BADANIA SILNIKA Z ZAPŁONEM ISKROWYM

Transkrypt

1 BADANIA SILNIKA Z ZAPŁONEM ISKROWYM Lp. Objawy Przyczyny 1. Silnika nie mona uruchomi, poniewa rozrusznik nie obraca wału korbowego Nadmiernie wyładowany akumulator. Obluzowane lub zanieczyszczone zaciski przewodów. Uszkodzony rozrusznik. Zatarcie si tłoków w cylindrach. Uszkodzenie układu korbowego lub mech. rozrzdu. 2. Silnika nie mona uruchomi, pomimo e rozrusznik obraca wał korbowy. 3. Silnik nie pracuje regularnie na biegu jałowym lub ganie. Brak paliwa w zbiorniku. Zalanie silnika paliwem wskutek długotrwałego posługiwania si urzdzeniem rozruchowym. Uszkodzona pompa paliwa. Zanieczyszczenie lub woda (w zimie korki lodowe) w przewodach paliwa, w ganiku (układzie wtryskowym). Zapowietrzenie układu paliwowego. Zatkana dysza paliwa urzdzenia rozruchowego lub głównego układu paliwowego (jeeli ganik jest wyposaony w przepustnic rozruchow). Niesprawny wtryskiwacz lub zbyt niskie cinienie paliwa Nieprawidłowe ustawienie zapłonu. Niedomagania rozdzielacza zapłonu: pknita kopułka rozdzielacza, uszkodzony styk wglowy kopułki, nadpalony lub pknity palec rozdzielacza, uszkodzona izolacja w kondensatorze, zanieczyszczone styki przerywacza, nieprawidłowy odstp midzy stykami przerywacza. Uszkodzona cewka zapłonowa lub moduł zapłonowy. Zły stan przewodów niskiego lub wysokiego napicia; wilgo na przewodach. Niewłaciwa kolejno połczenia przewodów zapłonowych midzy rozdzielaczem a wiecami. Uszkodzone lub nadmiernie zuyte wiece zapłonowe. Uszkodzona wieca arowa (silnik ZS). Nieprawidłowo ustawiony kt wtrysku (silnik ZS). Zatkany przewód wydechowy. Zanieczyszczenie lub woda w układzie paliwowym. Uszkodzon przepona lub nieszczelne zaworki pompy paliwa. Niedomagania ganika: zanieczyszczenie dysz lub kanałów, przelewanie" ganika wskutek zbyt wysokiego poziomu paliwa w komorze pływakowej, zasysanie fałszywego" powietrza przez luzy w ułoyskowaniu osi przepustnic. niesprawno zaworu hamowania silnikiem

2 Rozregulowanie, zuycie układu wtryskowego. Niewłaciwa regulacja układu biegu jałowego. Niewłaciwe ustawienie zapłonu. Zuyte lub zanieczyszczone wiece zapłonowe Uszkodzona cewka zapłonowa. Niedomagania rozdzielacza zapłonu; zanieczyszczone styki przerywacza, zbyt mały odstp midzy stykami, zuyte krzywki lub nadmierny luz boczny, uszkodzony opornik przeciwzakłóce. Zły stan, wilgotne przewody wysokiego napicia. Niewłaciwe ustawienie kta wtrysku. Nadmierne luzy zaworów. Nadmierne zuycie głównych elementów silnika (zaworów, krzywek wału rozrzdu lub łacucha napdu wału rozrzdu, tłoków z piercieniami). 4. Silnik pracuje nierównomiernie przy wysokiej prdkoci obrotowej. Zanieczyszczenie, woda w układzie paliwowym. Zanieczyszczenie dysz ganika (wtryskiwaczy). Zatkany przewód odpowietrz. zbiornik paliwa. Uszkodzone, zanieczyszczone wiece zapłonowe. Zuycie elementów rozdzielacza zapłonu. Niewłaciwe ustawienie kta wtrysku. Niewłaciwe luzy zaworów. Nadmierne zuycie głównych elementów silnika.

3 5. Silnik nie rozwija pełnej mocy Zbyt niska liczba oktanowa paliwa. Niedomagania pompy paliwa. Niedomagania ganika: niecałkowite otwarcie przepustnic, zły poziom paliwa w komorze pływak., zanieczyszczenie dysz głównych, uszkodzenie pompki przyspieszajcej, zbyt uboga mieszanka. Zbyt niskie cinienie paliwa w układzie wtrysku Zanieczyszczenie filtru powietrza. Niewłaciwe działanie regulatora odrodkowego lub podcinieniowego. Nieprawidłowe ustawienie kta wtrysku. Zanieczyszczenie wiec zapłonowych. Nieprawidłowe luzy zaworów. Nadmierne zuycie głównych elementów silnika: nadpalenie lub odkształcenie zaworów, przepalenie tłoków, pknicie, zapieczenie piercieni tłok., zuycie cylindrów i piercieni tłokowych. Przegrzanie silnika. 6. Silnik przegrzewa si Brak cieczy chłodzcej w układzie chłodzenia Niewystarczajcy nacig paska klinowego napdzajcego pomp wody (wentylator). Uszkodzona pompa wody lub wentylator. Uszkodzony termostat. Uszkodzony wyłcznik termiczny wentylatora. Zanieczyszczenie rurek chłodnicy. Nieprawidłowe ustawienie zapłonu. Nieprawidłowe ustawienie kta wtrysku. Zbyt uboga mieszanka paliwowo-powietrzna. 7. Silnik strzela" w ganik. Zbyt uboga mieszanka paliwowo-powietrzna. Zbyt mała przepustowo dyszy głównej ( strzały" podczas jazdy z nieduymi prdkociami). Niedomagania pompki przyspieszajcej (jeli strzały" pojawiaj si podczas przyspieszania). Nieprawidłowe ustawienie zapłonu. 8. Silnik strzela" w tłumik. Zbyt bogata mieszanka paliwowo-powietrzna. Brak zapłonu w jednym z cylindrów. Nieszczelno lub zawieszanie si zaworu wydechowego. Dziura w tłumiku.

4 9. Silnik dymi. Zbyt bogata mieszanka paliwowo-powietrzna. Zbyt dua zawarto oleju w paliwie (silnik dwu.) Zbyt wysoki poziom oleju w misce olejowej. Zuycie lub uszkodzenie piercieni tłokowych, tłoków wzgldnie prowadnic zaworów. 10. Silnik pracuje po wyłczeniu zapłonu. 11. Silnik nagle zatrzymuje si podczas jazdy. 12. Silnik zuywa zbyt duo paliwa. Przegrzanie silnika. Zbyt dua prdko obrotowa biegu jałowego. Niesprawno elektromagnetycznego zaworu odcinajcego w ganiku. Benzyna o zbyt małej liczbie oktanowej. Wyczerpanie paliwa w zbiorniku. Zanieczyszczenie przewodu paliwa lub filtra paliwa. Przepalenie si uzwoje cewki. Mechaniczne uszkodzenie w układzie zapłonowym (midzy cewk a wiecami). Uszkodzony kondensator. Urzdzenie rozruchowe ganika pozostaje czciowo włczone. Zbyt wysoki poziom paliwa w komorze pływakowej ganika (zła regulacja, nieszczelno zaworu iglicowego, wgniecenie lub nieszczelno pływaka). Wyciek paliwa przez nieszczelno przewodów lub zbiornika paliwa. Silne zanieczyszczenie wkładu filtru powietrza. Zbyt póny zapłon. DIAGNOSTYKA KOMPLEKSOWA SILNIKÓW O ZI i O ZS Zadaniem kompleksowej oceny stanu technicznego silnika jest ustalenie stopnia jego przydatnoci do dalszej pracy, okrelenie potrzeb i zakresu przedsiwzi kontrolnych, regulacyjnych i naprawczych, by zapewni utrzymanie silnika w stanie zdatnoci. Kompleksowa ocena stanu technicznego silnika jest wykonywana na podstawie wyników: ogldzin zewntrznych silnika i jego zespołów; kontroli działania silnika (tzw. próba pracy); pomiarów parametrów diagnostycznych.. Metody i narzdzia Ogldziny zewntrzne Układ chłodzenia

