Iwan Sepetliew. Intuicyjne mapy Atrakcje turystyczne Informacje praktyczne BUŁGARIA

Transkrypt

1

2 Iwan Sepetliew Intuicyjne mapy Atrakcje turystyczne Informacje praktyczne BUŁGARIA

3 TEKST: IWAN SEPETLIEW RedaktoR prowadzący: Magdalena Kastelik Redakcja: AGNIESZKA ZAJDEL KOREKTA: Katarzyna zioła-zemczak Mapy: amart media projekt okładki i Makiety: Paweł PanczaKiewicz/PanczaKiewicz art.design Skład: Paweł chlebowski zdjęcia: FOTO-BAZA S.: 113, 141, 142, 148. BoRyS czonkow/eastnews (S. 66-1) Fotolia.coM: 2BeaRS (S ); 7aRtMan (S. 99); alain FingeR (S. 34); alain FingeR (S.52l); aleksandar todorovic (S. 16); aleksandar todorovic (S. 90-1); anna MaRinova (S. 33l); antonchalakov (S. 58) ; antonchalakov (S. 64ś); arriah (S. 69); cdmprimor- Sko (S. 93, 94g); darius dzinnik (S.52p); dessie (S ); dglavinova (S ); dglavinova (S ); dimitar MaRinov (S. 43); dynamofoto (S ); dynamofoto (S. 52ś); ecobo (S. 125); ecobo (S. 32g); georgi georgiev (S ); gushterche (64l) hristo hristov (S ); hristo hristov (S. 135); hristo hristov (S. 76-6); hristo hristov (S. 77); intsys (S ,2); john _ powers (S. 74ś); kirilart (S. 57); konstantin RiBaRov (S. 20); kostantin grudov (S. 95); kristina0708 (S. 33p); little _ wine _ Fly (S. 66-3); MaRina k arkalicheva (S. 64p); Milan kuminowski (S ); Monica FaRling (S. 145); narvall (65, 54-3); nasko (S. 76-5); nenov BRotheRS (S. 90-2); nstanev (S. 54-4); nstanev (S.63); nurkan kahraman (S. 67); ollirg (S. 109); ollirg (S. 111); pecold (S. 111g); peter (S. 44); philippe devanne (S. 42-1); photocreo (S. 42-6); prescott09 (S ); prescott09 (S. 132); RadoSlav Stoilov (S. 54-5); Reich (S. 11); SnowtuRtle (S. 18); SpectatoR (S ); SunnyFRog (S ); toniflap (S. 51); toniflap (S.42-3); tupungato (S ); udo kruse (S ); valery Shanin (S. 42-8); valery Shanin (S.54-1); vanias (S ); vasi _ 100 (S. 31); warmcolors (S. 90-6); warmcolors (S.104); windu (S. 100); windu (S. 4); yuriy MazuR (S. 66-5); yuriy poznukhov (S ). ShutteRStock.coM: alex kosev (S. 27); alexander gospodinov (S. 13g); alexander tolstykh (S. 115); anneka (S. 14); anton gavrailov (S. 12d); elisanth (S. 24); evgeni SteFanov (S ); georgios alexandris (S. 76-3); haralamby SeRtev (S. 25d); kogen _ hansen (S. 29); MtR (S. 28);) nickolay Stanev (S. 35, 54-2); nikolay dimitrov - ecobo (S. 5); nikolay dimitrov - ecobo (S. 90-9); nstanev (S. 149); ollirg (S. 7); SSokolov (S. 25g); vilevi (S. 9); windu (S. 91). wikimedia.org: (Стойчо Бозуков) Stoycho Bozukov (cc By 2.5) wikimedia.org/.../file:visarion-smolyan-imagesfrombulgaria2.jpg (S. 66-7); ann wuyts (cc By 2.0) wikimedia.org/.../file:national archaeological MuSeuM SoFia, BulgaRia (entrance).jpg (S. 42-2); Bin im garten (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:museum of history k ardzhali 003.jpg (S. 66-4); Blazhka (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:p Mu- SeuM.jpg (S ); BoBy dimitrov (cc By-Sa 2.0) wikimedia.org/.../file:arkutino.jpg (S. 94d); BoBy dimitrov (cc By-Sa 2.0) wikimedia. org/.../file:town of pomorie aerial BoBy dimitrov.jpg (S. 98); cristianchirita (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:mozaiculdelaaladza09. jpg (S. 90-3); denis BaRthel (cc By-Sa 2.0 de) wikimedia.org/.../file:ivanovo kirche2.jpg (S ); dimcho panayotov (BenkovSki) (cc) wikimedia.org/.../file:euxinograd -panorama.jpg (S.90-4); dragomir keranov (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:the thracian tomb in k a- zanlak FRoM outside.jpg (128); edal anton lefterov (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org /.../File:StReet-pipeR.jpg (S.66-6); elena chochkova (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:magura e7.jpg (S. 146); elena chochkova (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:troyan MonaSteRy e6.jpg (S ); elena chochkova (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/../file:sapareva Banya e4.jpg (S.54-7); extrawurst (cc By 3.0) wikimedia. org/.../file:varnaarchmuseum.jpg (S.90-5); infobgv (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:bulgaria koprivshtica 08.jpg (S. 134); infobgv (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:bulgaria koprivshtica 09.jpg (S ); infobgv (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:bulgaria Melnik-04.jpg(S.62 d); ismet dramsky pd (S.66-8); ivelin vraykov (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:dzhumaya.jpg (S. 76-2); izvora pd (S. 114, 116, 117g, 124-7, ); klearchos k apoutsis (cc By 2.0) wikimedia.org/.../file:lovech BRidge klearchos.jpg (138-9); klearchos k apoutsis (cc By 2.0) wikimedia.org/.../file:the national ethnographic MuSeuM of SoFia.jpg (S. 47); klearchos k apoutsis (cc By 2.0) wiki- Media.oRg/.../File:the Scene with the BeaR.jpg (S ); Mincov FRoM Bg (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:srebarna-lake.jpg (S. 90-8); MRpanygoFF (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:opeth - k avarna Rock FeSt 2011.jpg (S. 12g); MRpanygoFF (cc By-Sa 3.0) wikimedia. org/.../file:stsophiachurch-sofia-10.jpg (S. 42-5); nam3 (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:preslav 04 12a.jpg (S. 117d); nenko lazarov (cc By 2.5) wikimedia.org/.../file:sveshtari thracian tomb BulgaRia ifb.jpg (S ); nikola gruev (cc By-Sa 3.0) wikimedia. org/.../file:madara-rider-gruev.jpg (S ); nikolay1st pd (S ); pascal ReuSch (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:church of St. george SoFia.jpg (S. 42-4) plamen agov StudioleMontRee.coM (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:roman theatre plovdiv 3.jpg (S. 76-1); plamen agov StudioleMontRee.coM (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:rosadamascena Rozinovillage.jpg (S ); plamen agov StudioleMontRee.coM (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:veliko-tarnovo-cathedral 2.jpg (S. 120); QuaRtieRlatin1968 (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:seuthesiii tumba k azanlâk 0771a.jpg (S. 130); SoFia internationa FilM FeStival (S.42-9); StaniSlav traykov (cc By- Sa 2.5) wikimedia.org/.../file:dryanovo church kf.jpg ( ); Svik (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:neolith-dwellings-stara-zagora. jpg (S. 76-8); todor Bozhinov / тодор Божинов / MaRtyR (cc By-Sa 2.5) wikimedia.org/.../file:spirit of BuRgaS todorbozhinov 2009 (3). jpg (S. 13d); toma dimov (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:samovodska charshiya StReet veliko tarnovo BulgaRia.jpg (S. 121); vammpi (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:sozopol (54).jpg (S ); vassia atanassova - SpiRitia (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:vratsahistory-museum-pottery.jpg (S ); vassia atanassova - SpiRitia (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:vratsa-museum-rogozen-treasure-3. jpg (S. 143); vassia atanassova - SpiRitia pd (66-9); plamen agov StudioleMontRee.coM (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:saints cyril and MethodiuS church tower - Sozopol.jpg (S.96) yelkrokoyade (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:choumen BulgaRie.jpg (S. 112); yeowatzup (cc By 2.0) wikimedia.org/.../file:veliko tarnovo archaeological MuSeuM, BulgaRia ( ).jpg (S. 119); ГП (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:мелник ПиринСка Македонија (11).jpg (S.62 g); Михал орела (cc By 3.0) wikimedia.org/.../file:museum of the RoSe k azanlak.jpg (S. 125); ненко лазаров (cc By 3.0) wikimedia.org/.../street _ with _ old _ houses (S.54-6); СПаСиМир (cc By-Sa 3.0) wikimedia.org/.../file:melnik, BulgaRia 2011.jpg (S. 55). zdjęcia na okładce: Ivo Vitanov Velinov shutterstock.com; Plamen shutterstock.com; Marina Karkalicheva fotolia. com; ollirg fotolia.com; charlathan fotolia.com. SkRzydełko: MrPanyGoff (CC BY-SA 3.0) wikimedia.org/.../file:kaliakra Fortress.jpg; Elena Chochkova (CC BY-SA 3.0) wikimedia.org/.../file:plovdiv E3.jpg; foto-baza; Edal (CC BY-SA 3.0) wikimedia.org/.../file:devilheadentrance.jpg Magdalena Yaramova fotolia.com; OmegaTransFer fotolia.com; Nenov Brothers fotolia.com; Infobgv (CC BY-SA 3.0) wikimedia.org/.../ File:Bulgaria Koprivshtica 10.JPG; Ptrantina (CC BY-SA 3.0) wikimedia.org/.../file:melnik-kasna.jpg; Nenko Lazarov (CC BY 2.5) wikimedia.org/.../file:sveshtari Thracian tomb Bulgaria IFB.JPG Wydanie I Copyright for the text, cover and layout by Wydawnictwo SBM Sp. z o.o. Warszawa 2013 Wydawnictwo SBM Sp. z o.o. ul. Sułkowskiego 2/ Warszawa

