POLSKIE TOWARZYSTWO NAUTOLOGICZNE POLISH NAUTOLOGICAL SOCIETY GDYNIA NAUTOLOGIA

Transkrypt

1 POLSKIE TOWARZYSTWO NAUTOLOGICZNE POLISH NAUTOLOGICAL SOCIETY GDYNIA Rok XLIX 2014 Nr 151 NAUTOLOGIA Statement of POLAND by the Undersecretary of State of the Ministry of Transport Construction and Maritime Economy Ms. Dorota Pyć IMO Assembly: 28 th session, 25 November to 4 December 2013 Thank you, Mr. President Mr. President, Mr. Secretary-General, Honourable Ministers, Excellences, Distinguished Delegates and Observers! On behalf of the Government of Poland it is my great pleasure and honour to address the 28 th Assembly of the International Maritime Organization. It gives me the opportunity to express Poland s recognition for the work and achievements of the Organization, as well as our commitment to continue our active participation in joint efforts towards our common goal safe and secure shipping, prosperous seafarers and clean oceans. The IMO Assembly meeting gives all of us (member states and stakeholders of shipping businesses) some kind of perspective on different subjects and its effectiveness related to maritime communities. In these days, the number of interested parties becomes larger. The global economic crisis forces us to review all plans, investments, needs, the value of humanity and the status of the world. Nations look at the future and are joined around 3 magic words: sustainability, integration and innovation. From the time of the first United Nations Conference on the Human Environment in 1972 in Stockholm, up to the 2012 Nautologia 2014, nr 151

2 United Nations Conference on Sustainable Development in Rio de Janeiro, also known as Rio+20, over 40 years of intensive research has passed, but people still have a lot to learn about how to implement sustainable development globally to achieve The Future We Want. Sustainability is the capacity to endure in this context Poland wholeheartedly supports the new concept of the Sustainable Maritime Transportation System, which would give better integration amongst nations, administrations, seafarers and ship owners, ship builders and port operators, manufacturers and traders. Shipping provides job opportunities to people around the world creates prosperity among nations and is the most environmentally sound mode of transport. The Government of Poland pays the utmost attention to the quality of seafarers training, employment, working conditions and their well-being. About 40 thousand Polish seafarers work on board vessels all over the world. In the Polish Maritime Academies, other maritime training institutions and universities, the training of high-profile specialists for all on-board managerial positions, as well as for other professions related to the maritime industry, is provided all of it in strict observance of the STCW Convention, and compatible with the needs of young people for developing their maritime careers. The second aspect of sustainability in the IMO goals, which I should like to highlight today, is the basic safety of life at sea, which is affected by new technologies, new regulations, administrative burdens and human factors. What should we do to reduce the number of accidents and incidents at sea, on board ships and in ports? We should use the best innovative tools and the best construction against the very nature of the sea and the limited skills of man. Because it is a statutory obligation for our Organization, it is time to look forward to achieving results in this matter. The Agenda of the 28 th Assembly covers many crucial topics. We share the common concern of this meeting in regard to the scourge of piracy, and it should continue to be a priority on IMO s agenda. We support efforts to prevent serious crimes on board ships and improve pastoral and medical care for seafarers. Revision guidelines on implementation of the ISM Code and the Casualty Investigation Code are trying to introduce a Safety Culture to reduce the risk of human error. Two years ago, in the opening part of the 27 th Assembly, Poland introduced to the IMO the motto of the European Maritime Day in Gdańsk, Putting People First so relevant to the most important objectives of the IMO. Other topics, like the mandatory audit scheme, Ballast Water Management Convention, Harmonized System of Survey and Certification (HSSC) and MARPOL matters are just as valid. Distinguished Delegates, Mr. President/ Ladies and Gentlemen, let me conclude by wishing the Assembly very efficient and successful debates, so that the outcome of our will become another milestone in the Organization s six decades of history of supporting global shipping in a sustainable manner, and Putting People First towards The Future We Want. Thank you, Mr. President London, Michał Szajna Daniel Duda Nie zapomnieli też o swojej stolicy Warszawie W momencie wybuchu II wojny światowej Polska Flota Handlowa zgodnie z planem dyslokacyjnym Ministerstwa Przemysłu i Handlu w zdecydowanej większości znajdowała się poza Bałtykiem i zgodnie z tajnymi poleceniami, a nie brakowało również osobistych działań kapitanów i załóg statków, stopniowo poprzez różne koleje losu dążyła do portów brytyjskich, francuskich lub portów państw neutralnych. Odnotowano tutaj piękne wyczyny i postawy załóg statków Polskiej Floty Transportowej i jednostek Floty Rybackiej. Ewakuowane z Polski do Wielkiej Brytanii biura towarzystw okrętowych lub działające tam oddziały podjęły pełną działalność, by statki włączyć do ogólnego alianckiego wysiłku wojennego. Polskie konsulaty i attachaty przejęły funkcje polskich organów administracji morskiej. Personel Polskiej Marynarki Handlowej przeszedł wojenne przeszkolenie głównie w zakresie użycia broni przeciwlotniczej, łączności w konwoju, obrony w konwoju, zasad żeglugi konwojowej, samotnej żeglugi bez eskorty, zasad ratowania w konwoju, desantowania, niszczenia min pływających, zachowania tajemnicy, sposobu prowadzenia dzienników pokładowych, maszynowych, radiowych i innej dokumentacji czasu wojny. Życie na statkach ulegało normalizacji czasu wojennego i mimo obawy o los rodzin i bliskich pozostawionych w kraju, marynarzy nurtowały również sprawy przyziemne, na przykład przeliczenie zarobków w złotych polskich na funty, które okazało się niezmiernie niekorzystne dla załóg, dodatkowo decyzja o zmniejszeniu o połowę zarobków marynarskich, mimo że zarobki polskiego marynarza były o około 50% niższe od brytyjskiego, na czas wojny stawiały polskiego marynarza na ostatnim miejscu w tabeli płac wśród marynarzy licznych bander sprzymierzonych. Ubezpieczenie, leczenie, niezdolność do wykonywania zawodu, kalectwo (którego obawiano się najbardziej), śmierć, oczekiwanie na statek, bezrobocie, zakwaterowanie na lądzie, te i inne problemy nurtowały załogi statków. Nie był uregulowany dodatek za umundurowanie dla oficerów i marynarzy, dodatek tropikalny, za prace na statkach detaszowanych, za wysługę lat, podróże służbowe, dodatek za tzw. brudne roboty, opłaty za wachty ogniowe, war risk bonus, urlopy, wolne dni, i wiele innych. Wszystko, co potrzebne do życia i zamieszkania poza statkiem należało kupić lub opłacić samemu, a gdy statek został storpedowany lub uległ zniszczeniu, a uratowany marynarz został tylko w kombinezonie, w dodatku na obcej ziemi była to tragedia. W tej sytuacji powstał w Londynie Komitet Organizacyjny do powołania na terenie Wielkiej Brytanii Związku Kapitanów i Oficerów Pokładowych, Maszynowych i Radiotelegrafistów, który już od 1 marca 1940 roku rozpoczął prace przygotowawcze, informując o tych poczynaniach kapitanów i oficerów będących na statkach czy czasowo na lądzie. Cały ciężar tych prac wziął na siebie kpt. ż.w. Michał Leszczyński wespół z kolegami, między innymi Urbanem Krzyżanowskim i Edwardem Gubałą. Uzgodniono powstanie wyżej wymienionego Związku z przedstawicielami Brytyjskiej Fede- 2 Nautologia 2014, nr 151

3 Okólnik nr 174/1998 Statut ZPOMH 25 V 1985 racji Oficerów Marynarki Handlowej, która przychylnie odniosła się do polskiej propozycji i zadeklarowała bezpłatną pomoc prawną i biurową do czasu ukonstytuowania się. Starania poparli także polski Konsul Generalny w Londynie, polskie Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Ministerstwo Opieki Społecznej, Polski Komitet Transportowy. W czerwcu 1940 roku Związek Kapitanów, Oficerów Podkładowych, Maszynowych i Radiotelegrafistów Polskiej Marynarki Handlowej (Association of Polish Captains, Navigating, Engineers and Radio Officers) został zgłoszony odpowiednim władzom angielskim. Niezależnie od obowiązującej rejestracji u władz angielskich, mając już sporą grupę kapitanów i oficerów PMH pozyskanych dla idei, postanowiono powiadomić Konsulat Generalny R.P. w Londynie i uzyskać jego akceptację dla działań zmierzających do powołania Związku na terenie Wielkiej Brytanii. Zaangażowania w sprawę powołania związku nie przerwały wypadki, które miały miejsce na terenie Francji, a mianowicie upadek Francji, ewakuacja rządu polskiego do Wielkiej Brytanii, skierowanie wszystkich polskich statków w celu ewakuacji wojskowych jednostek angielskich i polskich, wywóz uciekinierów i ratowanie pamiątek narodowych, w tym arrasów wawelskich. Ta piękna i chwalebna akcja młodej Polskiej Floty Handlowej zakończyła się wielkim sukcesem, polskie statki do ostatniej chwili prawie do styczności z oddziałami niemieckimi stały w zachodnich portach ewakuacyjnych gotowe ratować wszelki dobytek, głównie oddziały wojskowe. Flota polska nie przerwała swej działalności także na Morzu Śródziemnym, polegającej głównie na transporcie z portów greckich, tureckich, włoskich, polskich uciekinierów do tworzących się polskich oddziałów wojskowych. Znamienna w tamtej chwili była depesza Komitetu Założycielskiego Związku wysłana w dniu 18 czerwca 1940 roku do Rządu Polskiego znajdującego się już na terenie Wielkiej Brytanii, z następującym tekstem: Oficerowie Polskiej Marynarki Handlowej walczyć będą do śmierci o zwycięstwo wspólnej sprawy. W dniu 31 lipca 1940 roku w Great Eastern Hotel w Londynie odbyło się konstytucyjne walne zebranie powołanego Związku Kapitanów, Oficerów Pokładowych, Maszynowych i Radiotelegrafistów Polskiej Marynarki Handlowej z siedzibą w Londynie, któremu przewodniczył kpt. ż.w. Adam Andrzejewski (trzykrotnie odznaczony Medalem Morskim PMH), a udział w nim wzięli przedstawiciele władz rządowych, Konsul Generalny dr Karol Poznański, delegacje różnych organizacji, przedstawiciele związkowców brytyjskich, duńskich, belgijskich, norweskich, Międzynarodowego Związku Transportowców. Na zjeździe zatwierdzono statut i nazwę Związku, a jako siedzibę ustalono miasto Londyn, z zastrzeżeniem, że będzie to do czasu zakończenia wojny. W dniu obrad deklaracje przystąpienia do Związku złożyło 17 kapitanów, 61 oficerów pokładowych, 69 oficerów maszynowych, 17 radiotelegrafistów, 16 asystentów, co stanowiło wówczas ponad 10% całej kadry Polskiej Marynarki Handlowej na terenie Wielkiej Brytanii. Zarząd Związku tworzyli wybrani: starszy mechanik okrętowy Urban Krzyżanowski przewodniczący, kpt. ż.w. Bohdan Korodziejewski (Krzyż Walecznych) wiceprzewodniczący, skarbnik/sekretarz kpt. ż.w. Michał Leszczyński, członkowie zarządu: kpt. ż.w. Edward Gubała (odznaczony Medalem Morskim PMH), Henryk Nikitin (srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami), Maksymilian Strzeliński (odznaczony trzykrotnie Medalem Morskim PMH). Rozpoczęła się wytężona społeczna praca dla ludzi morza i dla zwycięstwa. Komitet Założycielski Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej w czerwcu 1940 roku kieruje do załóg Okólnik nr 1, w którym informuje: Wielka Brytania stała się, czego nikt nie przewidywał, na długie wojenne lata ośrodkiem żeglugi polskiej i rybołówstwa, siedzibą przedsiębiorstw i instytucji morskich (Polski Komitet Transportowy, Sąd Morski i Odwoławczy Sąd Morski RP, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Morskiego, Komisarz Pracy, Komisja Porozumiewawcza i Komisja Rozjemcza, Państwowa Szkoła Morska, Szkoła Handlu Zagranicznego i Administracji Portowej, Gimnazjum i Liceum Morskie, rezerwa marynarska w tym Domy Marynarza, inne) i miejscem szkolenia oraz podnoszenia kwalifikacji kadr dla floty handlowej i rybackiej. W polskich Domach Marynarza (Birkenhead) można było czytać czasopisma: Dziennik Polski, Polska Walcząca, Polska na Morzach, Skrzydła, Wiadomości Polskie, Co słychać, Robotnik Polski w Wielkiej Nautologia 2014, nr 151