5 Układ smarowania Układ zasilania Kontrola funkcjonowania silnika Próba rozruchu Równomierno biegu silnika, zdolno do zmian prdkoci obrotowej Pomiar parametrów diagnostycznych Moc silnika i moc strat wewntrznych Moc silnika w procesie eksploatacji pojazdu zmienia si wskutek zmniejszenia szczelnoci przestrzeni nadtłokowej oraz niesprawnoci mechanizmu rozrzdu, układów zasilania zapłonowego i chłodzenia. Stan techniczny silnika mona oceni na podstawie pomiaru maksymalnej mocy uytecznej przy okrelonej prdkoci obrotowej wału korbowego. Warto mocy maksymalnej na skutek niesprawnoci poszczególnych zespołów i mechanizmów silnika moe si zmniejszy o 10-15%. Znacznie wicej informacji o stanie technicznym silnika mona uzyska na podstawie krzywej zmiany mocy w funkcji prdkoci obrotowej wału korbowego. Charakterystyki te uzyskuje si za pomoc stanowiska dynamometrycznego (hamowni silnikowej) umoliwiajcego obcienie badanego silnika. Oprócz wymienionej charakterystyki do oceny stanu technicznego silnika wykorzystywane te s charakterystyki zmian mocy jego strat wewntrznych. Charakterystyk t uzyskuje si za pomoc stanowiska dynamometrycznego umoliwiajcego napdzanie badanego silnika. W razie braku takiego stanowiska mona j uzyska drog poredni równie na zwykłym silnikowym stanowisku hamownianym. Takie metody mog by jednak stosowane tylko w zakładach produkcyjnych i naprawczych, po wymontowaniu silnika z pojazdu. W warunkach eksploatacyjnych dynamometryczny pomiar mocy jest trudny do zrealizowania zarówno ze wzgldu na konieczno wymontowania silnika z pojazdu, jak i brak odpowiednich stanowisk hamulcowych oraz ich du pracochłonno. W zwizku z tym do diagnostycznych bada silników bardziej przydatne s bezhamulcowe metody pomiaru. Istota tych metod polega najczciej na wykorzystaniu, jako obcienia silnika, sił powstajcych podczas jego pracy. Jedna z bezhamulcowych metod pomiaru mocy silnika polega na kolejnym wyłczeniu z pracy poszczególnych cylindrów i pomiarze prdkoci wału korbowego. Podczas badania czterocylindrowych silników o ZS z pracy wyłcza si trzy cylindry, a w szeciocylindrowym cztery. Pracujce cylindry zasilane s maksymaln dawk paliwa. Wytwarzana energia mechaniczna jest wykorzystywana na pokonanie strat wewntrznych wyłczonych cylindrów. Na podstawie zmierzonej prdkoci obrotowej podczas pracy jednego cylindra mona wyznaczy maksymaln moc poszczególnych cylindrów i całego silnika oraz okreli równomierno pracy poszczególnych cylindrów.

6 Według podobnej zasady przeprowadza si w silnikach o ZI tzw. prób porównywania mocy za pomoc tzw. mierników sprawnoci, znajdujcych si w zestawach diagnostycznych (np. w ZD-2). Polega ona na pomiarze spadku prdkoci obrotowej silnika w czasie wyłczenia z pracy pojedynczych cylindrów i ocenie wielkoci spadku prdkoci obrotowej. Naley jednak pamita, e wielko spadku prdkoci obrotowej zalena jest od typu silnika. Kluczowe znaczenie ma tutaj przede wszystkim liczba cylindrów silnika. Im jest ona wysza, tym mniejsze s obserwowane spadki prdkoci obrotowej i jego stanu technicznego. Std jako kryterium oceny przyjmuje si równomierno spadku prdkoci obrotowej dla wszystkich cylindrów silnika. Jeeli podczas próby silnik pracował równomiernie bez szarpni a spadki prdkoci obrotowej były odpowiednio due i jednakowe dla wszystkich cylindrów, to stan techniczny silnika uznaje si za właciwy. Rónice midzy poszczególnymi cylindrami wiksze od 40% wiadcz o złym stanie technicznym cylindra, w którym je stwierdzono. Cylinder, którego wyłczenie nie powoduje spadku prdkoci obrotowej jest niesprawny (wieca zapłonowa, zawory tłok, piercienie). W razie stwierdzenia dla jednego z cylindrów z wyłczonym zapłonem mniejszego spadku prdkoci obrotowej mona dla SZ wykona prób olejow", która pozwoli okreli przyczyn niedomagania. Jeeli po wpuszczeniu do cylindra oleju i powtórzeniu pomiaru stwierdza si ten sam, niski spadek prdkoci obrotowej to przyczyn niesprawnoci cylindra s nieszczelne zawory lub uszkodzona uszczelka pod głowic. Zwikszenie si natomiast spadku prdkoci obrotowej wskazuje na nadmierne zuycie gładzi cylindra, piercieni tłokowych lub tłoka. Pomiar zuycia paliwa Wibroakustyczne metody oceny stanu technicznego Rys. 1. Stetoskop do osłuchiwania silników a) prtowy; b) słuchawkowo - prtowy; c) komorowy; 1 puszka rezonansowa; 2 prt; 3 membrana; 4 piercie gumowy; 5 wtyki do ucha.

7 Rys. 2. Elektroniczny stetoskop do osłuchiwania silników SUNPRO CP 7890 Parametry diagnostyczne i kryteria oceny stanu technicznego Orientacj o stanie przestrzeni roboczej moe sobie wyrobi na podstawie nastpujcych parametrów diagnostycznych: cinienia sprania w cylindrze; wzgldnego spadku cinienia powietrza doprowadzonego do cylindra; podcinienia wieego ładunku w rurze dolotowej do cylindra; iloci i cinienia spalin przedostajcych si do skrzyni korbowej; parametrów sygnału wibroakustycznego; mocy silnika i zuycia paliwa; spadku napicia na ogniwach akumulatora lub poboru prdu przez rozrusznik podczas uruchamiania silnika. Informacje o stanie technicznym nie - tylko przestrzeni roboczej, ale całego silnika to: moc silnika, zuycie paliwa i parametry sygnału wibroakustycznego oraz podcinienie w kolektorze dolotowym. Cinienie sprania Praktycznie, na dokładno pomiaru cinienia sprania maj wpływ: - temperatura silnika w czasie pomiaru; warto luzu zaworowego; cinienie otoczenia; stopie otwarcia przepustnicy;

8 prdko obrotowa wału korbowego. Temperatura silnika w czasie pomiaru Luz zaworowy Cinienie otoczenia Wykonanie pomiaru cinienia sprania w warunkach atmosferycznych innych ni te, w jakich ustalona została nominalna warto cinienia sprania, wymaga nastpujcej korekcji zmierzonej wartoci cinienia sprania; phn p s = psz (1) ph gdzie: p s skorygowane cinienie sprania; p sz zmierzone cinienie sprania; p hn cinienie otoczenia, przy jakim ustalono warto cinienia sprania; p h cinienie otoczenia, przy jakim wykonano pomiar. Stopie otwarcia przepustnicy Rónica wartoci cinienia dolotu zmierzonego przy całkowicie zamknitej przepustnicy i całkowicie otwartej wynosi około 5%. Aby wpływ otwarcia przepustnicy zmniejszy do minimum, naley pomiary wykonywa przy moliwie najwikszym jej otwarciu. Prdko obrotowa wału korbowego Jej warto nie powinna zmienia si w czasie prób wszystkich cylindrów. W zakresie pomiarowych prdkoci obrotowych uzyskiwanych za pomoc rozrusznika mała jej zmiana powoduje istotn zmian wartoci mierzonego cinienia sprania (rys. 1.2). Spadek napicia na ogniwach akumulatora lub pobór prdu przez rozrusznik podczas uruchamiania silnika Wzrastajce w suwie sprenie cinienia w cylindrach przeciwstawia si ruchowi tłoków, powodujc tym samym wzrost momentu oporów obracania wału korbowego, które