4 Spis treści Historia 5 Ważne wydarzenia 9 Święta, imprezy i festiwale 11 Kultura i sztuka 15 Religia 19 Słynni ludzie 21 Geografia 24 Flora i fauna 27 Kuchnia 30 Zakupy 34 Informator 36 Słowniczek 40 Sofia 43 Informacje turystyczne Góry Riła i Pirin 55 Samokow 56 Klasztor Riłski 58 Błagoewgrad 59 Bansko 60 Mełnik 61 Informacje turystyczne Rodopy 67 Kyrdżali 70 Smolan 71 Pamporowo 72 Jaskinia Diabelskie Gardło 72 Cudne mosty 73 Informacje turystyczne Tracja 77 Płowdiw 79 Stara Zagora 82 Asenowgrad 84 Jamboł 86 Informacje turystyczne Morze Czarne, Dobrudża i Strandża 91 Sozopol 95 Burgas 97 Pomorie 98 Nesebyr 98 Warna 101 Złote Piaski 103 Kompleks pałacowo--ogrodowy Bałczik 104 Przylądek Kaliakra 104 Jezioro Srebyrna 105 Informacje turystyczne Bułgaria północno-wschodnia 109 Ruse 111 Szumen 112 Rezerwat historyczno--architektoniczny Madara 112 Historyczno- -archeologiczny rezerwat Piska 115 Wielki Presław 116 Wielkie Tyrnowo 118 Informacje turystyczne Bałkan Środkowy i Wschodni oraz Sredna Gora 125 Żerawna 126 Kazanłyk 127 Grobowiec Goliama Kosmatka 129 Grobowiec tracki Ostrusza 130 Grobowiec tracki Szuszmanec 131 Klasztor Narodzenia Pańskiego 132 Skansen Etyra 133 Klasztor Drjanowski św. Michała Archanioła 133 Trjawna 133 Klasztor trojański Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny 135 Kopriwsztica 135 Informacje turystyczne Bułgaria Północno-zachodnia 139 Plewen 140 Łowecz 141 Wraca 143 Bełogradczik 144 Widyń 147 Informacje turystyczne Mapy drogowe 152 Indeks 160

