Polonus 3 (222) Pismo Związku Polaków w Rumunii Revista Uniunii Polonezilor din România

Transkrypt

1 Polonus 3 (222) 2015 Pismo Związku Polaków w Rumunii Revista Uniunii Polonezilor din România

2 Przed nami Święta Wielkiej Nocy. Z tej okazji składam Państwu najlepsze życzenia. Niech ten szczególny okres będzie czasem zadumy, wyciszenia, wypoczynku i prawdziwej radości. Niech umocni wiarę i przyniesie spokój, abyśmy wszyscy mogli cieszyć się nim w gronie najbliższych w zdrowiu i dostatku. Prezes Związku Polaków w Rumunii Gerwazy Longher Se apropie Sărbătorile Pascale. Cu acest prilej Vă adresez cele mai sincere urări. Fie ca această perioadă să fie un timp de meditație, liniște, odihnă și autentică bucurie. Să întărească credința și să aducă pace, să putem cu toții să ne bucurăm în mijlocul celor apropiați, în sănătate și îndestulare. Președintele Uniunii Polonezilor din România Ghervazen Longher Zdrowych, pogodnych Świąt Wielkanocnych, pełnych wiary, nadziei i miłości. Radosnego i wiosennego nastroju, serdercznych spotkań w gronie rodziny i wśród przyjaciół oraz wesołego Alleluja wszystkim naszym Czytelnikom życzy Redakcja Polonusa Sărbători Pascale cu sănătate și seninătate pline de credință, speranță și iubire, bucurie și bună dispoziție, întâlniri din inimă în sânul familiei și cu prietenii, precum și un Aleluia tuturor Cititorilor Vă urează Redacția Polonus Tradycje i zwyczaje wielkanocne Tradiții și obiceiuri de Paște Bukowina słynie z bogactwa tradycji i zwyczajów, zwłaszcza tych związanych ze świętami wielkanocnymi. Triduum Paschalne i Wielkanoc to dla mieszkańców Bukowiny szczególny czas modlitwy i refleksji, ale także kultywowania wielu starodawnych tradycji, które zostały przekazane z pokolenia na pokolenie. Celebrację Wielkiego Tygodnia rozpo- 2 Bucovina este renumită pentru bogăția sa de tradiții și obiceiuri, în special cele asociate cu sărbătorile pascale. Triduumul Pascal și Paștele reprezintă pentru locuitorii din Bucovina un timp special de rugăciune și reflecție, dar mai ales de cultivare a numeroase tradiții străvechi care au fost transmise din generație în generație. Celebrarea Săptămânii Sfinte începe

3 e 3 czynają w Niedzielę Palmową, albowiem w ten dzień święci się palmy wielkanocne, które są symbolem odradzającego się życia, nadejścia wiosny i triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Pośród bukowińskich Polaków zachowała się dawna tradycja, że stosuje się w tym celu bazie, nazywane koczankami. Po poświęceniu każdy w domu spożywa z poświęconych bazi tzw. bagniątka, ponieważ mają one chronić przed chorobami gardła. Kiedyś z poświęconych bazi robiło się krzyżyki, które w pierwszy i drugi dzień świąt wielkanocnych zatykano na polach, aby przynosiły urodzaj, zatykano je także w domach i oborach, aby chroniły przed nieszczęściem. Stawiano je także w oknach, za lustrem i świętymi obrazami, albowiem miały przynosić szczęście. Wielka Środa stanowiła czas ogólnego sprzątania, co dawniej nazywano grzebaniem żuru albo żegnaniem się z żurem, który był głównym daniem w czasie sześciu tygodni wielkiego postu. Zwyczaj ten nie zachował się, pomimo że starsi mieszkańcy pamiętają, że w okresie międzywojennym występował na przykład w Nowym Sołońcu. Triduum rozpoczyna się w Wielki Czwartek, albowiem podczas wieczornej mszy milkną dzwony, co nosi też nazwę zawiązywania dzwonów, które zastępują drewniane klekotki. Kapłan przenosi po wieczornej liturgii Najświętszy Sakrament do ciemnicy. Istniał dawniej zwyczaj, że w domach zasłaniano lustra i obrazy, a był to sposób okazywania smutku i przeżywania męki pańskiej. Wielki Piątek ma szczególne znaczenie, albowiem jest to dzień najbogatszy w obrzędy. Starsi mieszkańcy pamiętają, że istniał zwyczaj, gdy z rana ojciec rodziny dawał klapsy dzieciom ze słowami za Boże rany. W tym dniu wierni odwiedzają grób pański w kościele i urządzają modlitewne czuwania. Dla zapewnienia urodzaju istniał dawniej zwyczaj palenia próchna, którym okadzano pola. Obecnie zachował się jedynie zwyczaj rozsiewania popiołu. W każdym domu trwają w tym dniu przygotowania do pieczenia babek drożdżowych, tzw. paschy oraz mięsiwa i tarcia chrzanu. Ostatnie porządki mają miejsce w Wielką Sobotę, a także kraszenie jajek wielkanocnych, przygotowywanie koszyczka do święcenia ze wszystkimi wiktuałami wielkanocnymi. Jajka mają sens symboliczny, a ich malowanie było jednym z warunków istnienia świata. Pisanie lub malowanie pisanek to obowiązek zarezerwowany głównie dla kobiet. Pisanki królują na stole wielkanocnym i od wieków uważane są za symbol początku i źródła życia. Są także znakiem Zmartwychwstania, symbolem odradzania i powrotu do życia. W dawnych ludowych wierzeniach jajko było stosowane jako lekarstwo na różne choroby, na urok, chroniło przed pożarem, zapewniało szczęście, pomyślność i urodzaj. Było stosowane także we wróżcu Duminica Floriilor, pentru că în această zi sunt binecuvântate ramurile pascale, care sunt un simbol al revigorării vieții, al venirii primăverii și al intrării triumfale a lui Isus Cristos în Ierusalim. Printre tradițiile străvechi, polonezii din Bucovina au păstrat până astăzi obiceiul de a folosi în acest scop ramuri care poartă denumirea de koczanki. După binecuvântare, fiecare consumă acasă din așa numitul motocel al ramurei, deoarece se crede că protejează împotriva bolilor de gât. Mai demult, din ramurile binecuvântate se făceau cruciulițe mici care, în prima și a doua zi de Paște, erau înfipte în loturile de pământ pentru a aduce fertilitate, de asemenea erau amplasate pe case și grajduri pentru a le proteja de rău. Erau așezate, de asemenea, în ferestre, lângă oglinzi și imagini sfinte, deoarece urmau să aducă noroc. Miercurea Mare era o zi când se făcea curățenie generală, ceea ce în trecut era numit îngroparea borşului sau despărţirea de borş, care era principalul fel de mâncare în timpul celor șase săptămâni ale postului mare. Acest obicei nu s-a păstrat, deşi locuitorii mai vârstnici îşi amintesc că în perioada interbelică, de exemplu, era practicat la Soloneţu Nou. Triduumul pascal începe în Joia Mare deoarece, după liturghia de seară, clopotele tac, ceea ce este denumit legarea clopotelor, care sunt înlocuite de toaca de lemn. Preotul mută după liturghia de seară Preasfântul Sacrament în tavernă. Se păstra mai demult un obicei