India and Poland 60 years of diplomatic relations: legacy and ways forward University of Warsaw, 6-7 of March 2014 Sprawozdanie

Transkrypt

1 India and Poland 60 years of diplomatic relations: legacy and ways forward University of Warsaw, 6-7 of March 2014 Sprawozdanie Z okazji przypadających w bieżącym roku obchodów 60- lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską i Indiami w dniach 6-7 marca 2014 r. w Sali Senatu Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się konferencja India and Poland 60 years of diplomatic relations: legacy and ways forward. Wydarzenie, stanowiące ważny punkt obchodów rocznicowych, zostało wspólnie zorganizowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Departament Azji i Pacyfiku) pomysłodawcę projektu, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych i Uniwersytet Warszawski (Wydział Orientalistyczny), pełniący rolę gospodarza wydarzenia. Zaproszenie do udziału w konferencji przyjęli polscy przedstawiciele świata nauki, wybitni specjaliści w zakresie problemów globalnych, ekonomicznych, kulturalnych, a także eksperci w dziedzinie relacji dwustronnych z Indiami, reprezentanci administracji państwowej (w tym: Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego), samorządowej, parlamentu, biznesu i instytucji pozarządowych. Wśród gości indyjskich, zaproszonych przez MSZ, znaleźli się przedstawiciele środowisk opiniotwórczych, świata nauki, kultury, biznesu i mediów. W sumie w konferencji wzięło udział ponad 160 osób, z tego 21 osób jako uczestnicy paneli (w tym 6 gości z Indii). Konferencję, odbywającą się pod hasłem obchodów rocznicowych Wspólnota wartości (Community of Values), otworzyli prof. dr hab. Marcin Pałys, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, podsekretarz stanu w MSZ Artur Nowak- Far i ambasador Indii Monika Kapil Mohta. Prof. Pałys, witając gości, nawiązał do faktu, że w 1918 roku sanskryt stał się przedmiotem wykładanym na Uniwersytecie Warszawskim i wskazał, że wydarzenie odbywa się na uczelni, która ma niemal stuletnią tradycję studiów indologicznych. Kiedy myślę o Indiach, widzę wiele możliwości realizacji wspólnych celów, co wyraźnie widać w programie konferencji powiedział prof. Pałys. Kontynuując, stwierdził również, że działania akademickie bywają niekiedy skuteczniejsze niż zabiegi dyplomatyczne: Dyplomaci wyznaczają kierunki polityki, ale pogłębianie relacji

2 między krajami odbywa się w dużej mierze właśnie m.in. dzięki bezpośrednim relacjom akademickim i kulturalnym. Bardzo się cieszę, że pracownicy UW mają w tym swój niemały udział. Podsekretarz stanu w MSZ Artur Nowak- Far Polska w początkowych słowach wystąpienia zauważył, że mimo dystansu geograficznego relacje polsko- indyjskie mają bardzo długą i bogatą tradycję. Polska jest zainteresowana wzmacnianiem stosunków polsko- indyjskich i podniesieniem ich w przyszłości do poziomu partnerstwa strategicznego. Konferencja ta będzie stanowić cenny wkład do osiągnięcia tego celu powiedział min. Nowak- Far. Zabierając głos, ambasador Monika Kapil Mohta zwróciła uwagę na rolę Polski jako jednego z najważniejszych ośrodków studiów indologicznych na świecie. Ambasador stwierdziła, że Polska z wielu powodów jest kluczowym partnerem Indii w Europie. Nie tylko z powodu dogodnej lokalizacji, dzięki której jest swoistymi wrotami do Europy. Ważne są też doświadczenia w budowaniu demokracji, a także potencjał ekonomiczny Polski. Polska to jeden z najbardziej atrakcyjnych rynków inwestycyjnych w Europie. Jest nie tylko doskonałym partnerem Indii w układzie dwustronnym, lecz