5 HISTORIA BUŁGARIA W Bułgarii na każdym niemal kroku znajdują się obiekty archeologiczne, ślady starodawnych religii i wierzeń, tropy tajemniczej wiedzy starożytnych ludów, pozostałości historycznych miast, liczne artefakty, z których słyną miejscowe muzea. Wszystko to przyciąga miłośników turystyki kulturowej. Ciepły klimat, wysokie temperatury lata i piaszczyste plaże Morza Czarnego są prawdziwym rajem dla spragnionych wypoczynku. Sezon turystyczny trwa tu przez cały rok zimą dobrze wyposażone ośrodki narciarskie goszczą amatorów sportów zimowych. Hotele o wysokim standardzie często są też ośrodkami SPA specjalizującymi się w leczeniu różnych chorób. Do tego smaczna, zdrowa, południowa kuchnia oraz tradycje produkcji wina. Bułgaria to kraj, który jest w stanie spełnić wszelkie oczekiwania współczesnego turysty. 4 Bułgaria

6 Historia Tereny dzisiejszej Bułgarii są sceną, na której rozegrały się wszystkie znane nam etapy rozwoju ludzkości w Europie. Człowiek pojawił się tu w okresie paleolitu, o czym świadczą odkryte narzędzia krzemienne oraz malowidła naskalne. W warneńskiej neolitycznej nekropolii znaleziono złote bransoletki, diademy i berła, które udowadniają, że 6000 lat temu w Europie powstała pierwsza wysoko rozwinięta kultura z organizacją państwową oraz wiedzą o obróbce metali. W III tysiącleciu p.n.e. tereny Bułgarii zamieszkiwały plemiona trackie. Lud ten zostawił po sobie prawdziwe skarby kultury w postaci miast, grobowców oraz świątyń megalitycznych, które ujawniły światu niezwykły system religijny Traków. Zdumiewa on złożonością swej struktury. Podejmuje się objaśniania takich zagadnień, jak: stworzenie świata, sens i właściwy sposób życia ziemskiego oraz egzystencja człowieka po śmierci. Od VII w. p.n.e. osadnicy z doryckich państw-miast zaczęli zakładać kolonie na wybrzeżu Morza Czarnego, a w IV w. p.n.e. ziemie bułgarskie weszły w skład imperium Filipa II oraz Aleksandra Macedońskiego. Na przełomie starej i nowej ery ziemie Bułgarii weszły w skład cesarstwa rzymskiego, a od 395 r. zostały przejęte przez cesarstwo bizantyjskie. W VI w. na tereny Bułgarii wdarli się Słowianie oraz Protobułgarzy. Warto zaznaczyć, że Protobułgarzy już wtedy mieli doświadczenia w organizowaniu struktur państwowych, np. na terenach między dolnymi odcinkami rzek Dniepru, Donu i Kubania założyli Starą Wielką Bułgarię w pierwszej połowie VII w. W 681 r. Protobułgarzy, Słowianie oraz ocalała ludność tracka utworzyli państwo pod nazwą Bułgaria, na którego czele stanął chan Asparuch ( ). Antyczne popiersie HISTORIA 5

7 Widok na twierdzę Carewec w Wielkim Tyrnowie HISTORIA Okres pierwszego państwa bułgarskiego to przede wszystkim walka o zapewnienie istnienia w sąsiedztwie Bizancjum. Przełomowe dla losów państwa okazały się: chrystianizacja Bułgarii (865 r.), ustanowienie autonomicznego Kościoła bułgarskiego (870 r.) oraz przyjęcie alfabetu słowiańskiego (885 r.). Przypadły one na czas panowania księcia Borysa I Michała ( ). Chrzest Bułgarii uprawomocnił pozycję państwa w stosunkach z największymi ówczesnymi potęgami politycznymi Bizancjum oraz Świętym Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego. Nowa kultura chrześcijańska i nowe ustawodawstwo chrześcijańskie wyrównały status społeczno-polityczny Protobułgarów i Słowian oraz przełamały istniejące do tego czasu różnice religijne, kulturowe i językowe. Wiele plemion słowiańskich, które zaczęły się osiedlać na terenie Półwyspu Bałkańskiego od połowy VI w., przyjęło chrzest już wcześniej. Po akcie chrystianizacji Bułgarii nie było już żadnych przeszkód, aby zjednoczyć kulturowo i politycznie wszystkich Słowian na półwyspie. Ustanowienie autonomicznego Kościoła wschodniego miało ochronić państwo bułgarskie przed kulturowo-politycznymi wpływami Bizancjum. Najważniejszym wydarzeniem w historii średniowiecznej Bułgarii było przyjęcie alfabetu słowiańskiego. Uczniowie św. św. Cyryla i Metodego założyli w Bułgarii szkoły piśmiennicze, w których tłumaczono Pismo Święte, księgi liturgiczne, utwory literackie, prace naukowe z zakresu nauk przyrodniczych, humanistycznych oraz kodeksy prawne. Na terenie całego państwa powstały szkoły dla dzieci i dorosłych. Po opanowaniu alfabetu słowiańskiego wiedza zawarta w przetłumaczonych księgach stała się dostępna dla przeciętnego człowieka. Przyczyniło się to do masowego podnoszenia edukacji i kultury średniowiecznej Bułgarii. Z czasem wykształciła się elita zdolna rywalizować z przedstawicielami Bizancjum. 6

