Zarządzanie aktywami i pasywami banku ryzyko walutowe 1. POJĘCIA PODSTAWOWE WALUTA BAZOWA I WALUTA KWOTOWANA... 3

Transkrypt

1 1. POJĘCIA PODSTAWOWE WALUTA BAZOWA I WALUTA KWOTOWANA KURS KUPNA I KURS SPRZEDAŻY ORAZ OZNACZENIE CYFR W KWOTOWANIU RODZAJE KWOTOWAŃ KURSÓW WALUT WARTOŚĆ JEDNEGO PUNKTU W KWOTOWANIU POZYCJE PRZYJMOWANE PRZEZ UCZESTNIKÓW RYNKU DEWIZOWEGO SPREAD&MARŻA RYNEK WALUTOWY UCZESTNICY RYNKU WALUTOWEGO RODZAJE INSTRUMENTÓW RYNKU WALUTOWEGO TRANSAKCJA NATYCHMIASTOWA (SPOT, KASOWA) KURS SPOT KREATOR RYNKU I UŻYTKOWNIK RYNKU OBLICZANIE AKTUALNEJ POZYCJI WALUTOWEJ KURSY KRZYŻOWE RYNEK TERMINOWY I DATY ICH ROZLICZENIA STANDARDOWO KWOTOWANE DATY WALUTY NA RYNKU MIĘDZYBANKOWYM NIESTANDARDOWO KWOTOWANE DATY WALUTY NA RYNKU MIĘDZYBANKOWYM KURS TERMINOWY I KALKULACJA PUNKTÓW SWAPOWYCH TRANSAKCJA TERMINOWA FORWARD OUTRIGHTS OPCJA TERMINOWA (OPCJA CZASOWA) TRANSAKCJE SWAPOWE PRZYKŁAD TRANSAKCJI SWAP: INNE RODZAJE RYZYKA NA RYNKU WALUTOWYM

2 1. Pojęcia podstawowe Krajowe środki płatnicze - to pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także pełniące funkcję płatniczą: weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej. Zagraniczne środki płatnicze - dzielą się na waluty obce i dewizy. Waluty obce to pieniądze będące prawnym środkiem płatniczym w innych krajach (poza Polską) oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe. Dewizy to pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych Kurs walutowy to cena jednostki jednej waluty wyrażona za pomocą innej np. ilość złotych zapłaconych za jednego dolara lub ilość dolara płacona za jedno euro USD / PLN = = Dewaluacja ustawowe obniżenie kursu waluty krajowej względem walut obcych. Rewaluacja to ustawowe podnieniesie kuru waluty krajowej względem walut obcych Dewaluacja i rewaluacja dokonywane są przez odpowiednie organy państwa. Aprecjacja - wzmocnienie waluty krajowej na wskutek działania rynku Deprecjacja osłabienie kursu waluty krajowej na wskutek działania rynku 2

3 2. Waluta bazowa i waluta kwotowana Pierwsza waluta w kwotowaniu np. USD/PLN jest walutą bazową (W tym przypadku jest nią USD), natomiast druga jest walutą kwotowaną, nazywana jest czasami zmienną (w tym przypadku jest to PLN). y: EUR/USD PLN/USD 3. Kurs kupna i kurs sprzedaży oraz oznaczenie cyfr w kwotowaniu Kurs walutowy informuje nas o tym za ile ktoś jest skłonny kupić lub sprzedać walutę bazową za walutę kwotowaną. Kwotowanie dla USD/PLN gdzie: 3,9260/3,9275 3,9260 to kurs kupna waluty obcej przez bank BID 3,9275 to kurs sprzedaży waluty obcej przez bank OFFER BID jest nazywany lewa strona kwotowania, OFFER prawą stroną kwotowania. Oznaczenie liczb w kwotowaniu: miejsca po przecinku nazywane są: 0, jeden punkt lub jeden piksel 0, dziesięć pipsów (punktów) 0,0100 jedna duża figura lub sto punktów 0,1000 dziesięć dużych figur lub tysiąc punktów Dla kursu USD/PL 3,9275 0,0005 pięć pipsów 0,0075 siedemdziesiąt pięć pipsów 0,0275 dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów lub dwieście siedemdziesiąt pipsów 3

4 0,9275 dziewięćdziesiąt dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów lub dziewięćdziesiąt tysięcy dwieście siedemdziesiąt pięć punktów 3,9275 trzy i dziewięćdziesiąt dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów 4. Rodzaje kwotowań kursów walut Z puktu widzenia kraju, w którym waluta jest kwotowana, można wyróżnić dwa rodzaje kwotowań: pośrednie i bezpośrednie. Rodzaj kwotowania zależy od tego która z walut (A czy B) jest walutą krajową, a która zagraniczną lub odwrotnie. Kwotowanie bezpośrednie - wyrażenie w danym kraju waluty obcej w jednostkach monetarnych waluty krajowej np. USD/PLN, EUR/PLN (w Polsce). Kwotowanie pośrednie wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej np. EUR/USD (w Unii Europejskiej) Ze względów bilansowych waluty obce powinny być kwotowane bezpośrednio, to znaczy powinny być wyrażone w walucie bilansowej. Jednakże ze względu na znaczenie niektórych walut w świecie, czasem kwotuję się pośrednio. Dotyczy to USD i GBP kwotowane są w jednostkach innych walut. W przypadku ich wzajemnej relacji GBP jest zawsze kwotowany w jednostkach USD. Wynika to stąd, że dawniej funt szterling był najmocniejszą walutą, więc łatwiej było wyceniać funty w kilku jednostkach innej waluty niż daną walutę w ułamkach funta. Dodatkowo do 1971 roku funt szterling składał się z jednostek imperialnych, to znaczy: 1 funt szterling = 20 szylingów = 240 pensów 1. Wielka Brytania Kwotowanie GBP/USD jest dla Brytyjczyka kwotowaniem pośrednim Kwotowanie EUR/GBP dla Brytyjczyka jest kwotowaniem bezpośrednim 2. Polska Kwotowanie PLN/USD jest dla nas kwotowaniem pośrednim Kwotowanie USD/PLN jest dla nas jest kwotowaniem bezpośrednim Kwotowanie bezpośrednie USD/PLN 3,6500/3,7000 zamieniamy na kwotowanie pośrednie: PLN/USD =1/3,6500=0,2739 Za 0,2739 USD możemy kupić 1 PLN OFFER PLN/USD =1/3,7000=0,2702 Za 0,2702 USD możemy sprzedać 1 PLN BID czyli PLN/USD= 0,2702/0,2739 4