4 Okólnik nr 1 (kopia z czerwca 1940 r. w posiadaniu D.D.) Brytanii, Nowa Polska, Jutro Polski, Poradnik Świetlicowy, Myśl Polska, Sprawa, Voice of Poland, Myśl Lotnicza. Ważną funkcję integrującą personel Polskiej Marynarki Handlowej na terenie Wielkiej Brytanii spełniały różne zbiórki pieniężne na rzecz pomocy uchodźcom, jeńcom wojennym, a szczególnie Polakom przebywającym w Rosji, rodzinom w okupowanym kraju, które ratowały będących w potrzebie napotkanych rodaków, a nawet organizowały ich przerzut do ośrodków opiekuńczych. Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny na przełomie 1939 i 1940 roku zainicjował przekazywanie paczek żywnościowych i odzieżowych do rodzin w okupowanym kraju. Niestety utrudnienia ze strony Niemiec spowodowały zaprzestanie tej akcji. Ponownie podjęto tę akcję w 1943 roku. Po wyzwoleniu przez wojska radzieckie w 1944 roku części terytorium Rzeczypospolitej wszczęto starania o zorganizowanie szybkiej pomocy dla swych rodzin. Załogi statków gremialnie naciskały na Polski Czerwony Krzyż o podjęcie akcji wysyłki paczek żywnościowych, odzieżowych, lekarstw itp. Akcja ta spotkała się ze sprzeciwem ze strony ZSRR był to element polityki okupacyjnej wobec narodu polskiego. Było to niezrozumiałe nie tylko dla załóg statków, bowiem Polski Czerwony Krzyż prowadził korespondencję z Niemcami, Japonią oraz z krajami okupowanymi przez te państwa. Związek Armatorów Polskich na terenie Wielkiej Brytanii w 1940 roku zainteresował się losem jeńców wojennych w Persji, marynarzami na terenie niemieckim (adresy miejsc obozowych, nazwiska osób były dostępne między innymi w Okólnikach ), nieprzerwanie prowadzono zbiórkę środków dla Polaków w Rosji. Akcja ta prowadzona była do 1943 roku, tj. do momentu zerwania przez Związek Radziecki stosunków dyplomatycznych z rządem RP w Londynie i została przeorientowana na pomoc dla obozów dziecięcych i ludności cywilnej, która opuściła wraz z Armią generała Władysława Andersa Rosję, a znalazła schronienie w Persji, Indiach, Afryce Wschodniej. Pomoc szła też do Algieru, gdzie w niezmiernie trudnej sytuacji znalazły się w obozach polskie kobiety i dzieci. Wielkie usługi oddały polskie statki operujące na Morzu Śródziemnym, które same nie mając dobrego zaopatrzenia w tym trudnym dla aliantów okresie, kiedy trudno było o żywność (na przykład ludność Malty, marynarze, lotnicy, żołnierze, cierpieli na niedostatek żywności), starali się dostarczyć to co posiadali. Pomoc nieśli również Polakom umieszczonym w słynnym z okrucieństwa i okropnych warunków obozie hiszpańskim Miranda de Ebro. W obozie tym znalazł się słynny bohater kpt. ż.w. Bronisław Gubała (w kampanii francuskiej odznaczony Krzyżem Walecznych i Croix de Guerre), Stanisław A. Sobiś (Croix de Guerre), intendent wielu statków pasażerskich, tam również znajdowało się wielu marynarzy (Sobiś podaje 40 marynarzy i oficerów Marynarki Handlowej), którzy różnymi drogami pragnęli znaleźć się w Wielkiej Brytanii. W 1940 roku wysłano do obozu 500 funtów angielskich*, wysyłano również paczki, ale ta pomoc w niewielkim tylko stopniu trafiała do adresatów. Na emigracji w czasie wojny na terenie Wielkiej Brytanii z inicjatywy marynarzy powstał Fundusz Wdów i Sierot, by pomóc tym osobom, które straciły podczas działań wojennych na morzu mężów i ojców. Ten piękny akt ludzi morza rzuconych podczas działań wojennych na brzeg francuski czy brytyjski, akt ofiarności personelu Polskiej Marynarki Handlowej na rzecz rodzin, bliskich, uchodźców wojennych, jeńców, pomocy rodakom w Związku Radzieckim, nie doczekał się należytego opracowania. Tutaj go tylko zasygnalizowaliśmy. Ta ofiarność ludzi morza świadczona na rzecz kolegów czy rodaków potrzebujących pomocy umacniała więzi narodowe i sojusznicze, dawała poczucie narodowe i zachęcała do działań na rzecz przezwyciężania nieszczęścia i biedy. Polski Związek Oficerów Marynarki Handlowej w Londynie w dniu 26 sierpnia 1944 roku wysłał odezwę do Brytyjskiej Marynarki Handlowej, powołując się na pomoc Polskiej Marynarki Handlowej dawaną brytyjskim żołnierzom w Dunkierce, Narwiku, Madagaskarze, Północnej Afryce, Włoszech, Francji i w najtrudniejszych momentach Zjednoczonego Królestwa, jak i w walce o Atlantyk, wyrażoną niejednokrotnie oddaniem życia i stratą polskich statków, jednocześnie podkreślając, że za tą służbę rodziny marynarzy w Polsce mogły być torturowane i pozbawione życia w niemieckich obozach koncentracyjnych ( Okólnik nr 114/1967). Członkowie Polskiego Związku Oficerów Marynarki Handlowej w Londynie starali się w miarę swych sił i możliwości pomóc walczącej Warszawie. Przykładem tego niech będą sumy zebrane na: m/s Batory 520, m/s Sobieski 342, m/s Kościuszko 186, m/s Pułaski 163, s/s Wisła 30 (dla rannych we Francji polskich żołnierzy), m/s. Batory 50 (kapitan dla walczącej Warszawy). Sumy te zostały przekazane poprzez Polski Czerwony Krzyż. Autor zaznacza, że nie posiada wykazów sum zebranych na te cele ze wszystkich statków czy instytucji polskich na terenie Wielkiej Brytanii, ale ten odruch wykazał wielką solidarność ludzi morza z krajem i ofiarności dla bezmiaru cierpienia i potrzeb ( Okólnik nr 114/1967 s. 5). Badając wojenną literaturę wspomnieniową natrafiliśmy na wspomnienie Jana Skury (odznaczony Krzyżem Walecznych ), oficera wachtowego statku s/s Kordecki, który wówczas wykonywał w ramach czarteru amerykańskiego bardzo ważną misję zaopatrywania ich oddziałów lądujących w Normandii na plaży OMAHA. Wyładunki wojennych ładunków tak potrzebnych walczącemu żołnierzowi już na lądzie europejskim odbywały się w ciągu całej doby w niezwykle trudnych warunkach atmosferycznych, przy ciągłym zagrożeniu z powietrza i ostrzale niemieckiej artylerii z lądu, na plażach lub w pobliżu lądu podczas postoju statku na kotwicy. Śledzili dramat rozgrywający się w Warsza- * E. Gubała (Przygoda mojego życia, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1973, s. 154) podaje, że cała jego roczna gaża jako kapitana statku wraz z tzw. war bonusem (dodatkiem wojennym) wynosiła 500 funtów angielskich. 4 Nautologia 2014, nr 151

5 wie. Rosjanie zatrzymali swoją ofensywę po drugiej stronie Wisły, pozwolili Niemcom bezkarnie niszczyć Warszawę. Jan Skura postanowił wraz z trzecim oficerem s/s Kordecki Franciszkiem Wasińskim (abs. Szkoły Morskiej w Southampton, odznaczony Medalem Morskim PMH) przeprowadzić zbiórkę środków na rzecz walczącej Warszawy. Oddajmy mu głos: ( ) zajęliśmy się tą sprawą i zapoczątkowaliśmy listę, sami składając pokaźny dar, co wywołało współzawodnictwo. Pobił wszystkich starszy mechanik A. Szperalski (Alfred Szperalski, abs. Szkoły Morskiej w Tczewie 1929, ppor. mar. woj. rez.), ofiarowując swoją całomiesięczną gażę. Kiedy wręczyliśmy zebrane pieniądze w Czerwonym Krzyżu, (działał przez okres całej wojny na terenie Wielkiej Brytanii D.D.) oświadczono nam, że pobiliśmy wszystkie nasze statki. Tylko Batory i Sobieski zebrały więcej, ale tam załogi były dziesięciokrotnie liczniejsze (Jan Skura, Przez morza, op. cit., s. 159). Odezwa z dnia 26 sierpnia 1944 r. do Kapitanów i Oficerów Brytyjskiej Marynarki Handlowej: Captains and Officers of the Polish Merchant Navy did not hesitate when staunch support for British Soldiers was needed, in defeat and victory, at Dunkirk, Narvik, Madagascar, North Africa, Sicily, Italy and France: they did not hesitate either in the most critical time for the people of this Island, in 1940 and 1941, when Britain stood alone, and gave their utmost in the Battle of London, of Great Britain, and the Battle of the Atlantic. Not one of the Captains or Officers of the Polish Merchant Navy considered the risk of giving their lives and ships in Britain s hour of need, nor did they allow the knowledge, that in retaliation for their services their Wives and Children might be tortured in German concentration camps, interfere with their loyalty to British friends who greatly needed the help of every man and ship. This disregard of the greatest sacrifice of blood, loss of men and ships, gives us the moral right to demand now from our British Allies help for bleeding Warsaw, the people of which, from September 1939 suffered and antagonized the German occupiers, and who now fight back alone, to demand immediate and sufficient help to win this crucial battle. Today, when the whole World pays tribute to the liberators of Paris, the specter of annihilation of our Capital, which every day of delay of efficient help, comes closer. The cause of Warsaw is the cause of the whole Poland, and this cause of Poland, and this cause of Poland brought all peaceloving civilized nations into the War against her murderers, because this was also their cause. Therefore, we take the liberty of pointing out that the cause of Warsaw affects not only the Poles, but also the British, and affects all people of honour. In the name of the Anglo-Polish Alliance, of assurances given by the British Nation, and in the name of common service at sea since the beginning of this War, we call upon our friends, Captains and Officers of the British Merchant Navy, to demand from His Majesty s Government the immediate and efficient help for Warsaw, the Capital which is still carrying on the struggle alone. We have no doubt, that demand of British Captains and Officers will give positive result, and Warsaw will soon receive immediate help, resulting in her speedy liberation, to be the Capital again of a Free and Independent Poland (Londyn, Okólnik nr 28 z dnia r., zbiory D.D.) Nie napotkano oryginalnego dokumentu w języku polskim. Może sporządzono dokument jedynie w języku angielskim. Tłumaczenie Odezwy na język polski: Kapitanowie i Oficerowie Polskiej Marynarki Handlowej nie wahali się, gdy niezbędne było niezłomne wsparcie Brytyjskich Żołnierzy zarówno w porażkach jak i zwycięstwach, w Dunkierce, Narviku, na Madagaskarze, w Północnej Afryce, na Sycylii, we Włoszech i Francji: nie wahali się również w najbardziej krytycznym momencie dla ludzi tej Wyspy, w 1940 i 1941 roku, kiedy Wielka Brytania została sama i oddali swe wszystkie siły w bitwie o Londyn, Wielką Brytanię i w Walkach o Atlantyk. Nikt z Kapitanów ani Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej nie brał pod rozwagę ryzyka utraty swojego życia czy statku, gdy nadeszła godzina potrzeby dla Wielkiej Brytanii, nie dopuszczali do siebie myśli, że w odwecie za swoją służbę ich żony i dzieci mogą być torturowane w niemieckich obozach koncentracyjnych, najważniejsza była lojalność w stosunku do Brytyjskich przyjaciół, którzy byli w wielkiej potrzebie, pomocy dla każdego żołnierza, każdego statku. Lekceważenie tej największej krwawej ofiary, utraty ludzi i statków, daje nam moralne prawo, aby żądać teraz od naszych Brytyjskich Sojuszników pomocy dla krwawiącej Warszawy, dla ludzi, którzy od września 1939 cierpią i sprzeciwiają się niemieckim okupantom, którzy teraz sami walczą w odwecie, aby żądać natychmiastowej i wystarczającej pomocy, by wygrać teraz tę kluczową walkę. Dzisiaj, kiedy cały świat składa hołd wyzwolicielom Paryża, dla naszej Stolicy każdy dzień zwłoki z efektywną pomocą przybliża widmo zagłady. Sprawa Warszawy jest sprawą całej Polski, a sprawa Polski doprowadziła wszystkie miłujące pokój cywilizowane narody do wojny przeciwko jej mordercom, ponieważ to była również ich sprawa. Dlatego też pozwalamy sobie zwrócić uwagę, iż sprawa Warszawy dotyczy nie tylko Polaków, ale również Brytyjczyków i wszystkich ludzi honoru. W imię Angielsko-Polskiego Sojuszu, zapewnień danych przez Naród Brytyjski, w imię wspólnej służby na morzu od początku tej wojny, apelujemy do naszych przyjaciół, Kapitanów i Oficerów Brytyjskiej Marynarki Handlowej, aby żądali od Rządu Królestwa natychmiastowej i efektywnej pomocy dla Warszawy, Stolicy która wciąż samotnie toczy walkę. Nie mamy wątpliwości, iż żądanie Brytyjskich Kapitanów i Oficerów przyniesie pozytywny rezultat i Warszawa otrzyma natychmiastową pomoc, w wyniku której zostanie szybko wyzwolona aby być znowu Stolicą Wolnej i Niezależnej Polski. W piątą rocznicę wybuchu II wojny światowej Związek Kapitanów, Oficerów Pokładowych, Maszynowych i Radiotelegrafistów Polskiej Marynarki Handlowej w Londynie przesłał na falach Polskiego Radia depeszę o następującej treści: W piątą rocznicę walki Narodu Polskiego o całość i niepodległość Rzeczypospolitej oraz wolność wszystkich Narodów miłujących pokój, Kapitanowie i Oficerowie Polskiej Marynarki Handlowej ślą swe pozdrowienia bohaterskiej Armii Krajowej i bohaterskiej ludności Warszawy. Z dumą, podziwem i wzruszeniem śledzimy przebieg Waszych nadludzkich zmagań. Wasza walka dodaje mocy wytrwania w naszej pracy, Wasze żądania są dla nas rozkazem. Rozgoryczeni Waszym osamotnieniem i zwłoką w pomocy, skierowaliśmy wezwanie do brytyjskich kapitanów i oficerów marynarki handlowej o solidarne wystąpienie do Rządu Jego Królewskiej Mości o pomoc dla Was i robimy wszystko co jest w naszej mocy aby przekonać kogo trzeba, że Wam nie współczucie się należy ani krytyka, lecz realna pomoc i wdzięczność cywilizowanej ludzkości. Jesteśmy z Wami! ( Okólnik nr 28, z dnia , zbiory D.D.) Nautologia 2014, nr 151 5