9 musi pokona rozrusznik. Wszystkie rozruszniki elektryczne s szeregowymi silnikami prdu stałego. Pobierany przez nie prd jest proporcjonalny do wytwarzanego momentu, zawsze równowaonego momentem oporów ruchu wału korbowego. Wobec tego wzrost mechanicznego obcienia rozrusznika prowadzi do wzrostu pobieranego przez niego prdu oraz spadku napicia na ogniwach akumulatora. W rezultacie przebieg poboru prdu odpowiada przebiegowi zmian momentu niezbdnego do obracania wału korbowego. Wielkoci te s wic uzalenione od oporów ruchu wału korbowego w suwie sprania i mog słuy jako kryterium oceny szczelnoci przestrzeni roboczej silnika. Właciwy stan techniczny przestrzeni roboczej, a właciwie jej szczelno, jest charakteryzowana równomiernymi spadkami napi w funkcji czasu. Jest to widoczne na wykresach, gdzie obserwuje si jednakowe wartoci amplitud U rejestrowanych krzywych (rys. 1.3 a). Uzyskanie podobnego obrazu krzywych przy mniejszych wartociach spadków napi, które mog by dodatkowo mierzone za pomoc woltomierza, wiadczy o równomiernym Rys Wykres spadku napicia akumulatora podczas uruchamiania silnika: a) przestrzenie robocze szczelne, b) nieszczelno przestrzeni roboczej 2 i 6 cylindra. zuyciu silnika. Uszkodzenia elementów warunkujcych szczelno przestrzeni nadtłokowych, powodujce zrónicowanie wartoci cinienia sprania w cylindrach, s przyczyn wystpowania rónych napi (np. U, U 2, U 6 na rys. 1.3 b). Dla silników europejskich dopuszczalna jest rónica poboru prdu rzdu 5 A w stosunku do danych właciwych okrelonemu typowi silnika. Jeeli przekracza ona t warto, naley w odpowiednim cylindrze zmierzy cinienie sprania za pomoc manometru (próbnika cinienia sprania). POMIAR CINIENIA SPRANIA Przed przystpieniem do pomiaru naley nacisn iglic zaworu odpowietrzajcego manometru, sprawdzi pocztkowe ustawienie wskazówki i w razie potrzeby obracajc tarcz z podziałk wyzerowa (PCS-1). Do próbnika SPCS-15 (SPCS-50) naley załoy czysty diagram (rys. 1.4). Potrzebne przyrzdy i narzdzia Rys Diagram pomiarowy manometru SPCS 15 do pomiaru cinienia sprania próbnik cinienia sprania, np. PCS-1 (rys. 1.5 a), PCS-2 lub sterowany próbnik cinienia sprania, np. SPCS-15 dla silników o zapłonie iskrowym (rys. 1.5b), SPCS-50 dla silników o zapłonie samoczynnym; klucz do odkrcania wiec lub wtryskiwaczy; strzykawka; ok. 10 cm 3 oleju silnikowego.

10 Do pomiaru cinienia sprania uywa si manometru SPCS-15 Spółdzielni Rzemielniczej UNIREM z Katowic. Ich zakres pomiarowy dla silników o zapłonie iskrowym wynosi 0,5-2,1 MPa natomiast dla silników o zapłonie samoczynnym 3-10 MPa i pokrywa przedział ps spotykanych w uytkowanych obecnie silnikach. Wymagana klasa tych próbników wynosi 2,5 tzn. e niepewno pomiarowa wskaza nie przekracza 2,5% ogólnej wartoci zakresu pomiarowego. Próbniki cinienia sprania do silników o Rys Próbnik cinienia sprania a) PCS-1 b) SPCS-15 zapłonie samoczynnym wyposaone s z reguły w elastyczne lub sztywne kocówki, zapewniajce wygodny dostp do wszystkich cylindrów. Kocówk tak jest głowica słuca do mocowania w otworze wtryskiwacza. Rys 1.6 Próbniki cinienia sprania amerykaskiej firmy SUNPRO Sterowany próbnik cinienia sprania SPCS-50 SPCS-50 (rys. 1.7) jest przyrzdem małogabarytowym przeznaczonym do pomiaru i rejestracji cinienia sprania w zakresie od ok. 1 do 5 MPa w cylindrach silników o zapłonie samoczynnym. Jego działanie, jako specjalizowanego manometru tłokowego, oparte jest na przesuwie tłoczka zalenym od wartoci mierzonego cinienia i równowaonym przez wycechowan spryn pomiarow 1. Ruch tłoczka przenosi si przez układ dwigni na wskazówk przyrzdu 2 zaopatrzon w rysik, który rejestruje warto mierzonego cinienia na beztuszowym diagramie. W skład wyposaenia przyrzdu wchodz cztery króce pomiarowe: A, B, C, D. Zastpujc w Rys SPCS-50 przekrój i wyposaenie

11 wymontowanym z silnika wtryskiwaczu 7 jego rozpylacz odpowiedni kocówk pomiarow, tworz one element pomiarowy, łczcy próbnik z przestrzeni robocz badanego cylindra (np.7+b). Wymiary króców odpowiadaj wymiarom rozpylaczy typowych wtryskiwaczy, produkowanych zarówno przez firmy krajowe (np. WZM Warszawa) jak i zagraniczne (np. CAV, Friedman & Maier, PAL, Bosch, Bryce, IFA, Simms). Poniewa wtryskiwacze, a wic i przygotowane na ich bazie elementy pomiarowe maj zakoczenia gwintowe M 12x1,5 lub M 14x1,5 do zestawu dołczone s dwie kocówki ktowe: I z gwintem M 12x1,5/M 12x1,5; II z reduktorem gwintu M 12x1,5/M 14x1,5, które umoliwiaj łatwiejszy dostp i podłczenie próbnika wraz przewodem cinieniowym do dowolnego typu wtryskiwacza. Przygotowujc próbnik do bada naley: wymontowa z silnika podlegajcego badaniu wszystkie wtryskiwacze i w jednym z nich zastpi rozpylacz odpowiedni kocówk pomiarow A, B, C lub D, tworzc w ten sposób element pomiarowy 7; element pomiarowy zamontowa w miejsce wtryskiwacza badanego cylindra, pamitajc przy tym o połoeniu pod wtryskiwacz, w celu dokładnego uszczelnienia połczenia, jego oryginalnej podkładki; dokrci do próbnika przewód cinieniowy 5 i nastpnie szczelnie połczy ten zastaw, bezporednio albo poprzez kocówki ktowe I lub II; Tak przygotowany przyrzd naley przed przystpieniem do pomiaru zaopatrzy jeszcze w czysty diagram, który zakładany jest odpowiednimi wciciami do kasety próbnika 4. Przystpujc do pomiaru naley pamita Q odpowietrzeniu próbnika, które uzyskuje si przez nacinicie zaworu 6. Sam przebieg bada i pomiarów próbnikiem SPCS-50 powinien by zgodny z zasadami przedstawionymi w opisie pomiaru cinienia jako metody. Rys Sposób podłczenia elektrycznego próbnika SPCS podczas pomiaru cinienia sprania Stopie sprania jest podawany zawsze w charakterystyce technicznej silnika, natomiast współczynnik k zaley od rodzaju silnika i przyjmuje nastpujce wartoci: k = 0,12...0,13 dla silnika czterosuwowego o zapłonie iskrowym, k = 0,17...0,20 dla silnika czterosuwowego o zapłonie samoczynnym, k == 0, ,10 dla silnika dwusuwowego o zapłonie iskrowym. Rónice cinie sprania midzy poszczególnymi cylindrami nie powinny by wiksze ni 10% najwyszego odczytu. Spadek cinienia sprania o % w stosunku do wartoci nominalnej, tzn. podanej przez producenta lub obliczonej ze wzoru, wiadczy o duych zuyciach tłoka, cylindra piercieni tłokowych i zaworów, majcych wpływ na obnienie parametrów pracy silnika i jego trwałoci, które kwalifikuj silnik do naprawy.

