ROZPRAWY NAUKOWE Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

Transkrypt

1 Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2011, 35, Wojciech Wiliński akademia wychowania fizycznego we wrocławiu Ranking olimpijskich dyscyplin sportowych na podstawie kryterium stereotypów rodzaju ABSTRACT Rating of Olympic sports based on gender stereotype criterion The scope of the research was to evaluate the use of culture-based gender stereotypes in relation to Olympic sports and to create a rating based on this evaluation which would provide information on the degree of masculinity, femininity or androgyny of each of these sports. Research was conducted among AWF (Wroclaw University of Physical Education) students (N = 200), who graded each of the Olympic sports on two independent masculinity and femininity scales. According to Bem s Gender Schema Theory, a general typology was acquired which divided sports into: typically masculine, typically feminine, androgynous and gender-undifferentiated. Within these identified gender-types, another rating was carried out to evaluate which are the most masculine, feminine or androgynous. Olympic sports undergo the process of gender stereotyping that defines them in relation to sex, indirectly explaining the difficulties of pioneering women deciding to partake in competition in the disciplines traditionally regarded as masculine and the lack of an opposite tendency. In the scope of physical education, the achieved results prompt further research on relation between gender identification of sports and individual psychological gender as relating to students sports preferences, which might improve the didactic process at school. Key words: gender stereotype, Olympic sport disciplines, Gender Schema Theory WPROWADZENIE Posługując się określeniem kobiety bądź mężczyzny wobec osoby, powołujemy się na biologiczne różnice między płciami (sex differences), a oczekując cech i zachowań, którymi powinni dysponować kobieta lub mężczyzna, odwołujemy się do kulturowych definicji kobiecości i męskości, konstruowanych społecznie i określanych jako rodzaj (gender). Jedną z najbardziej eksplorowanych konceptualizacji tego zagadnienia jest teoria schematów płciowych (Gender Schema Theory) Sandry L. Bem, wyjaśniającej proces nabywania wiedzy o świecie i samowiedzy w kategoriach schematu płci (gender schema) [za: 1]. Człowiek, wykorzystując kulturowe wzorce i skojarzenia związane z płcią, uczy się przetwarzania informacji zgodnie z nimi, włączając wytworzoną w trakcie socjalizacji selektywną schematyczność w koncepcję własnej osoby. Innymi słowy, dziewczęta czy chłopcy stosują zinterioryzowane standardy wiedzy na temat kobiecości i męskości odpowiednio do płci, wzbogacając o specyficzny filtr swoje procesy poznawcze i regulując w ten sposób swoje zachowanie. Bem, wprowadzając dwuczynnikowy model płci psychologicznej, traktuje kobiecość i męskość jako dwa osobne wymiary, dostępne jednakowo kobiecie i mężczyźnie. Powstała w ten sposób typologia rodzaju dzieli osoby (niezależnie od płci biologicznej) na posługujące się kulturowymi schematami płci: określone seksualnie (kobiece kobiety, męscy mężczyźni), krzyżowo określone seksualnie (męskie kobiety, kobiecy mężczyźni) oraz jednostki nietypowe, kreujące koncepcję ja niezależnie od tych schematów: androgyniczne (andro mężczyzna i gynou kobieta; kobiety i mężczyźni posiadający jednocześnie nasilone cechy kobiece i męskie, których ilo