6 Orlęta Warszawy Kiedy z wolnej Ojczyzny spadnie kir żałoby, Gdy myśl nasza ku przeszłym, krwawym dniom uleci, Gdy w ołtarze zmienimy męczenników groby, Nie zapomnimy o Was, bohaterskie dzieci! Będziemy pamiętali bezprzykładne męstwo, Nie zaginie w pamięci krwi waszej ofiara I dumne ślubowanie: Śmierć albo zwycięstwo! I ta ręka żołnierska, i bezimienna, szara Będziemy pamiętali te drobne rączyny Dźwigające karabin zaciekłe uparte Wasze męstwo dojrzałe i wspaniałe czyny Będą w dziejach narodu pisać swoją kartę. Ginęliście na szańcach, mali bojownicy, Śmierć Was w życia zaraniu pokotem kosiła, Ciała Wasze walały się w kurzu ulicy, Lecz wyście trwali, póki Ojczyzna walczyła. A gdy będziecie dzieci, u wrót Boskich stały, Gdy będziecie przed Sędzią, który czyny mierzy Dobry Boże! Przyjmij je do Twojej chwały, Bo te dusze należą do prawych żołnierzy Wiersz nieznanego autora z Powstania (London, Okólnik nr 115/1968 s. 27) Bibliografia Bronisław Gubała, Za falochronem kończą się marzenia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Gdynia Edward Gubała, Przygody mojego życia, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk Okólnik nr 115/1968. Stanisław Kozak, Biografie oficerów Polskiej Marynarki Handlowej z II wojny światowej , Wyższa Szkoła Morska, Gdynia Jan Kazimierz Sawicki, Polska Marynarka Handlowa , Gdynia Jan Kazimierz Sawicki, Stanisław A. Sobiś, Na alianckich szlakach, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk Jan Skura, Przez morza i oceany, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Gdynia Działalność Polskiego Towarzystwa Nautologicznego w okresie 1 kwietnia 2013 roku do 31 marca 2014 roku Dnia 28 marca 2014 gościmy w Szkole Podstawowej nr 40 w Gdyni imienia kpt. ż.w. Karola Olgierda Borchardta jest to Dzień Patrona. Od nadania imienia minęło 26 lat. Wprowadzenie sztandaru, składanie kwiatów przy popiersiu Patrona, wszystko według dobrego wojskowego zwyczaju. Program artystyczny dobrze przygotowany, artyści-uczniowie to przede wszystkim marynarze, piękne nimfy, jest też kpt. ż.w. Karol Olgierd Borchardt, imitacje fal morskich, dobrze przedstawiona ochrona środowiska Bałtyku i wybrzeża w tym roślinności. Moja słabość, to urzekający zespół Wilczków Morskich, czyli najmłodsi uczniowie, który towarzyszy nam często w różnych uroczystościach, w tym wigilijnych na Darze Pomorza. Ile wysiłku młodzieży, nauczycieli, rodziców głównie matek, dyrekcji. Prężnie uroczystość prowadziła przewodnicząca samorządu uczniowskiego. Wśród gości są emerytowani nauczyciele, wiele matek, przedstawiciele urzędu Miasta Gdyni, absolwenci. Uczeń Mateusz Majewski otrzymuje nagrodę kuratora Finalista Kuratoryjny z języka polskiego. Dyrektor szkoły pani mgr Dorota Hasse (członek PTN) może być dumna. Szkoła otrzymała od PTN 20 książek o Marszałku J. Piłsudskim jako zaczyn biblioteczki Piłsudczykowskiej. Święto Szkoły Podstawowej nr 40 w Gdyni imienia kpt. ż.w. Karola Olgierda Borchardta. Występują Wilczki Morskie, niech ktoś powie, że nie wspaniały zespół! W dali Kapitan Karol Olgierd Borchardt (fot. Paweł Grobis) Dnia 25 marca gościliśmy w Strzebielinie w Zespole Szkół noszących imię kpt. ż.w. Karola Olgierda Borchardta w składzie: Jolanta Bereżecka, kpt. ż.w. Mirosław Antkiewicz, kpt. ż.w. Daniel Duda. Jestem na obchodach rocznicy w tej szkole już po raz 26. W programie jak zwykle złożenie kwiatów pod tablicą Patrona Szkoły Karola Olgierda Borchardta i Patrona Izby Regionalnej Pawła Szewki, dalej uroczysta akademia z dobrym programem artystycznym. Uroczystość prowadzi przewodnicząca samorządu. W Szkole działa szkolne koło Ligi Morskiej i Rzecznej, w dorobku ma wiele nagród, w tym krajowych. Na 100-lecie Daru Pomorza szkoła posadziła na swych terenach 100 lip w formie alei. Drużyna harcerska nosi imię długoletniego komendanta Daru Pomorza i Daru Młodzieży kpt. ż.w. Leszka Wiktorowicza. Orlik starannie utrzymany. Sukcesywnie szkoła przenosi się do nowych pomieszczeń. Oprócz nas jako goście są Piłsudczycy w historycznych strojach, wiele marynar- Nautologia 2014, nr 151

7 wojny polsko-bolszewickiej, dodawał otuchy marynarzom, namaszczał tych, którzy oddali życie za Ojczyznę. Wyniesiony na ołtarze w dniu 13 czerwca 1999 r. na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie przez Jana Pawła II. Cały okres 95-lecia działalności Dekanatu M.W. w czasie pokoju i wojny to służba Bogu, Ojczyźnie i ludziom. Z inicjatywy Dekanatu M.W. podjęto szereg działań związanych z szeroko rozumianym kształtowaniem kultury morskiej, między innymi: przejęto, odremontowano i doposażono Kościół Garnizonowy w Gdyni-Oksywiu, opracowano koncepcję i zbudowano Cmentarz Marynarki Wojennej na Oksywiu jako nekropolię chwały oręża polskiego na morzu, aktywnie włączono się w nadawanie imion szkołom, fundowanie tablic upamiętniających czyny ludzi morza, organizowano konferencje, koncerty, wystawy i podejmowano inne przedsięwzięcia propagujące historię, kulturę i tradycję morską, przygotowano i wydano liczne książki, foldery, karty informacyjne, przybliżające funkcje dekanatu i parafii wojskowej. Dekanat MW otoczył opieką duszpasterską wszystkie jednostki Marynarki Wojennej. Podlegają mu parafie wojskowe: Darłowo, Gdynia, Hel, Siemirowice, Sopot, Świnoujście, Wejherowo i ośrodek duszpasterski: Gdynia-Babie Doły. Szanowni zebrani, dziękujemy Kapitule Pierścienia Hallera, panu Prezesowi Ligi Morskiej i Rzecznej za uznanie naszego wniosku i nadanie Pierścienia Hallera Dekanatowi Marynarki Wojennej w 95. rocznicę służby duszpasterskiej. Puck, 10 luty 2014 r. Dyplom z okazji 94. rocznicy Zaślubin Polski z Morzem skich mundurów Marynarki Wojennej. Wójt Gminy Piotr Wittbrodt i przewodniczący Rady Gminy Janusz Kreft z podziwem patrzą na dorobek szkoły, lustrują przebieg rozbudowy szkoły, prowadzą rozmowy z wykonawcami prawdziwi gospodarze. Uczniowie otrzymują wiele nagród, a szkoła wiele prezentów, w tym 20 książek o Józefie Piłsudskim jako zaczyn biblioteczki Marszałka, biblioteka gminna zasilona została 14 książkami morskimi. Odczuwa się wielki wkład pracy prężnej dyrektor Zespołu Szkół mgr Teresy Hinc i personelu szkoły. Bierzemy udział w corocznych zaślubinach Polski z morzem, których organizatorami są Liga Morska i Rzeczna oraz Urząd Miasta Pucka. Laudacja wystąpienie prezesa Polskiego Towarzystwa Nautologicznego na słynnym puckim rynku w dniu 10 lutego 2014 r. podczas święta Zaślubin Polski z Morzem przed nadaniem Dekanatowi Marynarki Wojennej Pierścienia Hallera, który wręczył prezes Ligi Morskiej i Rzecznej kpt. ż.w. dr inż. Andrzej Królikowski wraz z komandorem Pierścienia Hallera kontradmirałem dr. inż. Czesławem Dyrczem. Wnioskodawcą było Polskie Towarzystwo Nautologiczne. Panie Burmistrzu, Panie Prezesie Ligi Morskiej i Rzecznej, Szanowni Państwo, Kapitan marynarki wojennej Władysław Miegoń wchodzący w skład Pierwszego Batalionu Morskiego głosił nie tylko słowo Boże, ale w drodze na wybrzeże do Pucka prowadził wśród marynarzy rekrutujących się z różnych zaborów działalność oświatową. Uczestnik Pragnę zaznaczyć, że dalsza część puckich zaślubinowych uroczystości odbyła się po mszy świętej w Farze Puckiej w intencji ludzi morza i tych, co przejęli we władanie ziemię nadmorską w dniu 10 lutego 1920 roku. Podczas tych uroczystości między innymi Krzyżem Ligi Morskiej i Rzecznej Pro Mari Nostro zostało wyróżnione Stowarzyszenie Kapitanów Żeglugi Wielkiej. Odznaczenie odebrali: honorowy przewodniczący, jednocześnie jeden z założycieli Stowarzyszenia Kapitanów Żeglugi Wielkiej, wieloletni przewodniczący kapitan żeglugi wielkiej mgr Leszek Górecki w towarzystwie kpt. ż.w. Stefana Kreli. Był to kolejny nasz zrealizowany wniosek. Wystąpiliśmy do Ogólnopolskiej Kapituły Zasłużonych Ludzi w Kosakowie, której przewodniczy mgr inż. Jerzy Włudzik wójt Gminy Kosakowo, o uhonorowanie w roku 2014 pierwszego burmistrza miasta Gdyni Augustyna Krauze i kontradmirała Adama Mohuczego gwiazdą Zasłużony Człowiek Morza. Augustyn Krauze urodził się 1 sierpnia 1882 r. w Pierwoszynie (z ojca Józefa i matki Augustyny z d. Rother) obecnie gmina Kosakowo, gdzie jego ojciec był wójtem. Przed podjęciem studiów pobierał przez okres dwóch lat naukę w seminarium duchownym w Pelplinie. Studia uniwersyteckie z zakresu prawa odbywał w latach we Wrocławiu i zaraz po otrzymaniu dyplomu zaczął pracować w administracji. Przed przyjazdem do Gdyni pełnił funkcje: sekretarza magistratu we Wrocławiu, burmistrza Włocławka w okresie pierwszej wojny światowej, kierownika starostwa w Sępólnie, prezydenta Włocławka ( ); pracował też w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim. Dnia 10 kwietnia 1926 roku wojewoda pomorski dr Stanisław Wachowiak mianował go komisarycznym burmistrzem miasta Gdyni. 21 listopada 1926 roku dokonano wyboru stałej Rady Miejskiej, składającej się z 12 osób, a byli to: Jan Grubba, Franciszek Grzegowski, Józef Główczewski, Józef Hohn, Antoni Jetke, Karol Lubner, Teodor Miotk, Mieczysław Nautologia 2014, nr 151 7

