SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM NA PODSTAWIE BADANIA ANALIZA TRENDÓW ROZWOJOWYCH SEKTORA US UG RYNKOWYCH W 2010 ROKU

Transkrypt

1 SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM NA PODSTAWIE BADANIA ANALIZA TRENDÓW ROZWOJOWYCH SEKTORA US UG RYNKOWYCH W 2010 ROKU

2 Publikacja bezp³atna Publikacja wspó³finansowana ze œrodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego

3 PODKARPACKIE OBSERWATORIUM RYNKU PRACY Oddajemy do Pañstwa r¹k broszurê zawieraj¹c¹ przegl¹d wyników badania zrealizowanego przez TNS Pentor na zlecenie Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Rzeszowie. Badanie by³o prowadzone w ramach projektu Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy wspó³finansowanego ze œrodków Programu Operacyjnego Kapita³ Ludzki. Sektor us³ug rynkowych nale y do obszarów, które nie doczeka³y siê wielu opracowañ. Ze wzglêdu na jego uwarunkowania strukturalne (liczna reprezentacja podmiotów mikro) niewielu reprezentantów sektora jest uwzglêdnianych w badaniach realizowanych przez G³ówny Urz¹d Statystyczny. Chocia dalecy jesteœmy od stwierdzenia, i obszar us³ug rynkowych w Polsce jest ziemi¹ nieznan¹, to trzeba podkreœliæ, e deficyt danych jest szczególnie widoczny na poziomie poszczególnych województw. Jaki zatem jest sektor us³ug rynkowych w województwie podkarpackim? Zapraszamy do lektury niniejszej broszury przedstawiaj¹cej g³ówne wyniki badania Analiza trendów rozwojowych sektora us³ug rynkowych w 2010 roku. Zespó³ Podkarpackiego Obserwatorium Rynku Pracy Zespó³ badawczy TNS Pentor 3

4 SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM Cele badania G³ównym celem badañ by³a diagnoza trendów rozwojowych zachodz¹cych w województwie podkarpackim w sektorze us³ug rynkowych i okreœlenie potrzeb w zakresie rozwoju kapita³u ludzkiego. Cele szczegó³owe badania obejmowa³y: Okreœlenie aktualnej sytuacji ekonomicznej firm z sektora us³ug rynkowych, a tak e ich przewidywanych kierunków rozwoju. Okreœlenie potencja³u us³ugowego badanych firm, rodzaju dzia³alnoœci oraz planów rozwojowych. Poznanie potencja³u kadrowego przedsiêbiorstw, a tak e ich potrzeb w zakresie kwalifikacji obecnych, jak i przysz³ych pracowników, którzy zatrudnieni zostan¹ w najbli- szym okresie. Poznanie kwalifikacji pracowników sektora us³ug, ich postaw wobec rozwoju zawodowego oraz potrzeb w zakresie podnoszenia kwalifikacji i nabywania nowych umiejêtnoœci. Okreœlenie sytuacji kadrowej przedsiêbiorstw z uwzglêdnieniem p³ci, a tak e zidentyfikowanie wystêpuj¹cych nierównoœci i ich przyczyn. Sektor us³ug rynkowych - definicja Przyjêto, e sektor us³ug rynkowych tworz¹ nastêpuj¹ce sekcje PKD (2004): Sekcja G handel i naprawy Sekcja H hotele i restauracje Sekcja I transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ Sekcja J poœrednictwo finansowe Sekcja K obs³uga nieruchomoœci i firm Sekcja O dzia³alnoœæ us³ugowa, komunalna, spo³eczna i indywidualna, pozosta³a. Do badañ przedsiêbiorstw us³ugowych i ich pracowników wesz³y podmioty zatrudniaj¹ce minimum dwóch pracowników (bez w³aœciciela). Metodologia badania W ramach projektu zrealizowano: Badanie iloœciowe przedsiêbiorstw us³ugowych regionu (N=1031). Badanie iloœciowe pracowników tych przedsiêbiorstw (N=2062). Badania jakoœciowe (85 indywidualnych wywiadów pog³êbionych, 6 grup focusowych) œrodowisk opiniotwórczych w regionie, z zastosowaniem metod heurystycznych (analiza STEEPVL, metoda Delphi). Badania prowadzone by³y w okresie od grudnia 2010 roku do lutego 2011 roku. G³ówne wnioski Wyniki badania i dane zastane pokazuj¹, e w sektorze us³ug rynkowych zdecydowanie przewa aj¹ mikroprzedsiêbiorstwa. Trudno jednak doszukiwaæ siê w tym specyfiki województwa podkarpackiego. Tego typu przedsiêbiorstwa dominuj¹ w ca³ej gospodarce. Zdecydowana wiêkszoœæ przedsiêbiorstw dzia³a w oparciu o rynek lokalny (58%) lub wojewódzki (17%). Dzia³alnoœæ w szerszej skali jest domen¹ przedsiêbiorstw transportowych. Niektórzy eksperci uwa aj¹, e lokalny charakter firm mo e stanowiæ barierê ich rozwoju. Dochody mieszkañców s¹ bowiem doœæ niskie i nie mog¹ kreowaæ silnego popytu, ponadto utrudniaj¹ uruchamianie czêœci przedsiêwziêæ us³ugowych. Dotyczy to w szczególnoœci us³ug bêd¹cych pochodn¹ zmieniaj¹cych siê stylów ycia. Sytuacja ekonomiczna stan bie ¹cy i prognoza Przedsiêbiorcy sektora us³ug rynkowych czêœciej odczuwaj¹ pogorszenie (31%) ni poprawê (20%) sytuacji ekonomicznej w ostatnim roku, aczkolwiek przewa a opinia o braku zmian pod tym wzglêdem. Wyniki te s¹ stosukowo pozytywne, zw³aszcza w sytuacji przeniesienia do sfery gospodarki realnej skutków kryzysu na miêdzynarodowych rynkach finansowych. Czêœæ ekspertów uwa a wrêcz, e przedsiêbiorstwa z województwa podkarpackiego wychodz¹ obronn¹ rêk¹ z kryzysu. Jest to mo liwe 4

5 PODKARPACKIE OBSERWATORIUM RYNKU PRACY Metodologia badania dziêki konserwatywnemu podejœciu przedsiêbiorców do procesu inwestycyjnego. Wielu z nich woli finansowaæ inwestycje ze œrodków w³asnych i zachowuje ostro noœæ w podejœciu do kapita³ów obcych. W efekcie pogorszenie warunków gospodarczych nie oznacza³o dla przedsiêbiorstw koniecznoœci drastycznego ograniczenia wydatków i szukania œrodków na sp³atê zad³u enia. Rys.1. Jak ocenia Pan(i) obecnà sytuacjê Pana(i) przedsiêbiorstwa? Czy w porównaniu z okresem ostatnich 12 miesiêcy sytuacja ta:? (N=1031) zmieniaj¹ce siê przepisy. Dla niektórych pracodawców problemem jest te nieuczciwa konkurencja, z³a jakoœæ pracy urzêdników oraz brak mo liwoœci zaspokojenia potrzeb w zakresie zatrudnienia. Pojawiaj¹ siê g³osy, e ze wzglêdu na niskie bariery wejœcia problem nieuczciwej konkurencji na rynku us³ug mo e byæ bardziej dotkliwy, ni w innych sektorach gospodarki. Pomimo e województwo graniczy z Ukrain¹, a wiêc teoretycznie jest rezerwuarem relatywnie tanich zasobów ludzkich, w badaniu nie pojawia³y siê opinie, które mog³yby œwiadczyæ o rozprzestrzenieniu zjawiska nielegalnego œwiadczenia pracy przez zagranicznych pracowników. 