrząb Krogulec Myszołów Pustułka Wodnik Derkacz Kokoszka Żuraw Sieweczka rzeczna Czajka Kszyk Słonka Samotnik Śmieszka Mewa srebrzysta Mewa pospolita Gołąb miejski Sierpówka Kukułka częściowa częściowa częściowa częściowa IV I I I I I 22

23 Tyto alba (Scopoli, 1769) Strix aluco (Linnaeus, 1758) Apus apus (Linnaeus, 1758) Alcedo atthis (Linnaeus, 1758) Picus viridis (Linnaeus, 1758) Dendrocopos major (Linnaeus, 1758) Dendrocopos minor (Linnaeus, 1758) Dryocopus martius (Linnaeus, 1758) Galerida cristata(linnaeus, 1758) Lullula arborea (Linnaeus, 1758) Alauda arvensis (Linnaeus, 1758) Delichon urbicum (Linnaeus, 1758) Hirundo rustica (Linnaeus, 1758) Anthus pratensis (Linnaeus, 1758) Motacilla alba (Linnaeus, 1758) Motacilla cinerea (Linnaeus, 1758) Bombycilla garrulus (Linnaeus, 1758) Troglodytes troglodytes (Linnaeus, 1758) Erithacus rubecula (Linnaeus, 1758) Luscinia luscinia (Linnaeus, 1758) Phoenicurus ochruros (Gmelin, 1774) Phoenicurus phoenicurus (L., 1758) Saxicola rubetra (Linnaeus, 1758) Oenanthe oenanthe (Linnaeus, 1758) Turdus illiacus (Linnaeus, 1766) Turdus merula (Linnaeus, 1758) Turdus philomelos (Brehm, 1831) Turdus pilaris (Linnaeus, 1758) Turdus viscivorus (Linnaeus, 1758) Locustella fluviatilis (Wolf, 1810) Locustella naevia (Boddaert, 1783) Acrocephalus schoenobaenus Acrocephalus arundinaceus (L., 1758) Acrocephalus palustris (Bechstein, 1798) Acrocephalus scirpaceus (Hermann, 1804) Hippolais icterina (Vieillot, 1817) Sylvia curruca (Linnaeus, 1758) Płomykówka Puszczyk Jerzyk Zimorodek Dzięcioł zielony Dzięcioł duży Dzięciołek Dzięcioł czarny Dzierlatka Lerka Skowronek Oknówka Dymówka Świergotek łąkowy Pliszka siwa Pliszka górska Jemiołuszka Strzyżyk Rudzik Słowik szary Kopciuszek Pleszka Pokląskwa Białorzytka Droździk Kos Śpiewak Kwiczoł Paszkot Strumieniówka Świerszczak Rokitniczka Trzciniak Łozówka Trzcinniczek Zaganiacz Piegża Ochrona I I I 23

24 Sylvia borin (Boddaert, 1783) Sylvia communis (Latham, 1787) Sylvia atricapilla (Linnaeus, 1758) Phylloscopus sibilatrix (Bechstein, 1793) Phylloscopus collybita (Vieillot, 1887) Phylloscopus trochiloides (Sundevall, 1837) Regulus regulus (Linnaeus, 1758) Regulus ignicapillus (Temminck, 1820) Ficedula hypoleuca (Pallas, 1764) Muscicapa striata (Pallas, 1764) Aegithalos caudatus (Linnaeus, 1758) Poecile palustris (Linnaeus, 1758) Parus ater (Linnaeus, 1758) Parus major (Linnaeus, 1758) Cyanistes caeruleus (Linnaeus, 1758) Lophophanes cristatus (Linnaeus, 1758) Poecile montanus Sitta europaea (Linnaeus, 1758) Certhia brachydactyla (Brehm, 1820) Certhia familiaris (Linnaeus, 1758) Remiz pendulinus (Linnaeus, 1758) Oriolus oriolus (Linnaeus, 1758) Lanius collurio (Linnaeus, 1758) Corvus corax (Linnaeus, 1758) Corvus cornix (Linnaeus, 1758) Corvus frugilegus (Linnaeus, 1758) Corvus monedula (Linnaeus, 1758) Pica pica (Linnaeus, 1758) Garrulus glandarius (Linnaeus, 1758) Sturnus vulgaris (Linnaeus, 1758) Passer domesticus (Linnaeus, 1758) Passer montanus (Linnaeus, 1758) Fringilla coelebs (Linnaeus, 1758) Serinus serinus (Linnaeus, 1766) Carduelis chloris (Linnaeus, 1758) Carduelis