8 Ogrodowski, Augustyn Józef Skwiercz, Józef Śliwiński, Stanisław Szponar, Wincenty Zalewski. Na inauguracyjnym posiedzeniu Rady Miejskiej w Gdyni radni wybrali na przewodniczącego Augustyna Józefa Skwiercza (właściciel restauracji i hotelu), na wiceprzewodniczącego Franciszka Grzegowskiego, na sekretarza rady Józefa Hohna, a na jego zastępcę Mieczysława Ogrodowskiego. Zebrani na posiedzeniu Rady w dniu 14 grudnia 1926 roku wybrali jednomyślnie dotychczasowego burmistrza komisarycznego na burmistrza samorządowego (wyboru dokonywano na 12 lat), a na jego zastępców Jana Radtkego i Wiktora Wojewskiego. Wojewoda pomorski generał brygady Kazimierz Młodzianowski (który zmienił na tym stanowisku Stanisława Wachowiaka po zamachu majowym) zatwierdził wybór na burmistrza miasta Gdyni dokonany na posiedzeniu tamtejszej Rady Miejskiej, natomiast zakwestionował wybór wiceburmistrzów J. Radtkego i W. Wojewskiego. Jan Radtke był kuzynem Augustyna Józefa Skwiercza, a ordynacja nie zezwalała, by bliscy krewni zasiadali w tej samej Radzie Miasta. Wiktor Wojewski natomiast był za młody i nie miał jeszcze biernego prawa wyborczego. Wojewoda wyjaśnił też, że zgodnie z ordynacją magistrat liczyć powinien pięć osób, a nie trzy. Augustyn Krauze w okresie międzywojennym mieszkał wraz z rodziną w Gdyni przy ulicy Abrahama 25, a od 1933 roku we własnym domu w Orłowie przy ul. Klonowej 13. Po wejściu Niemców do Gdyni Augustyn Krauze został aresztowany i skierowany do osławionego Victoria Schule w Gdańsku, jak i wielu innych Polaków, do kopania kartofli. Dzięki wstawiennictwu dyrektora Dresner Bank, z którym współpracował w zakresie parcelacji majątku Mały Kack, został zwolniony gdzieś w okolicach połowy października 1939 roku i wysiedlony (dom został zajęty przez Niemca, kierownika stacji Orłowo). Wraz z rodziną przedostał się do Warszawy, a później do Sandomierza gdzie spędził okupację, pracując w spółdzielni spożywczo-rolniczej. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Gdyni i do swojej działalności związanej z parcelacją majątku Mały Kack. Udzielał ludziom pomocy, wydawał zaświadczenia własnościowe parcelantom, a właściciele mogli wrócić do swoich domów. Czynił to przez pewien czas wbrew woli ówczesnych władz. Zmarł w 1957 roku. Spoczywa na cmentarzu przy kościele Matki Boskiej Bolesnej w Orłowie. Adam Mohuczy ( ) komendant Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, dyrektor Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni, kontradmirał Polskiej Marynarki Wojennej, dowódca Polskiej Marynarki Wojennej urodził się 7 marca 1891 roku w Witebsku, jako syn Jana, który był adwokatem i matki Stanisławy z Sokołowiczów. Uczył się najpierw w domu rodzinnym przy pomocy matki i nauczycieli domowych. Naukę w gimnazjum początkowo podjął w Witebsku, następnie w latach w Wileńskim Gimnazjum, a później kontynuował ją jako kadet w Morskim Korpusie w Petersburgu, który ukończył w grudniu 1911 roku otrzymując jednocześnie stopień oficerski miczmana. Karierę morską Adam Mohuczy wybrał z zamiłowania, pływał na kilku okrętach, zajmując wysokie stanowiska, były to między innymi pancernik Rossija, okręt szkolny Giercog Edinsburgskij, pancerniki Cesariewicz, Impierator Paweł I, Andriej Pierwozawonnyj. W okresie 12 stycznia kwietnia 1915 r. pełnił służbę na okręcie podwodnym Piskar. Pod koniec służby w rosyjskiej marynarce Adam Mohuczy zajął się pracą dydaktyczną, a mianowicie od 26 czerwca 1917 roku do 1 listopada 1918 roku był wykładowcą na oficerskim kursie podwodnego pływania, a następnie kierownikiem wyszkolenia podwodnego w Mikołajewskiej Akademii Morskiej w Petersburgu. 25 listopada 1919 roku zostaje przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu kapitana i otrzymuje przydział w charakterze dowódcy oddziału kadrowego Marynarki Wojennej w Toruniu z równoczesnym poleceniem zorganizowania i utworzenia tej jednostki. 20 marca 1920 r. Departament Spraw Morskich poleca Adamowi Mohuczemu organizację i uruchomienie pierwszego półtorarocznego Tymczasowego Instruktorskiego Kursu dla Oficerów. 1 października 1922 roku została powołana Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej w Toruniu, a jej komendantem z dniem 6 listopada został Adam Mohuczy. W sytuacji, gdy armia radziecka podchodzi pod Warszawę, Adam Mohuczy wychodzi z inicjatywą utworzenia batalionu z kadry marynarki wojennej i wysłania go na front. Zostaje z dniem 6 lipca 1920 r. jego dowódcą. Batalion składał się z 7 oficerów, 5 podchorążych, 50 podoficerów i 337 marynarzy. Słabo uzbrojony batalion, dowodzony przez A. Mohuczego walczył na linii Grodno-Kuźnica. 15 sierpnia 1920 r. kpt. mar. Adama Mohuczego mianowano dowódcą Pułku Morskiego, ale nadal pełnił też dowództwo batalionu. Walczy w rejonie Tykocina Żółtek i w tym ostatnim miejscu nie mając amunicji podejmuje desperacką decyzję pójścia do boju na bagnety. Ten wielki patriotyczny zryw zakończył się sukcesem i głównie za postawę pod Żółtkami Adam Mohuczy w dniu 19 grudnia 1920 roku otrzymał Order Virtuti Militari V klasy. Z dniem 1 sierpnia 1929 roku powołany został na stanowisko dyrektora Szkoły Morskiej w Tczewie był to dobry i rozwojowy okres dla Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni. Pełniąc funkcję dyrektora Szkoły Morskiej aktywnie pracował w Lidze Morskiej i Kolonialnej, Towarzystwie Wiedzy Wojskowej, Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 1 września 1936 roku Adam Mohuczy musiał odejść z Państwowej Szkoły Morskiej, a miejsce jego zajął komandor ppor. Władysław Kosianowski. Adam Mohuczy do 24 sierpnia 1939 roku pracował w Związku Armatorów Polskich oraz w Żegludze Polskiej. W tym dniu został zmobilizowany i powierzono mu funkcję delegata dowódcy floty na port wojenny dla spraw marynarki handlowej. Kolejna funkcja to prokurator wojskowy. Czeka go długa wyczerpująca niewola. Obóz oficerski, w którym przebywał, został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej w dniu 30 stycznia 1945 roku. 19 lipca 1945 roku komandor Adam Mohuczy zostaje przyjęty do Marynarki Wojennej, gdzie 25 października 1945 roku obejmuje funkcję zastępcy szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej, a dnia 23 grudnia 1945 roku przejmuje dowództwo Marynarki Wojennej od kontradmirała Mikołaja Bramowa. 14 lutego 1947 roku minister Obrony Narodowej zwolnił kontradmirała A. Mohuczego ze stanowiska dowódcy Marynarki Wojennej. 16 marca 1947 r. powierzono Adamowi Mohuczemu funkcję prezesa Ligi Morskiej. 6/7 grudnia 1949 r. Adam Mohuczy został aresztowany Wojskowy Sąd Najwyższy na sesji wyjazdowej w Gdyni postawił go w stan oskarżenia i wydał wyrok skazujący na trzynaście lat więzienia i karę dodatkową utratę praw publicznych i obywatelskich oraz praw honorowych na przeciąg pięciu lat oraz przepadek całego mienia na rzecz skarbu państwa. Kontradmirał Adam Mohuczy w czasie śledztwa był potwornie torturowany. Szczególnie silnie był męczony w czasie przetrzymywania go w gmachu Informacji Głównej Ludowego Wojska Polskiego w Warszawie. W więzieniu również zachowywał się godnie. W czasie spaceru na podwórku więziennym zasłabł, upadł na ziemię, został przeniesiony przez kolegów więźniów do celi. Zmarł w dniu 7 maja 1953 roku. W czerwcu 1957 roku Naczelna Prokuratura Wojskowa wystąpiła do Najwyższego Sądu Wojskowego z wnioskiem o wznowienie postępowania sądowego Adama Mohuczego. Sąd po rozpatrzeniu sprawy uniewinnił admirała Adama Mohuczego i pośmiertnie zrehabilitował. Dnia 10 stycznia 2014 roku wystąpiliśmy do Prezydenta Miasta Gdyni dr. Wojciecha Szczurka, by zgodnie z uchwałą z dnia 8 Nautologia 2014, nr 151

9 17 grudnia 2013 roku rozważył możliwość nadania jednej z ulic w Gdyni imienia kpt. ż.w. Władysława Grabowskiego, absolwenta Szkoły Morskiej w Tczewie, związanego z Gdynią do 13 września 1939 roku. W nocy z 12 na 13 września 1939 roku udaje mu się uciec z już prawie zajętego przez Niemców miasta, w niezwykłych okolicznościach, na jachcie Strzelec II. Ginie jako kapitan s/s Wigry 15 stycznia 1942 roku, pozostając do końca na statku. Mogiła ciał marynarzy wyrzuconych na brzeg znajduje się w Reykjaviku na cmentarzu Fossvogi. Ciało kapitana Władysława Grabowskiego pozostało na statku. Z tragedii uratowany został jedynie II oficer Ludwik Smolski i marynarz Bragi Kristjansson, obywatel islandzki. Dodam, że w kraju mieszka syn śp. kapitana żeglugi wielkiej Władysława Grabowskiego, komandor rezerwy Marynarki Wojennej Wiesław, adres posiada Towarzystwo (w załączeniu plik dokumentów). Nagroda imienia profesora Józefa Urbańskiego Dnia 12 grudnia 2013 roku kapituła nagrody naukowej imienia profesora Józefa Urbańskiego zarekomendowała Zarządowi Polskiego Towarzystwa Nautologicznego przyznanie nagrody głównej w konkursie mgr inż. Katarzynie Wolskiej za pracę dyplomową magisterską pt. Analiza metod sztucznej inteligencji w zastosowaniach do transportu morskiego ; promotor prof. dr hab. inż. Józef Lisowski, Akademia Morska w Gdyni. Praca obejmuje szereg zagadnień dotyczących możliwości zastosowań systemów ekspertowych, logiki rozmytej i sieci neuronowych w nawigacji. Na bazie zawartej w pracy analizy dokonano szeregu badań symulacyjnych na potrzeby obliczeń bezpiecznej trajektorii statku w sytuacji kolizyjnej. Zakres pracy znacznie przekracza ogólnie przyjęte ramy dla prac magisterskich. Ponadto na podstawie par. 5 pkt 3 Regulaminu o Nagrodę Naukową im. Profesora Józefa Urbańskiego Kapituła proponuje wyróżnić następujące osoby za osiągnięcia w zakresie nawigacji: dr. inż. Krzysztofa Jaskólskiego za badania nad wiarygodnością informacji dynamicznej przekazywanej za pośrednictwem systemu automatycznej identyfikacji (statku) AIS, opublikowany w cyklu publikacji; promotor i opiekun naukowy prof. dr hab. inż. Andrzej Felski, Akademia Marynarki Wojennej, bsm. pchor. mgr inż. Anetę Kozłowską za pracę dyplomową magisterską pt. Inspekcje statków obcych bander przez Port State Control, wykonaną pod kierownictwem prof. zw. dr. kpt. ż.w. Daniela Dudy z Akademii Marynarki Wojennej. W dniu 13 stycznia 2014 zarząd PTN jednomyślnie zatwierdził propozycje Kapituły Konkursowej nagrody naukowej profesora Józefa Urbańskiego. Nagrodzeni i wyróżnieni otrzymali wiele cennych książek i publikacji: rektora-komendanta Akademii Marynarki Wojennej kontradmirała dr. inż. Czesława Dyrcza, przewodniczącego Kapituły nagrody imienia prof. J. Urbańskiego prof. dr. hab. inż. Cezarego Spechta, prezydenta Polskiego Forum Nawigacyjnego prof. dr. hab. inż. Andrzeja Felskiego, prezesa PTN prof. zw. dr. kpt. ż.w. Daniela Dudy. Konkurs 2013 roku został wysoko oceniony, za co podziękowano Kapitule i poproszono o szukanie dróg jego poszerzenia. Dnia 18 marca 2014 wzorem lat ubiegłych w Bibliotece imienia profesora Józefa Urbańskiego Akademii Marynarki Wojennej w Audytorium pod portretem złożyliśmy kwiaty. Nautologia Redaktorem Naczelnym Nautologii jest profesor Bolesław Hajduk, sekretarzem dr Ryszard Mielczarek, a kronikę do niedawna skrzętnie opracowywał dr Eligiusz Sitek. Niestety odszedł na zawsze, jest to wielką stratą. Podejmujemy wszelkie działania, by zdobyć odpowiednią kandydaturę na wakujące miejsce. Skład Komitetu Kolegium Redakcyjnego jest właściwie dobrany, spełnia dobrze swe zadania, a zwiększenie punktów do trzech według listy MNiSW jest najlepszą oceną. Koszt całkowity numeru 150/2013 wyniósł złotych. Cena egzemplarza wynosi 40,64 złotego. Coraz częściej pojawiają się głosy przejścia na pełne finansowe rozliczenie. Dzisiaj praktycznie każdy członek otrzymuje egzemplarz bezpłatnie. Poddamy ten problem dyskusji na najbliższym Walnym Zjeździe Towarzystwa. W serii Księgi Floty Ojczystej, której Polskie Towarzystwo Nautologiczne patronuje, od początku prowadzonej i kierowanej przez niezmordowanego profesora Jana Kazimierza Sawickiego, przewodniczącego Komisji Historii Żeglugi PTN, członka Zarządu PTN, wydano: Henryk Wojtkowiak, Pod Nordową Gwiazdą, Wiersze zebrane, z przedmową H. Spigarskiego, Gdańsk: Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej Daniel Duda, Zbigniew Urbanyi, Lwów. Pierwszy w sztafecie, wyd. 2, Gdynia: Akademia Morska Finansowe poparcie Akademii Morskiej w Gdyni. Bohdan Huras, Franciszek Necel, Kutry Wielkiej Wsi, z przedmową Mirosława Kuklika, Gdynia: Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa Porta Mare Krzysztof Gogol, Bohdan Huras, Polska Żegluga Morska. Album Floty , z przedmową Jerzego Drzemczewskiego, Gdynia: Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa Porta Mare Bohdan Piotr Kryspin, A pod stopami morze, z przedmową Jana Kazimierza Sawickiego, Gdańsk: Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni W Polskim Towarzystwie Nautologicznym prężnie działa Komisja Piłsudczykowska, w której wielką rolę odgrywali dr Eligiusz Sitek i dr Jarosław Rusak. Działa nadal i podejmuje wiele zadań, a w pewnym okresie spełniała w Gdyni główną rolę organizatorską, na przykład przy składania kwiatów pod tablicą Marszałka J. Piłsudskiego w Gdyni, z okazji rocznic niepodległościowych czy rocznic związanych z Marszałkiem. Na zjeździe z okazji 25-lecia powstania Związku Piłsudczyków RP, który odbył w Gdyni (aula Wydziału Nawigacyjnego Akademii Morskiej, dnia 13 września 2013 r.) z referatem przygotowanym pod naukowym kierownictwem prof. Daniela Dudy pt. Podchorążym Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej broniącym kresów Rzeczypospolitej w 1939 roku, wystąpił pdchor. inż. Ruciński. W styczniu 2013 roku na spotkaniu miejskim organizowanym przez Stowarzyszenie Miłośników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego w Gdańsku i Polskie Towarzystwo Nautologiczne zebrani wysłuchali referatu pdchor. Akademii Marynarki Wojennej Anety Kozłowskiej (członek PTN) na temat Powstania Styczniowego w 1863 roku. Ponadto referat pt. Powstanie Styczniowe na Pomorzu wygłosił Czesław Skonka, a referat Próba powołania Marynarki Wojennej w Powstaniu Styczniowym wygłosił Daniel Duda. Odczyt Anety Kozłowskiej został powtórzony na pokładzie ORP Błyskawica i zapoczątkował rocznicę obchodu wybuchu Powstania Styczniowego w ruchu Piłsudczykowskim w kraju. Dnia 21 grudnia 2011 roku odbyło się posiedzenie Rady Miasta Gdyni, której przewodniczył przewodniczący dr inż. Stanisław Szwabski. Podjęto uchwałę nr XV/11 Rady Miasta Gdyni w sprawie wyrażenia zgody na lokalizację pomnika Józefa Piłsudskiego. Rada Miasta wyraziła zgodę na lokalizację pomnika Józefa Piłsudskiego Naczelnika Państwa, Marszałka Polski, Honorowego Obywatela Miasta Gdyni w strefie Alei Marszałka Piłsudskiego, na obecnym Skwerze Plymouth. Wykonanie uchwały powierzyła Prezydentowi Miasta Gdyni dr. Wojciechowi Szczurkowi. Nautologia 2014, nr 151 9