12 W celu dokładniejszego okrelenia zakresu naprawy silnika o zapłonu iskrowym przeprowadza si tzw. prób olejow". Do cylindrów, w których wczeniej zostało stwierdzone zbyt niskie cinienie sprania, wstrzykuje sil, przez otwór wiecy zapłonowej na denko tłoka niewielk ilo oleju silnikowego (do 10 cm 3 ). Przysłaniajc otwór wykonuje si kilka obrotów wałem korbowym w celu rozprowadzenia wlanego oleju po gładzi cylindra. Nastpnie mierzy si powtórnie cinienie sprania. Porównujc wyniki obu pomiarów uzyskuje si informacj o: nieszczelnoci zaworów i ich gniazd, jeeli wartoci s takie same dla badanego cylindra. nieszczelnoci piercieni tłokowych, tłoków i cylindrów, jeeli wartoci w drugim pomiarze wzrosły (zbliyły si do wartoci nominalnej), nieszczelnoci zaworów i piercieni tłokowych, jeeli nastpił nieznaczny wzrost cinienia sprania. Niewielki wzrost cinienia sprania moe wiadczy nie tylko o nieszczelnoci zaworów, ale równie o uszkodzeniu uszczelki pod głowic. Jeeli przebicie uszczelki nastpiło do układu chłodzenia, to dodatkowym objawem niesprawnoci bdzie wystpowanie przedmuchów gazów spalinowych do układu chłodzenia podczas pracy silnika. Natomiast jeeli przebicie uszczelki nastpiło midzy cylindrami, to jedyn wskazówk o usterce bdzie stwierdzenie zanionego, i w przyblieniu jednakowego, cinienia sprania w ssiednich cylindrach. Moe si równie zdarzy, e wynik badania bdzie wyszy od wartoci nominalnej. Bdzie to spowodowane przez odłoenie si na dnie tłoka i w głowicy cylindra nadmiernej warstwy nagaru. Orientacyjne wartoci cinienia sprania w cylindrach Tablica 1 Marka i typ samochodu (typ silnika) Stopie Sprania prawidłowe Cinienie sprania minimalne [MPa] [kg/cm 2 ] [MPa] [kg/cm 2 ] Audi (RN) 9,0 0,9...1, ,8 8 Audi D (JK) 23,0 2,8... 3, ,5 25 Citroen AX 11 (H1A, TUI) 9,4 1,1 11 0,9 9 Citroen BX 14 (150A) 9,3 0,9...1, ,0 10 Daihatsu Charade 1.0 (CB23) 9,5 1,25 12,5 1,0 10 Daihatsu Charade Diesel 21,5 2,6 26 2,1 21 FIAT 126P 650 7,5 0,8...0, ,65 6,5 FIAT 126 BIS 8,6 0,95 9,5 0,7 7,0 FIAT Cinquecento 0.7/0.9 9,0 1,1 11 0,95 9,5 FIAT Tipo 1.4/1.6 9,2 1, , ,95 9,5 FIAT Lino 45 (999 cm 3 ) 9,8 1,0...1,2 10.., 12 0,90 9,0 FIAT Uno Sting (903 cm 3 ) 9,0 1,0... 1, ,90 9,0 FIAT Uno 45 Diesel (1300 cm 3 ) 21,0 2,4 24 1,9 19 Ford Escort 1.3 (JBA, JBB) 9,5 1,2...1, ,95 9,5 Ford Fiesta 1.0 (L-TK) 8,5 0, ,15 9, ,5 0,8 8 Ford Fiesta 1-1 (GUE, GUD) 9,5 1,25 12,5 1,0 10 Ford Sierra 2.3 Diesel 22, ,9 19 FSO 125P ,0 1,05...1,1 10, ,95 9,5 FSO Polonez 1,5 9,2 1, ,15 10, ,5 0,95 9,5 FSO Polonez 1.6 9,5 1,2 12 1,0 10

13 FSO Polonez 1.9 D 23 2, ,9 19 Hyundai Pony 1.3 (G13B) 9,8 1,0...1, ,9 9,0 Lada 2105, ,5 1,1...1, ,5 1,0 10 Lada Samara 1.3/1.5 9,9 1,1...1, ,0 10 Mazda (B3) 9,4 1,2 12 1,0 10 Mercedes 190 (M 102) 9,1 1,0... 1, ,9 9,0 Mercedes 190 D (OM601) 22,0 2,4.., ,8 18 Mercedes 200 D (W 123) 21,0 2,2...2, ,5 15 Nissan Sunny 1.3 (E12S) 9,0 0, ,27 9, ,7 0,8 8,0 Opel Corsa 1.2 (E12) 8,0 0,9...! ,7 7,0 Opel Corsa 1.2 S (12 ST) 9,2 1,0...1, ,7 7,0 Opel Kadett 1.3 S (13S) 9,2 1,0...1, ,7 7,0 Opel Kadett 1.6 D/l. 1 D 23, ,6 16 Pcugeot (TUI) ,9 9,5 Peugeot (TU2) 9,6 1,1...1, ,9 9,5 Peugeot D (XUD7) 23 2,5...3, ,9 19 Peugeot (1G1A) 9,5 1, ,35 12,5...13,5 1,0 10 Pcugeot (XU5) 8,9 1,15 11,5 0,95 9,5 Renault 5 TL, SL (CI) 9,5 1, ,35 12,5...13,5 1,0 10 Skoda Favorit 135 8,8 1,0 10,2 0,86 8,6 Skoda Favorit 136 9,7 1,1 11,2 0,96 9,6 VW Golf 1.3 9,5 1,0... 1, ,7 7,0 VW Golf Diesel 23 3,3 33 2,7 27 POMIAR SZCZELNOCI CYLINDRÓW Próba szczelnoci cylindrów polega na pomiarze spadku cinienia powietrzu doprowadzonego do cylindra ze sprarki i osłuchiwaniu ewentualnych przedmuchów w okrelonych miejscach silnika. Potrzebne przyrzdy i narzdzia próbnik szczelnoci cylindrów wchodzcy w skład diagnoskopu lub wykonany jako oddzielny przyrzd, np. PSC-2M (FOUS); stetoskop lub odcinek rury gumowej. Próbnik PSC-2M wchodzi w skład wyposaenia zestawu diagnostycznego ZD-3. Jest przyrzdem przenonym, zasilanym z zewntrznej sieci spronego powietrza. Przeznaczony jest do oceny szczelnoci przestrzeni roboczych silników o zapłonie iskrowym dwu- i czterosuwowych. Silniki poddawane kontroli mog by zabudowane w pojedzie jak równie wymontowane z niego. Próbnik PSC-2M składa si z układu pomiarowego umieszczonego w metalowej obudowie z uchwytem do przenoszenia przyrzdu oraz elementów wyposaenia, które umoliwiaj podłczenie układu pomiarowego do cylindrów badanego silnika i wykonanie pomiarów. Próbnik zasilany jest z sieci spronego powietrza zaopatrzonej w filtr, odwadniacz i zawór redukcyjny. Zasada działania przyrzdu jest zgodna z przedstawion powyej. Manometr pomiarowy wskazuje 100% szczelnoci Rys Próbnik szczelnoci cylindrów