carduelis (Linnaeus, 1758) Carduelis spinus (Linnaeus, 1758) Gajówka Cierniówka Kapturka Świstunka leśna Pierwiosnek Piecuszek Mysikrólik Zniczek Muchołówka żałobna Muchołówka szara Raniuszek Sikora uboga Sosnówka Bogatka Modraszka Czubatka Czarnogłówka Kowalik Pełzacz ogrodowy Pełzacz leśny Remiz Wilga Gąsiorek Kruk Wrona siwa Gawron Kawka Sroka Sójka Szpak Wróbel Mazurek Zięba Kulczyk Dzwoniec Szczygieł Czyż Ochrona częściowa częściowa częściowa częściowa I 24

25 Carduelis cannabina (Linnaeus, 1758) Carduelis flammea (Linnaeus, 1758) Loxia curvirostra (Linnaeus 1758) Carpodacus erythrinus (Pallas, 1770) Pyrrhula pyrrhula (Linnaeus, 1758) Coccothraustes coccothraustes (L., 1758) Emberiza citrinella (Linnaeus, 1758) Emberiza schoeniclus (Linnaeus, 1758) Emberiza calandra (Linnaeus, 1758) Gromada Ssaki Erinaceus roumanicus (Linnaeus, 1758) Apodemus sylvaticus (Linnaeus, 1758) Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758) Castor fiber (Linnaeus, 1758) Lutra lutra (Linnaeus, 1758) Mustela erminea (Linnaeus, 1758) Mustela nivalis (Linnaeus, 1766) Sciurus vulgaris (Linnaeus, 1758) Makolągwa Czeczotka Krzyżodziób świerkowy Dziwonia Gil Grubodziób Trznadel Potrzos Potrzeszcz Jeż wschodni Mysz zaroślowa Karczownik Bóbr europejski Wydra Gronostaj Łasica łaska Wiewiórka pospolita Neomys anomalus (Cabrera, 1907) Rzęsorek mniejszy LC Neomys fodiens (Pennant, 1771) Sorex araneus (Linnaeus, 1758) Sorex minutus (Linnaeus, 1766) Talpa europaea (Linnaeus, 1758) Barbastella barbastellus (Schreber, 1774) Eptesicus serotinus (Schreber, 1774) Myotis dasycneme (Boie, 1825) Myotis daubentonii (Kuhl, 1817) Myotis myotis (Borkhausen, 1797) Myotis nattereri (Kuhl, 1817) Rzęsorek rzeczek Ryjówka aksamitna Ryjówka malutka Kret Mopek Mroczek późny Nocek łydkowłosy Nocek rudy Nocek duży Nocek natterera Nyctalus noctula (Schreber, 1774) Borowiec wielki Pipistrellus nathusii (Keyserling & Blasius, 1839) Karlik większy Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) Pipistrellus pygmaeus (Leach, 1825) Karlik malutki Karlik drobny Ochrona częściowa częściowa Ochrona częściowa częściowa częściowa II, IV II, IV II, IV IV II, IV IV II, IV IV IV IV IV IV 25

26 3. Analiza rozmieszczenia bezkręgowców Słupsk zasiedlają zgrupowania bezkręgowców typowe dla występujących tu siedlisk. W środowiskach leśnych były to w większości gatunki grądów, buczyn, suchych borów sosnowych, skrajów lasów i terenów otwartych, gatunki torfowiskowe występujące w olsie, torfowisku niskim i w bezpośrednim otoczeniu zbiorników wodnych. Wśród nich znalazły się rzadkie gatunki chrząszczy: Bostrichus capucinus, Calambus bimaculatus, Anisodactylus nemorivagus, Licinus depressus, Psammoecus bipunctatus, pająk Argiope bruennichi (tygrzyk paskowany), a także gatunki stenobiotyczne związane z torfowiskami, np.: Agonum scitulum, Panagaeus cruxmajor, Demetrias imperialis. Ciekawym elementem okazała się fauna wyrobiska przy ulicy Grunwaldzkiej. Tam ustalono obecność ściśle chronionych trzmieli: gajowego, żółtego, rudego, rudoszarego, przy czym dwa ostatnie występują tylko tam. Obecne chrząszcze