także globalnym mówiła amb. Kapil Mohta. Jesteśmy w pełni gotowi, aby budować trwałe, wielopłaszczyznowe i wzajemnie korzystne stosunki między Indiami i Polską. Po inauguracji odbył się pierwszy panel konferencji Poland and India in the globalized era. Rozpoczynając go, moderator panelu dr Jarosław Ćwiek- Karpowicz, kierownik Biura Badań i Analiz PISM, zaprezentował publikacje przygotowane przez instytut z okazji obchodów rocznicowych: pierwszą książkę w języku angielskim nt. stosunków polsko- indyjskich (wspólnie z Indian Council for World Affairs) i numer specjalny Strategic Files Sixty Years of Poland India Relations: Towards a Genuine Partnership? Uczestnikami panelu byli: dr Rajendra Kumar Pachauri, przewodniczący Międzyrządowego Panelu d/s Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), który w 2007 r. odebrał Nagrodę Nobla w imieniu IPCC, i dyrektor The Energy and Resources Institute; prof. Grzegorz W. Kołodko, polityk i ekonomista, autor wielu książek i artykułów, ekspert i konsultant międzynarodowych organizacji, były wiceprezes Rady Ministrów i Minister Finansów RP; Katarzyna Kacperczyk, podsekretarz stanu w MSZ ds. polityki pozaeuropejskiej, dyplomacji publicznej i ekonomicznej oraz Pramit Paul Chaudhuri, starszy redaktor The Hindustan Times jednego z najbardziej wpływowych dzienników indyjskich w języku angielskim. W trakcie wystąpienia dr Pachauri wskazał m.in. na podstawowe wyzwanie, jakim są zmiany klimatyczne, jak również na konieczność zniwelowania wyraźnego napięcia między środowiskiem oraz postępującym rozwojem. Polska i Indie mogą z powodzeniem współpracować nad znalezieniem rozwiązań prowadzących do zapewnienia zrównoważonego rozwoju. Prof. Kołodko powiedział, że ci ekonomiści na całym świecie, którzy twierdzą, iż najważniejsze jest utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego, są w błędzie w dłuższej perspektywie utrzymanie tempa wzrostu na poziomie 3-4% rok w rok jest niemożliwe i stanowi prosty krok do katastrofy. Podsekretarz stanu w MSZ Katarzyna Kacperczyk zauważyła, że rocznicowe uroczystości są dobrą okazją nie tylko do podsumowań, ale przede wszystkim do wskazania obszarów wspólnych zainteresowań Polski i Indii i przekształcenia ich w praktyczne formy współpracy. Min. Kacperczyk zwróciła uwagę na kwestie dotyczące energetyki, dużej zależność Polski i Indii od węgla i znaczenie współpracy między oboma krajami, których celem byłoby wprowadzenie odpowiednich strategii nienaruszających rozwoju ekonomicznego. Wiceminister wspomniała o zorganizo- wanym w lutym 2014 r. Polsko- Indyjskim Szczycie Energetycznym, w czasie którego uzgodniono wspólne projekty, w tym także dotyczące energii odnawialnej. Nawiązując 2

3 do wypowiedzi dr. Pachauriego, stwierdziła, że energia to temat, nad którym Indie i Polska powinny współpracować na forum międzynarodowym, stając się liderami w swoich regionach. Redaktor Chaudhuri w swoim wystąpieniu wpierw zarysował aktualną sytuację geopolityczną i na tym tle wskazał na potencjalne możliwości współpracy między Polską i Indiami, podkreślając rolę obu państw jako ważnych sił regionalnych. Wywołał u słuchaczy zainteresowanie stwierdzeniem, że badania dotyczące wartości prowadzone w różnych częściach świata (World Values Survey) na Uniwersytecie w Michigan pokazują, iż krajem najbliższym Indiom właśnie pod względem wartości jest Polska. Panel zakończyła ożywiona dyskusja. Moderatorem drugiego panelu 6 marca Community of values 60 years of diplomatic relations between India and Poland była Katarzyna Wilkowiecka, zastępca dyrektora