de a acoperi oglinzile și tablourile din casele oamenilor, care era o modalitate de a-şi exprima durerea și trăirea patimii Domnului. Vinerea Mare este de o importanță deosebită pentru că este ziua cea mai bogata în ritualuri. Locuitorii mai vârstnici îşi amintesc că era obiceiul ca de dimineață tatăl familiei să dea copiilor câte o palmă la fund rostind cuvintele pentru rănile lui Dumnezeu. În această zi, credincioșii vizitează mormântul Domnului în biserici și organizează momente de veghe si rugăciune. Pentru o recoltă bună, exista un obicei de a arde putregai, care era apoi împrăştiat pe câmp. În prezent, s-a păstrat doar obiceiul de a împrăştia cenușă. În fiecare casă, în această zi, au loc pregătirile pentru coptul colacilor, aşa numita pască, produsele din carne și hreanul. Ultimele pregătiri au loc în Sâmbãta Mare, precum încondeiatul ouălor de Paște, pregătirea coșului pentru binecuvântare cu toate alimentele pascale. Ouăle au o semnificaţie simbolică, iar încondeiatul lor a fost una dintre condițiile de exis-tență a lumii. Încondeiatul ouălelor de Paște este o îndeletnicire rezervată femeilor. Ouăle de Paște domină masa pascală şi de secole sunt considerate un simbol al începutului și al izvorului vieții. Semnifică de asemenea, Învierea şi sunt un simbol al renașterii și al revenirii la viață. În vechile credinţe populare, oul era folosit ca un remediu pentru diverse boli, farmece, de protejare împotriva incendiilor, de garantarea fericirii, prosperității și fertilității. El era folosit, de asemenea, în f

4 bach matrymonialnych. Pierwotnie jajka barwiono barwnikami naturalnymi, uzyskiwanymi z wywaru roślinnego, na przykład z wywaru z łupin cebuli, kory dzikiej jabłonki lub nasion wrotycza, z którego uzyskiwano odcienie koloru żółtego i brązowego. Z wywaru piołunu, bylicy, dzikiego bzu, sasanki, płatków bławatu lub świeżych pędów żyta uzyskiwano kolory zielony i niebieski. Czarną barwę uzyskiwano z wywaru kory olchowej, dębowej lub łupin orzecha włoskiego. Popularnymi motywami są gałązki, kwiatki, listki oraz linie dzielące powierzchnię jaja, a wytwarza się je za pomocą wosku przy użyciu specjalnej kryski. Podczas wieczornej Wigilii Paschalnej następowało odwiązywanie dzwonów, a następnie ma miejsce liturgia poświęcenia ognia i wody. Poświęcenie ognia symbolizuje światło Chrystusowe, po uroczystym poświęceniu kapłan zapala świecę paschalną, od niej wierni zapalają świece przyniesione z domu, które potem służą do odpędzania burzy oraz wręcza się je konającym w chwili śmierci. Poświęcenie wody ma charakter sakralny i woda służy do sakramentu chrztu świętego. Mszą rezurekcyjną rozpoczyna się Wielkanoc, celebrowana ku chwale Zmartwychwstania Pańskiego zazwyczaj podczas Wigilii Paschalnej. Dawniej był zwyczaj odprawiania jej wczesnym rankiem. Wielkanoc jest najradośniejszym świętem zarówno w kościelnym roku liturgicznym, jak i w obrzędowym kalendarzu polskiej wsi. Dawniej istniał zwyczaj, że przed rozpoczęciem śniadania każdy z domowników dostawał łyżkę chrzanu do zjedzenia, do czego zmuszano nawet dzieci, tłumacząc im, że dzięki temu przez cały rok nie będą cierpiały z powodu bólu zębów, brzucha, kataru i kaszlu. Miało to także znaczenie symbolizujące umartwianie się przed obfitym i smacznym śniadaniem. Śniadanie wielkanocne zawsze rozpoczyna się modlitwą i dzieleniem się jajkiem. Resztę czasu spędza się rodzinnie, dopiero w drugi dzień świąt rozpoczynają się odwiedziny sąsiadów, czemu towarzyszy także zwyczaj śmigusowania lub jak to znane jest na przykład w Nowym Sołońcu śmiergustowanie, co jest okazją do wesołych zabaw i żartów. Niech to święto Paschy Roku Pańskiego 2015 skłoni wszystkich do ponownego rozważenia Tajemnic Wiary i stanie się okazją do ponownego odnowienia więzi ze Zmartwychwstałym Chrystusem, źródłem miłości i nadziei, Panem życia i śmierci. Życzę wszystkim Bukowińczykom pokoju w rodzinach i pokoju na świecie. Niech Chrystus Zmartwychwstały rozświetla każdy dzień, aż do pełnego spotkania z Nim. Chrystus Zmartwychwstał Prawdziwie Zmartwychwstał! ks. Alfons-Eugen Zelionca Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II e 4 farmecele matrimoniale. Inițial, ouăle erau încondeiate cu vopsele naturale, care erau obținute prin fierberea ierburilor, de exemplu din fiertura cojilor de ceapă, scoarţă de măr sălbatic sau semințe de vetrice din care se obțineau nuanţe de galben, inclusiv bronz. Vopselele erau obţinute, de asemenea, din fierberea de pelin, liliac sălbatic, șofran, petale proaspete de albăstriţă sau de secară din care se obținea culoarea verde sau albastră. Culoarea neagră se obţinea din fierberea coajei de arin, stejar sau nuc. Motivele cele mai frecvente conţin elemente bucolice, cum ar fi crengi, flori, frunze, și diferite linii care delimitează suprafața oului, și sunt realizate prin aplicare de ceară cu ajutorul unei vărgi speciale. În timpul Vigiliei Pascale, are loc aşa numita dezlegare a clopotelor urmată apoi de liturgia binecuvântării focului şi a binecuvântării apei. Focul simbolizează jertfa lui Cristos, de aceea după solemna binecuvântare a focului preotul aprinde lumânarea pascală de la care credincioșii aprind lumânările aduse de acasă, care apoi sunt folosite pentru alungarea furtunilor și sunt înmânate muribunzilor în clipa morţii. Binecuvântarea apei are un caracter sacral, iar apa sfinţită este apoi folosită pentru Sacramentul Botezului. Liturgia Învierii deschide sărbătoarea de Paști care este celebrată spre gloria Învierii Domnului, de obicei în cadrul Vigiliei Pascale. În trecut se obişnuia să fie celebrată în primele ore ale dimineții. Paștele este sărbătoarea cea mai plină de bucurie atât în anul liturgic al Bisericii, cât și în calendarul cultural al tradiţiilor rurale poloneze. În trecut exista un obicei ca, înainte de micul dejun, fiecare membru al familiei să fie nevoit să mănânce o lingură de hrean, la care erau supuşi şi copiii, spunându-le că astfel pe parcursul anului nu vor suferi de dureri de dinți, stomac, nas înfundat şi tuse. Acest gest avea o semnificaţie simbolică, aceea de mortificare înaintea micului dejun consistent. Micul dejun de Paști începe întotdeauna cu o rugăciune și împărţirea oului sfinţit. Restul zilei este petrecut în familie şi abia a doua zi a sărbătorilor pascale lumea începe să se viziteze reciproc, ceea ce este însoțit de tradiţia śmigusowanie sau cum se petrece la Soloneţu Nou de exemplu, aşa numitul śmiergustowanie, ceea ce oferă o oportunitate pentru voie bună și glume. Fie ca sărbătoarea Paștelui din Anul Domnului 2015 să-i determine pe toţi să-și reconsidere Misterele Credinței și să devină o ocazie de a reînnoi legăturile lor cu Cristos cel Înviat, izvor de iubire și speranță, Stăpânul vieții și al morţii. Doresc tuturor bucovinenilor pace în familii și pace în lume. Fie ca Isus Cristos cel Înviat să lumineze fiecare zi, până la întâlnirea deplină cu El. Cristos a înviat Adevărat a înviat! pr. Alfons-Eugen Zelionca Universitatea Catolică Ioan Paul al II-lea din Lublin f