2 186 AWF WE WROCŁAWIU 2011, 35 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju czyn tworzy nową jakość) oraz nieokreślone płciowo (kobiety i mężczyźni o niskim natężeniu cech kobiecości i męskości) [1]. Społecznie wytwarzane różnice między kobietami i mężczyznami w ramach rodzajowej socjalizacji i kulturalizacji przechowywane są m.in. w stereotypach rodzaju, które pełnią funkcję normatywną, określającą oczekiwane cechy, zachowania, aspiracje, predylekcje oraz możliwe obszary aktywności (np. zawodowej) dla każdej z płci, oraz funkcję deskryptywną, stanowiącą źródło uproszczonej wiedzy (schematów poznawczych), umożliwiającej szybkie rozumienie i wyjaśnianie pojęć kobiecości i męskości. Dlatego trzeba podkreślić, że stereotypy rodzaju dostarczają informacji bardzo zgeneralizowanych, nieujmujących nietypowych egzemplarzy, przez co mogą prezentować zafałszowany i nieprecyzyjny, namalowany grubym pędzlem obraz rzeczywistości [2]. Sport, a zwłaszcza sport wyczynowy jest częścią kultury fizycznej, tradycyjnie związanej z męskim stereotypem rodzaju. Wyniki międzykulturowych badań przeprowadzonych przez Williamsa i Best łączą męskość z takimi właściwościami, jak: przebojowość, ambicja, racjonalne myślenie, agresywność, brak wrażliwości interpersonalnej, stojącymi w kontrapozycji do cech atrybuowanych kobietom: emocjonalność, uczuciowość, wrażliwość, podporządkowanie, atrakcyjność, przesądność [za: 2]. Na przekór temu promujący instrumentalne i asertywne zachowania sport przyciąga coraz więcej kobiet, które stopniowo feminizują bastiony męskości, partycypując w typowo męskich dyscyplinach i konkurencjach sportowych [3, 4]. Konsekwencją przełamywania stereotypu jest brak społecznej akceptacji na takie zachowania, co skutkuje ponoszeniem niekorzystnych kosztów psychologicznych przez pionierskie zawodniczki. Biorąc pod uwagę znaczącą rolę stereotypów rodzaju w wyznaczaniu kierunku socjalizacji kobiet i mężczyzn, a tym samym w wyznaczaniu granic ich samorealizacji, konieczne wydaje się ustalenie współczesnego nacechowania wymiarami kobiecości i męskości (stereotypami rodzaju) najbardziej popularnych oraz mających stałe miejsce w kulturze olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych. CEL badań Celem pracy jest diagnoza olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych pod kątem ich społecznego postrzegania w kategoriach stereotypów rodzaju. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Przebadanych zostało 200 studentów studiów stacjonarnych AWF we Wrocławiu z Wydziału Wychowania Fizycznego: IV roku (VII semestr) studiów jednolitych i I roku (I semestr) studiów II stopnia (87 kobiet i 87 mężczyzn, wiek lat) w październiku 2008 r. oraz II roku studiów I stopnia (13 kobiet i 13 mężczyzn, wiek lata) w maju 2009 r. Badania wykonano na próbie celowej, kierując się kryterium ponadprzeciętnej wiedzy studentów z zakresu kultury fizycznej. Badani oceniali każdą ze olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych na dwóch osobnych skalach kobiecości i męskości (od 1 nieokreślona do 5 typowo kobieca lub męska), np. boks: skala kobiecości , skala męskości w specjalnie przygotowanym inwentarzu. Zastosowanie dwóch niezależnych dymensji kobiecości i męskości jest wynikiem przyjęcia założeń koncepcji schematów płciowych Bem. W efekcie uzyskano klasyfikację rodzajową olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych, dzielącą je na: typowo męskie (wysoki poziom męskości i niski kobiecości), typowo kobiece (wysoki poziom kobiecości i niski męskości), androgyniczne (wysoki poziom kobiecości i męskości jednocześnie) oraz nieokreślone płciowo (niski poziom kobiecości i męskości). Dwa pierwsze schematyczne typy są wynikiem myślenia w wyraźnie zaznaczonych stereotypach rodzaju (albo męskie albo kobiece). Kolejne dwa typy są konsekwencją użycia pozaspołecznych definicji kobiecości i męskości i określają dyscypliny sportowe, które przekroczyły stereotypowe myślenie

3 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju 2011, 35 AWF WE WROCŁAWIU 187 Tab. 1. Kryterium identyfikacji rodzajowej badanych olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych Ocena męskości niska (< 3) wysoka (> 3) Ocena kobiecości niska (< 3) wysoka (> 3) nieokreślona dyscyplina sportowa typowo kobieca dyscyplina sportowa typowo męska dyscyplina sportowa androgyniczna dyscyplina sportowa o płci. Pierwszy androgyniczny w społecznej percepcji jest zarówno kobiecy, jak i męski (właściwy dla kobiet i mężczyzn), drugi nieokreślony płciowo nie podlega znacząco kategoryzacji ze względu na wymiar kobiecości i męskości. Kwalifikację olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych do wymienionych typów wyznaczają ich średnie ocen kobiecości i męskości w odniesieniu do logicznie przyjętej kryterialnej wartości równej 3 (środkowy punkt na skalach kobiecości i męskości, tab. 1). Ostatecznie olimpijskie dyscypliny i konkurencje sportowe, które uzyskały status identyfikacji rodzajowej, zostały ułożone w rankingi, wskazujące te najbardziej i najmniej stereotypowo: męskie (wśród męskich), kobiece (wśród kobiecych), androgyniczne (wśród androgynicznych). O miejscu w rankingach decydował wskaźnik identyfikacji rodzajowej (olimpijskiej) dyscypliny sportowej, który obliczano, posługując się wynikiem średniej kobiecości (K) i męskości (M). Wskaźnik męskości dyscypliny sportowej (WMDS) i wskaźnik kobiecości dyscypliny sportowej (WKDS) stanowią odpowiednio różnice średnich (M K) i (K M). Wskaźnik androgynii dyscypliny sportowej (WADS) jest sumą średnich: (M + K), a wskaźnik nieokreślonej rodzajowo dyscypliny sportowej (WNDS) jest różnicą (M K), jeśli M > K lub (K M,) gdy K > M. WYNIKI W ocenach studentów AWF olimpijskie dyscypliny i konkurencje sportowe rozdzielają się według stereotypów rodzaju na trzy warianty: 37 typowo męskich, 5 typowo kobiecych i 34 androgyniczne. Wielkość poziomu rodzaju (gender) w trzech grupach olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych odzwierciedlają ich miejsca w rankingach (tab. 2 4). DYSKUSJA Rezultaty badania potwierdzają tezę, że sport to dziedzina, w której dominują męskie wartości i wzorce zachowania. Jednakże warto podkreślić, że niewiele mniejsza liczba androgynicznych olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych (34 androgynicznych, 37 męskich) może wskazywać na istnienie trendu do społecznego myślenia poza schematami stricte kobiecości albo męskości w stosunku do niektórych sportów (tab. 3). W społecznych przekonaniach oswojone typowo męskie dyscypliny sportowe mogą być postrzegane tak samo jako wysoce kobiece, jak i męskie. Niewielką liczbę (5) olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych uznanych za typowo kobiece stanowią wyłącznie te uprawiane przez kobiety (poza badmintonem tab. 4) i niedostępne dla mężczyzn (co ciekawe: siedmiobój lekkoatletyczny dozwolony tylko dla kobiet jest postrzegany jako androgyniczny). Brak przykładów nieokreślonej rodzajowo olimpijskiej dyscypliny i konkurencji sportowej sugeruje, że sport olimpijski jest zawsze postrzegany tylko w trzech kombinacjach wymiarów kobiecości i męskości. Jako najbardziej męskie pośród typowo męskich olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych są odbierane te, w których nie rywalizują kobiety (np. boks tab. 2), podczas gdy najwyżej notowanymi wśród typowo kobiecych olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych są pływanie synchroniczne i gimnastyka ar

4 188 AWF WE WROCŁAWIU 2011, 35 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju Tab. 2. Ranking od najbardziej do najmniej typowo męskich olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych w opinii studentów AWF we Wrocławiu Lp. Miejsce w rankingu Dyscypliny i konkurencje sportowe Średnia K/M SD WMDS (M K) boks K 1,43 0,75 boks M 4,89 0,46 podnoszenie ciężarów K 1,70 0,93 podnoszenie ciężarów M 4,77 0,62 skoki narciarskie K 1,54 0,84 skoki narciarskie M 4,60 0,80 hokej na lodzie K 1,68 0,90 hokej na lodzie M 4,71 0,61 piłka nożna K 1,87 0,92 piłka nożna M 4,71 0,71 baseball K 1,67 0,82 baseball M 4,49 0,83 zapasy styl wolny K 1,91 0,98 zapasy styl wolny M 4,53 0,74 bmx K 1,82 0,92 bmx M 4,34 0,94 zapasy styl klasyczny K 2,00 1,03 zapasy styl klasyczny M 4,51 0,73 rzut młotem K 2,04 1,07 rzut młotem K 4,54 0,86 pchnięcie kulą K 2,25 1,16 pchnięcie kulą M 4,51 0,80 bobsleje K 2,10 1,07 bobsleje M 4,28 0,97 dziesięciobój K 2,23 1,11 dziesięciobój M 4,33 0,91 rzut oszczepem K 2,50 1,15 rzut oszczepem M 4,37 0,84 taekwondo K 2,52 1,13 taekwondo M 4,32 0,82 kolarstwo torowe K 2,36 1,05 kolarstwo torowe M 4,15 0,93 judo K 2,53 1,12 judo M 4,31 1,01 rzut dyskiem K 2,54 1,16 rzut dyskiem M 4,32 0,94 kajakarstwo górskie K 2,44 1,05 kajakarstwo górskie M 4,21 0,93 3,46 3,07 3,06 3,03 2,84 2,82 2,62 2,52 2,51 2,5 2,26 2,18 2,1 1,87 1,8 1,79 1,78 1,78 1,77

5 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju 2011, 35 AWF WE WROCŁAWIU wioślarstwo K 2,56 1,03 wioślarstwo M 4,23 0,85 piłka ręczna K 2,81 1,16 piłka ręczna M 4,41 0,79 kolarstwo szosowe K 2,66 1,13 kolarstwo szosowe M 4,14 0,88 kombinacja norweska K 2,51 1,22 kombinacja norweska M 3,98 1,07 kolarstwo górskie K 2,64 1,07 kolarstwo górskie M 4,09 0,97 piłka wodna K 2,70 1,09 piłka wodna M 4,09 1,02 triatlon K 2,80 1,16 triatlon M 4,14 0,91 kajakarstwo klasyczne K 2,73 1,10 kajakarstwo klasyczne M 3,94 0,96 chód 50 km K 2,85 1,20 chód 50 km M 4,01 0,97 saneczkarstwo K 2,65 1,06 saneczkarstwo M 3,81 1,04 chód 20 km K 2,93 1,21 chód 20 km M 4,04 0,95 biatlon K 2,90 1,07 biatlon M 3,90 0,98 skeleton K 2,47 1,07 skeleton M 3,27 1,22 short-track K 2,61 1,07 short-track M 3,36 1,13 pięciobój nowoczesny K 2,96 1,14 pięciobój nowoczesny M 3,68 1,10 skoki przez przeszkody K 2,99 1,12 skoki przez przeszkody M 3,63 1,10 hokej na trawie K 2,99 1,17 hokej na trawie M 3,52 1,03 1,67 1,6 1,48 1,47 1,45 1,39 1,34 1,21 1,16 1,16 1,11 1,00 0,8 0,75 0,72 0,64 0,53 wszechstronny konkurs konia wierzchowego K 2,96 1, ,35 wszechstronny konkurs konia wierzchowego M 3,31 1,20 K/M oznacza średnie kobiecości i męskości (rozumianej jako dwa niezależne wymiary) olimpijskiej dyscypliny sportowej. Im wyższy wskaźnik męskości dyscypliny sportowej (WMDS), tym bardziej olimpijska dyscyplina sportowa jest postrzegana jako typowo męska

6 190 AWF WE WROCŁAWIU 2011, 35 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju Tab. 3. Ranking od najbardziej do najmniej androgynicznych olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych w opinii studentów AWF we Wrocławiu Lp. Miejsce w rankingu Dyscypliny i konkurencje sportowe Średnia K/M SD WADS (M + K) pływanie K 4,04 1,02 pływanie M 4,24 0,93 siatkówka K 4,03 0,94 siatkówka M 4,11 0,89 siatkówka plażowa K 4,21 0,92 siatkówka plażowa M 3,93 0,97 lekka atletyka K 3,93 1,02 lekka atletyka M 4,19 0,95 tenis K 3,89 0,90 tenis M 3,99 0,91 biegi krótkie K 3,62 1,11 biegi krótkie M 4,19 0,90 biegi średnie K 3,64 1,04 biegi średnie M 4,08 0,92 biegi sztafetowe K 3,62 1,08 biegi sztafetowe M 4,05 0,96 biegi długie K 3,52 1,10 biegi długie M 4,15 0,97 skok w dal K 3,60 1,03 skok w dal M 3,97 0,97 snowboarding K 3,37 1,05 snowboarding M 4,19 0,86 koszykówka K 3,25 1,01 koszykówka M 4,29 0,79 skok wzwyż K 3,60 1,08 skok wzwyż M 3,92 1,00 skoki do wody K 3,63 1,13 skoki do wody M 3,88 1,01 skok o tyczce K 3,51 1,08 skok o tyczce M 3,95 0,99 szermierka K 3,58 1,07 szermierka M 3,91 0,94 maraton K 3,20 1,23 maraton M 4,25 0,96 bieg przez płotki K 3,48 1,05 bieg przez płotki M 3,97 1,00 narciarstwo dowolne K 3,49 0,94 narciarstwo dowolne M 3,90 0,84 8,28 8,14 8,14 8,12 7,88 7,83 7,72 7,67 7,67 7,57 7,56 7,54 7,52 7,51 7,49 7,49 7,45 7,45 7,39

7 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju 2011, 35 AWF WE WROCŁAWIU tenis stołowy K 3,46 1,01 tenis stołowy M 3,92 0,95 strzelectwo K 3,42 1,09 strzelectwo M 3,94 0,92 narciarstwo alpejskie K 3,35 0,94 narciarstwo alpejskie M 3,99 0,86 narciarstwo biegowe K 3,39 1,01 narciarstwo biegowe M 3,91 0,85 trójskok K 3,37 1,06 trójskok M 3,92 1,01 łyżwiarstwo szybkie K 3,13 1,12 łyżwiarstwo szybkie M 4,12 0,87 gimnastyka sportowa K 3,47 1,06 gimnastyka sportowa M 3,74 1,06 łucznictwo K 3,48 1,07 łucznictwo M 3,71 0,97 żeglarstwo K 3,06 1,15 żeglarstwo M 4,10 0,94 bieg z przeszkodami K 3,12 1,15 bieg z przeszkodami M 3,99 1,00 skoki na trampolinie K 3,34 1,07 skoki na trampolinie M 3,59 1,05 jeździectwo K 3,50 1,11 jeździectwo M 3,37 1,17 siedmiobój K 3,34 1,25 siedmiobój M 3,33 1,43 7,38 7,36 7,34 7,3 7,29 7,25 7,21 7,19 7,16 7,11 6,93 6,87 6, ujeżdżenie K 3,08 1,33 ujeżdżenie M 3,53 1,28 6,61 curling K 3,10 1, ,53 curling M 3,43 1,20 K/M oznacza średnie kobiecości i męskości (rozumianej jako dwa niezależne wymiary) olimpijskiej dyscypliny sportowej. Im wyższy wskaźnik androgynii dyscypliny sportowej (WADS), tym bardziej olimpijska dyscyplina sportowa jest postrzegana jako androgyniczna tystyczna. Podobne wyniki, stosując inną typologię sportów, uzyskał Szmajke w badaniach dotyczących posługiwania się przez studentów AWF stereotypami płci wobec wybranych dyscyplin sportowych. Zdecydowanie kobiece okazały się gimnastyka artystyczna i pływanie synchroniczne, męskie boks, zapasy i piłka nożna oraz nienacechowane płciowo pływanie, lekka atletyka i szermierka [5, 6]. Również Matteo testował stereotypy płci w 68 dyscyplinach sportowych oraz różnych formach aktywności fizycznej. Na podstawie opinii studentów wydzielił trzy typy: męskie (30), kobiece (12) i neutralne (26). Rankingi w grupach ujawniły częściowo zbliżony układ stereotypów rodzaju w porównaniu z polskimi rezultatami badań. Najbardziej męskie