20% 45% 31% 4% Wykres 1. Jak ocenia Pan(i) obecn¹ sytuacjê Pana(i) przedsiêbiorstwa, czy w porównaniu z okresem ostatnich 12 miesiêcy Poprawi³a sytuacja siêta: Pozosta³a bez zmian Pogorszy³a siê Nie wiem / nie mam zdania Podkarpacki sektor us³ug rynkowych pozostaje w powi¹zaniach z gospodark¹ krajow¹ i œwiatow¹. St¹d te ponad po³owa przedsiêbiorców (56%) odczu³a skutki kryzysu. Problem ten najczêœciej dotyka³ przedstawicieli handlu i napraw, hoteli i restauracji oraz transportu. Nie mo na jednak by³o spodziewaæ siê innego wyniku, bior¹c pod uwagê, i pogorszenie sytuacji rynkowej przek³ada siê na decyzje konsumenckie (odk³adanie wiêkszych zakupów na póÿniej, zwiêkszenie rygoru zarz¹dzania bud etami gospodarstw domowych). Nietrudno te sobie wyobraziæ, w jaki sposób na firmy transportowe dzia³a wzrost cen paliw. Je eli chodzi o prognozy zmiany kondycji ekonomicznej, to wœród podkarpackich przedsiêbiorców optymiœci niemal dwukrotnie przewa aj¹ nad pesymistami (25% - poprawi siê, 14% - pogorszy siê). Niemniej jednak wiêkszoœæ stanowi¹ osoby oczekuj¹ce stabilizacji sytuacji ekonomicznej. Problemy przedsiêbiorców nie odbiegaj¹ od problemów zg³aszanych przez firmy z ca³ego kraju. Badani skar ¹ siê na wysokie koszty pracy, na rynkow¹ konkurencjê, wysokie podatki i czêsto Rys.2. Proszê powiedzieæ, które z problemów, jakie za chwilê Panu(i) przeczytam, dotykaj¹ Pana(i) przedsiêbiorstwo? (N=1031) Wysokie koszty pracy Du a konkurencja na rynku Wysokie podatki 44% Wykres 2. Proszê powiedzieæ, które z problemów jakie za chwilê Panu(i) przeczytam, dotykaj¹ Pana(i) przedsiêbiorstwo? Czêsto zmieniaj¹ce siê przepisy 41% Nieuczciwa konkurencja le dzia³aj¹ce urzêdy / z³a jakoœæ pracy urzêdników Pozyskanie odpowiednich pracowników Z³a jakoœæ infrastruktury publicznej (drogi, telekomunikacja, infrastruktura) Niski poziom umiejêtnoœci zatrudnionych pracowników Zmiany kursu Euro 59% 45% 24% 24% 20% 14% 8% 8% 5

6 SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM Zatrudnienie w przedsiêbiorstwach sektora us³ug rynkowych Kim s¹ pracownicy sektora us³ug? Sektor wykazuje równowagê pod wzglêdem p³ci pracowników, z niewielk¹ przewag¹ pracowników p³ci mêskiej (55%). Zró nicowane s¹ natomiast poszczególne sekcje. Bran ¹ zdecydowanie zmaskulinizowan¹ jest transport i gospodarka magazynowa. WyraŸna przewaga mê czyzn obserwowana jest równie w handlu i naprawach. Domen¹ kobiet jest z kolei poœrednictwo finansowe oraz hotele i restauracje, a tak e obs³uga nieruchomoœci i firm. Us³ugi komunalne, spo³eczne i indywidualne zatrudniaj¹ mniej wiêcej tyle samo pracowników obu p³ci. Rys.3. Struktura zatrudnienia w przedsiêbiorstwach sektora us³ug rynkowych ze wzglêdu na