8 W konsekwencji Bułgaria stała się pierwszym państwem słowiańskim, które rozwinęło tradycje piśmiennictwa słowiańskiego i dało początek słowiańskiej chrześcijańskiej kulturze prawosławnej, a język starobułgarski przezwyciężył dogmat trójjęzyczności i stał się językiem liturgicznym na równi z greckim, łacińskim i hebrajskim. Wykształcone tradycje piśmiennicze sięgają później do Rusi Kijowskiej i Rosji. Piśmiennictwo bułgarskie rozkwitło w okresie znanym pod nazwą złoty wiek kultury bułgarskiej. Przypadł on na czas panowania cara Simeona ( ), który tytułował się carem Bułgarów i Greków. Granice państwa sięgały wówczas wybrzeża Morza Czarnego na wschodzie, wybrzeża Morza Egejskiego na południu oraz wybrzeża Morza Adriatyckiego na zachodzie. W 1018 r. Bułgaria wyczerpana trwającymi prawie 100 lat wojnami znalazła się pod panowaniem Bizancjum i dopiero po upływie prawie 170 lat państwo bułgarskie zostało wskrzeszone po zakończonym sukcesem powstaniu braci bojarów Piotra i Asena (1185 r.). Okres drugiego państwa bułgarskiego to przede wszystkim kontynuacja i rozwój osiągnięć politycznych, kulturowych i gospodarczych pierwszego państwa bułgarskiego. Rozwijały się miasta, rzemiosła oraz handel, rozkwitła architektura sakralna i świecka. W stolicy, Wielkim Tyrnowie, działała szkoła malarstwa oraz szkoła piśmiennicza. Drugie państwo bułgarskie osiągnęło szczyt potęgi politycznej za czasów panowania cara Iwana II Asena ( ). Granice państwa ponownie sięgały Morza Czarnego, Egejskiego oraz Adriatyckiego. Bułgaria stała się potęgą zdolną rywalizować o palmę pierwszeństwa ze Świętym Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego oraz Cesarstwem Łacińskim. Ta świetność rozwoju politycznego, kulturowego i gospodarczego została przerwana tendencjami feudalnego rozbicia Bułgarii oraz najazdami tureckimi. W 1396 r. Bułgaria dostała się we władanie Turków na prawie 500 lat. Przełomowy dla zniewolonego kraju stał się rok Wtedy bułgarski mnich Paisij opracował Historię słowianobułgarską, która miała ukazać świetlaną przeszłość polityczną dwóch państw bułgarskich oraz wzbudzić wśród Bułgarów poczucie dumy z ich odrębności etnicznej w wielonarodowym imperium osmańskim. To dzieło historyczne, które oficjalnie dało początek bułgarskiemu odrodzeniu narodowemu, odzwierciedlało całokształt zjawisk zachodzących w tamtych czasach w imperium (Bułgarzy, uzyskawszy wyższy status społeczno-gospodarczy, pragnęli autonomii duchowej i politycznej poprzez utworzenie państwa narodowego). Szczytem dążeń niepodległościowych było powstanie kwietniowe największe bułgarskie powstanie antytureckie, przygotowane pod względem ideologicznym przez najsłynniejszego bohatera narodowego okresu odrodzenia Wasyła Lewskiego. Zostało ono brutalnie spacyfikowane przez Turków, którzy nie oszczędzili również ludności HISTORIA 7