10 wystąpiono do szeregu instytucji, uczelni wyższych, towarzystw, przedsiębiorstw, szkół i osób prywatnych o wsparcie idei budowy pomnika, przeprowadzono w Szkole Podstawowej nr 40 w Gdyni imienia Karola Olgierda Borchardta akcję pod hasłem Każdy uczeń na rzecz pomnika daje grosz. Za tę akcję Szkoła otrzymała ryngraf J. Piłsudskiego. wszyscy członkowie zarządu, a także wielu członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego wykupiło cegiełki, Dnia 10 listopada 2013 roku uroczyście odsłonięto Pomnik Marszałka, w miejscu wyznaczonym zgodnie z uchwałą Rady Miasta, a do aktu erekcyjnego (25 kwietnia 2013 r.) włożono dwa medale Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Uroczyście obchodziliśmy 55. Rocznicę powołania Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum w Gdańsku. A oto tekst wystąpienia podczas uroczystości w dniu 9 grudnia 2013 r. Dr Fryderyk Tomala Prezes Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku Gdańsk ul. Ołowianka 9-13 Wielce Szanowny Panie Prezesie, Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni, odsłonięty 10 listopada 2013 r. Polskie Towarzystwo Nautologiczne z Komisją Piłsudczykowską, dzięki którym w roku 1990 na ścianie Urzędu Miasta Gdyni odsłonięto tablicę poświęconą Marszałkowi, czyniło starania o budowę pomnika w Gdyni, w pełni włączyło się w akcję propagandową i zbieranie środków na jego budowę poprzez: umieszczenie projektu pomnika J. Piłsudskiego na stronie tytułowej Nautologii nr 148/2011, 6 miesięcy przed terminem podjęcia uchwały Rady Miasta o budowie pomnika wraz z apelem i numerem konta budowy pomnika. Na zasilenie funduszu oddano 20 sztuk Nautologii. Na wsparcie funduszu budowy pomnika Marszałka przekazano również książki: Daniel Duda, Józefa Piłsudskiego związki z morzem i Gdynią, w której umieszczono apel i konto budowy pomnika (cały nakład), przeznaczono na fundusz pomnika Marszałka. Daniel Duda, Zbigniew Urbanyi, Lwów pierwszy w sztafecie (cały nakład, wewnątrz apel i numer konta), Daniel Duda, Józef Poznański pierwszy dyrektor Urzędu Morskiego (cały nakład, wewnątrz apel i numer konta), rozprowadzono 30 sztuk kubków (wspólne pokrycie finansowe Stanisław Śliwa, honorowy członek PTN, prezes Związku Piłsudczyków RP i Daniel Duda) z widokiem pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego, z funduszy Towarzystwa jednomyślną decyzją zarządu PTN przekazano 400 zł., Ponadto: Z wielką radością przyjąłem zaproszenie na obchody 55. rocznicy powołania Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, którego działalność związana jest z powołaniem do życia Muzeum Morskiego, przekształconego w roku 1972 w Centralne Muzeum Morskie. Cieszy mnie ogromnie fakt, że w Grupie Inicjatywnej, w Komitecie Organizacyjnym Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Morskiego, jak i w poszczególnych zarządach Towarzystwa na przestrzeni 55 lat znajdowało się i znajduje wielu członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Nie sposób w tej podniosłej chwili nie wspomnieć takich postaci jak: prof. Aleksander Rylke, prof. Bolesław Kasprowicz, prof. Witold Urbanowicz, Stanisław Ludwig, Bolesław Polkowski, Witold Bublewski, Bronisław Miazgowski, Zbigniew Grzywaczewski, Władysław Drapella, Tomasz Czayka, Józef Kuszewski, Barbara Skuratowicz, kpt. ż.w. Józef Miłobędzki, kpt. ż.w. Henryk Borakowski, Gabriel Groch, Edward Obertyński, którzy na przestrzeni lat wnosili określone wartości do pracy Centralnego Muzeum Morskiego i budowy Polski Morskiej. Panie Przewodniczący, proszę przyjąć serdeczne gratulacje z tak wielkich osiągnięć w okresie 55 lat działalności, niech Towarzystwo nadal tak wspaniale działa i niech służy jako zaplecze społecznego oddziaływania i mobilizacji środowiska fachowego zainteresowanego rozwojem tej cennej placówki, jaką jest Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, miejmy nadzieję w przyszłości Muzeum Morskie Narodowe. Pozostaję z szacunkiem Prezes Polskiego Towarzystwa Nautologicznego prof. zw. dr Daniel Duda kapitan żeglugi wielkiej Gdynia, 9 grudnia 2013 r. Podczas uroczystości 55. rocznicy Towarzystwa Przyjaciół CMM prezes Daniel Duda przekazał na rzecz CMM w Gdańsku obraz Daru Pomorza namalowany na talerzu przez malarza chińskiego oraz obraz namalowany specjalnie na 30. rocznicę statku muzeum Dar Pomorza przez kpt. ż.w. inż. Ryszarda Kucika. Pan Bogusław Karaś przekazał unikalny (bowiem dotychczas 10 Nautologia 2014, nr 151

11 w zbiorach CMM nie posiadało worka marynarskiego z okresu międzywojennego) worek marynarski z nadrukiem: 1938 rok Daru Pomorza, który pozostał po wuju Brunonie Schmidtcie, ostatnim starszym mechaniku Daru Pomorza w 1939 r. Narodowe Muzeum Morskie W celu poparcia starań o nadanie Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku statusu Narodowego Muzeum Morskiego, poparliśmy tę inicjatywę, przesyłając odpowiednie poparcie. Dodatkowo ten list, adresowany do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zamieściliśmy w Nautologii. Dnia 25 czerwca 2013 roku przesłaliśmy Nautologię nr 150/2013. Bogdan Zdrojewski Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Warszawa ul. Krakowskie Przedmieście 15/17 Witold Bogdański Kustosz pamięci s/s Wigry, który zatonął przy Islandii 15 stycznia 1942 roku Seminarium na temat wypadku i losów załogi s/s Wigry Termin: , sala 105, godz , seminarium w ramach zajęć grupy 101NC, liczba miejsc ograniczona. Szanowny Panie Ministrze, Nawiązując do dyskusji, jaka toczy się wokół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, w związku z zamysłem wielu osób i instytucji nadania mu nowego statusu Zarząd Polskiego Towarzystwa Nautologicznego i Rada Naukowa zwracają się z prośbą do Pana Ministra o zmianę jego nazwy na Narodowe Muzeum Morskie. Swoje stanowisko prezentujemy w załączonej Jubileuszowej (nr 150) Nautologii, s Prawie wszyscy członkowie założyciele Muzeum Morskiego, przekształconego na Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, to członkowie Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Jesteśmy Towarzystwem, które przez cały okres istnienia (rok założenia 1957) ściśle współpracuje z muzeum, wręcz jesteśmy emocjonalnie z nim złączeni. Moja osobista współpraca datuje się od 1967 roku. Łączę wyrazy szacunku, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Nautologicznego prof. zw. dr Daniel Duda (kapitan żeglugi wielkiej) Gdynia, 25 czerwca 2013 r. 30 października 2013 odbyło się w Akademii Marynarki Wojennej spotkanie z panem Witoldem Bogdańskim, mieszkańcem Islandii. Opowiedział o tragedii s/s Wigry dnia 15 stycznia 1942 r., w której zginęło 26 marynarzy. Sala nie pomieściła chętnych. Panu Michałowi Mackiewiczowi prezesowi Związku Polaków na Litwie wraz z prezesem Związku Piłsudczyków RP gen. dywizji Stanisławem Śliwą przesłaliśmy medal wybity z okazji 25-lecia Związku Piłsudczyków RP Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego i egzemplarze Pieśni Skrzydlatej nr 50, Hymn Narodowy Republiki Litwy, Echa Mazurka Dąbrowskiego na Litwie 6 egzemplarzy (Gdańsk 2013), Pieśń Skrzydlata, numer 49 Echa Mazurka Dąbrowskiego podczas Powstania Styczniowego 1863 r. 1 egzemplarz (Gdańsk 2013), oraz Pieśń Skrzydlata numer 46 Hymny Narodowe Państw Unii Europejskiej 1 egzemplarz (Gdańsk 2011). Dnia 15 czerwca 2013 r. odbyło się wyjazdowe posiedzenie zarządu PTN w Kosakowie związane z uroczystościami położenia kolejnych gwiazd w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego, które zgromadziło wielu członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Między innymi przybyli prof. Bolesław Hajduk, prof. Ryszard Wawruch, prof. Jan Kazimierz Sawicki, prof. Cezary Specht, prof. Daniel Plakat zaproszenie na spotkanie z Witoldem Bogdańskim Duda, prof. Zdzisław Kopacz, prof. Wacław Morgaś, prof. Tomasz Szubrycht, dr Eligiusz Sitek, Jerzy Brodowski, dr Ryszard Mielczarek, mgr Jolanta Bereżecka, kpt. ż.w. Piotr Bereżecki, prof. Kazimierz Dęga, dr Bogumił Filipek, mgr Stanisław Śliwa, mgr Michał Szajna, mgr Jakub Szajna, mgr inż. Małgorzata Pająk, mgr Alicja Wasilewska. Sympozjum w dniu 15 czerwca 2014 roku w Domu Kultury w Kosakowie otworzył wójt Gminy Kosakowo witając zebranych i poprosił profesora Daniela Dudę o dalsze prowadzenie, który podkreślił, że: Dzisiejsza sesja naukowa zorganizowana została staraniem Gminy Kosakowo, Związku Piłsudczyków RP i Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Po sesji nastąpi położenie gwiazd w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza w Rewie i odsłonięcie tablicy upamiętniającej mord w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Prowadzący podkreślił, że wielu mieszkańców Ziemi Pomorskiej zostało bestialsko zamordowanych, o czym należy pamiętać i przypomniał kilka sylwetek: Izydor Janca, ppor. rezerwy WP, urodzony w Bobowie pow. Starogard Gdański (zamieszkały w Pucku), skierowany w czasie mobilizacji w sierpniu 1939 roku do szpitala w Pińsku; Feliks Kamiński, por. rez., ur. w Włosienicy na Pomorzu, dr filozofii; Edmund Bolesław Wróblewski, kapitan piechoty rez., urodzony w Brusach powiat Chojnice; Wiktoryn Kaczyński, kmdr ppor., organizator Szkoły Lotników Morskich w Pucku w 1920 r.; Jan Stanisław Kierkus, kapitan marynarki, kierownik Składnicy Nawigacyjnej Portu Wojennego Gdynia; Alojzy Mrozik, kapitan marynarki, intendent, urodzony w Tucholi; Franciszek Loroch, por. WP, urodzony w Czersku, nauczyciel w Kościerzynie. Jego syn Kazimierz Loroch miał 17 lat, gdy Ojciec został zamordowany w Katyniu. Ukończył Szkołę Morską w Wielkiej Brytanii, by z dyplomem aspiranta porucznika ma- Nautologia 2014, nr

12 rynarki handlowej zaokrętować na m/s Stalowa Wola. Mając niespełna 18 lat jest już III oficerem na tym statku, na szlaku Atlantyckim, sam musi podejmować decyzje o użyciu artylerii okrętowej. To także przyszły ekspert FAO, budowniczy portu kontenerowego na Cyprze, realizator dwóch programów żywnościowych dla Afryki. Gdy spełniał obowiązek obrony Ojczyzny, Jego Ojciec bestialsko zamordowany leżał w katyńskiej zbiorowej mogile. Musimy pamiętać o mordzie katyńskim (ponad 70 marynarzy MW i 5 kapitanów Marynarki Handlowej), ale także i o innych miejscach. Wspomnę tylko Mokrany, gdzie zamordowani zostali marynarze Flotylli Pińskiej (może 40 osób brak dokładnych danych). Pamięć o nich jest naszym obowiązkiem. W imieniu organizatorów honorujemy Szkołę Podstawową w Pogórzu imienia kontradmirała Xawerego Czernickiego, zamordowanego w Katyniu. Osiągnięcia Szkoły są wielkie to mistrz świata Odysei Umysłu. Tytuł ten wywalczyli uczniowie w 2013 roku w światowych finałach Odysei Umysłu w USA. A oto bohaterowie tego wspaniałego wydarzenia: Przemek i Szymek Miłosz, Ania i Krzyś Kubis, Eryk Kuciel, Dominika Pospieszyńska, Kasia Nieć oraz Trenerki mgr Elżbieta Czaja (dyrektor szkoły) i mgr Urszula Kozielska (nauczycielka). Wielkie uznanie należy się szkole noszącej imię kontradmirała Xawerego Czernickiego za utrwalanie pamięci bestialsko zamordowanego admirała, gminie, a szczególnie jej wójtowi, Radzie Gminy i sponsorom, którzy znaleźli niemałe środki na wyjazd i pobyt w Stanach Zjednoczonych tej wspaniałej młodzieżowej ekipy. Wszyscy otrzymali specjalne kubki z wizerunkiem Marszałka Józefa Piłsudskiego, dar Stanisława Władysława Śliwy i Daniela Dudy. Szkoła została nagrodzona również przez Wójta Gminy Kosakowo mgr. inż. Jerzego Włudzika medalem 40-lecia gminy. Polskie Towarzystwo Nautologiczne przejęło w dniu 8 grudnia 2012 roku trzy woreczki z ziemią pobraną z miejsc zagłady: Katynia, Charkowa i Miednoje. Ziemię pobrał i przywiózł do Polski prezes Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Gdyni śp. Andrzej Spanily w dniu r. był to dzień poświęcenia cmentarzy w: Katyniu, Charkowie i Miednoje. Ziemia została uroczyście przekazana w dniu 8 grudnia 2012 r. przez starszego mechanika okrętowego mgr. inż. Zbigniewa Pytkę (prezes Rodziny Katyńskiej w Gdyni) Polskiemu Towarzystwu Nautologicznemu, które wspólnie z wójtem Gminy Kosakowo i z prezesem Związku Piłsudczyków RP nadbrygadierem Stanisławem Śliwą postanowiło złożyć ją w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza, uważając to za swój patriotyczny obowiązek w stosunku do osób, które oddały życie za Ojczyznę. Urny zostały ufundowane przez wójta Gminy Kosakowo Jerzego Włudzika, prezesa Związku Piłsudczyków RP, gen. dyw. ZPRP Stanisława Śliwę i prezesa Polskiego Towarzystwa Nautologicznego Daniela Dudę i z odpowiednim dyplomem w woreczkach zostały włożone do urn z następującym aktem: W hołdzie bestialsko zamordowanym wiosną 1940 roku przez NKWD oficerom, policjantom i urzędnikom państwowym w Katyniu, Charkowie i Miednoje Ziemię do urny złożyli: mgr inż. Jerzy Włudzik wójt Gminy Kosakowo, gen. dyw. nadbrygadier ZP RP Stanisław W. Śliwa prezes Zarządu Krajowego Związku Piłsudczyków RP prof. kpt. ż. w. Daniel Duda prezes Polskiego Towarzystwa Nautologicznego Kosakowo, 15 czerwca 2013 r. Na sesję popularno-naukową referaty przygotowali i wygłosili: mgr Michał Szajna (członek PTN, ppor. ZPRP) i mgr Jakub Szajna (członek PTN, ppor. ZPRP): Profesor Bolesław Kasprowicz życie i działalność (otrzymali upominek prezesa Związku Piłsudczyków RP Stanisława Władysława Śliwy), bosman podchorąży mgr inż. Sandra Mieszkowska, bosman podchorąży mgr inż. Katarzyna Pękacka z Akademii Marynarki Wojennej: Admirał Romuald Andrzej Waga, życie i działalność (otrzymali upominek wójta gminy Kosakowo medale 40-lecia gminy). Pan Jerzy Włudzik wręczył dla Uniwersytetu Gdańskiego i dla dziekana Wydziału Ekonomicznego prof. Krzysztofa Dobrowolskiego medal 40-lecia (podwójny) tej prężnej Gminy. Odbyło się wodowanie jubileuszowego numeru 150/2013 Nautologii, do którego laudację wygłosił prof. dr hab. Bolesław Hajduk, redaktor naczelny Nautologii, a o dokonanie chrztu poproszono panią dyrektor Szkoły Podstawowej w Pogórzu mgr Elżbietę Czaję, oraz wodowanie kolejnej książki: Daniel Duda, Zbigniew Urbanyi (zmarł w 2004 r.) S/v Lwów pierwszy w sztafecie, do której laudację wygłosił przewodniczący Komisji Historycznej PTN prof. dr hab. Jan Kazimierz Sawicki, redaktor serii (53 pozycje) Księgi Floty Ojczystej, a aktu chrztu dokonała pani mgr Urszula Kozielska, nauczycielka Szkoły Podstawowej w Pogórzu. Książka S/v Lwów pierwszy w sztafecie została przekazana w całości na rzecz budowy pomnika Marszałka w Gdyni. Tablica Katyńska położona w Rewie w dniu 15 czerwca 2013 r. Osłonięcia tablicy dokonali w imieniu: Rodziny Katyńskiej w Gdyni: dr Barbara Pytko, starszy mechanik okrętowy mgr inż. Zbigniew Pytko Związku Piłsudczyków RP: Wiesław Leszek Ząbek Polskiego Towarzystwa Nautologicznego: Daniel Duda oraz wójt gminy Kosakowo Jerzy Włudzik. Gwiazdę profesora Bolesława Kasprowicza odsłonili: przewodniczący Rady Gminy Kosakowo Mirosław Marek dziekan Wydziału Ekonomicznego UG prof. Krzysztof Dobrowolski prezes oddziału Zrzeszenia Kaszubskiego w Kosakowie Danuta Tocke siostrzenica profesora Kasprowicza Jolanta Kucharska wnioskodawca Polskie Towarzystwo Nautologiczne członkowie Towarzystwa z prezesem prof. Danielem Dudą na czele. 12 Nautologia 2014, nr 151