p³eæ. Ogó³em (N=1031) Handel i naprawy (N=536) 47% 53% 42% 59% Badane przedsiêbiorstwa maj¹ wzglêdnie wyrównan¹ strukturê wykszta³cenia pracowników, pomijaj¹c marginalne wykszta³cenie gimnazjalne i ni sze (1%). Najliczniejsza jest grupa pracowników z wyksztaùceniem œrednim technicznym (31%) i wy szym (27%). Nieco mniej jest zatrudnionych osób z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym (22%) oraz œrednim ogólnokszta³c¹cym (19%). W sektorze us³ug rynkowych na Podkarpaciu najliczniejsz¹ kategoriê pracowników stanowi¹ sprzedawcy i pracownicy dzia³ów obs³ugi klienta (40%). S¹ to jednoczeœnie stanowiska, które najczêœciej podlegaj¹ rotacji. Pracodawcy wskazuj¹ tê grupê jako najczêœciej zwalnian¹ i najczêœciej przyjmowan¹ w okresie ostatnich dwóch lat. Tak e stanowi¹ oni dominuj¹c¹ grupê w og³oszeniach o pracê. Rys.4. Ilu pracowników zatrudnionych w Pana(i) przedsiæbiorstwie pracuje na nastêpuj¹cych stanowiskach? (N=1031) Wykres 4. Ilu pracowników zatrudnionych w P astanowiska n a ( i ) pdyrektorskie r z e d s i ê bi kierownicze i o r s t w i e p r a c u j e n a nastêpuj¹cych Stanowiska ni szej kadry stanowiskach? [podano w procentach] zarz¹dzaj¹cej (n=1030) i specjaliœci Sprzedawcy, obs³uga klienta Hotele i restauracje (N=57) 70% 28% W ytransport, k r e s 3 gospodarka. S t r u k t 17% u r a z a t r u d n i e n i a w przedsiêbiorstwach magazynowa, ³¹cznoœæ sektora us³ug rynkowych ze wzglêdu (N=98) na p³eæ 83% Poœrednictwo finansowe (N=36) 75% 25% Pracownicy biurowi Pracownicy fizyczni, produkcyjni 6% 29% 11% Obs³uga nieruchomoœci i firm (N=170) 62% 38% Dzia³alnoœæ us³ugowa, komunalna, spo³eczna, indywidualna (N=133) 51% 48% 14% 40% kobiety mê czyÿni 6

7 PODKARPACKIE OBSERWATORIUM RYNKU PRACY Choæ rotacja nie jest powa nym problemem przedsiêbiorstw sektora us³ug rynkowych, wiêkszoœæ badanych firm dotyka zjawisko fluktuacji kadr. W oko³o dwóch trzecich przedsiêbiorstw (64%) w ci¹gu ostatnich dwóch lat mia³y miejsce przyjêcia nowych pracowników, w oko³o po³owie (44%) zwolnienia. Jedna pi¹ta przedsiêbiorstw zamierza zwiêkszyæ zatrudnienie w ci¹gu najbli szego roku, œrednio o oko³o cztery osoby. Planuj¹cy zwiêkszyæ zatrudnienie najczêœciej bêd¹ poszukiwaæ sprzedawców (23%), kierowców (14%), ksiêgowych (9%) oraz handlowców i przedstawicieli handlowych (6%). Rys.5. Czy w najbli szym roku planuje Pan(i) zwiêkszyæ liczbê pracowników? (N=1031) Wykres Tak 5. Czy w okresie 20% najbli szego roku planuje Pan(i) zwiêkszyæ liczbê pracowników? Nie 64% Nie wiem / trudno powiedzieæ 16% Sytuacja zawodowa pracowników sektora us³ug rynkowych Forma zatrudnienia pracowników sektora us³ug c h a ra kte r yzuje s i ê wed³ug w y n i kó w przeprowadzonych badañ pracowników du ¹ stabilnoœci¹. Oko³o dwóch trzecich jest zatrudniona na czas nieokreœlony na podstawie umowy o pracê, a jedna trzecia pracuje w ramach umów na czas okreœlony. Sporadycznie wystêpuj¹ inne formy umów, w tym samozatrudnienie. Wydaje siê jednak, e zjawisko zatrudniania na czarno zosta³o z uwagi na przyjêt¹ metodologiê (wywiady z pracownikami odbywa³y siê w miejscu ich pracy) niedoszacowane. W pog³êbionych wywiadach z ekspertami wskazywano bowiem na istnienie szarej strefy i na niektóre sektory us³ugowe (handel i naprawy, hotele i restauracje) jako szczególnie do niej predestynowane. Badani pracownicy mówili zaœ o braku poczucia stabilnoœci pracy, jako jednej z przyczyn poszukiwania innego miejsca zatrudnienia. Wiêkszoœæ pracowników sektora (76%) wyra a zadowolenie z pracy. Oko³o po³owa deklaruje zadowolenie z uzyskiwanych zarobków. Najwiêksz¹ satysfakcjê z wynagrodzenia wyra ali pracownicy poœrednictwa finansowego (68% zadowolonych). Rezultat ten oczywiœcie nie jest niespodziank¹, od dawna wiadomo, e banki i firmy ubezpieczeniowe s¹ jednym z najbardziej atrakcyjnych pracodawców, szczególnie w regionie z ponadprzeciêtnym bezrobociem z dala od central instytucji. Ponad dwie trzecie pracowników (70%) w ci¹gu ostatniego roku musia³o zadowoliæ siê prac¹ na dotychczasowym stanowisku bez podwy ki wynagrodzenia. Podwy kê uzyska³ co czwarty badany. Awans w hierarchii firmy lub wiêkszy zakres uprawnieñ by³y udzia³em nielicznych grup pracowników (odpowiednio 5% i 8%). M i m o t e g o, zd e c y d o w a n a w i ê k s zo œ æ pracowników sektora wi¹ e swoj¹ przysz³oœæ zawodow¹ z obecnym miejscem pracy (76%). Najbardziej lojalne wobec swoich pracodawców s¹ osoby piastuj¹ce funkcje kierownicze (84%), specjaliœci (86%) i pracownicy biurowi (83%) na tle pracowników fizycznych i produkcyjnych, wœród których 71% wi¹ e swoj¹ przysz³oœæ zawodow¹ z obecnym miejscem pracy. Najbardziej podatni na zmianê miejsca pracy i relatywnie najmniej do niego przywi¹zani s¹ pracownicy m³odzi, do 24 roku ycia. W tej grupie 17% badanych nie wi¹ e swojej przysz³oœci zawodowej z obecnym miejscem zatrudnienia. To doœæ naturalna tendencja, osoby te dopiero rozpoczynaj¹ swoj¹ karierê zawodow¹, obecnie pracuj¹ na ni szych stanowiskach i z czasem bêd¹ szuka³y takiej pracy, która zapewni im, oprócz wzrostu p³acy, mo liwoœæ rozwoju i awansu zawodowego. Choæ lojalnoœæ pracowników jest czêsto budowana w oparciu o dobr¹ atmosferê pracy, jednak dla bardzo du ej grupy pracowników fundamentem przywi¹zania do miejsca pracy jest niekorzystna sytuacja na rynku pracy. Rynek pracy zaledwie dla 2% badanych pracowników jest obszarem, na którym bez problemu mo na znaleÿæ zatrudnienie. Umiarkowany optymizm (mo na znaleÿæ pracê, ale trudno 7