14 przy całkowitym braku szczelin, 0% przy swobodnym wypływie powietrza z kocówki pomiarowej. Wyposaenie próbnika ograniczone zostało tylko do elementów zapewniajcych badanie silników o ZI, std ograniczone zastosowanie przyrzdu, chocia nie wykluczone do ZS. Nic temu oprócz osprztu nie przeszkadza. Wykonanie pomiaru Doprowadzi silnik do normalnej temperatury pracy. Jeli silnika nie mona uruchomi, wystarczy kilkakrotne obrócenie wału korbowego Wynik pomiaru naley wówczas traktowa orientacyjnie. Wykrci wszystkie wiece zapłonowe lub wtryskiwacze. Ustawi tłok badanego cylindra w kocu suwu sprania (punkt ZZ), wykorzystujc do tego celu istniejce znaki fabryczne. Tabela 2 Ocena stanu technicznego silnika na podstawie spadku cinienia Spadek cinienia [%] (szczelno cylindra Silnik Zł 4-suwowy o 2-suwowy poniej cm 3 powyej cm 3 Silnik ZS ( ) ( ) ( ) ( ) Stan techniczny silnika dobry kwalifikuje si do eksploatacji wymaga ustalenia przyczyny ( ) powyej 7 ( ) powyej ( ) powyej ( ) powyej (poniej ) (poniej (poniej (poniej 85) 80) 75) Podłczy próbnik z jednej strony do instalacji spronego powietrza, z drugiej do otworu wiecy zapłonowej lub wtryskiwacza. Otworzy zawór doprowadzajc sprone powietrze do przestrzeni nad tłokiem badanego cylindra. Na manometrze pomiarowym odczyta warto spadku cinienia wyraon w procentach. Naley pamita, e niektóre próbniki, np. PSC-3,5, maj odwrócon skal manometru i odczytuje si na niej szczelno cylindra wyraon w procentach. Porówna odczytan warto z wartociami przyjtymi jako kryterium do oceny stanu technicznego silnika (tabl. 1). W razie potrzeby ustali przyczyn nieszczelnoci osłuchujc silnik według podanych niej wskazówek. Po zakoczeniu osłuchiwania zamkn zawór, a nastpnie przełoy kocówk przewodu z próbnika do nastpnego badanego cylindra. Tłok w tym cylindrze ustawi w połoenie ZZ obracajc wał korbowy silnika zgodnie z kierunkiem jego obrotów.

15 Ocena wyników Na rysunku 1.9. zaznaczono drogi wypływu spronego powietrza przez Rys Drogi przepływu powietrza przez moliwe nieszczelnoci oraz miejsca osłuchiwania silnika. wszystkie moliwe nieszczelnoci cylindra oraz te miejsca, w których naley oczekiwa pojawienia si przedmuchów. Do osłuchania tych miejsc najlepiej posłuy si stetoskopem lub, w przypadku jego braku, odcinkiem wa gumowego, które pomog w okreleniu intensywnoci szumów wskazujcej na stopie zuycia poszczególnych elementów silnika. Naley tu przypomnie, e warunkiem uzyskania prawidłowych wyników badania s prawidłowo wyregulowane luzy zaworów. Zalenie od stwierdzonego miejsca przedmuchów mona okreli rodzaj usterki silnika: przedmuchy słyszane w otworze miernika poziomu oleju (l, rys. 1.9.) i otworze wlewu oleju (3) bd wiadczyły o zuyciu lub uszkodzeniu piercieni tłokowych, tłoka i gładzi cylindra; przedmuchy te pojawiaj si równie w nowych silnikach, ale s mniej intensywne; przedmuchy słyszane w rurze wydechowej (2) bd wiadczyły o zuyciu przylgni zamknitego zaworu wydechowego; przedmuchy pojawiaj si równie w otworze 'wiecy zapłonowej lub wtryskiwacza tego cylindra, który ma aktualnie otwarty zawór wydechowy; przedmuchy słyszane na wlocie do ganika (4) bd wskazywały na zuycie przylgni zaworu sscego; przedmuchy pojawi si równie w otworze cylindra, w którym zawór sscy jest aktualnie otwarty; podmuchy słyszane tylko w otworze ssiedniego cylindra bd wskazywały na uszkodzenie uszczelki pod głowica lub głowicy; podmuchy do układu chłodzenia, objawiajce si pcherzykami powietrza wydobywajcymi si z cieczy chłodzcej, równie wiadcz o uszkodzeniu uszczelki lub głowicy. 3. Pomiar podcinienia w przewodzie dolotowym. Pomiar podcinienia w przewodzie dolotowym (kolektorze sscym) słuy do sprawdzania silników czterosuwowych o zapłonie iskrowym, majcych nie mniej ni cztery cylindry. Pomiar ten pozwala jedynie na ogóln ocen technicznej sprawnoci silnika. Potrzebne przyrzdy i narzdzia.

16 Podcinieniomierz wchodzcy w skład diagnoskopu lub dowolny wakuometr wycechowany w kpa lub w mmhg (milimetrach słupa rtci). Wykonanie pomiaru. Podłczy podcinieniomierz do przewodu dolotowego silnika (rys. 3.1). W silnikach, które nie maj otworu w ganiku pod przepustnic lub w przewodzie dolotowym, przykładowo wykorzystywanego do podłczenia urzdzenia wspomagajcego układu hamulcowego (serwa), naley zastosowa specjaln podkładk, któr montuje si midzy ganik a kolektor. Podkładka powinna by wyposaona w kocówk z otworem o rednicy ok. 1 mm. Uwaga!!! Do podłczenia miernika nie wolno wykorzystywa otworu w ganiku, który słuy do połczenia z podcinieniowym regulatorem wyprzedzenia zapłonu, gdy wie si to z uzyskaniem błdnego wyniku pomiaru. Nagrza silnik do normalnej temperatury pracy. Zmierzy podcinienie powstajce w przewodzie dolotowym podczas pracy silnika na biegu jałowym. Ocena wyników Dla silnika w dobrym stanie technicznym i prawidłowo wyregulowanego warto odczytanego podcinienia powinna by zgodna z wartociami podanymi w instrukcji fabrycznej. Na przykład podcinienie wyznaczone dla sprawnego silnika samochodu FSO 125P 1500 wynosi kpa ( mm Hg). Jeeli nie ma danych fabrycznych, jako prawidłowy zakres podcinienia mona przyj kpa ( mm Hg). Rys Sposób pomiaru podcinienia w przewodzie dolotowym silnika (1- podcinieniomierz, 2- ganik, 3- podkładka zakładana midzy przewód dolotowy a ganik, 4- przewód dolotowy). Zbyt niskie podcinienie odczytane podczas badania wskazuje na wystpowanie jednej lub kilku z podanych poniej usterek: - Opóniony zapłon; - Zbyt due opory w silniku;

17 - Zuycie układu tłokowo-cylindrowego; - Opónione otwieranie zaworu; - Zbyt due luzy zaworów. W celu okrelenia stanu technicznego samego układu tłokowo-cylindrowego mona dodatkowo wykona pomiar podcinienia podczas szybkiego, chwilowego otwarcia i zamknicia przepustnicy. Wzrost podcinienia o warto przekraczajc 13,3 kpa (100 mm Hg) i powrót do poprzednich wskaza bdzie wiadczył o dobrym stanie technicznym układu. Natomiast zbyt niski przyrost podcinienia, poniej 9,3 kpa (70 mm Hg), wskazuje na due zuycie jego elementów. 4. Badanie stanu technicznego silnika w sposób poredni. Jednym z wariantów metody poredniej jest mierzenie spadku napicia na akumulatorze bd poboru prdu przez rozrusznik podczas uruchamiania silnika. Wzrastajce w suwie sprania cinienie w cylindrach przeciwstawia si ruchowi tłoków, powodujc tym samym mechaniczne obcienie rozrusznika i w rezultacie wzrost pobieranego przez niego prdu oraz spadek napicia akumulatora. Wielkoci te s wic uzalenione od oporów w suwie sprania i mog słuy jako kryterium oceny szczelnoci komory spalania cylindrów. Do wykonania badania potrzebny jest jednak odpowiedni diagnoskop lub tester komputerowy, które mog rejestrowa pulsowanie przebiegu napicia akumulatora lub prdu rozrusznika w funkcji czasu podczas uruchamiania silnika. Do pomiaru natenia prdu najlepiej jest uy zacisku amperometrycznego, nazywanego równie cgami amperomierza lub sond hallotronow, poniewa nie wymaga odłczenia akumulatora lub rozrusznika od instalacji. Przed pomiarem naley sond wyzerowa bez zakładania na przewód. Strzałka na sondzie musi by zgodna z kierunkiem przepływu prdu w badanym przewodzie. Zakładajc sond na kilka przewodów naley pamita, e prd moe płyn w rónych kierunkach. Natenie prdów płyncych w tym samym kierunku sumuj si, w przeciwnych natomiast odejmuj. Sonda hallotronowa ma posta cgów, wewntrz których jest umieszczony rdze magnetyczny i hallotron. W pomiarze jest wykorzystywane zjawisko wytwarzania pola magnetycznego wokół przewodnika z prdem. Hallotron mierzy to pole magnetyczne i przekazuje wynik do wskanika jako warto natenia prdu. Im amplituda prdu pobieranego przez rozrusznik jest wiksza, tym wysze cinienie sprania (rys. 4.1). Jako niedostateczn amplitud przyjmuje si warto nisz od rednich wartoci szczytowych o wicej ni 10%. W przypadku stwierdzenia zbyt niskiej amplitudy prdu naley dla danego cylindra wykona pomiar cinienia sprania z prób olejow w celu ustalenia przyczyny powstania nieszczelnoci.