z Czerwonej Listy Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (2002): to sucholubne Larinus turnus i Masoreus wetterhallii oraz higrofilny psamofil Omophron limbatum. Duże powierzchnie ogródków działkowych (przy alei 3 Maja, ulicy Rejtana, Gdańskiej, Jana Sobieskiego) są zasiedlone chronionymi gatunkami biegaczy: Carabus nemoralis i Carabus auratus oraz pospolitymi gatunkami trzmieli. W przypadku większości występujących na badanym terenie bezkręgowców lądowych notowane były jednak gatunki pospolite, rozpowszechnione na terenie Pomorza i Polski. Także w przypadku gatunków umieszczonych na czerwonej liście znaczna część ma niski status zagrożenia, np. mięczaki, motyle czy chrząszcze z rodziny Carabidae. Najcenniejszymi elementami krajobrazu Słupska wzbogacającym faunę są rzeka Słupia i zbiorniki wodne pomiędzy ulicami Rybacką a Arciszewskiego. Obecność dużej różnorodności zbiorników wodnych w słabo zanieczyszczonym stanie umożliwia występowanie fauny typowej dla rzek i starorzeczy, a również dla drobnych, okresowych zbiorników i wód torfowiskowych. Znalazły się wśród nich ściśle chronione gatunki: kałużnica czarna, biegacz granulowany, zatoczek łamliwy, błotniarka otułka. Z Czerwonej Listy Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (2002) zanotowano 6 gatunków: Acupalpus exiguus, Demetrias imperialis, Odacantha melanura, Oodes helopioides, Spercheus emarginatus, Astacus leptodactylus. Lasek Południowy, mimo dość dużego obciążenia rekreacyjnego i gospodarczego, zachował sporo cech lasów naturalnych. Wskazuje na to obecność licznych populacji chronionych gatunków biegaczy: zwężonego, gajowego, ogrodowego, fioletowego. Występują, lecz rzadziej, biegacze skórzasty, gładki, górski, wręgaty. Obecne są trzmiele: leśny, parkowy, rudoszary, gajowy. 26

27 Zarejestrowany został ciołek matowy. W Lasku Południowym ustalono obecność Laemostenus terricola, zamieszczonego w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (2004) z kategorią CR (krytyczne zagrożony). Jeszcze 12 gatunków bezkręgowców z Lasku Południowego znajdują się na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (2002): Laemostenus terricola, Dorcus parallelipipedus, Carabus convexus, Omophron limbatum, Onthophilus striatus, Formica polyctena, Formica rufa, Apatura iris, Papilio machaon, Broscus cephalotes, Miscodera arctica, Cassida ferruginea. 27

28 4. Chronione gatunki bezkręgowców CH, CCH gatunkowa i częściowa gatunkowa, PCK Polska Czerwona Księga Zwierząt (status zagrożenia) (2004), PCL Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (status zagrożenia) (2002). Bombus hortorum (trzmiel ogrodowy, mapa 1.1-3, 5-6). Status ochronny: CH. W kraju pospolity. Gniazdo podziemne lub napowierzchniowe. Występował w ogródkach działkowych, na skrajach lasów i w gajach. Bombus hypnorum (Trzmiel parkowy, mapa 2.1-3, 5-6). Status ochronny: CH. W Polsce pospolity. Gniazdo napowierzchniowe. Występował w ogródkach działkowych, wskrajkach lasów i gajach na terenie całego miasta. Bombus lucorum (trzmiel gajowy, mapa 3.1-2, 5-6). Status ochronny: CH. Pospolity gatunek