8 SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM jest znaleÿæ pracê odpowiedni¹) wyrazi³o 29% ankietowanych. Pozostali wyrazili krytyczn¹ opiniê. Niemal po³owa stwierdzi³a, e trudno jest o jak¹kolwiek pracê, a blisko jedna pi¹ta e w ogóle nie mo na znaleÿæ pracy. Kwalifikacje pracowników i potrzeby pracodawców w tym zakresie Pracodawcy na ogó³ korzystnie oceniaj¹ pracuj¹cych w swoich przedsiêbiorstwach. Jest to poniek¹d zrozumia³e, bo racjonalnym dzia³aniem przedsiêbiorcy jest zatrudnianie jedynie pracowników spe³niaj¹cych akceptowalny poziom oczekiwañ. Najlepsze oceny uzyskiwali pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych i specjalistycznych. Równie pozytywnie oceniano pracowników obs³ugi klienta i biurowych. Na tle tych grup stosukowo s³abo wypadli pracownicy produkcyjni, którzy s¹ szczególnie Ÿle oceniani pod wzglêdem umiejêtnoœci obs³ugi komputera, obs³ugi urz¹dzeñ biurowych i zdolnoœci przywódczych. Niemal co drugi podkarpacki przedsiêbiorca sektora us³ug rynkowych ma jednak trudnoœci ze znalezieniem pracowników o oczekiwanych kwalifikacjach. Pog³êbione rozmowy na ten temat sk³aniaj¹ do postawienia wniosku o dysfunkcjonalnych procesach zachodz¹cych w systemie szkolnictwa wszystkich poziomów. Zwracano uwagê na umasowienie szkolnictwa wy szego, ze zdecydowan¹ przewag¹ kierunków humanistycznych, rzadko nauczanych na przyzwoitym poziomie. Podobny problem dotyka licea ogólnokszta³c¹ce. Szkolnictwo zawodowe jest uwa ane za niedoinwestowane, ze zdekapitalizowan¹ infrastruktur¹ techniczn¹. Powa nym problemem s¹ te rozbudzone aspiracje edukacyjne po³¹czone z dewaluacj¹ podstawowych zawodów us³ugowych. Pracodawcy sektora us³ug rynkowych wymagaj¹ od swoich pracowników przede wszystkim wiedzy i umiejêtnoœci potrzebnych do wykonywania okreœlonych zadañ zawodowych, dok³adnoœci oraz skrupulatnoœci, umiejêtnoœci organizacji pracy i umiejêtnoœci pracy w zespole. Drugorzêdne znaczenie ma natomiast znajomoœæ jêzyków obcych (wszak firmy o miêdzynarodowym zasiêgu rynkowym stanowi¹ rzadkoœæ), zdolnoœci przywódcze, umiejêtnoœæ wystêpowania przed grup¹ ludzi. Wymagania wobec pracowników ró ni³y siê w zale noœci od skali dzia³ania przedsiêbiorstwa wiêcej wymaga siê w firmach dzia³aj¹cych na rynkach miêdzynarodowych. Tak e ankietowani z wy szym wykszta³ceniem i w wieku powy ej 60 lat stawiaj¹ wy ej poprzeczkê swoim pracownikom. Z kolei najmniej wymagaj¹cy s¹ najgorzej wykszta³ceni szefowie (podstawowe i zasadnicze zawodowe). Tab.1. Poniýej znajduje siê lista niektórych umiejêtnoœci pracowników. Proszê powiedzieæ, jak wa ne s¹ te umiejêtnoœci w Pana(i) przedsiêbiorstwie? (skala 1 5, 1 oznacza w ogóle niewa ne, a 5 bardzo wa ne ) (N=1031) Tabela Wiedza i 1. umiejêtnoœci Poni ej potrzebne znajduje siê lista niektórych umiejêtnoœci do wykonywania pracowników. zadañ zawodowych Proszê powiedzieæ, 4,8 jak w a n e s ¹ t e u m i e j ê t n o œ c i w P a n a ( i ) Dok³adnoœæ/skrupulatnoœæ 4,8 przedsiêbiorstwie? (skala 1 5, gdzie 1 oznacza w Umiejêtnoœæ organizacji pracy 4,8 ogóle niewa ne, a 5 bardzo wa ne ) Umiejêtnoœæ pracy w zespole 4,7 Obs³uga maszyn i urz¹dzeñ zwi¹zanych ze stanowiskiem pracy 4,6 Umiejêtnoœæ nawi¹zywania kontaktów, otwartoœæ 4,6 Umiejêtnoœæ uczenia siê/ Œrednia nabywania nowych kwalifikacji 4,5 Umiejêtnoœæ radzenia sobie ze stresem 4,4 atwoœæ przystosowywania siê do nowych sytuacji 4,4 Umiejêtnoœæ wyra ania i obrony w³asnego zdania 4,3 Obs³uga komputera 4,2 Umiejêtnoœæ prowadzenia swobodnej rozmowy z pracodawc¹ 4,1 Obs³uga urz¹dzeñ biurowych (faks, drukarka, itp.) 4,1 Przebojowoœæ, pewnoœæ siebie 4,0 Prawo jazdy 3,9 Umiejêtnoœæ wystêpowania przed grup¹ ludzi 3,9 Zdolnoœci przywódcze 3,3 Znajomoœæ jêzyka obcego 2,7 8

9 PODKARPACKIE OBSERWATORIUM RYNKU PRACY Potrzeby szkoleniowe przedsiêbiorstw sektora us³ug rynkowych a. w opinii pracodawców Oko³o 60% badanych pracodawców stwierdzi³o, e w ci¹gu ostatnich dwóch lat ich pracownicy uczestniczyli w jakimkolwiek szkoleniu. Najlepszy dostêp do szkoleñ w przedsiêbiorstwach maj¹ jednak osoby pracuj¹ce na stanowiskach kierowniczych i specjalistów oraz sprzedawcy i pracownicy obs³ugi klienta. Polityka szkoleniowa znacznie rzadziej adresowana jest do pracowników biurowych i produkcyjnych. Mimo powszechnych deklaracji o sensie inwestycji w kapita³ ludzki w najbli szym pó³roczu tylko oko³o jedna trzecia przedsiêbiorstw (29%) planuje skorzystaæ z us³ug szkoleniowych, czêœciej s¹ to firmy poœrednictwa finansowego, us³ug spo³ecznych, komunalnych i osobistych oraz obs³ugi nieruchomoœci i firm. Najwiêksze zainteresowanie p r a c o d a w c ó w b u d z ¹ k u r s y z a w o d o w e (doszkalaj¹ce w ramach posiadanego zawodu). Tab.2. Z jakich typów szkoleñ chcielibyœcie Pañstwo skorzystaæ? (N=630) Kursy doszkalaj¹ce w ramach posiadanego zawodu 82% Wykres Szkolenia 6. z zakresu Z jakich sprzeda y typów szkoleñ chcielibyœcie 41% Pañstwo skorzystaæ? (n=630, pracodawcy) Szkolenia komputerowe 26% Szkolenia ucz¹ce jak siê skutecznie porozumiewaæ, jak nawi¹zywaæ kontakty 23% Szkolenia jêzykowe 23% Szkolenia dotycz¹ce radzenia sobie ze stresem 16% Szkolenia przyuczaj¹ce do nowego zawodu/pracy/kursy przekwalifikowuj¹ce 12% Szkolenia ucz¹ce jak siê prezentowaæ, jak budowaæ swój wizerunek, np. wobec pracodawcy 12% Prawo jazdy 10% b. w opinii pracowników W opinii zdecydowanej wiêkszoœci (82%) badanych pracowników sektora us³ug w dzisiejszej Polsce warto uczyæ siê i zdobywaæ wykszta³cenie. Przeciwnego zdania by³o tylko 9% badanych. Mo na wiêc stwierdziæ, e pracownicy dostrzegaj¹ wp³yw wykszta³cenia na indywidualne losy i ogólne powodzenie yciowe. Uzyskane wyniki wskazuj¹ jednak na mniejsz¹ deklarowan¹ rangê wykszta³cenia wœród pracowników sektora us³ug ni wœród ogó³u Polaków oko³o 70% Polaków uwa a, e zdecydowanie warto zdobywaæ wykszta³cenie, 23% twierdzi, e raczej warto o to zabiegaæ (Komunikat CBOS z badania Czy warto siê uczyæ?, maj 2007 r.), a wœród pracowników sektora us³ug odsetki te wynosz¹ odpowiednio 41% i 42%. Pracownicy sektora us³ug s¹ umiarkowanie zainteresowani udzia³em w bezp³atnych szko l e n i a c h p o d n o sz¹cyc h k walifika c j e i