18 Innym, prostym sposobem badania jest próba porównywania cylindrów nazywana równie badaniem sprawnoci cylindrów lub cylinder balance, która polega na pomiarze spadku prdkoci obrotowej silnika w czasie wyłczania z pracy pojedynczych lub kilku cylindrów. Suw sprania, który odbywa si w cylindrze z odłczon wiec zapłonow, stanowi obcienie dla pozostałych pracujcych cylindrów. Im lepszy jest stan techniczny wyłczonego cylindra, tzn. im wiksze jest w nim cinienie sprania, tym wikszy nastpi spadek prdkoci obrotowej silnika. Do wykonania badania potrzebny jest prosty obrotomierz. W nowoczesnych przyrzdach diagnostycznych jest wbudowany odpowiedni program automatycznego wyłczania z pracy kolejnych cylindrów i mierzenia prdkoci obrotowej oraz jej spadków. Rys Przykładowy obraz graficzny prdu rozruchu silnika 4-cylindrowego. Zalecenia dotyczce prawidłowoci wykonania pomiaru: Silnik musi by w stanie nagrzanym; Dodatkowe odbiorniki prdu (np. klimatyzacja) musz zosta wyłczone; Zdj przewód z wyłcznika termicznego elektrowentylatora chłodnicy i podłczy z mas (wentylator bdzie pracował w sposób cigły); W samochodach z wentylatorem chłodnicy napdzanym poprzez sprzgło wiskozowe zapewni nadmuch zimnego powietrza tak, aby wentylator nie włczył si samoczynnie podczas trwania pomiaru; W samochodach z wtryskiem lub ganikiem sterowanym elektronicznie odłczy układ regulacji biegu jałowego; Badanie zaleca si przeprowadza z prdkoci wysz od biegu jałowego (ok obr/min); Badania nie zaleca si wykonywa w samochodach z katalizatorem, poniewa moe si przyczyni do skrócenia jego ywotnoci; wyjtkowo mona uy diagnoskopu z programem sterujcym czasem wyłczania cylindrów i przerw.

19 Jeeli podczas próby silnik pracuje równomiernie, bez szarpni, a spadki prdkoci obrotowej s odpowiednio due i w miar jednakowe dla wszystkich cylindrów, to stan techniczny silnika mona uzna za właciwy. W przypadku stwierdzenia dla jednego z cylindrów z wyłczonym zapłonem mniejszego spadku prdkoci obrotowej mona wykona prób olejow, która pozwoli okreli przyczyn niedomagania. Prób olejow wykonuje si w ten sam sposób, jak podczas sprawdzania cinienia sprania. Jeeli po wpuszczeniu do cylindra niewielkiej iloci oleju i powtórzeniu pomiaru stwierdzi si ten sam, niski spadek prdkoci obrotowej, to przyczyn niesprawnoci cylindra s nieszczelne zawory lub uszkodzona uszczelka pod głowic. Zwikszenie si spadku prdkoci obrotowej wskazuje na nadmierne zuycie gładzi cylindra, piercieni tłokowych lub tłoka. Inn ostatnio stosowan metod badania poredniego stanu silnika jest badanie Delta CH, które polega na okreleniu stenia wglowodorów w spalinach w trakcie kontrolowanego wyłczania z pracy poszczególnych cylindrów. Niekiedy badanie to jest uzupełnione o pomiar stenia CO i CO 2 oraz podcinienia w kolektorze sscym. Do pomiaru jest potrzebny analizator spalin mierzcy stenie wodorotlenków oraz odpowiednio przystosowany diagnoskop. W diagnoskopach Bosch a program badania przewiduje zwieranie kolejnych cylindrów na okres 10 s, z pauza 20 sekundow. Mieszanka nie spalona w wyłczonym cylindrze miesza si z gazami z pozostałych cylindrów i powoduje wzrost stenia CH. Wielko wzrostu jest miar jakoci mieszanki dostarczanej do badanego cylindra (rys. 4.2). Duy wzrost CH oznacza zbyt bogat mieszank paliwowo-powietrzn, niewielki zbyt ubog. Analizator spalin dostarcza do diagnoskopu w sposób cigły informacje o steniu wodorotlenków. Diagnoskop okrela wartoci szczytowe CH w trakcie wyłczenia cylindra i wartoci odniesienia CH w trakcie pracy wszystkich cylindrów. Na tej podstawie oblicza si warto - CH. Warto ta dla poszczególnych cylindrów nie powinna si róni o wicej ni ±15% od redniej wartoci. Due rónice w zmianach stenia wodorotlenków mog by równie spowodowane: Usterkami w układzie zapłonowym; Nieszczelnoci w przewodzie dolotowym powietrza; Spalaniem oleju, np. wskutek zuycia prowadnic zaworów lub piercieni tłoka; Uszkodzeniem uszczelki podgłowicowej, itp. Zalecenia dotyczce wykonania pomiaru obowizuj takie same, jak w przypadku badania sprawnoci cylindrów. W samochodach z katalizatorem sond analizatora spalin naley podłczy przed katalizatorem.

20 Rys Przebieg zmian stenia wodorotlenków podczas badania Delta CH a - silnik sprawny; b cylinder 2 nie otrzymuje paliwa, cylinder 3 wykazuje niedostateczny zapłon mieszanki 5. Badanie stanu technicznego silnika endoskopem. Endoskop, nazywany jest przyrzdem do ogldzin przestrzeni zamknitych. Ma kocówk o rednicy 6,5...8,5 mm, co pozwala na wprowadzenie jej do wntrza cylindra przez otwór po wykrconej wiecy zapłonowej, wiecy arowej lub wtryskiwaczu. Pozwala oglda powierzchnie zaworów, gładzi cylindra, komory spalania oraz denka tłoka dziki bardzo jasnemu owietleniu halogenowemu. Kierunek padania wiatła jest regulowany, a otrzymywany obraz nie jest odwrócony. S produkowane trzy rodzaje technoskopów: Sztywne z zimnym wiatłem; Sztywne z gorcym wiatłem; Gitkie. W endoskopie z zimnym wiatłem (rys. 5.1) wiatło jest doprowadzane do obiektu z projektora halogenowego o mocy W wiatłowodem. wiatło odbite od obiektu powraca drugim przewodem do okularu. Rys Zasada działania endoskopu gitkiego z zimnym wiatłem 1-okular, 2-osłona, 3-obiektyw, 4-wiatłowód, 5-projektor