9 Pomnik cara Kalojana w Warnie HISTORIA 8 Bułgaria

10 cywilnej. Masakry dokonane na Bułgarach stały się głównym powodem wypowiedzenia przez Rosjan wojny Turkom. Wojna rosyjsko-turecka ( ) zakończyła się odrodzeniem państwa bułgarskiego. Kilka miesięcy później na kongresie berlińskim mocarstwa europejskie uzgodniły podział nowo powstałego państwa na pięć części. Jedynie dzisiejsze północne tereny bułgarskie jako autonomiczne Księstwo Bułgarii stały się oficjalnym sukcesorem politycznym państwowości bułgarskiej. Głównym katalizatorem wydarzeń wewnątrzpolitycznych nowo powstałego trzeciego państwa bułgarskiego była ambicja nadrobienia strat w wymiarze technologicznym, gospodarczym i kulturowym w stosunku do państw zachodnich. Natomiast głównym motorem polityki zewnętrznej było złączenie wszystkich terytoriów zamieszkanych przez Bułgarów w ramach jednolitego narodowego państwa bułgarskiego. W 1885 r. Księstwo Bułgarii oraz Rumelia Wschodnia (dzisiejsze tereny południowe Bułgarii) zjednoczyły się. W 1908 r. Bułgaria ogłosiła pełną niepodległość wobec imperium osmańskiego. Bułgaria uczestniczyła w wojnie bałkańskiej ( ). Odniosła wspaniałe zwycięstwa nad armią turecką i została zatrzymana dopiero po Stambułem. W następnym roku wybuchła wojna międzysojusznicza, w której Bułgarzy walczyli sami z dotychczasowymi sprzymierzeńcami oraz przeciwko Turkom i Rumunom. W jej wyniku Bułgaria utraciła część swoich terytoriów. Rok po zakończeniu konfliktu wybuchła I wojna światowa, w której Bułgaria opowiedziała się po stronie państw centralnych w nadziei na odzyskanie utraconych terytoriów oraz zjednoczenie. W 1941 r. Bułgaria przystąpiła do osi Berlin Rzym Tokio, ale społeczność bułgarska stanowczo odmówiła wywiezienia obywateli pochodzenia żydowskiego do obozów śmierci. W ten sposób Bułgaria stała się obok Danii jedynym państwem europejskim, któremu udało się ochronić Żydów przed tragedią obozów koncentracyjnych. Na konferencji w Jałcie, a później w Poczdamie w 1945 r., uzgodniono objęcie Bułgarii radziecką strefą wpływów. W 1989 r. w Bułgarii upadł system polityczny podporządkowany Związkowi Radzieckiemu. W 2004 r. Bułgaria przystąpiła do NATO, a w 2007 została członkiem Unii Europejskiej. WAŻNE WYDARZENIA 681 Powstaje państwo bułgarskie założone przez Protobułgarów, Słowian i Traków. 717 Bułgarski chan Terweł zwycięża z Arabami pod Stambułem, zatrzymując ich inwazję w kierunku Europy Zachodniej. 865 Bułgarski chan Borys przyjmuje chrzest od bizantyjskiego cesarza Michała III. 870 Powstaje autonomiczny Kościół bułgarski, który przyjmuje obrzędy wschodnie, ustanawia jednak język starobułgarski językiem liturgicznym. HISTORIA 9