5 Z polskiej kuchni Polonus 3 / 2015 Din bucătăria poloneză Wielkanoc w Polsce świętuje się przy pięknie nakrytym i wyjątkowo zastawionym stole. I choć przeważnie nie szykujemy tak dużo jak dawniej, to jednak staramy się celebrować święta w zgodzie z tradycją. Do kanonu świątecznych specjałów należą rozliczne przekąski z jaj, a także szynka, białe i wędzone kiełbasy, chrzan oraz wykwintne sosy do przekąsek, pieczenie z najlepszych gatunków mięs, pieczony drób i wreszcie wypieki baby, mazurki i serniki. Mamy nadzieję, że wybrane przez nas przepisy pomogą Państwu we wzbogaceniu domowego repertuaru świątecznych przysmaków. Mazurki to ciasta, które goszczą na stołach raz do roku. Razem z babami należą do tradycyjnych wielkanocnych wypieków. Przyrządzamy je z różnych rodzajów ciast: kruchego, biszkoptowego, marcepanowego, drożdżowego i innych. Mazurki wykańcza się lukrami, rozmaitymi polewami, bogato ozdabia bakaliami, owocami kandyzowanymi, a także konfiturami, pralinkami czy nawet kolorowymi słodkimi cukierkami. Dzięki tak smakowitym dodatkom, możemy stworzyć piękne tradycyjne mazurki, które będą ozdobą naszych wielkanocnych stołów. Babka jest ciastem, które nie jest pracochłonne i zbyt skomplikowane w wykonaniu. Do jej przygotowania potrzebujemy zaledwie kilku składników. Najbardziej popularne to babki ucierane, po upieczeniu są niezwykle aromatyczne i delikatne, oraz tradycyjna babka drożdżowa. Dodane do ciasta rodzynki sprawią, że przysmak zyska zupełnie odmienny smak. Udekorowanie gotowych przysmaków to zwieńczenie udanego wypieku. Do tego celu wykorzystać możemy: cukier puder, wiórki kokosowe, lśniący lukier, płynną czekoladę czy kolorowe cukiereczki. Smacznego! Mazurek Paştele în Polonia se sărbătoreşte prin aranjarea frumoasă a unei mese în mod deosebit decorată. Chiar dacă nu pregătim aşa de mult ca altădată, totuşi ne străduim să celebrăm sărbătorile conform tradiţiei. De specialităţile de sărbătoare ţin numeroase aperitive din ouă, dar şi şunca, cârnaţi albi afumaţi, hrean precum şi sosuri rafinate pentru aperitive, fripturi din cele mai bune cărnuri, păsări fripte şi, în sfârşit, copturile. babe, mazurci şi prăjituri cu brânză. Avem speranţa că reţetele alese de noi o să Vă ajute la îmbogăţirea reţetelor de casă a delicateselor de sărbătoare. Mazurcile sunt copturi care tronează pe mese odată pe an. Împreună cu babe aparţin copturilor tradiţionale pascale. Le pregătim din diferite feluri de aluat: crocant, de chec, cu drojdie şi altele. Mazurcile se finalizează cu diferite glazuri, se ornează cu mirodenii, fructe confiate, dar şi dulceţuri, praline sau chiar bomboane colorate. Datorită adaosurilor gustoase putem face mazurci frumoase tradiţionale, care vor decora mesele noastre pascale. Baba este o coptură care nu necesită muncă prea multă şi complicată. Pentru pregătirea ei avem nevoie doar de câteva ingrediente. Cele mai populare sunt babele din aluat de chec, care după coacere sunt aromate şi fine precum şi baba tradiţională din aluat dospit. Dacă adăugăm în aluat stafide vor da un gust deosebit. Decorarea delicateselor este încununarea unei copturi reuşite. În acest scop acesta putem folosi: zahăr pudră, nucă de cocos, glazură lucioasă, ciocolată fluidă, bombonele colorate. Poftă bună! Mazurcă Składniki na ciasto: 4 żółtka ugotowane na twardo, 120 g obranych migdałów, 120 g cukru pudru, 350 g masła, 370 g mąki, otarta skórka z jednej cytryny, szczypta soli, 1 jajko do posmarowania. Do dekoracji: konfitury (galaretki, dżemy) o różnych smakach i kolorach, migdały w płatkach i słupkach, suszone morele, orzechy, polewa czekoladowa. Dekorację wykonujemy w sposób przez nas wymyślony i nie jest konieczne wykorzystanie wszystkich podanych składników. Przygotowanie: Migdały drobno siekamy (nie mielimy). Gotowane żółtka przecieramy przez sitko. Masło ucieramy z cukrem pudrem i solą na puszystą masę, dodając żółtka oraz skórkę cytrynową. Do e 5 Ingrediente: Aluatul (4 gălbenuşuri fierte tare, 120 g migdale decojite, 120 g zahăr pudră, 350 g unt, 370 g făină, coajă rasă de la 1 lămâie, un strop de sare, 1 ou pentru uns). Pentru ornare: dulceţuri (jeleuri, gemuri) cu diferite gusturi şi culori, migdale tăiate, caise deshidratate, nuci, glazură de ciocolată. Decorările le realizăm în stilul nostru şi nu este necesar să folosim toate ingredientele date. Pregătire: Migdalele le tăiem mărunt (nu măcinăm). Gălbenuşurile fierte le dăm prin sită. Untul frecăm cu zahărul pudră şi sarea până devine spumos adăugând gălbenuşurile precum şi coaja de lămâie. În compoziţia spumoasă adăugăm făina şi migdalele şi frământăm f

6 masy dodajemy mąkę i migdały i zagniatamy kruche ciasto. Zawijamy je w folię i na co najmniej godzinę wkładamy do lodówki. Blachę wykładamy papierem do pieczenia. 2/3 ciasta wałkujemy na grubość ok. pół cm w prostokąt lub formę przypominającą jajko (ciasto najlepiej wałkować między dwoma kawałkami folii). Przekładamy na blachę do pieczenia. Z pozostałego ciasta formujemy wałeczki grubości ołówka i układamy na cieście, tworząc dowolny wzór. Smarujemy całość żółtkiem. Z części ciasta możemy wyciąć foremką dodatkowo kur-ki, zajączki. Kładziemy je na blasz-ce. Pieczemy w nagrzanym do 180 stopni piekarniku na złoty kolor, ciasteczka wyjmujemy wcześniej. Wystudzony mazurek dekorujemy owocami odsączonymi z konfitury. Na wierzchu robimy dekoracje z migdałów w płatkach i słupkach, orze-chów oraz pokrojonych moreli, ozdabiamy polewą czekoladową. Babka aluatul. Întindem aluatul şi-l rulăm într-o folie şi-l punem în frigider pentru cel puţin o oră. Aşezăm hârtie de copt în tavă, 2/3 din aluat întindem o foaie de grosimea a aprox. ½ cm în formă dreptunghiulară sau ovală (e bine ca aluatul să fie întins între două bucăţi de folie). Aşezăm aluatul în tava de copt. Din aluatul rămas formăm beţişoare de grosimea unui creion şi le aşezăm deasupra formând un model după placul nostru. Ungem totul cu gălbenuş. Din o parte de aluat putem să decupăm suplimentar cu forme găinuşe, iepuraşi. Le punem într-o tăviţă. Coacem în cuptorul preîncălzit până la 180 o până capătă o culoare aurie, prăjiturelele le scoatem mai repede. Mazurca răcită o decorăm cu fructe din dulceaţă scurse. Deasupra ornăm cu migdale tăiate, nuci, caise tăiate şi glazură de ciocolată. Babă Składniki:100 g rodzynek, 50 g świeżych drożdży, 180 ml ciepłego mleka, 300 g mąki pszennej, 60 g cukru, Ingrediente: 100 g stafide, 50 g drojdie proaspătă, 180 ml lapte cald, 300 g fâină de grâu, 60 g zahăr, un strop szczypta soli, 3 żółtka, 50 g masła rozpuszczonego de sare, 3 gălbenuşuri, 50 g unt, topit şi răcit, 2 pliculeţe i ostudzonego, 2 opakowania (32 g) cukru waniliowego. (32 g) zahăr vanilat. Przygotowanie: Rodzynki moczymy w ciepłej wodzie. Pregătire: Stafidele le punem la muiat în apă caldă. Kiedy zmiękną, dobrze odcedzamy. Rozpuszczamy Când s-au înmuiat le scurgem bine. Dizolvăm drojdia drożdże w ciepłym mleku. Do miski wsypujemy în puţin lapte călduţ adăugăm o linguriţă de zahăr şi mąkę i zalewamy ją drożdżami. Dodajemy łyżeczkę puţină făină, amestecăm până capătă consistenţa unei cukru. Mieszamy z niewielką smântâni groase. Lăsăm să ilością mąki, do powstania stea 5-10 minute. Într-un konsystencji gęstej śmietany. castron turnăm făina şi apoi Odstawiamy na 5-10 minut. Dodajemy cukier, sól, żółtka, compoziţia cu drojdie (maia). cukier waniliowy i ostudzone Adăugăm restul de zahăr, mleko. Miksujemy. Odstawiamy na 5-10 minut, aby ciasto vanilat şi restul de lapte răcit. sarea, gălbenuşurile, zahărul wyrosło. Dodajemy rodzynki Mixăm. Lăsăm 5-10 minute ca i mieszamy ciasto. Formę na aluatul să crească. Adăugăm babkę smarujemy masłem stafidele şi frământăm aluatul. lub olejem. Wykładamy do niej ciasto i wygniatamy szpatułką, aby pozbyć się pęche-rzyków powietrza. Odstawiamy do wyrośnięcia w temperaturze pokojowej na około minut (ciasto musi podwoić swoją objętość). Rozgrzewamy Ungem cu unt sau ulei forma pentru babă. Aşezăm în ea aluatul şi presăm cu o spatulă ca să eliminăm bulele de aer. Lăsăm la crescut la temperatura camerei circa de minute (aluatul trebuie să-şi dubleze cantitatea). Încălzim cuptorul piekarnik do 180 stopni. Pieczemy przez minut. până la 180 o C. Coacem timp de minute. Baba Gotową babkę dekorujemy w dowolny sposób. coaptă o decorăm după plac. Iwona Olszewska-Marculeac Trad. M. Meţec 6

7 Prezydent Rumunii Klaus Iohannis z wizytą w Polsce Președintele României Klaus Iohannis în vizită în Polonia Od oficjalnego powitania na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego rozpoczęła się w czwartek 12 marca przed południem dwudniowa wizyta w Polsce prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa. Rumuński prezydent spotkał się z prezydentem Bronisławem Komorowskim, premier Ewą Kopacz oraz marszałkami Sejmu i Senatu. Bronisław Komorowski podkreślił, że podstawą partnerstwa strategicznego Polski i Rumunii jest budowanie coraz silniejszej i bardziej spójnej De la salutul oficial din curtea Palatului Prezindențial a început, joi 12 martie înainte de amiază, vizita de două zile în Polonia a președintelui României, Klaus Iohannis. Președintele român s-a întâlnit cu președintele Bronisław Komorowski, premierul Ewa Kopacz și cu mareșalii Seimului și Senatului. Bronisław Komorowski a subliniat că baza parteneriatului strategic dintre Polonia și România este construirea unei Uniuni Europene din ce în ce mai puternice și mai coerente și promovarea viziunii unui NATO mai puternic. Președintele Iohannis a precizat că Polonia este un actor foarte important în comunitatea euro-atlantică, cu care România împarte valori de bază, funcții și țeluri. Noile provocări pe treapta regională și internațională, în principal în vecinătatea noastră estică, arată necesitatea întăririi colaborării polonoromâne a spus președintele României. Trad. I. Dascălu Unii Europejskiej i promowanie wizji silnego NATO. Prezydent Iohannis zaznaczył, że Polska jest ważnym aktorem we wspólnocie euroatlantyckiej, z którym Rumunia dzieli podstawowe wartości, stanowiska i cele. Nowe wyzwania na szczeblu regionalnym i międzynarodowym, w szczególności u naszych wschodnich sąsiadów, pokazują potrzebę wzmocnienia współpracy polsko-rumuńskiej mówił prezydent Rumunii. Tekst i zdjęcia: Grażyna Myślińska 7

8 ROK 2015 ROKIEM TADEUSZA KANTORA ANUL 2015, ANUL TADEUSZ KANTOR Rok 2015 został ogłoszony przez Anul 2015 a fost declarat de UNESCO Rokiem Tadeusza Kantora. către UNESCO Anul Tadeusz Kantor. 6 kwietnia przypada 100. rocznica jego urodzin. W ramach popularyzacji wiedzy o Kantorze i jego twórczości Pe 6 aprilie se împlinesc 100 de ani de la naşterea lui. In cadrul programului de popularizare a informaţiilor despre planowana jest seria wydarzeń na całym Kantor şi opera sa, în întreaga lume świecie. Bogaty program obejmuje sunt programate o serie de evenimente. różnorodne działania: od retrospektywy Programul bogat cuprinde diferite jego dzieł w Sau Paulo, wystawy prac acțiuni: de la retrospectiva operelor Kantora w Japonii, poprzez stworzenie sale la Sao Paulo, expoziţii de lucrări i zaprezentowanie nowych dzieł inspirowanych jego twórczością w Stanach Żródło: en.wikipedia.org ale lui Kantor în Japonia, la crearea şi prezentarea operelor noi, inspirate Zjednoczonych, po współpracę z prestiżowymi ośrodkami akademickimi na całym świecie, de creaţia lui în Statele Unite, până la colaborarea cu centre academice de prestigiu din toată lumea, precum Yale University sau University of Kent, w tym Yale University czy University of Kent, konferencje naukowe i wydawnictwa. conferinţe ştiinţifice şi publicaţii. Tadeusz Kantor s-a născut pe 6 aprilie 1915 Tadeusz Kantor urodził się 6 kwietnia 1915 r. la Wielopole Skrzyńskie. Este socotit unul dintre w Wielopolu Skrzyńskim. Zaliczany jest do najwybitniejszych polskich reżyserów, malarzy, sceno- cei mai importanţi regizori, pictori, scenografi, graficieni polonezi. Este considerat un reprezentant al grafów, grafików. Uznawany za przedstawiciela