umiejêtnoœci. Œrednia zainteresowania na 7-stopniowej skali wynios³a 4,3; du e zainteresowanie (oceny 6 i 7) wyrazi³ co trzeci badany, brak lub bardzo ma³e zainteresowanie podobnie liczna grupa (30%). Najwiêksze zainteresowanie bezp³atnymi szkoleniami deklarowali pracownicy sekcji: poœrednictwo finansowe, hotele i restauracje oraz dzia³alnoœæ us³ugowa, komunalna, spo³eczna i indywidualna. Poziom zainteresowania szkoleniami wyraÿnie wzrasta³ wraz z wykszta³ceniem respondenta. Zdecydowana wiêkszoœæ badanych (84%) okaza³a siê byæ zainteresowana szkoleniami podnosz¹cymi poziom wiedzy i umiejêtnoœci w konkretnym zawodzie, dwie trzecie pozytywnie zareagowa³o na szkolenia interpersonalne. Warto zauwa yæ, e bie ¹ce obowi¹zki pracowników sektora us³ug obejmuj¹ najczêœciej zadania wymagaj¹ce rozwiniêtych kompetencji interpersonalnych: wspó³pracê z innymi osobami w celu wykonania okreœlonego zadania (92%), obs³ugê klientów, wspó³pracê z klientami (88%) i samodzielne planowanie zadañ do wykonania (85%). 9

10 SEKTOR US UG RYNKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM Innowacyjnoœæ przedsiêbiorstw sektora us³ug rynkowych Sektor us³ug rynkowych jest specyficzny pod wzglêdem innowacyjnoœci. W bardzo ograniczonym stopniu znajduje tu bowiem zastosowanie innowacyjnoœci jako prowadzenie prac badawczo rozwojowych. W sektorze us³ug o wiele wiêksze znaczenie maj¹ innowacje organizacyjne i procesowe, wprowadzanie nowych rozwi¹zañ i us³ug oraz elastycznoœæ i adaptacyjnoœæ jako wytyczna innowacyjnego (w szerszym rozumieniu tego s³owa) dzia³ania. Jednak przedsiêbiorstwa podkarpackie rzadko podejmuj¹ tak rozumiane dzia³ania o charakterze innowacyjnym. Oko³o jednej trzeciej przedsiêbiorców w okresie ostatnich dwóch lat opracowa³o i wdro y³o strategiê cenow¹ lub zmiany w zakresie marketingu. Jednoczeœnie Ÿród³a finansowania prowadzonych zmian wskazuj¹ na stosowanie tradycyjnych strategii rozwoju w wiêkszoœci by³y to œrodki w³asne przedsiêbiorstw. Czêsto te takie dzia³ania nie wi¹za³y siê z koniecznoœci¹ ponoszenia jakichkolwiek wydatków. Rys.6. Proszæ wybraæ 3 powody Pana/Pani zdaniem najbardziej zachêcaj¹ce przedsiê- biorstwa do wprowadzania innowacji? (n=1031) Wykres 7. Proszê wybraæ trzy najwa niejsze powody Pana/Pani zdaniem najbardziej Wymagania odbiorców zachêcaj¹ce przedsiêbiorstwa do wprowadzania innowacji? (n=1031) Presja ze strony krajowych konkurentów Rozszerzenie dotychczasowego asortymentu produkcji/us³ug Pojawienie siê nowych mo liwoœci technologicznych Koniecznoœæ sprostania nowym regulacjom publicznym Presja ze strony zagranicznych konkurentów Nie wiem/trudno powiedzieæ 83% 45% 65% 30% 43% 6% 33% 4% 26% 3% 16% 3% 7% 8% wszystkie wymienione pierwszy wymieniony 10

11

12 Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy Wojewódzki Urz¹d Pracy w Rzeszowie ul. p³k. L.Lisa-Kuli 20, Rzeszów tel.: , fax: Biuro Projektu, tel./fax: