BADANIA NAD MOŻLIWOŚCIĄ ZASTĄPIENIA l,0n KC1 CHLORKIEM POTASU O NIŻSZEJ KONCENTRACJI PRZY OZNACZANIU ph GLEBY1

Transkrypt

1 R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E. T. X V III z. 1. W A R S Z A W A 1967 IRENA IGNATOWICZ BADANIA NAD MOŻLIWOŚCIĄ ZASTĄPIENIA l,0n KC1 CHLORKIEM POTASU O NIŻSZEJ KONCENTRACJI PRZY OZNACZANIU ph GLEBY1 Stacja C hem iczno-r olnicza w G orzow ie W ielkopolskim Ośrodek M etody czno-n auko w y IUNG w e W rocławiu, K ierow nik prof, dr K. B oratyński W literaturze naukowej znajdujem y tylko nieliczne prace zajmujące się wpływem różnych koncentracji chlorku potasu na uzyskiwane w y niki oznaczeń ph gleby. Pewne dane przytaczają Karpinskij i Goł u b i e w a [2], którzy badali zależność ph wyciągu glebowego, otrzymanego za pomocą soli obojętnych, od stężenia tych soli i kwasowości stałej fazy tych gleb. Autorzy ci stwierdzili, że różnice w ph wyciągu glebowego, sporządzonego z zastosowaniem l,0n KC1, ujaw niły się rów nież w przypadku traktowania tych gleb roztworem KC1 o niższym stężeniu. Davis [1] w,,doniesieniu o koncentracji jonów wodorowych zaznacza, że zmiany koncentracji KC1 w mostku w granicach roztw oru n a syconego i n 1/64 nasycenia nie wykazały wyraźnego wpływu na uzyskane wyniki ph gleby. W celu stwierdzenia, w jakim stopniu w naszych warunkach różnica koncentracji KC1 wpływa na wyniki pomiarów ph gleby i czy istnieje możliwość zastosowania roztw oru chlorku potasu o mniejszej koncentracji przy masowych badaniach gleb, stacje chemiczno-rolnicze W rocław- 1 Opracowano na podstaw ie m ateriałów ze stacji chem iczno-rolniczych w B ydgoszczy, G liw icach, G orzowie, K oszalinie, K rakow ie, Poznaniu, Szczecinie i W rocław iu. 15 R o c z n ik i g le b o z n a w c z e t. X V III

2 226 I. Ignatow icz skiego Ośrodka Metodycznego wykonały porównawcze badania używając do oznaczeń ph gleby stężenia 1,0, 0,5 i 0,ln KC1. Obowiązujące w stacjach ln stężenie chlorku potasu przyjęto jako standartow e i wyniki otrzymane w stężeniu 0,5 i 0,ln KC1 porów nywano z wynikam i uzyskanymi przy oznaczaniu ph tych samych gleby w l,0n roztworze chlorku potasu. W sumie zbadano 1996 gleb. Średnio każda stacja oznaczyła ph w 250 próbkach w trzech wyżej w y mienionych stężeniach KC1. Do oznaczenia ph wzięto gleby trzech grup składu mechanicznego, wyróżnianych w stacjach przy stosowaniu m etody Egnera-Riehm a (grupa I piaski luźne i piaski słabo gliniaste, grupa II piaski gliniaste i gliny lekkie, grupa III gliny średnie, ciężkie i iły). W I grupie gleb zbadano 635, w grupie II 646, w grupie III 715. Opracowania wyników dokonano w następujący sposób. W poszczególnych grupach składu mechanicznego rozpatryw ano wszystkie uzyskane wartości ph od 4,0 do 7,5, obliczając różnice, jakie w ynikły z zastosowania 0,5 i 0,ln KC1 w stosunku do wyników z l,0n chlorkiem potasu. Następnie sumowano ilość w poszczególnych przedziałach ph i obliczano średnie różnice. Należy zaznaczyć, że wyniki otrzymane w poszczególnych stacjach nie odbiegały od siebie, lecz układały się podobnie. W tabeli podane są ilości z uwzględnieniem ph gleby w przedziałach co 0,3 ph oraz średnie różnice ph w trzech grupach składu mechanicznego. Rozpatrując otrzym ane wyniki możemy stwierdzić: 1. W próbkach gleby zaliczonych do I grupy składu mechanicznego średnie różnice ph uzyskiwane z porównania 0,5 i l,0n KC1 we wszystkich przypadkach nie przekraczają 0,1 ph. Największe różnice, jakie tu uzyskano w poszczególnych pomiarach, wynosiły 0,4 i 0,3 ph, były to jednak bardzo nieliczne przypadki. Dla ph uzyskiwanego w 0,ln KC1 w stosunku do ph w l,0n KC1 średnie różnice są większe, szczególnie przy niższym ph gleby (rys. la). Mimo to różnice te tylko w trzech przypadkach przekraczały 0,2 ph. Największe różnice, otrzymane przy porównaniu 0,1 z l,0n KC1, wynosiły 0,7 ph. 2. W glebach grupy II średnie różnice w ph oraz poszczególne w y niki układały się podobnie jak w grupie I (rys. Ib). Największe różnice, jakie tu otrzymano przy porównaniu 0,5 i l,0n KC1, wynosiły 0,5 ph, przy porównaniu 0,1 i l,0n KC1 0,7 ph. Ilość o tak dużych odchyleniach była jednak bardzo mała. 3. W glebach grupy III średnie różnice były tego samego rzędu co w grupie I i II (rys. lc), jednak w 0,ln KC1, szczególnie przy niższych wartościach ph, widoczne są tendencje do nieco większych odchyleń (tab. 1), co zrozumiałe jest ze względu na większy kompleks sorpcyjny tych gleb. W tej grupie gleb procent, w których odchylenia wsku-