konceptualizmu oraz surrealizmu. Napisał kilka mani- conceptualismului, precum şi al suprarealismului. A scris câteva manifeste artistice. A înfiinţat, de asemenea, Teatrul Cricot 2 la Cracovia. festów artystycznych. Powołał również Teatr Cricot 2 w Krakowie. A absolvit Academia de Știinţe Plastice de Ukończył krakowską ASP. Na tej samej uczelni la Cracovia. Mai târziu a devenit profesor la această był później profesorem. Od początków studiów academie. De la începutul studiilor s-a ocupat de zajmował się również malarstwem. W czasie II wojny pictură. In timpul celui de-al II-lea război mondial światowej działał w artystycznym podziemiu. Był a activat în clandestinitate artistică. A fost iniţiatorul inicjatorem powołania tajnego Teatru Niezależnego. înfiinţării Teatrului Independent clandestin. Pe scena Na jego deskach Kantor wyreżyserował kilka spektakli, lui, Kantor a regizat câteva spectacole, printre altele m.in. Balladynę oraz Powrót Odysa. Balladyna sau Întoarcera lui Odiseu. Malarstwo Kantora charakteryzuje się abstrakcyjnością oraz odejściem od wszelkich konwencji abstractivitate şi renunţare la orice convenţie în artă. Pictura lui Kantor se caracterizează prin w sztuce. Do znanych obrazów Kantora należy Kobieta w drzwiach, Portret Tadeusza Brzozowskiego se numără: Femeia în uşă, Portretul lui Tadeusz Printre cele mai cunoscute tablouri ale lui Kantor czy Praczka. Po raz ostatni Kantor zajmował się Brzozowski, sau Spălătoreasa. Pentru ultima malarstwem w latach 80. Powstał wówczas pożegnalny dată s-a ocupat Kantor de pictură în anii optzeci. cykl Dalej już nic. Dorobek malarski Kantora został Atunci a fost creat un ciclu de rămas bun, Mai departe doceniony w 1978 r., kiedy to otrzymał prestiżową nimic. Picturile lui Kantor au fost apreciate în nagrodę im. Rembrandta. anul 1978, atunci când a primit prestigiosul premiu Kantor nie skupiał się tylko na malarstwie. Cały Rembrandt. czas zajmował się teatrem Cricot 2. Najpierw wystawiał Kantor nu s-a ocupat numai de pictură. Tot timpul a fost preocupat de teatrul Cricot 2. Mai întâi a pus spektakle Stanisława Ignacego Witkiewicza, z czasem sam zajął się tworzeniem sztuk teatralnych. Tadeusz Kantor to także autor wielu cenionych rysunków. Zajmował się również projektowaniem kostiumów, dekoracji, a także rekwizytów na przedstawienia w swoim teatrze. Sztuka towarzyszyła mu do końca życia. Zmarł nagle po skończeniu próby spektaklu Dzisiaj są moje urodziny 8 grudnia 1990 r. w Krakowie. Premiera sztuki była hołdem złożonym artyście przez przyjaciół i współpracowników. Twórczość malarza podziwiać można w warszawskim i krakowskim muzeum. W Krakowie în scenă spectacolele lui Stanisław Ignacy Witkiewicz, cu timpul a început să scrie singur piese de teatru. Tadeusz Kantor este, de asemenea, autorul multor desene apreciate. A proiectat costume, decoraţiuni şi recuzite pentru spectacole în teatrul său. Arta l-a însoţit până la sfârşitul vieţii. A murit subit după terminarea repetiţiei spectacolului Astăzi este ziua mea de naștere, pe 8 decembrie 1990 la Cracovia. Premiera piesei a fost un omagiu dedicat artistului de către prieteni şi colaboratori. Creaţia pictorului poate fi admirată în muzeele din Cracovia şi Varşovia. La Cracovia funcţionează e 8 f

9 funkcjonuje Ośrodek Dokumentacji Twórczości Tadeusza Kantora Cricoteca. Jego dawne mieszkanie również jest miejscem pamięci o artyście. Od jego śmierci w budynku na ulicy Siennej 7 w Krakowie nic nie zmieniono. Kalendarz odpustów kościołów katolickich w dziekanacie bukowińskim 3 V Wikszany NMP Królowej Polski 14 V Păltinoasa Wniebowstąpienia Pańskiego 17 V Suczawa Św. Jana Nepomucena 24 V Nowy Sołoniec Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki) 24 V Putna Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki) 31 V Gura Humorului Trójcy Przenajświętszej 31 V Fundu Moldovei Trójcy Przenajświętszej 7 VI Pojana Mikuli Najświętszego Serca Pana Jezusa (stary kościół) 14 VI Falcău Najświętszego Serca Pana Jezusa 14 VI Fălticeni Św. Antoniego z Padwy 21 VI Botoşani Narodzenia Jana Chrzciciela 29 VI Voievodeasa Świętych Apostołów Piotra i Pawła 26 VII Plesza Św. Anny 26 VII Dumbrava Św. Joachima i Anny 6 VIII Vatra Dornei Przemienienia Pańskiego 15 VIII Kaczyka Wniebowzięcia NMP 16 VIII Moara Św. Maksymiliana Marii Kolbego 25 VIII Kirlibaba Św. Ludwika króla (diecezja Alba) 6 IX Siret Narodzenia NMP 13 IX Mitocu Dragomirnei Podwyższenia Krzyża Świętego 13 IX Clit i Stulpicani Podwyższenia Krzyża Świętego 13 IX Radowce Narodzenia NMP 29 IX Solka Św. Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała 4 X Câmpulung Moldovenesc NMP Różańcowej 11 X Kaczyka NMP Różańcowej (II odpust) 11 X Cornu Luncii NMP Różańcowej 18 X Pojana Mikuli Św. Jana Pawła II (nowy kościół) 14 XI Iţcani Św. Elżbiety Węgierskiej Polonus 3 / 2015 Barbara Breabăn Centrul de Documentare a Creaţiei lui Tadeusz Kantor, Cricoteka. Locuinţa lui, de asemenea, este locul memoriei artistului. De la moartea sa, în clădirea de pe strada Sienna nr.7 din Cracovia nu s-a schimbat nimic. Calendarul hramurilor bisericilor catolice din decanatul de Bucovina 3 V Vicşani Sf. Fecioară Maria, Regina Poloniei 14 V Păltinoasa Înălţarea Domnului 17 V Suceava Sf. Ioan Nepomuk 24 V Soloneţu Nou Coborârea Sf. Duh (Rusaliile) 24 V Putna Coborârea Sf. Duh (Rusaliile) 31 V Gura Humorului Preasfânta Treime 31 V Fundu Moldovei Preasfânta Treime 7 VI Poiana Micului Preasfânta Inimă a lui Isus (biserica veche) 14 VI Falcău Preasfânta Inimă a lui Isus 14 VI Fălticeni Sf. Anton de Padova 21 VI Botoşani Naşterea Sf. Ioan Botezătorul 29 VI Voievodeasa Sfinţii Apostoli Petru şi Paul 26 VII Pleşa Sf. Ana 26 VII Dumbrava Sf. Ioachim şi Ana 6 VIII Vatra Dornei Schimbarea la faţă a Domnului 15 VIII Cacica Adormirea Maicii Domnului 16 VIII Moara Sf. Maximilian Maria Kolbe 25 VIII Cârlibaba Sf. Ludovic rege (dieceza de Alba) 6 IX Siret Naşterea Sf. Fecioare Maria 13 IX Mitocu Dragomirnei Înălţarea Sf. Cruci 13 IX Clit şi Stulpicani Înălţarea Sf. Cruci 13 IX Rădăuţi Naşterea Sf. Fecioare Maria 29 IX Solca Sfinţii Arhangheli Mihail, Gabriel şi Rafael 4 X Câmpulung Moldovenesc Sf. Fecioară Maria, Regina Rozariului 11 X Cacica Sf. Fecioară Maria, Regina Rozariului (al 2-lea hram) 11 X Cornu Luncii Sf. Fecioară Maria, Regina Rozariului 18 X Poiana Micului Sf. Ioan Paul al II-lea (biserica nouă) 14 XI Iţcani Sf. Elisabeta a Ungariei KALENDARIUM ROCZNIC 2015 CALENDARUL ANIVERSĂRILOR KWIECIEŃ 1 IV 265. rocznica urodzin Hugona Kołłątaja ( ), pisarza, polityka, filozofa, reformatora szkół, ideologa polskiego Oświecenia; 2 IV 10. rocznica śmierci papieża Jana Pawła II (Karola Wojtyły) ( ), kanonizowanego w 2014 r., teologa, filozofa, poety i dramaturga; 4 IV 35. rocznica śmierci Władysława Tatarkiewicza ( ), filozofa, estetyka, historyka sztuki; e 9 APRILIE 1 IV 265 de ani de la nașterea lui Hugon Kołłątaj ( ), scriitor, politician, filosof, reformator al şcolii, ideolog al iluminismului polonez; 2 IV 10 ani de la moartea papei Ioan Paul al II-lea (Karol Wojtyła) ( ),canonizat în anul 2014, teolog, filosof, poet şi dramaturg; 4 IV 35 de ani de la moartea lui Władysław Tatarkiewicz ( ), filosof, estetician, istoric al artei; f