8 192 AWF WE WROCŁAWIU 2011, 35 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju Tab. 4. Ranking od najbardziej do najmniej typowo kobiecych olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych w opinii studentów AWF we Wrocławiu Lp. Miejsce w rankingu Dyscypliny i konkurencje sportowe Średnia K/M SD WKDS (K M) pływanie synchroniczne K 4,80 0,56 pływanie synchroniczne M 1,77 1,09 gimnastyka artystyczna K 4,69 0,67 gimnastyka artystyczna M 2,11 1,14 łyżwiarstwo figurowe K 4,60 0,78 łyżwiarstwo figurowe M 2,68 1,31 softball K 3,60 1,25 softball M 2,84 1,38 badminton K 3,05 1,30 badminton M 2,60 1,18 3,03 2,58 1,92 0,76 0,45 K/M oznacza średnie kobiecości i męskości (rozumianej jako dwa niezależne wymiary) olimpijskiej dyscypliny sportowej. Im wyższy wskaźnik kobiecości dyscypliny sportowej (WKDS), tym bardziej olimpijska dyscyplina sportowa jest postrzegana jako typowo kobieca były: boks, piłka nożna, zapasy, podnoszenie ciężarów, zaś kobiece: cheerleading, aerobic dance, balet, a wśród sportowych dyscyplin olimpijskich łyżwiarstwo figurowe i hokej na trawie, jako neutralne wymieniano: bowling, tenis, pływanie, kolarstwo (typowo męska dyscyplina sportowa z perspektywy polskich studentów AWF) [7]. Klomsten i wsp. zwracają uwagę na inny sposób klasyfikacji rodzajowej, wykorzystujący kryterium liczby uprawiających daną dyscyplinę sportową kobiet i mężczyzn, która może wskazywać na różnice kulturowe w tym zakresie. Na przykład, w Norwegii piłkę ręczną trenuje więcej kobiet niż mężczyzn, według powyższego założenia zatem byłaby to typowo kobieca, a nie typowo męska dyscyplina sportowa (tab. 2) [8]. Zastosowane klasyfikacje dyscyplin oraz konkurencji sportowych próbują określić je przez pryzmat stereotypów rodzaju i w podobny sposób opisują całą rzeczywistość kultury fizycznej. Sposób identyfikacji rodzajowej użyty w niniejszym opracowaniu nawiązuje bezpośrednio do opisywanych założeń Bem, dzięki czemu można wyjaśnić pojęcie androgyniczności dyscypliny sportowej. To z kolei pozwala dokonać próby zrozumienia jej specyfiki oraz poszukiwania takich sportów, wobec których wymiary płci kulturowej nie są w ogóle używane (nieokreślonych rodzajowo). Ponadto identyfikacja ta może się okazać pomocna w analizach relacji dyscypliny sportowej i płci psychologicznej zawodników. Mikołajczyk na podstawie badań konstatuje, że uprawianie sportu lub zaangażowany udział w kul turze fizycznej przez podjęcie studiów w AWF związane są z przypisywaniem sobie większego natężenia cech męskich, co skutkuje przewagą występowania identyfikacji płci psychologicznej typowo męskiej i androgynicznej zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet [9]. Niniejsza metodyka identyfikacji rodzajowej może mieć pragmatyczne zastosowanie w tych dziedzinach, w których człowiek pojmowany jest jako psychofizyczna jedność oraz rozważane są zmiany osobowości pod wpływem partycypacji w specyficznych pod względem społecznych treści ruchu dyscyplinach sportowych, dookreślonych właśnie przez uwarunkowania społeczno -kulturowe (stereotypy rodzaju). Dotyczy to zatem takich dziedzin kultury fizycznej jak: wychowanie fizyczne [8], sport [10], rekreacja ruchowa i turystyka czy rehabilitacja [11].