5 5. Wartość jednego punktu w kwotowaniu Dla jednostek każdej waluty obcej przy kwotowaniu za 1 jednostkę waluty obcej wartość jednego punktu w kwotowaniu wynosi 100 PLN. Kurs USD/PLN wzrósł z 3,9950 PLN za 1 USD do 3,9951 PLN za 1 USD. Wzrost 0,0001 PLN* USD = 100 PLN Tak więc dla jednostek waluty obcej wartości w PLN wynoszą: 0,0001 punkt = 100 PLN 0,0010 punktów = 1000 PLN 0,0100 jedna figura = PLN 0,1000 dziesięć figur = PLN 6. Pozycje przyjmowane przez uczestników rynku dewizowego Długa pozycja walutowa Kiedy spodziewamy się wzrostu kursu danej waluty obcej, kupujemy ją za PLN, np. kupiliśmy USD. Jest to nasza pozycja długa w USD, nazywana pozycją long. Każdy uczestnik rynku utrzymujący długą pozycję walutową osiąga zysk w przypadku wzrost kursu walut obcych i narażony jest na straty w przypadku ich spadku. Pozycja long występuje wówczas, gdy suma wszystkich wpływów w danej walucie obcej przewyższa sumę wszystkich wypływów w tej walucie. Pozycja long oznacza wartościową nadwyżkę aktywów w walutach obcych nad pasywami w walutach obcych. Długą pozycją walutową są: Waluty obce na rachunku bankowym Składniki kapitału denominowane w walutach obcych Należności w walutach obcych Krótka pozycja walutowa Kiedy spodziewamy się spadku kursu danej waluty obcej, sprzedajemy ją za PLN, np. sprzedaliśmy USD. Jest to nasz krótka pozycja w USD, popularnie nazywana pozycją short. Pozycja short oznacza wartościową nadwyżkę pasywów w walutach obcych nad aktywami w walutach obcych. 5

6 Krótką pozycją walutową są: Zobowiązania w walutach obcych (spłata kredytu, import itp.) Otwarta pozycja walutowa Otwartą pozycję walutową tworzy różnica pomiędzy sumą wszystkich wpływów a sumą wszystkich wypływów odnotowywanych w danej walucie obcej. Można też powiedzieć, że otwarte pozycje walutowe są wynikiem różnic pomiędzy wielkością aktywów i pasywów wyrażonych w danych walutach, tak więc zarówno pozycja długa jak i krótka są pozycjami otwartymi. Jeżeli mamy pozycję długą i sprzedaliśmy większą kwotę niż ta, na którą była ona otwarta, otrzymaliśmy pozycję krótką. Tę czynność nazywamy odwróceniem pozycji. Kupujemy Sprzedajemy Otrzymaliśmy USD pozycja długa USD USD pozycja krótka Zamknięta pozycja walutowa Jeśli np. w przypadku pozycji długiej sprzedamy taką samą kwotę, na którą była ona otwarta, to czynność tę nazywamy zamykaniem pozycji, a pozycja, którą otrzymaliśmy, jest pozycją zamkniętą. Aktywa= pasywa W przypadku gdy nie mamy ani pozycji długiej, ani krótkiej, to stan taki nazywamy brakiem pozycji. 7. Spread&marża W przypadku gdy dokonujemy transakcji walutowej, kupujemy walutę obcą za PLN po kursie sprzedaży banku (kurs OFFER) i sprzedajemy walutę obcą po kursie kupna banku (kurs BID). Różnicę pomiędzy kursem BID i OFFER nazywamy spreadem. Najkorzystniejsza sytuacja dla klienta występuje wówczas, gdy spread między BID i OFFER jest najmniejszy. Kiedy rynek walutowy jest płynny i istnieje możliwość szybkiego zamknięcia pozycji, banki kwotują sobie i klientom z małym spreadem. W przypadku gdy rynek nie jest płynny, spread poszerza się, gdyż trudno jest znaleźć partnera, z którym można byłoby zamknąć transakcję. Na polskim rynku spread może wynosić, w zależności od sytuacji na rynku, od 10 do 500 punktów. 6