10 5 IV 80. rocznica śmierci Emila Młynarskiego ( ), dyrygenta, skrzypka i kompozytora; 6 IV 70. rocznica śmierci Jerzego Lilpopa ( ), botanika, kustosza Muzeum Fizjograficznego w Krakowie, zasłużonego działacza ochrony przyrody; 8 IV 65. rocznica śmierci Wacława Niżyńskiego ( ), rosyjskiego tancerza i choreografa polskiego pochodzenia, jednego z najwybitniejszych tancerzy baletu XX w.; 9 IV 10. rocznica śmierci Jerzego Grzegorzewskiego ( ), reżysera i scenografa teatralnego, jednego z najwybitniejszych inscenizatorów współczesnego teatru polskiego; 10 IV 95. rocznica urodzin Macieja Słomczyńskiego ( ), prozaika i tłumacza literatury angielskiej; 12 IV 95. rocznica urodzin Anny Kamieńskiej ( ), poetki, krytyka literackiego, autorki utworów dla dzieci i młodzieży, tłumaczki; 15 IV 150. rocznica urodzin Olgi Boznańskiej ( ), malarki; 16 IV 100. rocznica urodzin Tadeusza Kantora ( ), malarza, scenografa i reżysera teatralnego; 18 IV 990. rocznica koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski (1025); 20 IV 110. rocznica urodzin Hanny Januszewskiej ( ), poetki, autorki utworów dla dzieci i młodzieży; 21 IV 20. rocznica śmierci Zbigniewa Flisowskiego ( ), pisarza i reportażysty; 22 IV 120. rocznica urodzin Konrada Górskiego ( ), historyka literatury polskiej, badacza piśmiennictwa staropolskiego; 26 IV 20. rocznica śmierci Hanny Ożgowskiej ( ), pisarki, pedagoga, tłumaczki; 28 IV 90. rocznica śmierci Jana Styki ( ), malarza, współtwórcy Panoramy Racławickiej ; 30 IV 75. rocznica śmierci Henryka Dobrzańskiego (pseud. Hubal) ( ), majora, słynnego uczestnika wojny obronnej 1939 r. 5 IV 80 de ani de la moartea lui Emil Młynarski ( ), dirijor, violonist şi compozitor; 6 IV 70 de ani de la moartea lui Jerzy Lilpop ( ), botanist, custode al Muzeului Fiziografic din Cracovia, militant merituos al protecției naturii; 8 IV 65 de ani de la moartea lui Wacław Niżyński ( ), dansator rus şi coregraf de origine poloneză, unul din renumiții balerini ai sec. XX; 9 IV 10 ani de la moartea lui Jerzy Grzegorzewski ( ), regizor şi scenograf, unul din renumiții scenariști contemporani polonezi; 10 IV 95 de ani de la naşterea lui Maciej Słomczyński ( ), prozator şi traducător al literaturii engleze; 12 IV 95 de ani de la naşterea Annei Kamieńska ( ), poetă, critic literar, autoare de creaţii pentru copii şi tineret, traducătoare; 15 IV 150 de ani de la naşterea Olgăi Boznańska ( ), pictoriţă; 16 IV 100 de ani de la naşterea lui Tadeusz Kantor ( ), pictor, scenograf şi regizor de teatru; 18 IV 990 de ani de la încoronarea lui Bolesław Chrobry ca rege al Poloniei (1025); 20 IV 110 ani de la naşterea Hannei Januszewska ( ), poetă, autoare de creaţii pentru copii şi tineret; 21 IV 20 de ani de la moartea lui Zbigniew Flisowski ( ), scriitor şi reporter; 22 IV 120 de ani de la naşterea lui Konrad Górski ( ), istoric al literaturii polone, cercetător al literaturii polone vechi; 26 IV 20 de ani de la moartea Hannei Ożgowska ( ), scriitoare, pedagog, traducătoare; 28 IV 90 de ani de la moartea lui Jan Styka ( ), pictor, coautor al Panoramei Racławice ; 30 IV 75 de ani de la moartea lui Henryk Dobrzański (pseud. Hubal) ( ), maior, participant renumit la războiul de apărare din anul Kronika bukowińskich Polaków 1908 Cronica polonezilor bucovineni Marzec Czerniowce: Ukazał się 18. numer 26. rocznika Gazety Polskiej, w którym opublikowano II wykaz składek na dokończenie budowy Domu Polskiego w Suczawie. Zawiera on nazwiska ofiarodawców i kwot z listy nr 15 Julii Kwiatkowskiej, listy nr 19 Bronisławy Rapfowej, listy nr 38 Berezowskiej i wydziału TBPiCP (w sumie 230,40 kor.) Czerniowce, Dom Polski: Towarzystwo Akademików Polskich Ognisko urządziło bardzo udany wieczorek taneczny, z którego dochód przeznaczono na pomoc dla suczawskiego TBPiCP budującego Dom Polski. Bawili się niemal wyłącznie Polacy, a do poloneza, mazura czy kadryla stawało 80 par. Tańczono do godz rano. Na dokończenie budowy Domu Polskiego złożyli: dyrektor lwowskiego Banku e 10 f Martie Cernăuți: A apărut nr. 26 al Gazetei Polone în care a apărut lista a II-a a sumelor pentru finisarea Casei Polone din Suceava. Ea cuprinde numele donatorilor și sumele din lista nr. 15 a Juliei Kwiatkowska, lista nr. 19 a Bronislawei Rapfowa, lista nr. 38 a Berezowskiei și a conducerii APAF și L (în total 230,40 c.), Cernăuți, Casa Polonă: Societatea Studenților Polonezi Ognisko a organizat o foarte reușită serată dansantă, al cărei venit a fost destinat ajutorării APAFși L din Suceava, pentru construirea Casei Polone. S-au distrat polonezii, iar la polonez, mazur sau cadril s-au prins 80 de perechi. S-a dansat până la ora 6.00 dimineaţa. Pentru finisarea construcţiei Casei Polone au făcut donaţii: directorul Băncii Ipotecare din Lvov Bielański 10 c., Edward Chałupa din Lujeni 20 c.,