11 Bułgarski parlament Zgromadzenie Narodowe HISTORIA 885 Powstają dwie główne szkoły piśmiennicze (założone przez uczniów Cyryla i Metodego): presławska oraz ochrydzka, które kładą fundament pod chrześcijańskie piśmiennictwo słowiańskie. 896 Pod zwierzchnictwem bułgarskiego cara Simeona rozkwita twórczość szkół piśmienniczych złoty wiek kultury bułgarskiej. 927 Bułgaria na drodze wojen z Bizancjum uzyskuje nowe terytoria, zajmując obszar między wybrzeżami mórz: Czarnego, Egejskiego i Adriatyckiego W efekcie ponadstuletnich wojen bizantyjsko-bułgarskich osłabione państwo zostaje podporządkowane Bizancjum Wybucha powstanie bułgarskich bojarów Piotra i Asena odradza się państwo bułgarskie Po zwycięskich wojnach z Grekami granice Bułgarii ponownie sięgają wybrzeży mórz: Czarnego, Egejskiego i Adriatyckiego Bułgaria dostaje się w ręce Turków osmańskich i pozostaje w niewoli przez 500 lat Oficjalny początek bułgarskiego odrodzenia narodowego. Bułgarzy dążą do utworzenia niezależnego państwa Bułgaria uzyskuje niepodległość, wyzwala się spod jarzma imperium osmańskiego Po skutecznej zbrojno-dyplomatycznej akcji Księstwo Bułgarii i Rumelia Wschodnia ogłaszają zjednoczenie Bułgaria ogłasza pełną niepodległość wobec imperium osmańskiego Bułgaria nie dopuszcza do wywiezienia bułgarskich Żydów do obozów śmierci Wojska sowieckie zajmują terytoria Bułgarii. Kraj staje się częścią tzw. bloku wschodniego Powstają fundamenty państwa demokratycznego Bułgaria przystępuje do NATO Bułgaria staje się członkiem Unii Europejskiej. 10 Bułgaria

12 Święta, imprezy i festiwale Jest wiele powodów do świętowania: święta związane z religią i uroczyste obrzędy, które wynikają z bułgarskiej tradycji, historii i kultury, przeplatają się z festiwalami muzycznymi i tanecznymi oraz świętami państwowymi. STYCZEŃ Surwaki (Wasilowden) św. Wasyla, Nowy Rok (1 stycznia) składanie życzeń błogosławieństwa i zdrowia poprzez surwakane. Chrzest Pański (Objawienie) 6 stycznia. Iwanowden św. Jana Chrzciciela (7 stycznia), jedno z ważniejszych świąt cerkiewnych. Międzynarodowy Festiwal Gier Maskowych Surva (ostatni weekend stycznia) odbywa się w mieście Pernik. LUTY Trifon Zarezan święto wina (1 lub 14 lutego). Misteria kukierskie (ostatni weekend przed Wielkim Postem) wygnanie złych mocy i demonów oraz zapewnienie urodzaju i zdrowia. MARZEC Baba Marta, Martuwane (1 marca) obdarowywanie się martenicami z życzeniami szczęścia, zdrowia i płodności. Dzień wyzwolenia Bułgarii z niewoli tureckiej (3 marca). Międzynarodowy Festiwal Filmowy Sofia Film Fest (od końca pierwszej do końca drugiej dekady marca) w Sofii. Międzynarodowy Festiwal Marcowe Dni Muzyczne (druga połowa marca) w Ruse. Zwiastowanie Pańskie (25 marca). ŚWIĘTA, IMPREZY I FESTIWALE KWIECIEŃ Prawosławne Święta Wielkanocne. Europejski Festiwal Muzyczny (od ostatniej dekady marca) w Warnie. MAJ Gergiowden (6 maja) św. Jerzego, patrona wojska bułgarskiego. 11

13 ŚWIĘTA, IMPREZY I FESTIWALE Międzynarodowy Festiwal Muzyczny Sofijskie Tygodnie Muzyczne (od 23 maja) w Sofii. Święto Piśmiennictwa i Kultury Słowiańskiej (24 maja).. CZERWIEC Święto Róży (pierwszy weekend czerwca) w Kazanłyku. Misteria nestynarskie (3 czerwca) taniec z ikoną na żarze, odbywa się we wsi Byłgari. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Warneńskie Lato (pierwsza dekada czerwca) w Warnie. Międzynarodowy Festiwal Muzyczny Warneńskie Lato (od drugiej połowy czerwca do końca lipca) w Warnie. Eniowden (24 czerwca) zbieranie ziół. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Perperikon (ok. 24 czerwca) organizowany w miejscowościach Perperikon, Kyrdżali, Tatuł. Kavarna Rock Fest LIPIEC Kavarna Rock Fest największy na Półwyspie Bałkańskim festiwal muzyki hard rock, heavy metal, death metal oraz thrash metal, Kawarna. SIERPIEŃ Międzynarodowe Zawody Dudziarskie (początek sierpnia) we wsi Gela. Spirit of Burgas (w pierwszej połowie sierpnia) forum wszystkich Misteria kukierskie 12 Bułgaria