Departamentu Azji i Pacyfiku MSZ. W panelu głos zabrali: Vickram Bahl, redaktor telewizji ITMN (New Delhi), indyjski dziennikarz znany m.in. z wywiadów z wysokiej rangi politykami, w tym także m.in. z premierem Donaldem Tuskiem i ministrem Radosławem Sikorskim; podsekretarz stanu ds. prawnych i traktatowych w MSZ Artur Nowak Far oraz ambasador Bogusław M. Majewski, przewodniczący Grupy Roboczej Azji i Oceanii Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (Asia Oceania Working Party, COASI, European External Action Service). Red. Bahl w swojej wypowiedzi starał się znaleźć odpowiedź na pytanie, w jaki sposób współczesne środki przekazu mogą się stać pomocne w budowaniu pomostów pozwalających wysunąć na pierwszy plan wzajemne relacje międzyludzkie. Minister Nowak- Far, mówiąc o pomostach między Polską i Indiami, nawiązał do swojej ostatniej podróży do Meksyku. Spotkał się tam z tamtejszą polską diasporą, w tym z grupą osób, które w czasie wojny jako dzieci trafiły do Indii, gdzie opieką otoczył je Dobry Maharadża Dźam Sahib Digwidźajsinhdźi (patrz dalszy ciąg sprawozdania, w tym uwagi na temat filmu Little Poland in India). Minister nakreślił obszerny rys historyczny kontaktów polsko- indyjskich, poczynając od najstarszego znanego świadectwa polskiej obecności w Indiach Gaspara da Gamy z Poznania (przełom XV i XVI w.). Wśród wielu wspomnianych postaci uwagę poświęcił m.in. Wandzie Dynowskiej, znanej też jako Uma Dewi, która jest ważnym symbolem przyjaźni i współpracy polsko- indyjskiej. Wspomniał również Dobrego Maharadżę, któremu za hojną pomoc udzieloną w czasie II wojny polskim dzieciom prezydent Polski Bronisław Komorowski nadał pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a także Stefana Norblina, autora aranżacji wnętrz i malowideł naściennych w pałacu maharadży Dźodhpuru wspaniałego przykład sztuki w stylu art deco, niedawno poddanego udanej renowacji pod kierunkiem polskich konserwatorów. Przechodząc do czasów obecnych, minister Nowak- Far podkreślił bardzo dobre relacje między Polską i Indiami w sferze politycznej, kulturalnej i gospodarczej. Wskazał, że w związku z rocznicą oba kraje przygotowały szereg różnych wydarzeń, których ta konferencja stanowi bardzo ważny punkt obchodów. Ambasador Majewski skupił się na ponad 50 latach stosunków pomiędzy Unią Europejską i Indiami, które stanowią dopełnienie współpracy dwustronnej każdego z państw członkowskich UE. Wskazał, że de facto Polskę łączy już partnerstwo strategiczne z Indiami w wyniku decyzji podjętej przez Unię w 2004 r. Ambasador Majewski zaznaczył, że partnerstwo to obejmuje 4 priorytety: w zakresie politycznym, polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i negocjacji dotyczących wolnego handlu (FTA). Kontynuując, zastanawiał się między innymi, w jakim kierunku będzie podążać partnerstwo strategiczne między Unią i Indiami, szczególnie w obliczu wyborów mających nastąpić w najbliższych 2 latach. Po panelu jego uczestnicy odpowiadali na pytania zadane przez zgromadzonych na sali. Pierwszy dzień konferencji zakończył pokaz filmu dokumentalnego Little Poland in India w reżyserii Anu Radhy i Sumita Osmanda Shawa, powstały w koprodukcji 3