leśny. Gniazda zakłada w opuszczonych norach gryzoni. Występował w ogródkach działkowych, parkach, wskrajkach lasów i gajach. Bombus muscorum (trzmiel żółty, mapa 4.1-2, 5). Status ochronny: CH. W Polsce dość pospolity. Gniazdo napowierzchniowe. Pojedyncze okazy w ogródku działkowym przy ul. Rejtana, na nieużytkach przy piaskowni na ul. Grunwaldzkiej, przy starym moście przez Słupię przy ul. Rybackiej. Bombus pascuorum (trzmiel rudy, mapa 5.2). Status ochronny: CH. Pospolity w Polsce gatunek zaroślowy, zasiedlający zarówno pola jak i lasy. Dość liczny na otwartej murawie obok piaskowni przy ul. Grunwaldzkiej. Bombus pratorum (trzmiel leśny, mapa 6.5). Status ochronny: CH. Gatunek pospolity w całej Polsce, typowo leśny gniazda zakłada pod ziemią lub w dziuplach i opuszczonych budkach lęgowych. Występował dość liczne w Lasku Południowym. Bombus sylvarum (trzmiel rudoszary, mapa 7.2). Status ochronny: CH. W Polsce pospolity. Gatunek preferujący parki oraz ekotony z borami mieszanymi i lasami. Gniazdo napowierzchniowe lub podziemne w gniazdach gryzoni. Pojedyncze okazy na nieużytkach przy piaskowni na ul. Grunwaldzkiej. Bombus terrestris (trzmiel ziemny). Status ochronny: CCH. Pospolity i liczny gatunek, związany jest z terenami otwartymi. Występował w ogródkach działkowych, na nieużytkach, ugorach i polach w całym mieście, szczególne liczny w zachodniej części miasta. 28

29 Bombus lapidarius (trzmiel kamiennik). Status ochronny: CCH. Pospolity gatunek, który gniazda zakłada pomiędzy kamieniami lub w szparach zabudowań. Występował w ogródkach działkowych, parkach i gajach w całym mieście. Carabus arvensis (biegacz górski, mapa 8.5). Status ochronny: CH. Gatunek mezokserofilny o zasięgu transeuroazjatyckim, który występuje w strefie leśnej niemal w całej Euroazji. W Polsce jest gatunkiem raczej pospolitym, związanym z suchymi siedliskami leśnymi. W Słupsku dość liczny w Lasku Południowym. Carabus auratus (biegacz złoty, mapa 9.1-2). Status ochronny: CH. Gatunek mezofilny o zasięgu zachodnioeuropejskim. W Polsce pólnocno-zachodniej jest gatunkiem pospolitym, związanym z polami uprawnymi na glebach gliniastych. W Słupsku dość liczny w zachodniej części miasta, masowo występuje na terenie ogródków działkowych, polach i nieużytkach. Carabus cancellatus (biegacz wręgaty, mapa 10.2, 5). Europejsko-syberyjski mesofilny gatunek terenów otwartych, pospolity w całym kraju. Spotykany najczęściej na łąkach i polach uprawnych. W Słupsku nie zbyt liczny. Stwierdzony na łące w Lasku Południowym oraz w Lasku Północnym. Carabus convexus (biegacz zwężony, mapa 11.5). Status ochronny: CH. Gatunek eurokaukazki, mezofilny. W Polsce pospolity. Umieszczony na Czerwonej Liście Zwierząt w kategorii NT (bliskie zagrożenia). Związany jest przeważne z jasnymi lasami jak i terenami otwartymi. Występował stosunkowo licznie w siedliskach leśnych Lasku Południowego. Carabus coriaceus (biegacz skurzasty, mapa 12.5). Status ochronny: CH. Mezofilny leśny gatunek o zasięgu europejskim. W Polsce nieliczny, lecz szeroko rozprzestrzeniony. Obserwowany tylko jeden raz w Lasku Południowym. Carabus glabratus (biegacz gładki, mapa 13.5). Status ochronny: CH. Gatunek europejski, leśny, szeroko rozmieszczony w kraju. Nieliczny, obserwowany tylko w lesie świerkowym w Lasku Południowym. Carabus granulatus (biegacz granulowany, mapa , 5-6). Status ochronny: CH. Higrofilny gatunek o zasięgu transeuroazjatyckim. Żyje w wilgotnych lasach, mokradłach i torfowiskach; pospolity, często masowy. Bardzo liczny na terenie doliny Słupi w południowej części miasta, w wilgotnych lasach i sąsiedztwie zbiorników wodnych. Carabus hortensis (biegacz ogrodowy, mapa 15.2, 5). Status ochronny: CH. Mezofilny leśny gatunek o zasięgu europejskim. W Polsce pospolity, często masowy. Występował niezbyt licznie w Lasku Południowym i Północnym. 29

30 Carabus nemoralis (biegacz gajowy, mapa ). Status ochronny: CH. Gatunek mezofilny o zasięgu atlantyckim. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, związanym z siedliskami leśnymi, parkami, jak również terenami otwartymi. W Słupsku liczne występuje na całym terenie. Carabus violaceus (biegacz fioletowy, mapa , 5). Status ochronny: CH. Gatunek mezofilny, leśny, szeroko rozprzestrzeniony w Europie. Występował licznie w Lasku Południowym i Północnym. Dorcus parallelepipedus (ciołek matowy, mapa 18.3, 5). Status ochronny: CH. Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Europie. W Polsce miejscami liczny. Występuje w lasach liściastych i parkach, związany ze spróchniałym obumarłym drewnem (główne dębu i buka), gdzie żerują jego larwy. Obserwowano pojedencze migrujące okazy, zwabione na światło blisko Lasku Południowego i Północnego. Hydrophilus aterrimus (kałużnica czarna, mapa 19.5). Status ochronny: CH. Gatunek europejsko-syberyjski. W Polsce miejscami liczny. Spotykany przeważnie na terenach nizinnych w różnego typu wodach stojących i wolno płynących. Zarejestrowany jeden okaz w stawie przy ulicy Arciszewskiego (54 27'1.01"N, 17 2'22.79"E). Anisus vorticulus (zatoczek łamliwy mapa 20.5). Status ochronny: CH. Występuje we wschodniej i środkowej Europie. Jest gatunkiem rzadkim. Zamieszkuje głównie drobne zbiorniki wody stojącej z czystą wodą i gęstą roślinnością. Występuje w czystych, dobrze natlenionych i zmineralizowanych (zawierających jony wapnia) wodach. Zatoczek łamliwy jest typowym gatunkiem naroślinnym. Najczęściej przebywa w kożuchach glonów nitkowatych, żabiścieku Hydrocharis morus-ranae i rzęsy wodnej (Lemna sp.) (Piechocki 1969). Na terenie Słupska omawiany gatunek stwierdzono jedynie w jednym ze stawów zlokalizowanych na terenie Lasku Południowego. Wyłowiono tylko 1 żywy okaz i jedną pustą muszlę co świadczy, że jest to gatunek bardzo rzadki i nieliczny oraz, że jego obecność wymaga dalszego monitoringu. Najistotniejszymi zagrożeniami dla tego bardzo wrażliwego gatunku są wszelkie zmiany w obrębie zanieczyszczenia i trofii wód zbiornika, usuwanie roślinności oraz działania skutkujące obniżeniem poziomu wody. Myxas glutinosa (błotniarka otułka, mapa 21.5). Status ochronny: CH. Gatunek o zasięgu europejskim. Zamieszkuje silnie zarośnięte zbiorniki stagnujące i unika wód