11 Hipotecznego Bielański 10 kor., Edward Chałupa ing. Charwat 4 c., Franciszek Charwat 1 c., dr. z Łużan 20 kor., inż. Charwat 4 kor., Franciszek Józef Chlebik 2 c., consilierul superior Maksymilian Charwat 1 kor., dr Józef Chlebik 2 kor., nadradca Chlebik 3 c., Juliusz Czerkawski 5 c., baronul Antoni Maksymilian Chlebik 3 kor., Juliusz Czerkawski 5 Kochanowski 10 c., rectorul pr. dr. Eugeniusz Kozak kor., bar. Antoni Kochanowski 10 kor., rektor ks. dr 3 c., Mauthner-Zgorzyńska 4 c., Karol Mikołajewicz Eugen. Kozak 3 kor., Mauthner-Zgórzyńska 4 kor., Karol 20 c., N.N. 1 c., Józef Rudkowski 10 c., Alfred Mikołajewicz 20 kor., N. N. 1 kor., Józef Rudkowski Skrzycki 1 c., pr. Zygmunt Szymonowicz 3 c., APAF 10 kor., Alfred Skrzycki 1 kor., ks. Zygmunt şi L din Cernăuţi 50 c., consilierul Winnicki 4 c., Szymonowicz 3 kor., TBPiCP w Czerniowcach Wojczukowa din Milişăuţi 3 c., Mikołaj Zajączkowski 50 kor., radca Winnicki 4 kor., Wojczukowa z Milleszowiec 3 kor., Mikołaj Zajączkowski 3 kor. Băncii Poloneze din Cernăuţi ca şi comitetului local 3 c., Ognisko a depus 135,95 c. venit net direcţiei Ognisko przekazało 135,95 kor. czystego dochodu pentru Suceava. dyrekcji czerniowieckiego Banku Polskiego jako Cernăuţi: Polonezii de aici au organizat un miejscowemu komitetowi na Suczawę. ceai dansant pentru venitul Casei Polone din Suceava Czerniowce: Czerniowieccy Polacy urządzili în construcţie. tańcującą herbatkę na dochód budującego się Domu Laurenca, Societatea Polonă de Lectură Polskiego w Suczawie. a SŞP: A avut loc adunarea numeroşilor membri sosiţi Laurenka, Czytelnia Polska TSL: Odbyło się cu o reprezentaţie de amatori a copiilor pregătiţi de către zebranie licznie przybyłych członków, urozmaicone pr. Niedermayer, interpretarea de cântece patriotice amatorskim przedstawieniem dzieci przygotowanych învăţate din culegeri de cântece trimise de Cercul SŞP przez ks. Niedermayera, śpiewem pieśni patriotycznych din Cernăuţi, dansuri până la orele S-au strâns wyuczonych ze śpiewników przysłanych przez 2 c. pentru Internatul Polonez A. Mickiewicz. Cu czerniowieckie Koło TSL, tańcami do godz nerăbdare aşteaptă strângerea de fonduri şi cumpărarea Zebrano 2 kor. na Bursę Polską im. A. Mickiewicza. a 200 de morgi de teren pentru a fi împărţite între ei. Z utęsknieniem wyczekują założenia kasy i kupna Lvov: Deputatul Stanisław Głąbiński a trimis morgów gruntu do podziału między siebie. o scrisoare redacţiei Gazetei Polone în care a declarat că deputaţii polonezi au contribuit la creşterea Lwów: Poseł dr Stanisław Głąbiński napisał list do redakcji Gazety Polskiej, w którym oświadczył, locurilor pentru cadrele didactice din Galiţia şi sunt iż galicyjscy posłowie polscy przyczynili się do gata să sprijine acţiunile Seimului bucovinean în acest podwyższenia płac nauczycielskich w Galicji i gotowi sens, dacă li se va cere sprijinul. A contestat cazul în są wesprzeć działania Sejmu bukowińskiego w tym care deputaţii polonezi din parlamentul de la Viena ar względzie, o ile o takie wsparcie zostaną poproszeni. face ceva împotriva îmbunătăţirii remunerării cadrelor Zaprzeczył też, jakoby polscy posłowie w parlamencie didactice bucovinene. wiedeńskim cokolwiek uczynili przeciw polepszeniu Cernăuţi, sala dezbaterilor Consiliului wynagrodzeń nauczycieli bukowińskich. Orăşenesc: La şedinţa Consiliului Orăşenesc consilierul Czerniowce, sala obrad Rady Miejskiej: dr. Stanisław Kwiatkowski a prezentat referatul privitor Na posiedzeniu Rady Miejskiej radny dr Stanisław la fondarea spitalului pentru copii din Cernăuţi. În Kwiatkowski wygłosił referat nt. fundacji szpitala unanimitate Consiliul a aprobat şi a numit pe dr. Stanisław Kwiatkowski şi pe Tadeusz Kossowski să sem- dziecięcego w Czerniowcach. Rada jednogłośnie uchwaliła wniosek i powołała dr. Stanisława Kwiatkowskiego oraz Tadeusza Kossowskiego do podpisania stoneze acordul cu Guvernul Ţării. Referatul dr. Kwiatkowski a fost tipărit în Gazeta Polonă, în gazeta guvernului Czernowitzer Zeitung, iar alte ziare locale sownej umowy z Rządem Krajowym. Referat dr. Kwiatkowskiego został przedrukowany w Gazecie Polskiej, l-au rezumat şi l-au apreciat pozitiv. w gazecie rządowej Czernowitzer Zeitung, a inne Siret, sala hotelului Annahof: Comitetul miejscowe dzienniki streściły go i pochlebnie oceniły. organizatoric al Societăţii Polone de Lectură a SŞP Seret, sala hotelu Annahof: Komitet organizacyjny miejscowej Czytelni Polskiej TSL w składzie din localitate compus din Dihm, Dospil, Malikiewicz a organizat o serată muzicală cu dans. Programul Dihm, Dospil, Malikiewicz urządził wieczorek muzykalny z tańcami. W programie znajdowały się: sło- a cuprins: cuvânt introductiv al dr. Klocek, solo Kazimierz Grabowski din Cernăuţi şi al domnişoarei wo wstępne dr. Klocka, solowy śpiew Kazimierza Markowska, evoluţia corului mixt dirijat de Dospil, Grabowskiego z Czerniowiec, śpiew solowy panny cânt la pian al domnişoarei Manisalówna, tablou Markowskiej, występ chóru mieszanego pod batutą vivant, prezentarea de epigrame scenice Tajemnica Dospila, gra na fortepianie panny Manisalówny, obraz de Stanisław Dobrzański, petrecere dansantă. S-a decis z żywych osób, amatorskie przedstawienie fraszki trimiterea pe cont propriu în excursie la Cracovia scenicznej Stanisława Dobrzańskiego Tajemnica, a doi ţărani, iar Dihm a unui student. Pentru Societate zabawa taneczna. Postanowiono wysłać swoim kosztem na wycieczkę do Krakowa dwu włościan, a Dihm organizarea unei scene proprii, s-au făcut donaţii Laurenca: Preşedintele Societăţii Polone de jednego studenta. Na cele Czytelni, względnie urządzenia własnej sceny, złożono datki. Lectură a SŞP din localitate Michał Kuczak a rapor- (dalszy ciąg na str. 17) (continuare în pag. 17) e 11 f

12 Bukowińskie wzory kultury w działalności Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze Muzeum Etnograficzne w Zielonej Górze to muzeum o charakterze skansenowskim, którego działalnością objęta jest przestrzeń województwa lubuskiego. Ziemie składające się na współczesny administracyjny region lubuski należały w przeszłości do wielu różnych krain. Mianem ziemi lubuskiej określa się dziś obszar historycznego pogranicza, gdzie przechodziły (mające płynny charakter i często się zmieniające) granice takich regionów historycznych jak: Nowa Marchia (czyli wschodnia część Brandenburgii), Dolny Śląsk, Zachodnia Wielkopolska, Dolne Łużyce oraz Pomorze. Obszar działalności muzeum jest zatem niejednolity pod względem przynależności do regionu kulturowego. Co więcej, obejmuje ono swoimi zainteresowaniami badawczymi tereny o przerwanej ciągłości życia osadniczego. Są to tereny, które po II wojnie światowej zmieniły przynależność państwową i na których doszło do prawie całkowitej wymiany ludności. Powojenni osadnicy nie stanowili jednej zwartej grupy. Wręcz przeciwnie, ich pochodzenie regionalne, doświadczenia wojenne, bagaż kulturowy, cechy społeczne i powody migracji były bardzo zróżnicowane. Migranci z Bukowiny