, , POLACY WOBEC UCHODŹCÓW WARSZAWA, GRUDZIEŃ 97

Transkrypt

1 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET: sekretariat@cbos.pl BS/155/155/97 POLACY WOBEC UCHODŹCÓW KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 97 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 CBOS POLACY WOBEC UCHODŹCÓW JAK, PANA(I) ZDANIEM, POWINNO SIĘ POSTĘPOWAĆ WOBEC UCHODŹCÓW? CZY NALEŻY: dążyć do wysłania ich z powrotem do państw, z których przyjechali 31% pozwolić im osiedlić się w Polsce na dłuższy czas 29% pozwolić im osiedlić się w Polsce na stałe 14% dążyć do wysłania ich do innych krajów 10% zostawić ich samym sobie 4% Trudno powiedzieć 12% Badanie Omnibus przeprowadzono w dniach października 90 na reprezentatywnej próbie losowo-kwotowej dorosłych mieszkańców Polski (N=1000).

3 Stosunkowo nowym zjawiskiem jest napływ do Polski migrantów z innych krajów. Są wśród nich przyjeżdżający na zarobek mieszkańcy sąsiednich państw, a także przedstawiciele narodów bardziej egzotycznych, szukający możliwości poprawienia warunków swojej egzystencji. Są jednak również wśród nich ludzie uchodzący przed wojną lub konfliktami etnicznymi. Od 1995 roku obchodzony jest corocznie w naszym kraju Dzień Uchodźcy, który ma na celu przybliżenie szerszym kręgom społecznym problematyki uchodźców. W Polsce od kilku lat działa Biuro Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców, na zlecenie którego zrealizowaliśmy krótki sondaż na temat znajomości w społeczeństwie ogółu zagadnień związanych z tą problematyką 1. Zacznijmy od pojęcia uchodźca. Okazuje się, że nie jest ono jednoznacznie rozumiane. Według określenia przyjętego przez ONZ, uchodźcami w sensie ścisłym są ludzie, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami. Można tę kategorię rozszerzyć o uchodźców z terenów objętych wojną. Natomiast jako uchodźców nie traktuje się migrantów z przyczyn ekonomicznych. Oto rozkład odpowiedzi respondentów na pytanie, kogo - według nich - określa się mianem uchodźca. 1 Badanie Omnibus przeprowadzono w dniach października 97 na reprezentatywnej próbie losowo-kwotowej dorosłych mieszkańców Polski (N=1000). Podobne sondaże przeprowadzaliśmy kilkakrotnie w ubiegłych latach.

4 - 2 - Tabela 1 Kogo, Pana(i) zdaniem, określa się mianem uchodźca? Czy uchodźcy to: Odsetki odpowiedzi twierdzących ludzie, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami uciekinierzy z terenu, kraju objętego wojną ludzie, którzy opuścili swój kraj w poszukiwaniu lepszych warunków życia Polacy ze Wschodu, np. z Kazachstanu członkowie mniejszości narodowych zamieszkali w Polsce Cyganie na ulicach polskich miast Wprawdzie terminem tym badani zdecydowanie najczęściej określają tych, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami lub wojną, a więc zgodnie z przyjętą przez ONZ definicją, jednak ponad połowa respondentów traktuje jako uchodźców także osoby migrujące z przyczyn ekonomicznych. Ponadto spore grupy ankietowanych określają tym mianem ludzi, którzy - nawet zgodnie z potocznym znaczeniem tego słowa w języku polskim - uchodźcami nie są, jak np. mniejszości narodowe zamieszkałe w Polsce. Wykształcenie w niewielkim stopniu wpływa na takie całkowicie błędne rozumienie tego terminu. Prawie co siódmy badany z wyższym wykształceniem (15%) sądzi, że członek zamieszkałej w Polsce mniejszości narodowej to także uchodźca. W ciągu ostatnich dwóch lat można wprawdzie zaobserwować pewną tendencję do zmniejszania się liczby osób błędnie rozumiejących pojęcie uchodźca, są to jednak zmiany niewielkie. JAK POSTĘPOWAĆ WOBEC UCHODŹCÓW? Odkąd zaczęły do nas przybywać większe grupy uchodźców, pojawił się problem postępowania wobec nich. Wprawdzie, jak się wydaje, większość z nich traktuje Polskę jako kraj tranzytowy do bogatszych krajów Zachodu, to jednak są i tacy, którzy chcieliby pozostać w Polsce na dłuższy czas bądź na stałe. Także i tym, którzy chcą jechać do innych krajów, nie zawsze się to udaje. Co w tej sytuacji - zdaniem badanych - powinny robić polskie władze?

5 - 3 - Tabela 2 Jak, Pana(i) zdaniem, powinno się postępować Wskazania respondentów według terminów badań wobec uchodźców? Czy należy: dążyć do wysłania ich z powrotem do państw, z których przyjechali pozwolić im osiedlić się w Polsce na dłuższy czas pozwolić im osiedlić się w Polsce na stałe dążyć do wysłania ich do innych krajów zostawić ich samym sobie Trudno powiedzieć W 1992 roku, kiedy pojawiała się w Polsce stosunkowo niewielka liczba uchodźców, ponad połowa badanych skłonna była zaakceptować osiedlanie się ich w naszym kraju na dłuższy czas. Jednak w latach następnych stosunek ankietowanych do tej sprawy uległ diametralnej zmianie. Znacznie spadła akceptacja zezwalania migrantom na osiedlanie się w Polsce na dłuższy okres, wzrosło natomiast przekonanie, że należy dążyć do odsyłania ich do państw, z których przyjechali. Obecnie liczba badanych, którzy za najwłaściwsze uważają odsyłanie ich z powrotem, jest nieco wyższa niż liczba akceptujących umożliwienie tym ludziom pozostania w Polsce na dłuższy czas. Przyczyn tak szybkiej i radykalnej zmiany stanowiska społeczeństwa polskiego wobec problemu uchodźców 2 można doszukiwać się w tym, że wraz z rozpadem b. ZSRR nasza wschodnia granica stała się mniej szczelna i wzmógł się napływ migrantów - nie tylko z krajów b. ZSRR, ale i przybywających tą drogą z głębi Azji. Najbardziej repulsywne nastroje wobec uchodźców odnotowaliśmy w 1996 roku. Wówczas blisko połowa badanych postulowała odsyłanie ich do kraju pochodzenia. Rok 1997 przyniósł natomiast zmniejszenie niechęci do uchodźców i wzrost przyzwolenia na umożliwienie im osiedlania się w Polsce - zarówno na dłuższy czas, jak i na stałe. Poglądy na temat najwłaściwszego sposobu postępowania z uchodźcami (należy pamiętać, że opinie te dotyczą ludzi, których badani uważają za uchodźców - por. tab. 1) są niezależne od identyfikacji politycznej ankietowanych, natomiast wiążą się z ich sytuacją materialną i wykształceniem. 2 Należy podkreślić, że wypowiadając się o uchodźcach ponad połowa badanych - jak to wynika z tabeli 1 - zaliczyła do nich także migrantów z przyczyn ekonomicznych.

6 - 4 - Szczególnie wyróżniają się osoby osiągające najwyższe i najniższe dochody per capita. Zezwalanie na osiedlanie się uchodźców w Polsce na stałe najczęściej skłonni są akceptować badani o najwyższych dochodach (podobnie jak zadowoleni ze swojej sytuacji materialnej), natomiast relatywnie rzadziej niż inni opowiadają się za odsyłaniem ich do kraju pochodzenia. Przeciwne stanowisko w obydwu tych sprawach dominuje wśród respondentów zarówno osiągających najniższe dochody na osobę w rodzinie, jak i najgorzej oceniających własne warunki materialne. Wśród badanych z wyższym wykształceniem szczególnie często występuje pogląd, że uchodźcom należy zezwolić na pozostanie w Polsce przez dłuższy czas - takiego zdania jest blisko połowa (47%) tej grupy. Ponadto im wyższy poziom wykształcenia badanych, tym rzadziej występują postawy repulsywne. Odsyłanie uchodźców z powrotem do państw, z których przyjechali, za najwłaściwsze uważa 40% badanych z wykształceniem podstawowym, a tylko 11% - z wyższym. Postawy repulsywne są również stosunkowo częste wśród osób powyżej 55 roku życia, a szczególnie mających 65 lat i więcej, należy także dodać, że nieco częściej występują wśród młodzieży niż wśród badanych w średnim wieku. POINFORMOWANIE O DNIU UCHODŹCY W październiku br. pod auspicjami polskiego Biura Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców po raz trzeci w naszym kraju obchodzono Dzień Uchodźcy. Jest to próba zwrócenia uwagi społeczeństwa na tych ludzi. Związane z tym dniem imprezy mają na celu przybliżenie szerszym kręgom społecznym problematyki uchodźców. Jaki zasięg ma ta inicjatywa i jakimi kanałami dociera ona do Polaków? Tabela 3 Niedawno w Polsce obchodzono Dzień Uchodźcy. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z jakimiś informacjami Wskazania respondentów według terminów badań na ten temat? Tak, w telewizji Tak, w radiu Tak, w prasie Tak, ale nie pamiętam gdzie Nic o tym nie słyszałe(a)m

7 - 5 - Z roku na rok informacje o problemach uchodźców związane z poświęconym im dniem mają coraz szerszy zasięg, przede wszystkim dzięki telewizji. Informacje te docierają do badanych tym częściej, im wyższy jest poziom ich wykształcenia. W roku 1997 tylko jedna czwarta (27%) ankietowanych z wyższym wykształceniem nic nie słyszała o Dniu Uchodźcy. Z informacjami na ten temat częściej zaznajamiali się mężczyźni niż kobiety. Natomiast najrzadziej docierają one do takich grup, jak: gospodynie domowe, robotnicy niewykwalifikowani i rolnicy. Czy dostęp do informacji na temat uchodźców, które związane są z poświęconym im dniem, ma wpływ na opinie o najbardziej właściwym postępowaniu wobec nich? Tabela 4 Niedawno w Polsce obchodzono Dzień Uchodźcy. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z jakimiś informacjami na ten temat? Jak, Pana(i) zdaniem, powinno się postępować wobec uchodźców? Czy należy: dążyć do odesłania ich z powrotem pozwolić im osiedlić się w Polsce na dłuższy czas pozwolić im osiedlić się w Polsce na stałe dążyć do wysłania ich do innych krajów zostawić ich samym sobie Trudno powiedzieć Tak Nie V Cramera=.191 Między dostępem do informacji związanych z Dniem Uchodźcy a poglądami na temat postępowania wobec uchodźców istnieje zależność statystyczna, choć jest ona dość słaba. Badani, którzy zetknęli się z jakimiś informacjami, wyraźnie częściej niż pozostali skłonni są popierać zezwalanie uchodźcom na pozostawanie w Polsce na dłuższy czas, a nawet na stałe, rzadziej zaś postulują odsyłanie ich do kraju pochodzenia. Niemniej nie ma wystarczających podstaw, by sądzić, że ta - w gruncie rzeczy dość słaba - różnica postaw wobec uchodźców miała swoje źródło w informacjach uzyskanych przez nich z okazji tych obchodów. Mogą bowiem istnieć inne zmienne ukryte, z których wynika ta różnica. Chodzi tu, najogólniej biorąc, o to, że korzystanie z tych informacji związane jest z pewnymi cechami (np. wykształceniem), które mogą być rzeczywistą przyczyną występujących tutaj różnic.

8 - 6 - POINFORMOWANIE O UNHCR Badanych pytaliśmy również o to, czy kiedykolwiek zetknęli się z nazwą Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców oraz czy wiedzą, że w Polsce działa przedstawicielstwo tej instytucji. Tabela 5 Czy kiedykolwiek zetknął(ęła) się Pan(i) z nazwą Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców Wskazania respondentów (w skrócie UNHCR)? Tak Nie Poinformowanie o istnieniu tego urzędu związane jest przede wszystkim z wykształceniem. Im jest ono wyższe, tym częściej badani deklarowali, że słyszeli o Wysokim Komisarzu ONZ do Spraw Uchodźców. O istnieniu tego urzędu nieco częściej słyszeli mężczyźni niż kobiety. Odpowiedzi osób, którym nieobca była nazwa Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców (N=382) Tabela 6 Jak Pan(i) sądzi, czy w Polsce działa przedstawicielstwo Wskazania respondentów według terminów badań Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców? Tak Nie Nie wiem Wiedza o tym, że w Polsce działa Biuro Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców, jest znacznie mniej zróżnicowana niż wiedza o urzędzie Wysokiego Komisarza.