7 Kurs międzybankowy USD/PLN BID- 3,9880; OFFER-3,9910 Spread dla tego kursu wynosi 3,9880-3,9910=0,0030 punktów Kwotowany klientowi przez bank spread na kursie kupna i sprzedaży w danej walucie różni się od spreadu kwotowania międzybankowego tej waluty. Wielkość jaką bank dodaje do kursu sprzedaży lub odejmuje od kursu kupna kwotowania na rynku międzybankowym nazywamy marżą Kurs międzybankowy USD/PLN wynosi: BID- 3,9880; OFFER-3,9910 Bank kwotuje klientowi kurs USD/PLN: 3,9870-3,9925 Marża dla kursu sprzedaży USD wynosi 3,9880-3,9870=0,0010 punktów Marża dla kursu kupna USD wynosi 3,9925-3,9910=0,0015 punktów 8. Rynek walutowy Rynek, na którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży waluty na dowolny termin, nazywamy rynkiem walutowym. Prawie wszystkie państwa mają własne systemy pieniężne, które określają zasady kreacji i kontroli pieniądza. Jest to rynek największy pod względem obrotów, wyprzedza nawet handel bronią i narkotykami. Dzienny obrót na świecie wynosi ok miliardów USD, natomiast w Polsce milionów USD. Rynek walutowy spełnia dwie podstawowe funkcje: Tworzy kurs wymiany Umożliwia zarządzanie ryzykiem walutowym. Istnieją również pewne niedoskonałości tego rynku np.: nadmierna spekulacja, manipulacje, brak ochrony konsumenta. Główne centra rynków walutowych ulokowane są w Nowym Jorku, Zurychu, Tokio, Chicago, Londynie, Paryżu, Singapurze, Toronto, Frankfurcie i Hongkongu. 9. Uczestnicy rynku walutowego w teorii każdy, kto zamienia jedną walutę na inną jest uczestnikiem rynku walutowego; w praktyce bezpośredni wpływ na rynek i kształtowanie się kursów ma zaledwie kilku uczestników Banki komercyjne pośredniczą pomiędzy rynkiem a swoimi klientami, którzy dokonują operacji walutowych; operacje z klientami tworzą otwarte pozycje walutowe 7

8 w poszczególnych walutach (różnica pomiędzy ilością walut kupionych i sprzedanych); bank zamyka swoje pozycje na międzybank. rynku walutowym. Banki centralne jest instytucją emisyjną i realizującą politykę monetarną; jest również odpowiedzialny za prowadzenie właściwej polityki kursów walutowych Instytucje niefinansowe angażują się w rynek walutowy za pośrednictwem banków dokonują wymiany międzynarodowej lub inwestycji w innych krajach Instytucje finansowe firmy ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze powiernicze itd. angażują się w rynek walutowy za pośrednictwem banków Osoby fizyczne sprzedawanie kupowanie walut na własne potrzeby (np. w celu wyjazdu na urlop za granicę); zazwyczaj operacje gotówkowe. Brokerzy nie są stroną w transakcjach walutowych. Pośredniczą pomiędzy bankami a rynkiem dlatego nie są aktywnymi uczestnikami rynku. U nich skupiają się najlepsze kursy kupna i sprzedaży. Dzięki temu bank uczestniczący w rynku nie musi się kontaktować z każdym potencjalnym kontrahentem. 10. Rodzaje instrumentów rynku walutowego Rynek walutowy oferuje produkty zarówno do prostej zamiany dwóch walut, do zabezpieczenia ryzyka walutowego, jak i do wykorzystywania szansy, wynikającej z ruchów kursu. Wszystkie instrumenty rynku walutowego mają jedną istotną cechęsłużą do zarządzania pozycją walutową. Transakcje spot Instrumenty terminowe Opcje walutowe Swapy walutowo-procentowe (kapitałowy swap walutowy) 11. Transakcja natychmiastowa (spot, kasowa) Transakcje natychmiastowe to transakcje, w których pomiędzy zawarciem transakcji a jej wykonaniem mijają dwa dni robocze. Data dostawy waluty musi być dniem pracującym w obu bankach. Jeśli dzień dostawy waluty przypada na dzień wolny w jednym z krajów pochodzenia banknotów, to datą rozliczenia transakcji jest następny dzień roboczy dla obu banków. Dwudniowa data waluty powstała na podstawie praktyki na międzynarodowych rynkach walutowych, określającej czas przepływu środków pomiędzy kupującym a sprzedającym. Jeżeli firma dokonałaby sprzedaży PLN za USD na spot w poniedziałek, 11.01, to otrzyma USD dwa dni później, tj. w środę Daty waluty spot przypadające na poszczególne dni 8

9 Data zawarcia transakcji USD/PLN Poniedziałek Środa Czwartek Piątek Poniedziałek Wtorek Data rozliczenia transakcji USD/PLN Środa Piątek Wtorek (18.01 święto w USA) Wtorek Środa Czwartek Kurs spot Kurs spot informuje nas, za ile ktoś jest skłonny kupić lub sprzedać walutę bazową za walutę kwotowaną na datę waluty spot. 11 stycznia bank zakwotował nam kurs USD za PLN na datę waluty spot 3,5250/3,5275 3,5250- jest to kurs kupna waluty obcej przez bank (USD) za PLN na datę waluty spot Jeśli zrealizujemy 11 stycznia transakcję po kursie 3,5250, to zobowiązujemy się dostarczyć USD do banku na datę waluty 13 stycznia i równocześnie otrzymamy od banku PLN ( *3,5250) w tym samym dniu. 3,5275- jest to kurs sprzedaży waluty obcej przez bank (USD) za PLN na datę waluty spot Jeśli zrealizujemy 11 stycznia transakcję po kursie 3,5275, to zobowiązujemy się dostarczyć PLN do banku na datę waluty 13 stycznia i równocześnie otrzymamy od banku USD w tym samym dniu. Operacje natychmiastowe spot 1. Bank A: USD/DEM SPOT PLEASE 2. Bank B: 1, Bank A: AT 1,6160 I BUY USD 5 MIO 4. Bank B: OK AT 1,6160 I SELL USD 5 MIO VALUE 5 JULY DEUTSCHE BANK FRANKFURT PLEASE 5. Bank A: CITIBANK NEW YORK FOR ME PLEASE THANK YOU AND BYE BYE 1. Bank A pyta o kurs 2. Bank B podaje swój kurs 3. Zawarcie transakcji przez bank A (wystarczy podać co się robi kupuje/sprz. i ile) 9