21 Endoskop z gorcym wiatłem ma arówk umieszczon na kocu obiektywu. Jego zalet jest nisza cena, natomiast wad jest to, e nie nadaje si do stosowania w miejscach wraliwych na ciepło (np. w zbiorniku paliwa), poniewa koniec endoskopu si rozgrzewa. Endoskop gitki ma moliwo odchylania koca z obiektywem o kt 90 0 we wszystkich kierunkach. Ma szersze zastosowanie ni endoskop sztywny, jednak jest droszy. Endoskopy nadaj si nie tylko do ogldzin wntrza silnika, ale równie do wykrywania miejsc korozji w profilach zamknitych nadwozia i zbiorniku paliwa, sprawdzania stopnia zuycia kół zbatych skrzyni biegów, ogldania trudno dostpnych miejsc (np. numerów fabrycznych). 6. POMIAR CINIENIA OLEJU Warto cinienia oleju i jego zmiany pod wpływem zmian prdkoci obrotowej silnika stanowi miernik stanu technicznego przede wszystkim układu smarowania, ale take stanu ułoyskowania wału korbowego i wałka rozrzdu. Cinienie oleju zaley od temperatury silnika i prdkoci obrotowej wału korbowego. Minimalne cinienie oleju, jakie wystpuje na biegu jałowym jest uwarunkowane oporami przepływu w układzie smarowania. Natomiast cinienie maksymalne jest konstrukcyjnie wyznaczone odpowiednim wyregulowaniem zaworu redukcyjnego. 1) manometr, 2) lampka kontrolna, 3) czujnik cinienia oleju, 4) kocówka gwintowana, 5) przewody elektryczne Rys Sposób podłczenia układu do sprawdzania cinienia oleju w silniku oraz czujnika cinienia oleju Potrzebne przyrzdy i narzdzia Manometr z kocówk pomiarow, wskazany zakres pomiarowy do 0,8...1,0 MPa, Klucz do odkrcania czujnika cinienia oleju.

22 Wykonanie pomiaru Sprawdzi poziom oleju w misce olejowej i w razie potrzeby uzupełni go. Rozgrza silnik do normalnej temperatury pracy, tj C i wyłczy go. Wykrci z silnika czujnik cinienia oleju, który steruje lampk sygnalizujc w zestawie wskaników spadek cinienia oleju. W miejsce czujnika wkrci kocówk manometru. Jeeli dysponuje si specjalnym manometrem przystosowanym do wkrcania czujnika cinienia oleju, to podczas próby mona równoczenie sprawdzi działanie czujnika (rys. 6.1). Uruchomi silnik i sprawdzi cinienie oleju na biegu jałowym oraz przy prdkoci obrotowej obr/min. Ocena wyników Odczytane wartoci cinienia oleju porówna z wymaganymi przez producenta. Jeeli brak jest danych producenta, to przyjmuje si, e cinienie oleju powinno wynosi: 0,1 MPa (min. 0,03 MPa) na biegu jałowym; 0,2 0,4 MPa (silniki benzynowe) lub 0,3 0,6 MPa (silniki Diesel) przy wyszych prdkociach obrotowych. Zbyt niskie cinienie oleju moe by spowodowane: mał lepkoci oleju lub jego rozcieczeniem paliwem; uszkodzeniem, pompy oleju lub zatkaniem filtra siatkowego; niesprawnym działaniem zaworu redukcyjnego; nadmiernymi luzami w łoyskach wału korbowego. Zbyt wysokie cinienie oleju moe by spowodowane: zanieczyszczeniem kanałów olejowych; nieprawidłow regulacj zaworu redukcyjnego. 7. POMIAR PRDKOCI OBROTOWEJ SILNIKA Pomiar prdkoci obrotowej silnika towarzyszy wielu czynnociom kontrolnym i regulacyjnym wchodzcym w zakres diagnostyki silnika. Prdko obrotow mona mierzy na kilka sposobów, zalenie od wyposaenia silnika i przyrzdu diagnostycznego jakim si dysponuje. Metoda A Za pomoc czujnika połoenia ZZ (zwrotu zewntrznego) umieszczonego przy kole zamachowym lub pasowym wału korbowego. Diagnoskop przyłcza si do czujnika za porednictwem odpowiedniego złcza przeznaczonego dla danej marki samochodu lub do kocówek przewodu czujnika. W starszych wersjach samochodów specjaln sond pomiarow diagnoskopu naley wprowadzi w tulejk umieszczon nad kołem impulsowym. Sygnał z czujnika moe by równie wykorzystywany do pomiaru wyprzedzenia zapłonu lub wtrysku. Prawidłowo pomiaru zaley od zachowania wymaganej odległoci czujnika od koła impulsowego.

23 Metoda B Za pomoc sygnału z obwodu pierwotnego układu zapłonowego, po podłczeniu diagnoskopu albo do zacisków i cewki zapłonowej, albo do styków modułu zapłonowego. Jeeli zaciski cewki s niedostpne mona uy nasadki przebijajcej izolacj przewodu. Sygnał z obwodu pierwotnego moe by równie wykorzystany do pomiaru kta zwarcia i tworzenia oscylogramu. Metoda C Za pomoc sygnału z obwodu wtórnego po podłczeniu diagnoskopu albo sond indukcyjn (nazywan równie sond cylindra) do przewodu z zapłonowego cylindra, albo sond pojemnociow (nazywan równie sond wysokiego napicia) do przewodu wysokiego napicia cewki zapłonowej. Zalet tego typu pomiaru jest łatwe przyłczenie sondy, wad zaleno jakoci impulsu od stanu przewodu i zakłóce od innych ródeł wysokiego napicia. Do badania silników z układem zapłonowym, w którym iskra pojawia si w suwie sprania i wydechu naley stosowa sond pojemnociow lub sond indukcyjn z przełczaniem czułoci (rys. 7.1). Rys Sposób uycia sondy indukcyjnej zakładanej na przewód zapłonowy cylindra, z przełcznikiem dla układu rozdzielaczowego i bezrozdzielaczowego Sonda powinna by podłczona jak najbliej kopułki rozdzielacza lub cewki, z dala od innych przewodów zapłonowych Metoda D Za pomoc miernika optycznego (tachometru optycznego), który zlicza liczb odbi strumienia wysyłanego wiatła od paska naklejonego lub narysowanego kred na kole pasowym wzgldnie zamachowym wału korbowego. Podczas pomiaru trzeba zachowa wymagany odstp midzy miernikiem a znakiem. Zakłócenia pomiaru mog zosta spowodowane refleksami wysyłanymi przez kontrastowe tło.

24 Metoda E Metod kontaktow za pomoc specjalnego tachometru dostawionego kocówk pomiarow do osi obrotu wirujcego elementu. Tachometr z mikroprocesorem ma moliwo zapamitywania wartoci minimalnej oraz maksymalnej. Trudny zazwyczaj dostp do koła pasowego ogranicza moliwoci wykorzystania tej metody. Metoda F Za pomoc czujnika piezoelektrycznego (rys. 7.2), zaciskanego na przewodzie wtryskowym i połczonego z miernikiem. Czujnik umoliwia równie pomiar pocztku wtrysku (tłoczenia). Miejsce mocowania czujnika powinno by czyste, suche i nie zdeformowane. Silne wibracje przewodu wtryskowego mog stworzy zakłócenia pomiaru. Wielko czujnika musi odpowiada rednicy zewntrznej przewodu wtryskowego (najczciej wystpuj rednice 5 i 6 mm). Zjawisko piezoelektryczne zjawisko powstawania ładunków elektrycznych w krysztale pod wpływem działania sił odkształcajcych, np. cinienia. Metoda G Pomiar odbywa si za pomoc specjalnego przyrzdu diagnostycznego (np. SRA-2 firmy SUN lub wbudowanego w dymomierz firmy BOSCH), który podłcza si do instalacji elektrycznej pojazdu w dowolnym miejscu, na przykład do zacisków akumulatora lub do gniazda zapalniczki. Prdko obrotowa silnika jest wyznaczana na podstawie niewielkich, cyklicznych zmian napicia, jakie wystpuj w kadej instalacji wyposaonej w alternator. Wynika to std, e napicie na zaciskach wyjciowych alternatora po wyprostowaniu ma przebieg pulsujcy. To pulsowanie (ttnienie) napicia wyjciowego jest zalene od prdko obrotowej wirnika alternatora, a tym samym od prdkoci obrotowe silnika. Pomiar prdkoci obrotowej silników ZI mona wykona metoda mi A, B, C, D, E lub G, natomiast silników ZS metodami A, D, E, I lub G. Rys. 7.2 Czujnik piezoelektryczny

25 8. SPRAWDZANIE ZAWORÓW I REGULACJA LUZU ZAWORÓW Warto luzu zaworowego jest parametrem diagnostycznym układu rozrzdu i jest to suma luzów midzy elementami mechanizmu napdzajcego zawór rozrzdu istniejcych w czasie jego zamknicia. Istnienie luzu kompensuje wydłuenie elementów rozrzdu spowodowane rozszerzalnoci ciepln, co stanowi konieczny warunek zupełnie szczelnego i prawidłowego przylegania grzybka zaworu do gniazda podczas suwu sprania i pracy. Nieprawidłowe luzy zaworów powoduj zakłócenie w pracy silnika, czego objawami s zmniejszenie mocy i nieregularny bieg silnika, a take zwikszona hałaliwo rozrzdu. W układzie rozrzdu z hydrauliczn kompensacj luzu zaworowego, diagnozowanie polega na osłuchaniu pracy mechanizmu. W prawidłowo pracujcym układzie głona praca powinna cichn po kilkudziesiciu sekundach od uruchomienia silnika. Jeli tak si nie dzieje, to przyczyn tego moe by uszkodzenie lub zapowietrzenie popychacza. Naley wtedy wymieni popychacz hydrauliczny na nowy. Przyczyn zapowietrzenia moe by długotrwałe rczne obracanie wałem korbowym lub zbyt niskie cinienie oleju w układzie smarowania. W celu odpowietrzenia popychacza naley zanurzy go w oleju w pozycji pracy. W pozostałych przypadkach z regulacj luzów zaworów nie naley jednak zwleka do wystpienia wczeniej wymienionych objawów. Czynno t powinno si wykonywa okresowo, zgodnie z zaleceniami instrukcji obsługi (zwykle co ty. km). Zmiany wartoci luzów zaworów s wynikiem naturalnego zuywania si mechanizmu sterujcego zaworami. Wraz z wybijaniem si gniazda i grzybka zaworu nastpuje nieznaczne zmniejszenie luzu, natomiast jego powikszenie jest powodowane systematycznym zuywaniem si powierzchni krzywek, popychaczy i dwigienek zaworów. Sposób przeprowadzenia kontroli i regulacji luzów zaworów, rodzaje potrzebnych narzdzi zale od konstrukcji układu rozrzdu silnika. Na rysunku 8.1 pokazano najczciej spotykane rodzaje pdu zaworu, miejsce pomiaru luzu oraz elementy słuce do jego regulacji.

26 1) ruba regulacyjna 2) płytka wymienna 3) nakrtka kontrujca Rys Miejsca pomiaru luzów zaworów w silniku dolnozaworowym (a), górnozaworowym z wałkiem rozrzdu umieszczonym w kadłubie silnika typ OHV (b) lub w głowicy typ OHC (c, d, e) oraz elementy słuce do regulacji luzu Pomiar luzów zaworów jest wykonywany na zimno", tj. po całkowitym ostygniciu silnika, lub na gorco", po nagrzaniu si uruchomionego silnika do normalnej temperatury pracy zalenie od zalece wytwórcy. Potrzebne przyrzdy i narzdzia szczelinomierz o odpowiedniej gruboci blaszek, dwa klucze płaskie lub klucz i wkrtak ewentualnie specjalny przyrzd do regulacji luzów zaworów, na przykład pokazany na rysunku 8.2, klucz do demontau pokrywy zaworów.

27 1) klucz z wewntrznym czworoktem do ustawiania luzu 2) klucz z szecioktem do przeciwnakrtki 3) szczelinomierz Rys Przyrzd specjalny do ustawiania luzów zaworów Wykonanie pomiaru Nagrza silnik do temperatury pracy, jeli regulacja ma si odbywa na gorco". Zdemontowa pokryw zaworów. Wykrci wiece zapłonowe ze wszystkich cylindrów, w celu łatwiejszego obracania wałem korbowym. Obróci wał korbowy, np. przetaczajc samochód z włczonym najwyszym biegiem, aby tłok pierwszego cylindra (patrzc od strony napdu wałka rozrzdu) ustawił si w zwrocie zewntrznym (ZZ) podczas suwu sprania. Obydwa zawory pierwszego cylindra s wówczas zamknite. Moment ustawienia si tłoka w ZZ mona łatwo ustali obserwujc połoenie palca w rozdzielaczu zapłonu, po zdjciu z niego kopułki, lub znaki słuce do ustawiania zapłonu. Okreli umiejscowienie zaworów sscych i wydechowych, kierujc si połoeniem przewodów dolotowego i wylotowego, umocowanych do głowicy (rys. 8.3).

28 Rys Sposób okreleniu połoenia zaworów sscych (ZS) i wydechowych (ZW) na podstawie miejsca mocowania do głowicy przewodu dolotowego ( i wylotowego (2) Wsun odpowiedniej gruboci blaszk szczelinomierza w miejsce słuce do kontroli luzu (zaznaczone na rys. 8.4). Prawidłowy luz na zaworze stwierdza si wtedy, kiedy blaszka szczelinomierza daje si wsun z nieznacznym oporem. Rys W celu ustawienia luzu zaworu poluzowa przeciwnakrtk kluczem płaskim, a nastpnie wkrtakiem obraca rub regulacyjn tak, aby szczelinomierz dawał si przesuwa z nieznacznym oporem Jeeli rzeczywisty luz zaworu róni si od zalecanych wartoci, naley poluzowa kluczem nakrtk kontrujc (3, rys. 8.1) i wkrca lub wykrca rub regulacyjn (l) wzgldnie wymieni płytk regulacyjn (2), zalenie od konstrukcji mechanizmu napdu zaworów. Wykonanie czynnoci regulacyjnych mona znacznie ułatwi wykorzystujc przyrzd specjalnie do tego przeznaczony (rys. 8.2). Utrzymujc nieruchomo rub regulacyjn, dokrci nakrtk kontrujc i ponownie sprawdzi prawidłowo ustawienia luzu. W razie potrzeby skorygowa. Regulacj przeprowadza si dla obydwu zaworów pierwszego cylindra, Obróci wał korbowy o 180, jeeli silnik jest 4-cylindrowy, lub o 120, jeeli silnik ma 6 cylindrów w układzie rzdowym.

29 Sprawdzi luzy zaworów w kolejnym cylindrze, w którym nastpuje suw sprania. W silniku 4-cylindrowym o kolejnoci zapłonu sprawdzeniu podlegaj zawory trzeciego cylindra. Pomiar luzów zaworów przeprowadza w pozostałych cylindrach, obracajc wał korbowy o 180 (120 w silniku 6-cylindrowym). Przykład wyboru cylindrów do regulacji przedstawiono na rysunku 8.6. Uwaga. Znajc cykl otwierania i zamykania si zaworów w poszczególnych cylindrach mona znacznie skróci czas trwania całej operacji. Wynika to z faktu, e zamknite pozostaj nie tylko oba zawory cylindra, w którym koczy si suw sprania, ale równie zawór sscy, w którym zaczyna si suw wydechu, oraz zawór wydechowy, gdzie koczy si suw ssania. Sprawdzenie i regulacj luzów zaworów dla wszystkich zaworów mona wic przeprowadzi w dwóch połoeniach wału korbowego. W celu łatwego ustalenia zaworów podlegajcych kontroli, mona wykorzysta tablic 8 1, przygotowan dla rzdowych silników 4 -cylindrowych. Rys Ustawianie luzów zaworów za pomoc szczelinomierza (l) i czujnika pomiarowego (2) z uchwytem (3) Rys Do regulacji luzu wybiera si zawory tego cylindra, w którym rozpoczł si suw pracy, co mona rozpozna po połoeniu palca rozdzielacza i znaków do ustawiania zapłonu na kole pasowym (przykład dla silnika o kolejnoci zapłonu )