9 Ranking dyscyplin sportowych a stereotyp rodzaju 2011, 35 AWF WE WROCŁAWIU 193 WNIOSKI 1. Sport jest stereotypowo męskim obszarem kultury fizycznej. 2. Androgyniczność niektórych dyscyplin sportowych może odzwierciedlać trend do feminizacji typowo męskich olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych na poziomie stereotypów rodzaju. 3. Stereotypowo kobiece olimpijskie dyscypliny i konkurencje sportowe są uprawiane wyłącznie przez kobiety (z wyjątkiem badmintona). 4. Nie jest możliwa kategoryzacja olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych z pominięciem wymiarów kobiecości i męskości (brak olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych nieokreślonych płciowo). 5. Zastosowana identyfikacja rodzajowa olimpijskich dyscyplin i konkurencji sportowych jest alternatywą dla już istniejących i została poszerzona o nowe kategorie, które nawiązują bezpośrednio do teorii schematów płciowych Bem. 6. Uzyskane rankingi dyscyplin sportowych, powstałe na podstawie kryterium stereotypów rodzaju, mogą posłużyć jako dodatkowa charakterystyka sportów olimpijskich w badaniach nad kulturą fizyczną (materiały niepublikowane). [7] Matteo S., The Effect of Sex and Gender Schematic Processing on Sport Participation, Sex Roles, 1986, 15, [8] Klomsten A.T., Marsh H.W., Skaalvik E.M., Adolescents Perceptions of Masculine and Feminine Values in Sport and Physical Education: A Study of Gender Differences, Sex Roles, 2005, 52, [9] Mikołajczyk M., Płeć psychologiczna kobiet uprawiających sport i nie uprawiających sportu, [w:] Żukowska Z. (red.), Sport w życiu kobiety, Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet, Warszawa 1995, [10] Mikołajczyk M., Psychologiczne przejawy zróżnicowania płci, [w:] Gajewski A.K. (red.), Kobieta, sport, zdrowie. Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet, AWF, Warszawa 1998, [11] Lis M., Łuszczek A., Dąbrowska G., Czuję, reaguję, potrzebuję bezpieczeństwa psychomotoryka a fizjoterapia, Człowiek i Ruch, 2000, 2 (6), BIBLIOGRAFIA [1] Kuczyńska A., Inwentarz do oceny płci psychologicznej, PTP, Warszawa [2] Miluska J., Boski P., Męskość kobiecość. Zarys i poziomy analizy problematyki, [w:] Miluska J., Boski P. (red.), Męskość kobiecość w perspektywie indywidualnej i kulturowej, Instytut Psychologii PAN, Warszawa 1999, [3] Sahaj T., Kobiety we współczesnym sporcie, Sport Wyczynowy, 2004, 1 2, [4] Sahaj T., Kobiety na boisku i widowni, Sport Wyczynowy, 2006, 5 6, [5] Szmajke A., Pawłowska A., Wiliński W., Rywalizacja czyni mężczyzną? Dostosowawcze zmiany (identyfikacji płciowej) u kobiet i mężczyzn oczekujących rywalizacji sportowej, [w:] Wlazło E. (red.), Sport młodzieżowy w badaniach psychologicznych, Studia i Monografie AWF we Wrocławiu, 2005, 80, [6] Szmajke A., Oceny dyscyplin sportowych w wymiarze kobiecości męskości dokonane przez studentki i studentów III roku AWF we Wrocławiu w roku