14 Obrząd z misteriów kukierskich nurtów muzyki współczesnej, od muzyki elektronicznej (trans, techno, chillout, ambient, house) po funk, hip -hop i jazz, któremu w 2009 r. The Times przyznał tytuł jednej z 20 najlepszych światowych destynacji muzyki współczesnej. Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia). Międzynarodowy Festiwal Filmowy Miłość jest szaleństwem (ostatni piątek sierpnia pierwsza dekada września) w Warnie. Festiwal Sztuk Apolonia (koniec sierpnia pierwsza dekada września) w Sozopolu. PAŹDZIERNIK Międzynarodowy Festiwal Płowdiwskie Jazz Wieczory w Płowdiwie. Dimitrowden (26 października) św. Dymitra. LISTOPAD Międzynarodowy Festiwal Architektury w Sofii. GRUDZIEŃ Wigilia Bożego Narodzenia (24 grudnia). Święta Bożego Narodzenia (25 26 grudnia). ŚWIĘTA, IMPREZY I FESTIWALE WRZESIEŃ Dzień Zjednoczenia Bułgarii (6 września). Światowy Festiwal Kina Animacyjnego (koniec pierwszej dekady początek drugiej dekady września) w Warnie. Dzień Niepodległości Bułgarii (22 września). Festiwal Spirit of Burgas 13

15 Tradycyjny strój bułgarski KULTURA I SZTUKA 14 Bułgaria

16 Kultura i sztuka Od głębokiej starożytności ziemie Bułgarii były zamieszkiwane przez różne plemiona i narody. Ich kultura oraz sposób życia wpłynęły na oblicze kultury bułgarskiej. Przed założeniem państwa bułgarskiego tereny między Dunajem a Morzem Egejskim zamieszkiwali Trakowie, starożytni Grecy i Ilirowie, którzy reprezentowali wysoki poziom kultury antycznej. Bardzo duże znaczenie miała kultura tracka z niezwykle ciekawą sztuką z zakresu architektury, rzemiosła i malarstwa. Bułgarska kultura jako taka powstaje w drugiej połowie VII w. Po przybyciu Słowian oraz Protobułgarów na Półwysep Bałkański rozpoczyna się proces wzajemnego przenikania się ich kultur z kulturą Traków. W następstwie formuje się swoista kultura bułgarska, która ma zasadniczo charakter słowiański, lecz wzbogacona jest osiągnięciami cywilizacyjnymi Traków i Protobułgarów. Pierwszymi świadectwami dotyczącymi kultury bułgarskiej są znaleziska archeologiczne oraz pamiątki etnograficzne. Bardzo ważnym źródłem wiedzy o kulturze bułgarskiej z końca IX i początków X w. są: dzieło literackie Szestodnew opracowane przez Joana Egzarchę (bułgarski pisarz żyjący na przełomie IX i X w.) oraz pozostałości dwóch pierwszych stolic Pliski oraz Wielkiego Presławia. Osiągnięcia architektury, piśmiennictwa, ubioru oraz stan rozwarstwienia społecznego wskazują, że w tym okresie kultura bułgarska uzyskuje zasadnicze cechy kultury chrześcijańskiej, niemniej jednak wzbogacona jest osiągnięciami z czasów przedchrześcijańskich. Bazyliki, dominujący typ architektury sakralnej do końca IX w., zostają zastąpione cerkwiami krzyżowo-kopułowymi oraz tzw. cerkwiami konchalnymi. Cechuje je złożoność i dynamizm objętości oraz płaszczyzny kompozycji. Oryginalność i różnorodność bułgarska szkoła architektoniczna osiąga przede wszystkim poprzez swobodne łączenie różnych planów oraz tradycji architektonicznych. Najczęściej używanymi materiałami architektonicznymi są marmur, cegły oraz KULTURA I SZTUKA 15