10 4. Potwierdzenie transakcji przez bank B, podanie swojego korespondenta we Frankfurcie 5. Bank A podaje do którego banku mają być wpłacone kupione przez niego dolary. 13. Kreator rynku i użytkownik rynku Firma pytająca bank A o cenę kupna USD, otrzyma kwotowanie na sprzedaż USD przez bank w wysokości 3,5275. Załóżmy, że jest to kwotowanie rynkowe, nie uwzględniające marży banku. Firma występuje tu w roli użytkownika rynku, a bank A w roli kreującego rynek. Zakładamy, że bank A nie posiada USD, które chce sprzedać klientowi, zmuszony jest kupić USD na rynku międzybankowym i tym samym staje się użytkownikiem rynku, czyli także kupuje USD po ofercie rynku 3,5275. Tak mu zakwotuje bank B. Przypuśćmy, że prawie w tym samym czasie, gdy bank A zawarł z firmą umowę na sprzedaż USD po kursie 3,5275, do banku A również po kwotowanie na USD przyszedł bank B. Bank A zakwotuje bankowi B kurs kupna i sprzedaży USD/PLN 3,5250/3,5275. W tym przypadku bank A może kupić USD od banku B po kursie 3,5250, a nie jak poprzednio po kursie 3,5275. Bank A zamienił się z użytkownika rynku na kreatora rynku, zyskując na tym awansie 25 punktów spreadu, czyli 5000 PLN. W praktyce pojęcie kreator rynku odnosi się do najbardziej aktywnych banków na rynku walutowym, które zawsze zakwotują kurs waluty i dyktują przez to poziom kursu walut. Obok dużego ryzyka związanego z ciągłym uczestnictwem na rynku, mają one możliwość zamykania pozycji walutowych z innymi bankami po swoich kursach kupna i sprzedaży. 14. Obliczanie aktualnej pozycji walutowej Aktualna pozycja lub kurs średni to średnia ważona wszystkich transakcji kupna i sprzedaży. Kupujemy USD po 3,5000, czyli sprzedajemy PLN Sprzedajemy USD po , czyli kupujemy PLN Kupujemy USD po 3,4970, czyli sprzedajemy PLN Średnia ważona/przepływ walut USD x 3,5000 = PLN USD x = PLN USD x 3,4970 = PLN 10

11 Pozycja krótka (short) USD x? = PLN Średni kurs pozycji krótkiej USD wynosi / = 3,4970 Średni kurs obejmuje zyski (lub straty) osiągnięte na handlu po porównaniu go z aktualnym kursem rynkowym. Oznacza to, że przy zamknięciu pozycji, gdy: Kupimy USD po kursie < niż 3,4970, to osiągamy zysk (3,4970-3,4900) x USD = 0,0070 x =3500 PLN analogicznie obliczamy ewentualną stratę. 15. Kursy krzyżowe Potocznie kursem krzyżowym nazywa się kurs walut, z których żadna z nich nie jest USD. W praktyce są to kursy walut, które powstają przez kupno i sprzedaż najbardziej płynnej waluty na danym rynku walutowym. Obliczanie kursu krzyżowego przy użyciu dwóch kwotowań bezpośrednich Kwotowania na rynku międzybankowym: BID OFFER USD/EUR 1,0179 1,0185 USD/PLN 4,1009 4,1837 Klient chce sprzedać bankowi EUR i kupić od banku PLN. Dealer musi obliczyć dla klienta kurs EUR/PLN BID (po ile może kupić bank EUR i sprzedać PLN pytającemu o cenę klientowi) Jeżeli bank kupi EUR, to sprzeda je na rynku za USD po 1,0185. Kupione USD sprzedaje za PLN po kursie 4,1009. Zakupione PLN przekazuje klientowi sprzedawcy EUR EUR/PLN BID = 4,1009 / 1,0185 = 4,0267 Klient chce sprzedać bankowi PLN i kupić od banku EURO Dealer musi obliczyć dla klienta kurs EUR/PLN OFFER (po ile bank może sprzedać EUR i kupić PLN) Jeżeli bank sprzeda EUR to kupi je na rynku za USD po 1, USD bank kupuje za PLN po kursie 4,

12 PLN bank otrzymuje od kupującego EUR klienta EUR/PLN OFFER = 4,1837 / 1,0179 = 4,1101 Obliczanie kursu krzyżowego z jednego kursu bezpośredniego i jednego pośredniego Kwotowanie na rynku BID OFFER GBP/USD 1,6662 1,6673 USD/PLN 3,5030 3,5040 Klient chce sprzedać bankowi GBP i kupić od banku PLN Dealer musi obliczyć dla klienta kurs GBP/PLN BID (po ile bank może kupić GBP i sprzedać PLN) Jeżeli bank kupi GBP od klienta, to sprzeda je na rynku za USD po kursie 1,6662 Kupione USD bank sprzeda za PLN po kursie 3,5030 Zakupione PLN bank przekaże sprzedawcy GBP GBP/PLN BID = 3,05030 x 1,6662 = 5,8366 Klient chce sprzedać bankowi PLN i kupić od banku GBP Dealer musi obliczyć dla klienta kurs GBP/PLN OFFER (po ile bank może sprzedać GBP i kupić PLN) Jeżeli bank sprzeda GBP klientowi, to może je kupić na rynku za USD po kursie 1,6673 USD bank kupi za PLN po kursie 3,5040 PLN potrzebne na zakup USD bank otrzyma od kupującego GBP klienta GBP/PLN OFFER = 3,05040 x 1,6673 = 5,8422 Kurs spot spełnia kilka funkcji: Spełnia funkcję kursu wyjściowego do obliczenia kursu terminowego w transakcjach outrightowych Jest umownym odnośnikiem stosunku wymiany dwóch walut w transakcjach swapowych Jest kursem referencyjnym dla kontraktów nierzeczywistych, gdzie nie występuje wymiana walut, a jedynie rozliczenie różnić kursowych 12

13 Jest elementem składowym w obliczeniu ceny opcji kursu jej realizacji. 16. Rynek terminowy i daty ich rozliczenia Rynek, na którym strony negocjują kupno i sprzedaż waluty na określoną datę w przyszłości, nazywamy rynkiem terminowym. Na rynku terminowym przeprowadza się następujące typy transakcji: Transakcje terminowe forward outright Opcje terminowe (czasowe) Swapy walutowe W przypadku standardowej transakcji kasowej czas pomiędzy zawarciem transakcji kasowej a jej wykonaniem wynosi dwa dni. Przy transakcji terminowej data kupna lub sprzedaży waluty zostaje ustalona na termin późniejszy. W dniu zapadalności transakcji istnieje obowiązek kupna lub sprzedaży waluty. Na rynku międzybankowym możemy otrzymać natychmiast kwotowania na daty waluty nazywane datami standardowymi. Są to wielokrotności tygodnia lub miesiąca daty waluty spot w dniu pytania się o kurs terminowy. Kursy terminowe przypadające na inne dni niż daty waluty standardowe nazywane są okresami niestandardowymi. 17. Standardowo kwotowane daty waluty na rynku międzybankowym Nazwa Standardowy skrót Data transakcji Data początkowa Spot/next S/n Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/1 week S/w Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/ 1 month 1m. Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/ 2 month 2m. Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/ 3 month 3m. Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/ 6 month 6m. Dzisiaj Drugi dzień roboczy Spot/ 1 year 12m Dzisiaj Drugi dzień roboczy 1,2,3,6,12 miesięcy od daty waluty spot Okres Data końcowa 1 dzień Trzeci dzień roboczy 1 tydzień Spot + 1 tydzień 1 miesiąc Spot + 1miesiąc 2 miesiące Spot +2 miesiące 3 miesiące Spot +3 miesiące 6 miesięcy Spot + 6 miesięcy 1 rok Spot + 1 rok dzień transakcji data waluty spot - wtorek, 7 lipca 20xx - czwartek, 9 lipca 20xx 13

14 1 miesiąc -poniedziałek, 10 sierpnia (9 sierpnia-niedziela) 2 miesiące -poniedziałek, 10 sierpnia 3 miesiące -piątek, 9 października 18. Niestandardowo kwotowane daty waluty na rynku międzybankowym Niestandardowo kwotowane daty waluty na rynku międzybankowym nazywane są datami nieregularnymi lub łamanymi. 19. Kurs terminowy i kalkulacja punktów swapowych Do obliczenia kursu terminowego muszą zostać uwzględnione dwa czynniki: kurs spot i różnica oprocentowania pomiędzy walutami wyrażona w punktach swapowych. Kurs kasowy(spot) +/- punkty swapowe = kurs terminowy Kurs kasowy(spot) punkty swapowe - kurs kwotowany przez bank na dzień waluty spot - obliczane na podstawie stawek rynku pieniężnego na dany okres Wzór na punkty swapowe Przypuśćmy, że jesteś posiadaczem jednego dolara amerykańskiego, którego za rok chcesz zamienić na złote. Obawiasz się ryzyka kursowego i chcemy już dzisiaj ustalić kurs wymiany jednego dolara amerykańskiego na złote. Znalazłeś osobę chętną do zamiany jej złotych na twojego dolara. Spotykasz się z osobą do podpisania umowy wymiany, wcześniej jednak należy ustalić kurs wymiany tych walut za rok. Stawiacie sobie pytania: Czy dolar umocni się, czy osłabnie na rynkach światowych? Czy złoty zostanie zdewaluowany, czy może rewaluowany? Jeśli ty i twój partner macie odmienne zdanie na temat kształtowania się kursów w przyszłości, nie pozostaje wam nic innego jak znaleźć wspólny odnośnik, na którym można oprzeć poszukiwania kursu fair za rok. Przyjmijmy, że dzisiaj kurs USD/PLN wynosi 4 złote za jednego dolara. Oprocentowanie dolara w banku na jednorocznym rachunku terminowym wynosi 4% w skali rocznej, a oprocentowanie złotego tym samym banku wynosi 9% w skali rocznej. Zarówno nasz jeden dolar, jak i złote mogły być zainwestowane na rok w różne inwestycje, ale w celu znalezienia wspólnego odnośnika rentowności z naszych aktywów zgodziliśmy się na trzymanie ich w banku. DANE 14