3 T a b e l a 1 brednie różnice z porównania ph oznaczonego w 0,5 i 0,ln KCl z ph oznaczonym w l,0 n KCl w przedziałach co 0,3 ph w trzech grupach składu mechanicznego gleb Mean d iffe re n c e s between ph values determ ined with 0.5n and O.ln KCl and those determ ined w ith l.o n KCl fo r ph in te rv a ls of 0.3 ph and three s o il groups of d iffe re n t mechanical com position P rz e d z ia ł PH ph in te r v a l łączna i los«to ta l Skład mechaniczny gleby fulechanical s o il com position grupa I - group I grupa II - group II grupa III - group III śre d n ie ró żn ice w stę ż e n iu KCl in KCl c o n cen tr. łączna ilo ś ć t o ta l śred n ie różnice w stę ż e n iu KCl in KCl co n cen tr. Juczna ilo ść t o ta l śre d n ie różn ice w stę ż e n iu KCl in KCl co n cen tr. Razem grupa I + II T o ta l group I + II + III ; + i n łączna ilo ść t o ta l śre d n ie różnice w s tę ż e n iu KCl in KCl co n cen tr. 0,5n 0,ln 0,5n 0, In 0,5n 0, In 0,5n 0, In 4,0-4,2 33 0,03 0,0b 21 o,04 0, ,11 0,19 87 o,o6 0,12 4,3-4,5 69 0,04 0, ,04 0, ,11 0, ,05 0,13 4,6-4,8 68 0,03 0, ,04 0, ,09 0, ,05 C,b 4,9 - Ь,1 75 0,01 0, ,03 0, ,07 и, lo 207 0,04 0,13 5,2-5,4 64 0,03 0, ,04 0, ,04 0, ,04 0,17 5,5-5,7 46 0,04 0,13 5o 0,00 0, ,05 0, ,03 0,15 5,8-6,0 76 0,02 0,11 57 o,u7 0,19 lo3 0,05 0,17 23o 0,04 0, lo 6,1-6,3 71 0,03 0, ,02 0,17 8b o,o5 0, ,03 0,13 6,4-6,6 68 0,04 0, ,03 0,08 76 o,o7 0, ,05 0,11 6,7-6,9 32 0,00 0,05 47 о, об 0, ,05 0, ,03 0,09 7,0-7,2 21 0,00 0, ,00 0, ,02 0, ,01 0,04 7,3-7,5 12 0,00 0, ,00 0,03 8 0,02 0, ,00 0, ,02 0, ,03 0, ,06 0, ,037 0,11 KCl o kondensacji In w oznaczeniach ph gleby 227

4 228 I. Ignatowicz Rys. 1. Średnie odchylenia w ph oznaczonym w 0,5n i 0,ln KC1 w stosunku do ph gleby oznaczonym w l,0n KC1 a I g r u p a s k ła d u m e c h a n ic z n e g o g le b (635 p ró b e k ), b II g r u p a s k ła d u m e c h a n ic z n e g o g le b (646 p ró b e k ), с II I g r u p a s k ła d u m e c h a n ic z n e g o g le b (715 p ró b e k ) M ean deviation of ph determ ined w ith 0.5 and O.ln KC1 from ph determ ined w ith O.ln KC1 a s o il g ro u p I <m ech. c o m p.) 635 s a m p le s, b so il g ro u p II (m e c h. com p.) 646 s a m p les, с so il g ro u p III (m ech. com p.) 715 sam p les