13 Gwiazda profesora Bolesława Kasprowicza położona w Rewie (fot. KEJP-AMW) Gwiazda kapitana Władysława Wagnera położona w Rewie (fot.kejp-amw) W dniu 15 czerwca 2013 roku przyjęto następujących nowych członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego: ppor. Mar. Woj. mgr inż. Sandra Mieszkowska, ppor. Mar. Woj. mgr inż. Katarzyna Pękacka, mgr Elżbieta Czaja, mgr Urszula Kozielska, komandor Janusz Marek Taber (Londyn), prof. dr hab. inż. Marek Szymoński, mgr Stanisław Śliwa, prof. dr hab. Dorota Pyć, prof. dr hab. Marek Herma, inż. Andrzej Bernard Stawski, kpt. ż.w. inż. Mirosław Antkiewicz. W dniu 10 marca 2014 roku przyjęto nowych członków PTN: inż. pchor. Maciej Jessa, pchor. Natalia Smolarz. W okresie ostatniego roku odeszli z naszych szeregów: mgr Jerzy Wojtysko, dr Jarosław Rusak, dr Jarosław Sitek, mgr Andrzej Sitek, dr Krzysztof Zawalski. Gwiazda admirała Andrzeja Wagi położona w Rewie (fot. KEJP-AMW) Gwiazdę admirała Andrzeja Wagi odsłonili: Dowódca MW admirał floty Tomasz Mathea Pani Mariola Waga Pani Magda Waga-Musielik wójt Gminy Kosakowo Jerzy Włudzik wiceprezes Związku Piłsudczyków RP nadbrygadier Stanisław W. Śliwa prezes Polskiego Towarzystwa Nautologicznego prof. Daniel Duda kmdr Bronisław Świercz kolega ze studiów Gwiazdę Władysława Wagnera odsłonili: Rektor-Komendant AMW kontradmirał dr inż. Czesław Dyrcz prezes Bractwa Kaphornowców prezes Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego dr Fryderyk Tomala prezes Ligi Morskiej i Rzecznej kpt. ż.w. Andrzej Królikowski Starosta Pucki Wojciech Dettlaff Dr Eligiusz Sitek, urodzony 11 marca w 1932 roku w Truskolasach k. Częstochowy. Ukończył Katolicki Uniwersytet Lubelski w 1962 roku i otrzymał tytuł magistra filozofii. W 1962 roku został zatrudniony w Pracowni Psychologii i Socjologii Przemysłowej w Szczecinie w środowisku stoczniowym, następnie w Polskiej Żegludze Morskiej w Szczecinie, gdzie utworzył Pracownię Psychologii i Socjologii Morskiej. Pracę doktorską obronił w 1979 roku na Uniwersytecie Gdańskim. Przez wiele lat pracował w Polskiej Żegludze Morskiej w załogach pływających w charakterze marynarza, stewarda i ochmistrza, uzyskując jednocześnie dyplom ochmistrza III klasy. Kolejno podjął pracę w Polskim Towarzystwie Nautologicznym, gdzie przygotowywał artykuły i prowadził stałą kronikę Towarzystwa na łamach Nautologii. Kronikę prowadził do ostatniej chwili życia. W 1981 roku był jednym z wielu współorganizatorów reaktywowanej Ligi Morskiej. W pracę tej organizacji wniósł wiele wartości, czasu i poświęcenia. Był też autorem szeregu publikacji na łamach Steru, pisma Zarządu Ligi Morskiej, spotkań z młodzieżą w wielu szkołach. Prowadził wykłady w szkołach morskich Szczecina i Gdyni, od wielu lat był wykładowcą w punkcie konsultacyjnym Uniwersytetu Stefana Wyszyńskiego. Był wieloletnim członkiem chóru Echo. Na wniosek Polskiego Towarzystwa Nautologicznego został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i honorowym Złotym Krzyżem Zasługi dla Związku Nautologia 2014, nr

14 Piłsudczyków RP. Podczas pracy w Polskiej Żegludze Morskiej został wyróżniony przez ministra Transportu i Gospodarki Morskiej Złotą Odznaką Zasłużony Pracownik Morza. Za pracę w Komisji Piłsudczykowskiej w PTN został awansowany do stopnia pułkownika Związku Piłsudczyków RP. Dr Eligiusz Sitek to publicysta, socjolog, marynarz i wnikliwy badacz środowiska ludzi morza, autor pionierskich publikacji na temat problemów załóg statków floty handlowej i kultury marynarzy Polskiej Marynarki Handlowej. Posiada znaczny dorobek wydawniczy, między innymi wydał Święta Morza (Gdynia 1997), Andrzej Wachowiak inicjator obchodów Święta Morza (Gdańsk 1986). Publikował w Nautologii, Bryzie, organie LM i R Ster, Portowcu, Gwieździe Morza i innych. Członek Stowarzyszenia Oddziału Morskiego Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej i Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Oddział w Gdańsku, członek Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy O/Gdańsk. Liga Morska i Rzeczna uhonorowała go Krzyżem Pro Mari Nostro, posiadał Błękitną Komandorię, nadaną przez Zarząd Okręgu Ligi Morskiej i Rzecznej w Łodzi. Dr Eligiusz Sitek zmarł 27 listopada 2013 roku, pochowany został na witomińskim cmentarzu w dniu 30 listopada, gdzie żegnała go rodzina, przyjaciele i wielu członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Dnia 10 marca 2014 roku zmarł mgr Andrzej Sitek, nauczyciel, dziennikarz, redaktor naczelny Namiarów. Pracował dla Dziennika Bałtyckiego i Głosu Wybrzeża, Gwiazdy Morza, Tygodnika Morskiego, miesięcznika Morze. Gdynianin, publicysta morski, z wielką pasją do ostatnich chwil wykonywał swój zawód. Był długoletnim członkiem Polskiego Towarzystwa Nautologicznego, publikował na łamach Nautologii, włączał się w proces morskiego wychowania młodzieży. Pochowany został w dniu 13 marca 2014 roku na cmentarzu witomińskim w Gdyni. Dnia 9 marca 2014 roku zmarł dr Krzysztof Zawalski, absolwent Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Gdańsku. Po ukończeniu studiów związał się z Zakładem Żeglarstwa WSWF w Gdańsku. W latach kierował Zakładem Teorii i Metodyki Żeglarstwa WSWF. Przez wiele lat kierował również Sekcją Żeglarską AZS-AWFS Gdańsk, wychowując wielu wspaniałych żeglarzy, olimpijczyków. Pomysłodawca i współtwórca Narodowego Centrum Żeglarstwa w Gdańsku. Od 2005 roku dyrektor Narodowego Centrum Żeglarstwa Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Wspaniały przyjaciel. Długoletni zasłużony członek Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Wielcy współpracownicy: Dr Andrzej Zbierski, wybitny archeolog, historyk, odkrywca grobu Jana Heweliusza, autor licznych prac dotyczących historii Gdańska, w latach dyrektor Centralnego Muzeum Morskiego, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, człowiek otwarty, potrafiący współpracować z wszystkimi i słuchać pracowników. Jest kawalerem Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, posiada medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis, srebrny Krzyż Armii Krajowej, jest Honorowym Obywatelem Miasta Gdańska, Prezesem Honorowym Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Wiele tematów i podejmowanych dla dobra kultury polskiej działań łączyło mnie z dr. A. Zbierskim, m.in. budowa Łodzi Świętowojciechowej, publikacja o tym wydarzeniu, przedstawienie jej Janowi Pawłowi II, przygotowanie założeń trasy Łodzi do Świętego Gaju, uroczystości milenijne w Świętym Gaju w dniu 23 kwietnia 1997 r. Ponadto wykorzystanie latarni morskich dla morskiego wychowania młodzieży i dorosłych, opracowanie sylwetki generała Mariusza Zaruskiego, pogrzeb morski prochów generała z Zatoce Puckiej, spuścizna po pierwszym dyrektorze Szkoły Morskiej w Tczewie komandorze Antonim Garnuszewskim, oraz po kpt. ż.w. Karolu Olgierdzie Borchardtcie, prace na rzecz s/v Dar Pomorza, obchodu uroczystości Zaślubin Polski z morzem, działalność dla Ligi Morskiej, Towarzystwa Nautologicznego, a przede wszystkim wspólna praca na rzecz Centralnego Muzeum Morskiego. Zmarł 8 października 2013 roku. Kpt. ż.w. prof. dr Władysław Rymarz, urodzony w 1933 roku w Rohatyni dawnym województwie stanisławowskim, skąd w 1940 roku został przez władze sowieckie wywieziony do Kazachstanu. Ojciec został zamordowany w Katyniu. W. Rymarz ukończył Państwową Szkołę Morską w Szczecinie w 1953 roku. Przez wiele lat pracował w Polskich Liniach Oceanicznych, dochodząc do stanowiska starszego oficera. Dalszą pracę podjął w Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni w charakterze kapitana statku instrumentalnego m/s Zenit. W 1969 roku objął funkcję prorektora ds. praktyk, jednocześnie rektor powierzył mu stanowisko docenta kontraktowego w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni. W roku 1977 uzyskał stopień doktora praw w Wyższej Inżynierskiej Szkole Morskiej w Leningradzie. Od 1978 roku zatrudniony był w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni charakterze profesora kontraktowego. W roku 1981 przez okres około 3 4 miesięcy pełnił funkcję dziekana wydziału nawigacyjnego WSM w Gdyni. W grudniu 1981 roku powierzono mu pełnienie funkcji rektora WSM; funkcję tę sprawował przez okres około 2,5 roku. W latach był etatowym pracownikiem IMO. Dowodził statkiem m/s Antoni Garnuszewski w rejsach antarktycznych z ekipą naukową Polskiej Akademii Nauk do stacji PAN im. Henryka Arctowskiego. Kapitan żeglugi wielkiej, profesor dr Władysław Rymarz, kapitan o rzadkich w polskiej flocie kwalifikacjach pływania w lodach arktycznych, zmarł 23 marca 2013 roku. Spoczywa na cmentarzu w Pierwoszynie. Informacja o pracy Zarządu czerwiec wrzesień 2013 r., ostatnie zebranie zarządu odbyło się 15 czerwca 2013 roku. Zgodnie z ustaleniami wakacje Towarzystwo uważa za okres urlopowy, jednak jest to tylko teoria. Przeprowadzono następujące akcje: uroczyste położenie kwiatów pod pomnikiem Józefa Conrada Korzeniowskiego w Gdyni w dniu 3 sierpnia. W uroczystości wzięli udział: tradycyjnie wiceprezydent miasta Gdyni mgr Ewa Łowkiel, przedstawiciele Urzędu Morskiego w Gdyni, biblioteki Miejskiej w Gdyni, Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, delegacja fregaty muzeum Dar Pomorza, Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Rzecznej, Stowarzyszenia Kapitanów Żeglugi Wielkiej, Stowarzyszenia Starszych Mechaników Okrętowych, Związku Piłsudczyków RP Oddziału Pomorskiego w Gdyni, redaktor Tadeusz Jabłoński członek PTN, inicjator budowy pomnika J. Conrada Korzeniowskiego w Gdyni. Dnia 14 sierpnia 2013 roku złożono kwiaty w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego w Rewie. Pani mgr Marianna Kajut (członek PTN) i pan Janusz Marek Taber (prezes Jacht Klubu Polskiego w Londynie, członek PTN) złożyli kwiaty na grobie J. C. Korzeniowskiego. Corocznie czynnie uczestniczymy w obchodach uroczystości Zaślubin Polski z morzem w Pucku w dniu 10 lutego. Szkoda, że wysiłek organizacyjny spoczywa głównie na mieście Pucku i Lidze Morskiej i Rzecznej. Z tej okazji wspólnie z Ligą Morską i Rzeczną uhonorowaliśmy szereg placówek, z którymi współpracujemy, w tekście na akcie zaślubin z morzem. A oto wyróżnione placówki: Biblioteki: Zaślubin Polski z morzem w Pucku, Łęczycach, Bochni, 14 Nautologia 2014, nr 151