płynących. Najczęściej spotykana jest w torfiankach, zarastających stawach, starorzeczach i zatokach rzecznych. Preferuje wyraźnie zbiorniki o mulistym dnie i obfitej roślinności (Piechocki 1969). Na terenie Słupska błotniarka otułka wystąpiła tylko w jednym siedlisku przystani na Słupi. Wyłowiono 3 osobniki oraz 3 puste muszle. Można wnioskować, że liczebność populacji jest niewielka, ale utrzymuje się na stałym poziomie. Odłowione osobniki nie wykazywały deformacji w budowie muszli co świadczy o braku niekorzystnych czynników środowiskowych na badanym stanowisku. Głównym 30

31 zagrożeniem dla tego gatunku byłyby drastyczne zmiany właściwości fizyko-chemicznych wody (dopływ zanieczyszczeń, zaśmiecenie, dopływ biogenów), nadmierne usuwanie roślinności oraz zmiany przestrzenne zbiornika. Helix pomatia (ślimak winniczek) Gatunek południowo-wschodnioeuropejski i środkowoeuropejski. Występuje w zaroślach krzewów i lasach, parkach, na cmentarzach i ogrodach. Jest hodowany i zbierany dla celów konsumpcyjnych. Bardzo chętnie wnika do środowisk zmienionych działalnością człowieka (Wiktor 2004). W Polsce ślimak winniczek podlega ochronie częściowej. Można go zbierać jedynie w okresie od 1 do 31 maja i tylko osobniki o średnicy muszli ponad 30 mm. Na terenie Słupska występuje w ogródkach działkowych, wskrajkach lasów i gajach na terenie całego miasta. Populacja sprawia wrażenie ustabilizowanej. Wydaje się, że najistotniejszymi zagrożeniami dla tego ślimaka są prace porządkowe terenów zielonych (usuwanie krzaków, zagospodarowanie terenów ruderalnych) oraz wiosenne wypalanie traw. 31

32 5. Kręgowce Chordata: Vertebrata 5.1. Ryby i Kręgouste Actinopterygii i Cephalaspidomorphi Wstęp W Polsce występuje obecnie około 120 gatunków ryb. Te zmiennocieplne kręgowce, zajmują niemal wszystkie typy zbiorników wodnych. Oprócz rodzimych gatunków, w wodach Polski występują również ryby obce (np. muksun). Spośród naszych ryb, objętych ochroną prawną jest 27 gatunków. Ryby wymagają coraz większej uwagi ochroniarskiej. Wiele czynników wynikających z działalności człowieka wpłynęło niekorzystnie na stan krajowej ichtiofauny. Do najważniejszych czynników zmniejszających liczebność ryb należy zaliczyć zabudowę hydrotechniczną rzek uniemożliwiającą wędrownym rybom dostęp do tarlisk, zanieczyszczenie wód, regulację i meliorację rzek oraz nadmierne odłowy ryb i rozpowszechnienie się kłusownictwa. Wyniki Na terenie administracyjnym Słupska zanotowano występowanie 28 gatunków ryb (tab.4). Ochroną gatunkową, w myśl rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, objęte są koza, głowacz białopłetwy i różanka oraz spokrewnione z rybami pierwotne kręgowce: minóg strumieniowy i minóg rzeczny (tab. 4). Ważnymi gatunkami dla Wspólnoty, których wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony (Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej) są: minóg strumieniowy, minóg rzeczny, koza, głowacz białopłetwy, różanka, a także łosoś (tab. 4). W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt wymienione są minóg strumieniowy i rzeczny oraz różanka i łosoś. 32