4 polsko- indyjskiej (Doordarshan, Govt. of Gujarat, Narodowy Instytut Audiowizualny (NInA) i TVP). Film poświęcony jest historii 1000 polskich dzieci, które z obozów i sierocińców w ZSSR trafiły do Indii, gdzie opieką otoczył je władca Nawanagaru Dźam Sahib Digwidźajsinhdźi. Projekcję filmu poprzedziło słowo wstępne prof. M. Krzysztofa Byrskiego z Wydziału Orientalistycznego UW, członka Koła Polaków z Indii. Drugi dzień konferencji otworzył panel 3.: Economic cooperation common challenges, joint solutions?, który moderowała dr Małgorzata Bonikowska, partner ośrodka THINKTANK i współwydawca Magazynu THINKTANK. W panelu wystąpili: Maciej Białek, główny specjalista w Wydziale Górnictwa Węgla Kamiennego Ministerstwa Gospodarki; Vijay Mehta, członek indyjskiego Komitetu Ekspertów PHD Chamber of Commerce & Industry; Jawahar Jyoti Singh, prezes Indyjsko- Polskiej Izby Gospodarczej (Indo- Polish Chamber of Commerce and Industry, IPCCI); Anna Kobierska, dyrektor Polsko- Indyjskiej Izby Gospodarczej (PIIG); Lucyna Jaremczuk, straszy specjalista w Departamencie Promocji i Współpracy Dwustronnej MG. Panel ten, mimo niespodziewanych okoliczności, w tym konieczności zmiany sali obrad, zgromadził wielu zainteresowanych tematyką współpracy gospodarczej między Polską i Indiami, możliwościami i wyzwaniami w tym zakresie, a także kwestiami praktycznymi omawianymi z perspektywy obu partnerów. Ostatni, czwarty panel konferencji poprzedziła krótka uroczystość prezentacji najnowszego polskiego przekładu wierszy wybitnego poety indyjskiego tworzącego w pierwszej połowie XX w. w języku hindi Hariwanśaraja Baććana. Tomik ten mógł się ukazać dzięki wsparciu finansowemu Ambasady Indii w Polsce i współpracy trzech indologicznych ośrodków akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Warszawskiego. W panelu Culture, research education as instruments of diplomacy, moderowanym przez prof. Danutę Stasik z Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, udział wzięli: Amal Allana, dyrektor Art Heritage Gallery (New Delhi), były prezes National School of Drama w New Delhi; prof. Maria Krzysztof Byrski z Wydziału Orientalistycznego UW i Collegium Civitas; Joanna Stachyra, kierująca Departamentem Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych; Jan Tyszowiecki, starszy specjalista w Departamencie Współpracy z Zagranicą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz prof. Ranjana Saxena z Wydziału Studiów Słowiańskich i Ugrofińskich Uniwersytetu Delhijskiego. Jako pierwsza głos w panelu zabrała Amal Allana i skupiając się na głównym obszarze swoich zainteresowań, omówiła dotychczasowe kontakty polsko- indyjskie w dziedzinie sztuki teatralnej. Wspomniała m.in. o wpływach, jakie w Indiach wywarł teatr eksperymentalny Jerzego Grotowskiego, Tadeusza Kantora i Andrzeja Szajny, a także sztuki Stanisława Mrożka. Omówiła też owocną współpracę National School of Drama z polskimi zespołami teatralnymi i warszawską Akademią Teatralną. Prof. Byrski w swojej wypowiedzi podkreślił, że patrząc z perspektywy cywilizacyjnej, pod względem wielkości, zróżnicowania etnicznego, językowego, kulturowego czy religijnego partnerem Indii może być jedynie Unia Europejska, nie zaś którekolwiek, choćby największe, pojedyncze państwo europejskie. Zaznaczył przy tym, że niezbywalną częścią polskości jest europejskość, bez której nie sposób zrozumieć wytworów polskiej kultury. W tym sensie Unia Europejska według prof. Byrskiego jest społeczno- politycznym i ekonomicznym projektem, którego tożsamość ma być definiowana przez odniesienie do cywilizacji, a nie pojedynczej narodowo- etnicznej grupy, posługującej się swoim językiem. Ten właśnie model, mający swoją podstawę w cywilizacji, jest już realizowany w Indiach i wiele w tym względzie możemy się nauczyć od Indii nauczyć. Prof. Byrski wskazał także na szczególne, bliskie 4