5 KCl o kondensacji ln w oznaczeniach ph gleby 229 tek zastosowania niższych stężeń niż l,0n KC1 wynosiły powyżej 0,5 ph, był większy (rys. lc). 4. Średnie różnice ph, wyliczone bez uwzględnienia grupy glebowej, układały się podobnie, a mianowicie w stosunku do wyników uzyskanych w l,0n KC1 średnie różnice ph były większe przy 0,1 KC1 niż przy 0,5n KC1 (tab. 1). Zależność ta widoczna jest szczególnie wyraźnie na rysunku. Należy jednak podkreślić, że w 0,ln KC1 największa średnia różnica ph dla gleb III grupy wynosi 0,2 ph, tymczasem błąd wynikający z niedokładności ap aratu ry i techniki oznaczania waha się w stacjach w granicach 0,1 0,2 ph. Omawiane różnice nie przekraczają więc wartości tego błędu. 5. Zgodnie z przewidywaniami teoretycznymi odchylenia w ph gleby są z nielicznymi w yjątkam i dodatnie i rosną w m iarę stosowania roztworu KC1 o niższej koncentracji. Nieliczne małe ujemne odchylenia w ystępują tylko w I i II grupie gleb, natom iast w III grupie składu m e chanicznego gleb ujem nych odchyleń nie stwierdzono w ogóle. Na podstawie otrzymanych wyników pochodzących z kilku stacji chemiczno-rolniczych można zatem stwierdzić, że ph gleby, oznaczone w 0,5 i 0,ln KC1, w miarę rozcieńczania roztworu jest coraz większe. Różnice te jednak są stosunkowo małego rzędu i dlatego dla celów praktyki rolniczej w zasadzie istnieje możliwość zastąpienia l,0n KC1 roztworem chlorku potasu o mniejszej koncentracji. Nie przyniosłoby to istotnych różnic przy masowych oznaczeniach ph gleby, natomiast koszt analizy byłby znacznie mniejszy. LITERATURA [1] Davis L. E.: R eport on hydrogen in concentration of soils. J. A ss. Off Agric. Chem., 1954, t. 37, s [2] К a r p i ń s к i j N. P., Gołubiewa A. P. : Z aw isim ost w ieliczyny ph sole w o j w ytiaszki iz poczw y ot solew oj koncentracji rastw ora i kisłotnosti tw iordoj fa zy poczw y. Poczw ow iedien., nr 5, 1955, s И. ИГНАТОВИЧ ИССЛЕДОВАНИЕ ВОЗМОЖНОСТИ ЗАМЕЩЕНИЯ 1,0н KCl ХЛОРИСТЫМ КАЛИЕМ НИЗШЕЙ КОНЦЕНТРАЦИИ ПРИ ОПРЕДЕЛЕНИЯХ ph ПОЧВЫ Агрохимическая Станция в Гожове Велькопольском Научно-методический Центр ИА.У. и П., Вроцлав Резюме Чтобы установить в какой степени разница в концентрации КС1 влияет на результаты измерения ph почвы, в Агротехнических Стациях Вроцлавского Методического

6 230 I. Ignatow icz Центра проводили сравнительные исследования, употребляя для определения ph почвы в КС1 растворов концентрацией 1,0н, 0,5н и 0,1 н KCl. Для определений взяты были почвы принадлежащие к трем группам механического состава, выделяемым при применении метода Эгнера-Рима. Первая из этих групп охватывает рыхлые пески и слабоглинистые пески, вторая супеси и легкие суглинки, третья средние суглинки, тяжелые глины и илы. В сумме исследовали 1996 образцов. На основании полученных результатов измерения, проведенных в нескольких агрохимических станциях, установили что ph почвы, определяемый в 0,5н и 0,1н КС1 увеличивается с уменьшением концентрации раствора. Однако эти разницы настолько невелики, что в сельскохозяйственной практике не будут отыгривать роли. Поэтому в массовых определениях для практических целей земледеля существует возможность заместить 1,0н KCl раствором хлористого калия более низкой концентрации, что заметно понизит стоимость определений. I. IG N A T O W IC Z TENTATIVE APPLICATIO N OF PO TASSIUM CHLORIDE CONCENTRATIONS BELOW l,0n KC1 IN DETERM INATION OF SOIL ph A g ro c h e m ic a l S ta tio n a t G o rz ó w W ie lk o p o ls k i S c ie n tific M e th o d ic s C e n tre IU N G, W ro c ła w Summary C om parative tests w ere m ade to determ ine the effect of different KC1 concentration in m easurem ent of soil ph, using l.on, 0.5n and O.ln KC1. The E gner- R iehm s m ethod w as applied. Three soil groups of different m echanical com position w ere exam ined, the first com prising loose and coarse sandy soils, the second m edium sands and sandy loam s, the third m edium -heavy loam and silt soils. A total of 1966 sam ples w as tested. The m easuring results obtained at several agrochem ical stations show ed that the values of soil ph determ ined w ith 0.5n and O.ln KC1 rise w ith dilution of the solvent. The differences are h ow ever relatively sm all and not significant for agricultural practice. In series analyses for practical purposes it w ill therefore be possible to use KC1 concentrations below 1.4n, w hich effects a considerable sa ving in costs of analysis. Wpłynęło do redakcji w marcu 1966 r.