15 Kurs sprzedaży USD/PLN = 4,0000 PLN% = 9% na rok w depozycie bankowym USD% = 4% na rok w depozycie bankowym Kurs sprzedaży USD/PLN za rok (360 dni)=? PV= 4 PLN USD/PLN=4 PV= 1 USD FV(PLN)=4+(4x9x360/36500) FV(PLN)=4+(4x9x360/36500) FV(USD)=1+(1x4x360/36000) FV = 4,3550 PLN USD/PLN= FV(PLN) / FV(USD) FV = 1,04 USD Zgodziliśmy się, że wymienimy za rok wartość przyszłą dolarów (FV), którą otrzymamy na rachunku terminowym z kwoty 1 USD, za wartość przyszłą PLN, otrzymaną z 4 PLN na depozycie terminowym w tym samym banku. Z obliczeń wynika, że kurs terminowy USD/PLN za 360 dni wynosi 4,3550/1.04 = 4,1875. Za rok sprzedajemy 1,04 dolara po kursie 4,1875 i otrzymujemy 4,3550 złotego. Różnicę między kursem terminowym 4,3550 a kursem spotowym 4 (dzisiejszym) nazywamy punktami swapowymi. Punkty swapowe naszym przypadku są rekompenastą utraconych korzyści z trzymania nisko oprocentowanej waluty na 360 dni. W taki sam sposób banki kwotują kursy terminowe, porównując wartości przyszłe waluty zmiennej i bazowej. Punkty swapowe= kurs terminowy(forwardowy) - kurs spotowy spot * PLN%*liczba dni spot + [ ] Punkty swapowe= 100*365 spot WO%*liczba dni 1+ [ ] 100* rok bazowy PLN% - oprocentowanie złotego na dany okres WO% - oprocentowanie waluty obcej na dany okres Rok bazowy liczba dni w roku bazowym albo 360 (USD) albo 365 (GBP) Punkty swapowe Należy zauważyć, że kurs transakcji terminowej nie odzwierciedla żadnych przewidywanych ruchów lub poziomu na rynku kasowym. Jeśli waluta obca jest oprocentowana niżej niż waluta krajowa, to kurs terminowy będzie wyższy niż kurs spot. Mówimy w tym przypadku o premii, czyli dodatniej różnicy między kursem terminowym a kursem spot. Jeżeli waluta obca jest oprocentowana wyżej niż waluta krajowa na okres trwania kontraktu, to kurs terminowy będzie niższy niż kurs spot. W tym przypadku mówimy o dyskoncie. 15

16 20. Transakcja terminowa forward outrights Kurs terminowy informuje nas, za ile ktoś jest skłonny kupić lub sprzedać walutę bazową za walutę kwotowaną na określoną datę waluty terminowej. 21 stycznia bank zakwotował nam kurs terminowy na 2 miliony USD za PLN na datę waluty 22 marca tego samego roku. 3,5580/3,5670 3,5580 kurs kupna waluty obcej przez bank (USD) za PLN na datę waluty 22 marca Jeśli zawrzemy 21 stycznia transakcję po kursie 3,5580, to zobowiązujemy się dostarczyć USD do banku na datę waluty 22 marca i równocześnie otrzymamy od banku PLN w tym samym dniu 3, kurs sprzedaży waluty obcej przez bank (USD) za PLN na datę waluty 22 marca Jeśli zawrzemy 21 stycznia transakcję po kursie 3,5670, to zobowiązujemy się dostarczyć PLN do banku na datę waluty 22 marca i równocześnie otrzymamy od banku USD w tym samym dniu. W obydwu przypadkach zobowiązujemy się dostarczyć lub kupić USD po określonym kursie na datę waluty 22 marca. Nie jest możliwe zerwanie transakcji terminowej pod pretekstem korzystnej zmiany kursu waluty. W takim przypadku można ją zamknąć drugą przeciwstawną transakcją terminową: Kupno na termin zamykamy przez sprzedaż na ten sam termin Sprzedaż na termin zamykamy przez kupno na ten sam termin 21. Opcja terminowa (opcja czasowa) Kupno bądź sprzedaż jednej waluty za drugą w ciągu wcześniej ustalonego okresu w przyszłości nazywamy opcją terminową. Inne nazwy to: opcja czasowa, opcje dostawy. Dokładne ustalenie daty wpływu lub wypływu waluty obcej dla firmy jest czasami trudne, gdyż może ona nastąpić np. w ciągu 1 miesiąca lub 1 miesiąca w częściach. Z tego powodu zabezpieczenie kursu walutowego za pomocą operacji terminowej jest nieefektywne, ponieważ data waluty jest bezwzględnie wiążąca. Jeżeli firma ma zobowiązanie w przyszłości, lecz nie zna dokładnie czasu dostarczenia, może zabezpieczyć to ryzyko za pomocą kontraktu terminowego z opcją, Opcja ta dotyczy tylko terminu dostawy i nie należy jej mylić z opcjami walutowymi. Kontrakty terminowe z opcją są kwotowane przez banki od terminu spotowego do terminu określonego w przyszłości. USD/PLN 3,9200 / 3,9220 Punkty swapowe 1 tydzień swap 0,0066 / 0, tygodnie swap 0,0133 / 0,