15 Gimnazja/licea: w Gdyni (gimnazjum nr 4) i Strzebielinie (imienia bł. ks. kmdr. ppor. W. Miegonia), Pucku (im. Morskiego Dywizjonu Lotniczego), Ulanowie (Zespół Szkół), Nieszawie (Liceum im. komandora Heliodora Laskowskiego), Szkoły Podstawowe: w Dębogórzu (Obrońców Kępy Oksywskiej), Pogórzu (imienia kontradmirała Xawerego Czernickiego), Pucku (imienia Mariusza Zaruskiego), Gdyni (nr 40) i Strzebielinie (imienia kpt. ż.w. Karola Olgierda Borchardta). Rejs Roku Od lewej: przewodniczący Jury Nagrody Honorowej Rejs Roku, Grotmaszt Bractwa Kaphornowców, członek Zarządu PTN, kontradmirał Czesław Dyrcz (dwukrotne przejście pod żaglami wokół Cape Horn), kpt. ż.w. Daniel Duda, prezes PTN, redaktor Zenon Gralak i redaktor Tadeusz Jabłoński inicjatorzy powołania Bractwa Kaphornowców, uhonorowani Krzyżami PRO MARI NOSTRO Ligi Morskiej i Rzecznej, kpt. ż.w. Andrzej Królikowski, prezes Ligi Morskiej i Rzecznej Tradycyjnie kolejne XXV Walne Zebranie Członków Polskiego Towarzystwa Nautologicznego odbędzie się w dniu 18 października, początek o godzinie w auli Wydziału Nawigacyjnego Akademii Morskiej w Gdyni, aleja Jana Pawła II 3. Serdecznie zapraszamy. Opracował: Daniel Duda ARTYKUŁY Andrzej Groth Nadmorskie wsie Mosty, Pierwoszyno, Mechelinki i Rewa w świetle katastru fryderycjańskiego z 1773 roku W 1772 r. w wyniku pierwszego rozbioru Polski interesujące nas osady wraz z całymi Prusami Królewskimi (poza Gdańskiem i Toruniem) znalazły się w obrębie ziem zagarniętych przez Prusy. Na przyłączonych terenach Fryderyk II przewidywał wprowadzenie nowego podatku gruntowego zwanego kontrybucją i włączenie tych ziem do pruskiego systemu podatkowego. W tym celu jeszcze przed dokonaniem aneksji ziem polskich powołano specjalną Komisję Klasyfikacyjną dysponującą własnym aparatem urzędniczym i mierniczym. Kierownikiem jej został Roden, tajny radca finansowy i prezydent Wyższej Izby Obrachunkowej. Wyznaczeni członkowie Komisji w czerwcu 1772 r mieli przybyć do Kwidzynia, przewidzianego na siedzibę władz nowej prowincji i oczekiwać na rozpoczęcie prac do czasu aneksji, która dokonała się 13 września tegoż roku. Zadaniem komisarzy było zebranie w terenie niezbędnego dla dalszego postępowania Komisji materiału opisowego i liczbowego według ustalonych schematów, stanowiącego podstawę opodatkowania. Komisja Klasyfikacyjna pracowała w czterech grupach. Jedna pod kierownictwem Rodena, stanowiła główną kancelarię, a trzy pozostałe kierowane przez dyrektorów kamer wykonywały prace opisowe, klasyfikacyjne i obliczeniowe w terenie 1. Pracami na terenie okręgu (Amt) puckiego, w którego skład wchodziły interesujące nas wsie, kierował landrat von Puttkamer. Prowadzono je w lutym 1773 roku. W wyniku działalności Komisji Klasyfikacyjnej powstał urzędowy opis gospodarstw z ich klasyfikacją i oszacowaniem dochodów dla celów podatkowych zwany katastrem kontrybucyjnym. Oryginalny kataster, tj. egzemplarz powstały w wyniku działalności Komisji Klasyfikacyjnej, posiadający podpisy jej członków oraz osób udzielających informacji zaginął podczas II wojny światowej. Z oryginalnego katastru w latach sporządzono urzędowy odpis dla berlińskich władz centralnych, przechowywany obecnie w Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie. Odpisy katastru dla okręgu puckiego zawierają następujące części składowe: tabelę statystyczną miejscowości z wykazem właścicieli oraz kmieci i posiadanej lub użytkowanej przez nich ziemi, obliczenie dochodu i kwoty podatku, 1 Obszernie kataster kontrybucyjny dla ziem pierwszego rozbioru pruskiego omawia S. Cackowski, Z dziejów polityki ekonomicznej pruskiego absolutyzmu. Kataster podatkowy z r. 1772/73 dla ziem pierwszego zaboru pruskiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 24. Historia III, s ; zob. także Cz. Biernat, Katastry kontrybucyjne Prus Królewskich i Obwodu Nadnoteckiego z roku 1772/1773, Zapiski Historyczne, t. XXIX, 1964, z. 3. Nautologia 2014, nr

16 Tabela 1. Mieszkańcy Mostów w 1773 roku Imię i nazwisko głowy rodziny Liczba osób w rodzinie Mężczyźni Kobiety powyżej poniżej powyżej poniżej 12 lat 12 lat Inwentarz żywy (sztuki) razem konie woły krowy owce świnie Folwark czeladź folwarczna Bansmer młynarz Pagel Strumski piwowar razem Wieś Komornicy Wungroda owczarz Joseph Totzke Thomas Kopitzki Adam Cammin Mathias Lucaczewski Martin Paschke Mathies Kallit Jurgen Kriesel Hans Kriesel Jacob Kriesel razem Łącznie Źródło: GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1, k. 14. protokół ankietę dla całej miejscowości, tabelę główną stanowiącą załącznik do protokołu ankiety. Protokół ankieta oraz tabela główna są najważniejsze dla badaczy. Pierwszy powstał przy współudziale właściciela wsi, jej mieszkańców oraz władz wiejskich w formie odpowiedzi na pytania 39-punktowej ankiety. Tabela główna zawiera liczbowe ujęcie ludności, nadziału ziemi, wielkości zasiewu, inwentarza żywego z podziałem na poszczególne gospodarstwa. Dane dotyczące ludności obejmują imiona, nazwiska, pozycję społeczną głów rodzin, liczebność rodziny z podziałem na płeć, zatrudnienie siły najemnej 2. Odpisy katastru okręgu puckiego dla Mostów 3, Pierwoszyna 4, Mechelinek 5 i Rewy 6 stanowią podstawę niniejszej publikacji. Wymienione wyżej osady od XIII w. do zajęcia ich przez Prusy stanowiły własność opactwa cystersów w Oliwie. Wśród nich znaczącą rolę odgrywały Mosty ośrodek administracyjny klucza (grangrii) obejmującego Dębogórze, Kosakowo, Pierwoszyno, Mechelinki, Rewę i Mosty. Osada Mosty składała się niejako z dwóch części. Jedna obejmowała folwark wraz z jego zabudową, młynem i browarem, siedzibę zarządcy klucza, dwór letnią rezydencję opatów oliwskich otoczony ogrodem oraz prywatną kaplicę opatów, do której uczęszczali także mieszkańcy wsi 7. Czeladź folwarczna liczyła 21 osób. Ponadto na terenie folwarku mieszkały rodziny młynarza i piwowara łącznie (nie licząc zakonników) 35 osób. Poza terenem folwarcznym i rezydencjonalnym zlokalizowana była wieś, zamieszkała w omawianym roku przez 10 rodzin (51 osób), zwanych w wykorzystanym źródle komorniczymi. Wśród nich wyróżniały się rodziny Jurgena Kriesela i Mateusza Kallity. Przodek Jurgena Kriesela Jakub Kriesel 18 lipca 1717 r. otrzymał od oliwskiego konwentu nadanie na dziedziczne użytkowanie 9 morgów roli wraz z obowiązkiem dobrego gospodarowania i karczowania okolicznych łąk. W zamian za to zwolniony był z obowiązku odrabiania pańszczyzny. Następcą Jakuba był jego syn, wspomniany wyżej Jurgen, który 21 lipca 1767 r. również otrzymał przywilej na użytkowanie wspomnianych 9 morgów gruntu 8. Jak wynika z powyższej tabeli Jurgen Kriesel należał do zasobniejszych mieszkańców wsi użytkował wspomnianą rolę oraz trzymał dwa woły, trzy krowy, osiem owiec i dwa wieprze. Podobny w treści przywilej otrzymał w 1753 r. kowal Kalita 9. Jego następca Mateusz Kalita oprócz użytkowanej roli w 1773 r. trzymał dwa woły, siedem krów, pięć owiec i jednego wieprza. Fakt, iż Jakub Kriesel posiadał dwa woły, każe przypuszczać, że on także użytkował niewielki kawałek klasztornej roli. 2 Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin (cyt. dalej GStAPK), II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1, k Tamże, k Tamże, k Tamże, k F. Schultz, Dzieje powiatu wejherowskiego i puckiego, tłumaczenie z języka niemieckiego, pod red. R. Biskupa, Gdańsk Puck Wejherowo 2011, s Tamże, s Tamże, s Nautologia 2014, nr 151

17 Tabela 2. Mieszkańcy Pierwoszyna w 1773 roku Imię i nazwisko głowy rodziny Liczba osób w rodzinie Wysiew (w korcach) Inwentarz żywy (sztuki) Mężczyźni Kobiety powyżej poniżej powyżej poniżej razem żyto jęczmień owies konie woły krowy owce świnie 12 lat 12 lat Gburzy Michael Brichelki sołtys ½ Thomas Kalliett ½ Math. Tribulla ½ Math. Ficht ½ Michael Birth ½ razem ½ Zagrodnicy Jurgen Posanski ½ Martin Kuhn ½ Andreas Borsch ½ Math. Lanmik ½ Jacob Nitzke karczmarz ½ razem ½ Najemcy Michael Wiroch Johann Karietzki Kapitzki pastuch Jurgen Baczon owczarz razem Łącznie Źródło: GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1, k. 37. Pozostali mieszkańcy wsi nie posiadali ziemi, mieszkali w pańskich chałupach i z tego tytułu odrabiali pieszą pańszczyznę w miejscowym folwarku. Niektórzy z nich trzymali 1 2 krowy, 2 4 owce i wieprza. Do grupy tej należał również owczarz zatrudniony w folwarku. W początkach 1773 r. Mosty (bez braci zakonnych) liczyły 86 mieszkańców. Granice wsi sięgały po wody Zatoki Puckiej. Na południe od Mostów zlokalizowana była gburska wieś Pierwoszyno. W 1773 r. liczyła ona 75 mieszkańców. Podstawową i stabilną gospodarczo grupę mieszkańców Pierwoszyna stanowili kmiecie, zwani na Kaszubach gburami. W 1773 r. było ich we wsi pięciu. Każdy z nich użytkował dziedzicznie klasztorną zagrodę z półmorgowym ogrodem oraz dwie włóki gruntu (1 włóka = około 17 ha). Z tego tytułu zobowiązani byli do świadczenia pańszczyzny sprzężajnej w folwarku w Mostach dwie osoby z zagrody od dnia św. Jana do św. Michała we wszystkie robocze dni tygodnia, zaś od św. Michała do św. Jana 3 dni w tygodniu. Uiszczali oni także niewielki czynsz każdy z nich rocznie 7 florenów oraz w naturaliach 2 kury i mendel jaj. Gburzy pierwoszyńscy w uprawie roli stosowali powszechny wówczas system trójpolowy część roli przeznaczano na siew zboża ozimego (Winterfeld), kolejną pod zboże jare (Sommerfeld), trzecia część gruntów uprawnych ugorowała. Części gruntów ze względu na ich złą jakość gburzy w ogóle nie uprawiali. Na polach gburskich uprawiano żyto, jęczmień i owies. Hodowano konie, woły, krowy, owce i wieprze. W opinii komisarzy pruskich grunty były tu słabe, piaszczyste, toteż plony były niskie. Uzyskiwano zaledwie 3 3½ ziarna od jednego wysianego. Wiejskie łąki dostarczały rocznie łącznie 40 fur siana. Każdy gbur zatrudniał parobka, chłopca stajennego i dziewkę 10. Wśród gburów uprzywilejowaną pozycję zajmował sołtys, którego funkcja była dziedziczna. Od 1675 r. sołectwo w Pierwoszynie znajdowało się w rękach rodziny Brochelke. W 1773 r. urząd sołtysa sprawował Michał Brochelke (Brichelki), jego gospodarstwo wynosiło dwie włóki. Sołtys zwolniony był od powinności z tytułu użytkowania pańskiej ziemi (odrabiania pańszczyzny), uiszczał jedynie czynsz pieniężny rocznie 36 florenów. Do obowiązków sołtysa należało rozwożenie pańskich listów, zaznajamianie mieszkańców wsi z rozporządzeniami opata, pilnowanie porządku, sądzenie wraz z przysiężnymi drobnych przestępstw, pilnowanie odrabiania przez chłopów pańszczyzny oraz regularnego uiszczania przez nich podatków. Odpowiedzialny był on również za zabezpieczenie wsi przed pożarami. W tym celu kontrolował stan kominów, pieców i sprzętu gaśniczego (wiadra, drabiny, bosaki) w obejściach włościańskich. Pilnował również, by mieszkańcy wsi utrzymywali w należytym stanie swe chałupy i zabudowania gospodarcze GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1, k Zob. Wilkierz albo prawo do wszystkich dóbr i wsiow oliwskich nalezące w Roku 1616 wydane, [w:] T. Krzysztof, Złota księga gminy Kosakowo, Wydawnictwo Szkuta 2004, s Nautologia 2014, nr