5 doświadczenia Polski i Indii ze światem islamu, które mogą posłużyć za podstawę wypracowania wspólnej globalnej polityki pokojowego współistnienia. Dyr. Joanna Stachyra w swojej wypowiedzi odniosła się do kwestii polsko- indyjskiej współpracy kulturalnej, akademickiej i naukowej widzianej przez pryzmat dyplomacji publicznej, spełniającej rolę pomocniczą względem dyplomacji tradycyjnej i mającej na celu propagowanie na świecie kultury polskiej i jej dziedzictwa. Stwierdziła, że o ile na poziomie oficjalnym kontakty między Polską i Indiami są bardzo dobre, wiele pozostaje jeszcze do zrobienia w tej kwestii na poziomie bezpośrednich kontaktów międzyludzkich. Realizacji tego celu służy między innymi otwarty w 2012 r. w New Delhi Instytut Polski czy Ośrodki Studiów Polskich na Uniwersytecie Kalkuckim i Uniwersytecie w Manipalu. Jan Tyszowiecki omówił podstawy działania i rozwiązania prawne dotyczące wymiany kulturalnej między Polską i Indiami z punktu widzenia MKiDN. Prof. Ranjana Saxena rozpoczęła wypowiedź od nakreślenia wybranych aspektów kontaktów polsko- indyjskich w perspektywie historycznej, nawiązując m.in. do dokonań takich postaci jak Dobry Maharadża, Stefan Norblin czy Rabindranath Tagore, którego dramat Poczta pomógł dzieciom z kierowanego przez Janusza Korczaka sierocińca w warszawskim getcie zmierzyć się z czekającą ich śmiercią. Następnie mówiła o duchowym powinowactwie polsko- indyjskim, które powinno służyć budowaniu wspólnej przyszłości. Panel zakończyła ożywiona dyskusja. Uroczystość zamknięcia konferencji rozpoczęło podsumowanie dwudniowych obrad przez Patryka Kugiela przedstawiciela PISM jednego ze współorganizatorów, w którym podkreślił on wysoki poziom paneli i towarzyszących im dyskusji. Wskazał m.in. na przewijające się w wielu wypowiedziach przekonanie o wadze bezpośrednich kontaktów międzyludzkich, o wiele skuteczniejsze w budowaniu trwałych związków. Następnie zabrała głos prof. Jolanta Sierakowska- Dyndo, dziekan Wydziału Orientalistycznego UW, która określiła dwa dni konferencji świętem intelektualnym koncentrującym się wokół Indii i Polski. Prof. Sierakowska- Dyndo wyraziła podziękowania wszystkim współorganizatorom: pomysłodawcy konferencji Ministerstwu Spraw Zagranicznych, za pomoc i wsparcie wszelkiego rodzaju, a przede wszystkim zorganizowanie i sfinansowanie wizyty gości indyjskich; partnerom z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych za współpracę, pomysły i dzielenie się wiedzą, a także wszystkim panelistom za przyjęcie zaproszenia do udziału w konferencji i wszystkim uczestnikom oraz słuchaczom. Osobne podziękowanie złożyła J.J. Singhowi, prezesowi Indyjsko- Polskiej Izby Gospodarczej, który ufundował indyjski poczęstunek towarzyszący konferencji. Na koniec wystąpiła prof. Danuta Stasik, wyrażając swą wdzięczność dla współorganizatorów bezpośrednio zaangażowanych w organizację i realizację projektu pracowników Departamentu Azji i Pacyfiku MSZ i Patrykowi Kugielowi z PISM, a także członkom indologicznego studenckiego koła naukowego pomagającego w trakcie konferencji. Konferencja India and Poland 60 years of diplomatic relations: legacy and ways forward, mająca za punkt odniesienia kontakty Polski z Indiami, jednym z najważniejszych partnerów Polski w regionie Azji, była pierwszym tak dużym spotkaniem dotyczącym stosunków polsko- indyjskich w Polsce. Stu kilkudziesięciu uczestników konferencji uznanych autorytetów z obu krajów, naukowców, dyplomatów, polityków, przedstawicieli sfer rządowych, biznesmenów i studentów przez 2 dni miało okazję wspólnie dyskutować o współpracy polsko- indyjskiej zarówno w kontekście bilateralnym, jak i globalnym. Sporządziła DS 5