17 1. Jeżeli firma chce kupić USD z opcją na dostarczenie PLN między 1 a 2 tygodniem, bank zakłada, kwotując opcje terminowe, że dostarczenie PLN nastąpi w najgorszym przypadku dla banku po dwóch tygodniach Kurs opcji terminowej na sprzedaż USD za 1 tydzień w ciągu jednego tygodnia: OFFER 3, ,0142 = 3, Jeżeli firma chce sprzedać USD z opcją na dostarczenie między 1 a 2 tygodniem bank zakłada, kwotując opcje terminowe, że dostarczenie USD nastąpi w najgorszym przypadku dla banku po jednym tygodniu. Kurs opcji terminowej na kupno USD za 1 tydzień w ciągu jednego tygodnia: BID 3, ,0066 = 3,9266 Tak więc kurs opcji terminowej wynosi: USD/PLN 1-2 tygodnie 3,9266 / 3,9362 Zasada kwotowania opcji terminowej Cena opcji terminowej jest najlepsza dla banku, a najgorsza dla klienta na dany okres trwania opcji terminowej. Charakterystyka instrumentu Częściowa realizacja opcji Firmy zawierają transakcję na jedną kwotę waluty, która jest wykorzystywana w ciągu kilku terminów rozliczenia w trakcie umowy okresu opcji. Zamknięcie transakcji Kontrakt terminowy jest ze strony klienta zobowiązaniem do dostarczenia pełnej kwoty, na którą zawarto transakcję. Jeżeli do ostatecznego terminu klient nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, jest zmuszony zamknąć brakujące saldo przez transakcję odwrotną spot (kupno przez sprzedaż, sprzedaż przez kupno). Przedłużenie opcji terminowej Jeśli w czasie trwania opcji terminowej klient chce zmienić okres ważności umowy, klient może przedłużyć opcję. I stniejący kontrakt zamykany jest spotem lub kontraktem terminowym i równocześnie uzgadnia się nową cenę opcji terminowej. Wcześniejsza realizacja dostawy Jeśli klient będzie chciał zrealizować kontrakt w całości przed rozpoczęciem opcji zamyka się opcje terminową transakcją spot lub kontraktem terminowym i jednocześnie zawarty nowy kontrakt terminowy bezwarunkowy (forward outright). Podstawowa zaleta opcji terminowej firma może ustalić z góry kurs, po którym przeprowadzi transakcje lub serie transakcji w danym okresie. Podstawowa wada opcji terminowej marża między BID/OFFER jest bardzo duża, w związku z czym transakcja na dłuższe okresy jest dla klienta nieatrakcyjna. Rodzaje swapów kursowych: Transakcja natychmiastowa względem terminowej 17

18 Transakcja terminowa względem terminowej Swapy na krótkie terminy (Są to swapy na krótsze terminy od jednego miesiąca np. pierwsza transakcja ma miejsce w dniu zawarcia transakcji, a druga dzień poźniej (overnight)). 22. Transakcje swapowe Swap (zamiana) polega na kombinacji operacji kasowej i terminowej. W ramach transakcji swapowej ustala się z góry kursy po jakich następuje wymiana waluty obecnie i wymiana zwrotna w przyszłości. Firma Bank Spot Kupno PLN Sprzedaż PLN Sprzedaż waluty obcej Kupno waluty obcej Kontrakt terminowy Sprzedaż PLN Kupno PLN Kupno waluty obcej Sprzedaż waluty obcej W przypadku transakcji terminowej, liczba punktów terminowych zależy od oprocentowania walut na rynku pieniężnym. Przy transakcji swap różnica oprocentowań dwóch walut zależy od uzgodnionych oprocentowań dwóch pożyczek partnerów umowy. R 23. transakcji swap: Bank Bank i firma Firma zgodzili się na warunki wymiany dwóch walut na 3 miesiące: Bank da na trzy miesiące Firmie 1 mln USD po 5,45% w zamian za PLN 1. Firma da Bankowi na trzy miesiące PLN za 17,70% w zamian za USD Bank USD za 5,45% p.a. PLN za 17,70% p.a. Firma Dzisiaj wymieniana ilość USD i PLN jest znana (4,5 mln PLN). Interesujące mogą być wielkości kwot wymienianych za trzy miesiące. Dzisiejszy kurs wymiany niech wynosi USD/PLN 4,5000. Bank pożycza więc spółce 1 mln USD w zamian za 4,5 mln PLN. W ciągu trzech miesięcy 1 USD i 4,5 PLN wzrosną do wielkości: 1. USD: 1+1x(5,45/100x91/360) = 1,0138 USD 2. PLN: 4,5+4,5x(17,70/100x91/365) = 4,6986 PLN Po trzech miesiącach Bank płaci Firmie PLN, a Firma płaci Bankowi USD. Z tych dwóch liczb można obliczyć terminowy kurs wymiany dla 1 USD: 4,6986 / 1,0138 = 4,6346. A zatem cały kontrakt można zobrazować następująco: 1 USD 1 USD Bank Firma Bank Firma 4,5 PLN Bank sprzedaje USD za PLN pierwsza noga swapa 4,6986 PLN Bank kupuje USD za PLN druga noga swapa 18

19 Transakcja swap nie jest tak naprawdę dwiema transakcjami walutowymi: spot i terminową. W zależności od systemu księgowego banku, transakcja swap ewidencjonowana jest na rachunku klienta jako dwie umowy wzajemnych kredytów lub jako dwie transakcje walutowe (spot i terminowa) Zastosowanie transakcji swapowych: 1. zabezpieczenie płynności 2. przesunięcie pozycji walutowej na termin wcześniejszy 3. przesunięcie pozycji walutowej na termin późniejszy Arbitraż odsetkowy polega na tym, że firma, która potrzebuje PLN na sfinansowanie inwestycji krajowych, szuka alternatywnych sposobów finansowania, np. sprawdzając, czy istnieje możliwy arbitraż między finansowaniem PLN po danej stopie procentowe, a rynkiem swapowym. Polega to na tym, że zamiast PLN pożyczamy walutę obcą, którą zamieniamy natychmiast na PLN i równocześnie ustalamy kurs wymiany PLN na walutę obcą w dniu zapadalności tych dwóch pożyczek. Swap walutowy forward-forward jest to swap walutowy między dwoma terminowymi datami waluty (w odróżnieniu od zwykłego swapa, którego pierwsza noga ma datę waluty spot). Swap forward-forward ma następujące zastosowania: 1. przesunięcie pozycji walutowej na termin późniejszy 2. dokonanie arbitrażu odsetkowego Zasady wyznaczania punktów swapowych forward-forward 1. BID = lewa strona dalszej daty swapa prawa strona bliższej daty swapa, 2. OFFER = prawa strona dalszej daty swapa lewa strona bliższej daty swapa, 3. kurs pierwszej nogi swapa = kurs spot + punkty swapowe na bliższą datę, 4. kurs drugiej nogi swapa = kurs pierwszej nogi swapa + BID lub OFFER swapa forward-forward Transakcja terminowa nierzeczywista (Non-Deliverable Forward NDF) stanowi umowę pomiędzy stronami kontraktu w celu ustalenia kursu wymiany walut na określony dzień w przyszłości. W rzeczywistości żadna ze stron nie jest zobowiązana do dostarczenia kwoty waluty, a rozliczeniu podlega jedynie różnica pomiędzy kursem terminowym ustalonym wcześniej, a kwotowanym kursem referencyjnym na datę rozliczenia kontraktu. Kursem referencyjnym może być kurs spot banku, z którym zawarto umowę, kurs średni NBP na datę rozliczenia kontraktu inny kurs referencyjny ustalony przez strony kontraktu Kontrakty NDF mogą być swapowane (przesuwane lub skracane na żądaną datę waluty), jak kontrakty terminowe. Do zalet kontraktów NDF można zaliczyć 1. dowolność w wyborze daty waluty (terminy od 1 dzień do 3 lat w Polsce, w Londynie nawet do 10 lat), 2. można zabezpieczyć każdą walutę, 3. dowolność zabezpieczanej kwoty, 4. zabezpieczana kwota jest uzgodniona jedynie jako wielkość rozrachunkowa, rzeczywista wymiana kwot pieniężnych nie występuje, 5. bardzo płynny rynek (szczególnie do 6 miesięcy), 6. transakcja pozabilansowa. 19

20 Powyższe własności sprawiają, że kontrakty nierzeczywiste są doskonałym narzędziem do spekulacji na rynkach walutowych (trzymanie otwartej pozycji walutowej), ale także do zabezpieczania nieznanych strumieni zobowiązań lub wierzytelności w obcej walucie. 24. Inne rodzaje ryzyka na rynku walutowym Dokonując operacji na rynku walutowym, oprócz ryzyka kursowego, bank narażony jest również na inne rodzaje ryzyka: - ryzyko rynkowe - ryzyko rozliczeniowe - ryzyko kredytowe Ryzyko rynkowe powstaje zarówno przy operacjach spot jak i terminowych. Powstaje w momencie, gdy kontrahent transakcji z różnych przyczyn nie może jej honorować, np. z powodu bankructwa bank musi wtedy zamknąć transakcję dokonując operacji na bieżącym rynku na którym kursy mogą znacznie odbiegać od pierwotnych kursów kontraktowych, narażając się na straty Ryzyko rozliczeniowe istotą tego ryzyka jest luka czasowa pomiędzy przekazaniem pieniędzy do systemu rozliczeń, a faktycznymi uznaniami i obciążeniami na rachunkach. Na przykład bank A kupi od banku B USD za EUR, polecenia płatnicze na przekazanie EUR muszą być wysłane do banku korespondenta dzień wcześniej, aby bank B w dniu spot miał je na swoim rachunku. Bank B ma czas praktycznie do godziny 18:00 czasu nowojorskiego (czyli 24:00 czasu europejskiego) w dniu spot dla dokonania płatności. Przez ten czas bank A ponosi ryzyko rozliczeniowe. Np. w 1974 niemiecki bank Herstatt otrzymał DEM na swoją rzecz, lecz z powodu bankructwa nie zdążył przekazać USD swojemu kontrahentowi. Ryzyko kredytowe polega na tym, że kontrahent transakcji może zbankrutować ze względu na swoją kondycję finansową. W celu ograniczenia nadmiernego ryzyka w operacjach walutowych ustala się wewnętrzne limity na poszczególne operacje, pozycje otwarte i na poszczególnych kontrahentów. Limity otwartej pozycji walutowej wynikają z przepisów ogólnych i ustalane są dla: - pozycji długiej lub krótkiej w poszczególnych walutach w celu rozłożenia ryzyka na wiele walut i uniknięcia nadmiernego zaangażowania w jedną - pozycji całkowitej czyli sumy wartości bezwzględnych wszystkich pozycji długich i krótkich chodzi o pokazanie, czy niewielka pozycja globalna nie składa się ze skrajnie dużych jednostkowych pozycji długich i krótkich Limity nałożone przez władze finansowe muszą być przestrzegane, jednakże kierownictwo banku może nałożyć inne, bardziej restrykcyjne limity. Może wprowadzić limit dzienny i limit nocny zazwyczaj znacznie niższy 20