18 Tabela 3. Mieszkańcy Mechelinek w 1773 roku Liczba osób w rodzinie Inwentarz żywy (sztuki) Imię i nazwisko Mężczyźni Kobiety głowy rodziny powyżej poniżej powyżej poniżej razem konie woły krowy owce świnie 12 lat 12 lat Paul Borrisch sołtys Jacob Totzke Michael Bialk Michael Batke Martin Reiher Michel Skotski Andreas Battki Adam Schröder Michael Hahn Mathias Skotski Joseph Röska Albrecht Skotski Martin Skotski David Dircks wdowa Liscinski Andreas Dircks Johann Battke Jacob Palmann Jacob Pioch Jacob Pigoth razem Komornicy Andreas Borschke Johann Kopitzki Łącznie Źródło: GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1, k. 35 Kolejną grupę mieszkańców Pierwoszyna stanowili zagrodnicy. Użytkowali oni pańską zagrodę oraz niewielki kawałek gruntu. Uprawiali nieco żyta i jęczmienia oraz trzymali po dwa woły, krowy i świnie. Z tytułu użytkowania klasztornej zagrody i roli odrabiali pańszczyznę we folwarku w Mostach. W 1773 r. we wsi odnotowano pięć rodzin zagrodniczych. Najniższą pozycję w społeczności wiejskiej zajmowali najemcy. Nie użytkowali oni roli czy zagrody. Wynajmowali oni zazwyczaj izbę w zagrodzie gburskiej czy zagrodniczej. Zatrudnieni byli w folwarku w Mostach bądź u miejscowych gburów. Do grupy tej należał również wiejski pastuch. Szacunkiem mieszkańców wsi cieszył się owczarz. Opiekował się on owcami wiejskim. Trzymał trzy krowy i dwa wieprze. We wsi w omawianym roku znajdowała się niewielka karczma. Trzymał ją zagrodnik Jakub Nitzke. Szynkowano tu wyłącznie piwo i gorzałkę pańską przeciętnie w roku 6 beczek piwa (1 beczka = około 126 litrów) i 4 achtle gorzałki (1 achtel = około 30,6 litra). Mieszkańców Pierwoszyna obowiązywał przymus mielenia swego zboża w klasztornym młynie w Mostach. Jej grunty dochodziły do brzegów Zatoki. Wieś wchodziła w skład parafii oksywskiej. Wszyscy jej mieszkańcy odnotowali pruscy komisarze wyznawali religię katolicką. Z interesujących nas wsi dwie Mechelinki i Rewa położone były bezpośrednio nad brzegiem Zatoki Puckiej. Mechelinki były wsią rybacką. W 1773 r. mieszkało tu 20 rodzin rybackich. Każda z nich użytkowała klasztorną chatę z ogrodem, rolę na wysiew około 6 korcy zboża oraz niewielką łąkę dającą 1 furę siana. Podstawowym źródłem ich utrzymania było jednak rybołówstwo. Z tytułu użytkowania pańskiej zagrody i gruntu mechelińscy rybacy zobowiązani byli do świadczenia na rzecz folwarku w Mostach pańszczyzny pieszej 1 osoba z zagrody w okresie od dnia św. Jana do dnia św. Michała we wszystkie dni robocze tygodnia, w pozostałym okresie trzy dni w tygodniu. Ponadto z racji uprawiania rybołówstwa zobowiązani oni byli od wszystkich sieci, statków, albo iakichkolwiek instrumentów, któremi zwykli robić, y ryby łowic, iakie się poławiaią według czasów sposobnych, należytą kwotę zwierzchności swoiey oddawać Na co Szołtysi wszelką baczność y staranie mieć powinni pod utraceniem ich prawa 12. Oprócz uprawy niewielkiego skrawka gruntu hodowali oni konie, krowy i wieprze. Uprzywilejowaną pozycją we wsi cieszył się sołtys. Posiadał on zapewne większy od pozostałych gospodarzy nadział gruntu, o czym świadczy liczniejszy jego inwentarz żywy, w tym cztery woły niezbędne do uprawy roli. Podobnie jak sołtys w Pierwoszynie, zobowiązany był do pilnowania porządku we wsi, odrabiania pańszczyzny i uiszczania przez gospodarzy podatków, zabezpieczenia wsi przed pożarami. W 1773 r. urząd sołtysa sprawował 12 Tamże, s Nautologia 2014, nr 151

19 Tabela 4. Mieszkańcy Rewy w 1773 roku Liczba osób w rodzinie Inwentarz żywy (sztuki) Imię i nazwisko Mężczyźni Kobiety głowy rodziny powyżej poniżej powyżej poniżej razem konie woły krowy owce świnie 12 lat 12 lat Rybacy Jacob Krebs Pagel Kitzsche Jurgen Brichelke Michael Bude David Krebs Martin Mareck Martin Bagrohn Anton Krebs Pagel Budde Hans Krebs Pagel Pioch Jacob Krebs Jurgen Kaske Anton Pioch razem Komornicy Martin Frisk Thomas Springel wdowa Pioch 1 1 David Ohl Anton Laske Michael Nitzke razem Łącznie Źródło: GStAPK, II HA, Materien, Tit. 93, nr 26, vol. 1. k. 49. Paweł Borrisch (Borski) przedstawiciel najstarszej znanej nam mechelińskiej rodziny odnotowywanej w źródłach od lat dziewięćdziesiątych XVII stulecia. Oprócz rybaków pruscy komisarze odnotowali we wsi dwie rodziny komorników, czyli bezrolnej ludności wiejskiej. Nie posiadając chałup ani ziemi mieszkali u mechelińskich gospodarzy i utrzymywali się z pracy najemnej we dworze lub u gospodarzy, często jako czeladź. Rewa jako nazwa własna pojawiła się w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1589 r., kiedy to opat oliwski Dawid Konarski udzielił rybakom pozwolenie na budowę chat rybackich nad morzem w miejscu zwanym Riffe oraz na połów ryb. W 1773 r. komisarze pruscy odnotowali w Rewie 16 chat rybackich, które stanowiły własność zamieszkujących je rybaków. Dwie z owych chat były zrujnowane i niezamieszkałe. W osadzie mieszkało więc 14 rodzin rybackich, liczące łącznie 80 osób. Rybacy rewscy nie posiadali roli i utrzymywali się wyłącznie z połowu ryb. Wszyscy trzymali jedną lub dwie krowy, niektórzy kilka owiec, które wypasali na otaczających wieś podmokłych łąkach. Oprócz chat stanowiące własność rybaków, w osadzie znajdowały się również trzy chałupy, każda o czterech izbach, będące własnością opactwa i zasiedlone przez sześć rodzin komorniczych. W 1773 r. Rewa liczyła 100 mieszkańców. Podobnie jak Mosty, Pierwoszyno i Mechelinki należała do parafii oksywskiej. Nautologia 2014, nr

20 Abstract Coastal villages of Mosty, Pierwoszyno, Mechelinki and Reda in the light of the Frederick II of Prussia s land register The present publication is based on the copies of the rent land register of the Puck District for the villages of Mosty, Pierwoszyno, Mechelinki and Rewa for the years Since the 18 th century the above settlements had formed the property of the Cistercian Abbey in Oliwa. The settlement of Mosty played a leading role in that neighbourhood as it was the administrative centre for the Cistercian demesne on the Oksywie Upland. The place could boast a summer country seat of the Oliwa abbots, a home farm with a mill and a brewery. Besides the residence and the farm, Mosty was a village inhabited by landless tenants. In 1773 the population of the settlement totalled 86. The settlement of Pierwoszyno was of a different character. It was a village inhabited by rich peasants (gburs). Each of them used a Cistercian-owned homestead and the land of two włókas (one włóka equalled hectares, transl.) There also lived poor peasants in this settlement (zagrodniks), each with a cottage and a strip of land of less than 1/4 włóka. The last group present there were tenants who had no accommodation or land of their own. They just rented one room from a rich or poor peasant and were hired labourers. In 1773 the village population was 75. Mechelinki and Rewa were fishing villages. In Mechelinki, the local fishermen had each a cottage and a small plot of land. They also used the Cistercian green. A total of 102 people lived there in The fishermen of Rewa did not have any land and lived off their fishing only. In 1773 the population of the place was 100. All those settlements belonged to the parish of Oksywie. Jan Kazimierz Sawicki Pomniki pamięci o wojennej chwale Marynarki Polskiej na obczyźnie i w ojczystym Kraju Marynarka Polska od 1922 r. utrzymywała trwały rozdział spraw morskich na cywilne i wojskowe 1. Wykształciła odrębną organizację i struktury, które zachowały się podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Obie strony, wojskowa i cywilna, różnie interpretowały, a nawet zawłaszczały osławiony dekret Józefa Piłsudskiego z dnia 28 listopada 1918 r., o utworzeniu Marynarki Polskiej. Dekret naczelnika odradzającego się państwa stał się podstawowym aktem prawnym konstytuującym de facto Polską Marynarkę Wojenną i Polską Marynarkę Handlową. Każda z formacji różnicowała ideę święta Marynarki Polskiej, mimo że dotyczyły tego samego wydarzenia historycznego 10 lutego 1920 r. Jest to dzień symbolizujący objęcie w posiadanie dostępu do morza i skromnego obszaru Przymorza przez Wojsko Polskie. Minister Spraw Wojskowych Rozkazem nr 12 ustanowił oficjalnie 10 lutego dniem Święta Marynarki Wojennej RP 2. Marszałek Polski Józef Piłsudski podpisał lakoniczny rozkaz: Ustalam i zatwierdzam datę Święta Marynarki Wojennej na dzień 10 lutego. W 1928 r. na okrętach w ruchu podniesiono małą galę banderową, w 1929 r. święto honorowano już wielką galą banderową i tak działo się w kolejnych latach. Środowiska cywilne związane z morzem od czerwca 1932 r. organizowały niezależne uroczystości Dni Morza, obchodzone szczególnie radośnie przez Polską Marynarkę Handlową 3. Dopiero w połowie lat trzydziestych dzień 10 lutego został upowszechniony, aż po dzień dzisiejszy, jako ogólnopolskie święto Dzień Zaślubin Polski z Morzem. W przyjętym ceremoniale utrwalano prezentację i istnienie dwóch formacji Marynarki Polskiej: PMW i PMH. Z upływem czasu rzutowało to na utrzymywanie odrębnych nurtów badawczych o najnowszych dziejach morskich Polski. Taki stan rzeczy dotkliwie zaznaczył się m.in. na biografistyce kadr Marynarki Polskiej, zanim wspólnie z kapitanami i oficerami PMH i oficerami PMW nie podjąłem w 1992 r. realizacji wielkiego programu naukowo-badawczego Kadry morskie Rzeczypospolitej 4. W latach opublikowałem 6 tomów (7 vol.) Kadry morskie Rzeczypospolitej, które stały się podstawą do kreowania w środowisku naukowym wspólnego nurtu badawczego o personelu PMW i PMH, jako dzieje Marynarki Polskiej 5. Dotąd każda z istniejących formacji PMW i PMH tworzyła i zapisywała własną historię, pomijając znamienny fakt, że często dotyczyło to działalności tych samych osób, a nawet organi- 1 Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 grudnia 1921 r., Dz. U. RP, nr 103, poz. 742; Zob. rozporządzenia Rady Ministrów z 29 X 1926 r. i 12 III 1931 r., Monitor Polski, 1926, nr 256, poz. 717 i 1931, nr 68, poz Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych, 28 stycznia 1928, nr 3, poz. 28; Zob., uroczystą edycję pisma Stowarzyszenia Marynarki Wojennej w Londynie dla upamiętnienia 80 lat jej istnienia : Nasze Sygnały, R. 53, nr 183, styczeń czerwiec 1998, s. 1 i n.; Stanisław M. Piaskowski, Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 1, Wyd., Sigma Press, Albany N.Y. 1983, s Zob., Tadeusz Białas, Geneza i charakter obchodów Dni Morza organizowanych w latach , Nautologia, R. 12, 1977, nr 4, s ; Jarosław Rusak, Obchody Święta Morza w okresie II wojny światowej, Nautologia, R. 18, 1983, nr 1, s ; Walenty Aleksandrowicz, Dni Morza w powojennej Polsce , Tamże, s ; Henryk Tetzlaff, Tradycje obchodów Dni Morza w Polsce i ich znaczenie, Tamże, s Program badawczy Kadry morskie Rzeczypospolitej, realizowałem w latach w Międzyuczelnianej Pracowni Historii Wyższej Szkoły Morskiej / Akademii Morskiej w Gdyni i w w Akademii Morskiej w Szczecinie. Od 2011 kontynuuję swoje zamierzenia naukowe także w ramach prac Komisji Historii Żeglugi Polskiego Towarzystwa Nautologicznego w Gdyni. Wieńczy go edycja 6 tomów i 7 wolumenów, które objęły kadrę i rejestry wszystkich absolwentów szkół i uczelni morskich PMH od (AM Gdynia do 2005 r.). W opracowanej ewidencji jest ponad 40 tys. absolwentów oraz około 500 not i studiów biograficznych osób z grona kadry i absolwentów. (Zob. tomy: I dwie edycje w 1994 i rozszerzona polsko-angielska w 2000 r., III 2002, IV 2007, VI 2012). Natomiast tom II z 1996 r. i tom V z 2011 r. objął dokumentacją i notami biograficznymi cały korpus oficerski Polskiej Marynarki Wojennej z lat , który według dokonanych ustaleń liczył łącznie 1428 oficerów oraz kilkudziesięciu członków organizacji Alfa Wydział MW KG AK. Ponadto w tomie V jest zamieszczony pełny wykaz imienny 4751 marynarzy, podoficerów i chorążych PMW, którzy pełnili służbę podczas wojny w PMW we Francji i Wielkiej Brytanii. Rejestr imienny do publikacji opracował kmdr por. inż. Walter Pater na podstawie otrzymanej z Londynu dokumentacji Zeszytu Ewidencyjnego Komendy Uzupełnień Floty. 5 Zob., Marynarka Polska ( ), Tom I, Zbiór studiów, pod redakcją Jana Kazimierza Sawickiego. Gdynia: Pracownia Historii Akademii Morskiej Nautologia 2014, nr 151