należeli do jednej z wielu kategorii społeczno-kulturowych, które przybyły na te ziemie, by tu kontynuować swoje życie. Wśród powojennych mieszkańców zachodniej Polski zwykło się wyróżniać różne kategorie ludności: (1) ludność rodzimą (głównie w okolicach Babimostu), (2) osadników z Polski Centralnej, (3) repatriantów i reemigrantów (to w tej kategorii mieszczą się migranci z Bukowiny) oraz (4) mniejszości narodowe i etniczne (np. Ukraińcy, Łemkowie, Cyganie). Mówiąc o korzeniach współczesnych mieszkańców Polski Zachodniej trzeba jednak wziąć pod uwagę również migracje z kolejnych powojennych dekad, związane m.in. z wędrówką za pracą (np. nakazy pracy wydawane przez instytucje państwowe) lub w związku z małżeństwem (np. ślub z dziewczyną poznaną podczas służby wojskowej teren obecnego woj. lubuskiego do 1989 r. był znacznym stopniu zmilitaryzowany i duża część młodych mężczyzn z całej Polski, którzy trafiali do wojska w ramach obowiązkowej służby wojskowej, spędzała dwa lata swojego życia właśnie tu). Obecnie w województwach zachodnich żyją całe pokolenia, które korzenie swojej rodziny lokalizują na Ziemiach Zachodnich na współczesnej ziemi lubuskiej, na Pomorzu czy Dolnym Śląsku to tu są groby ich Polonus 3 / 2015 e 12 f Modele ale culturii bucovinene în activitatea Muzeului Etnografic din Zielona Góra Muzeul Etnografic din Zielona Góra este un muzeu cu caracter de muzeu al satului a cărui activitate cuprinde spațiul voievodatului Lubuskie. Pământurile ce aparțin regiunii administrative de astăzi (Lubuskie) au ținut în trecut de diferite provincii. Cu numele de ținut Lubuskie astăzi se definește regiunea de la granița istorică unde au trecut (având caracter instabil și adesea schimbător) frontiere ale unor regiuni istorice ca: Noua Marchia (sau partea de răsărit a Branderburgiei), Silezia Inferioară, Wielkopolska Apuseană, Luzația de Jos și Pomerania. De aceea activitatea muzeului este neuniformă din punctul de vedere al apartenenței la regiunea culturală. Ba mai mult, el cuprinde cu preocupările sale de cercetare terenuri cu o discontinuitate a vieții de colonizare. Sunt terenuri care, după al II-lea război mondial, și-au schimbat apartenența statală și pe care s-a ajuns la aproape totala schimbare a populației. Coloniștii de după război nu reprezentau un singur grup compact. Dimpotrivă, originea lor regională, experiența războiului, bagajul cultural, trăsăturile sociale și motivele emigrației erau foarte diferite. Emigranții din Bucovina aparțineau uneia din numeroasele categorii socio-culturale care au venit pe aceste pământuri pentru a-și continua viața. Printre locuitorii postbelici ai Poloniei apusene în mod obișnuit se evidențiază diferite categorii de populație: (1) populație indigenă (în principal în împrejurimile localității Babimost), (2) coloniști din Polonia Centrală, (3) repatriați și reemigranți (în această categorie intră emigranții din Bucovina) și (4) minoritățile naționale și etnice (de ex. ucrainenii, łemkienii, țiganii). Vorbind despre rădăcinile locuitorilor de astăzi ai Poloniei apusene totuși trebuie luată în considerare și migrația din următoarele decade postbelice legate, printre altele, de peregrinarea după muncă (de ex. ordinele de muncă date de către instituțiile de stat) sau legate de căsătorie (de ex. că-sătoria cu o fată cunoscută în timpul serviciului mi-litar terito-riul actualului voievodat Lubuskie a fost, până în 1989, într-o mare măsură militarizat și o ma-re parte dintre tinerii bărbați din întreaga Polonie care ajungeau în armată în cadrul serviciului militar obligatoriu petreceau doi ani din viață aici). În prezent, în voievodatele de apus trăiesc generații întregi ale căror rădăcini de familie se localizează pe Pământurile de Apus pe teritoriul actualului ținut Lubuskie, în Pomerania sau Silezia de Jos aici sunt mormintele bunicilor și străbunilor lor, de aceste locuri este legată istoria natală, întâmplările

13 dziadków i pradziadków, z tymi miejscami związana jest rodzinna historia, wydarzenia przywoływane podczas spotkań w gronie bliższych i dalszych krewnych. Coraz bardziej odległe w sensie dziejowym i w kontekście niesformalizowanej pamięci rodzinnej stają się zdarzenia sprzed II wojny światowej. Zróżnicowana jest pamięć nie tylko w obrębie zbiorowości regionalnych i lokalnych, ale także w ramach życia rodzinnego. Tym ważniejsze stają się działania organizacji społecznych i instytucji, podejmujących trud upamiętniania przeszłości i włączania dziedzictwa kulturowego do współczesnej kultury i życia społecznego. Wzory kultury mające związek z Bukowiną znalazły tu swój nowy kontekst. Nowe otoczenie społeczne stanowiło mniej lub bardziej obce środowisko. Stopniowo jednak wzory te wtapiały się w pejzaż kulturowy powojennej Polski Zachodniej. Działalność Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze wystawiennicza jak i popularyzatorska wyraża ten stan rzeczy. Elementy materialnej kultury bukowińskiej zachowując swój specyficzny charakter prezentowane są w nawiązaniu do przed- i powojennych wydarzeń historycznych, powojennego zderzenia kultur (tj. kultura bukowińska a wzory kultury miejscowej lub kultury innych kategorii osadniczych). Teren objęty działalnością Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze zamieszkuje relatywnie duża liczba osób, które posiadają bukowińskie korzenie, kultywują bukowińskie tradycje i świadomie pielęgnują pamięć o bukowińskiej przeszłości rodziny. Szczególnie południowa część woj. lubuskiego (tzw. subregion zielonogórski) stanowi przestrzeń, w której zlokalizowane są liczne organizacje bukowińskie. Odbywa się tu co roku wiele imprez o bukowińskim charakterze, np. Na Pasionku (w Brzeźnicy), Bukowińskie Kolędowanie (w każdym roku inna miejscowość gości u siebie bukowińskich kolędników, ale główny organizator tego przedsięwzięcia mieszka w Żaganiu), bukowińskie spotkania opłatkowe, jubileusze poszczególnych grup artystycznych itp. Do najważniejszych akcentów bukowińskich w działalności Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze należą przede wszystkim dwie wystawy stałe poświęcone wyłącznie kulturze osadników z Bukowiny jedna zaprezentowana w przeniesionej na teren skansenu łużyckiej chałupie z Jędrzychowiczek, druga w zrekonstruowanej na terenie skansenu zagrodzie bukowińskiej. Ekspozycja w chacie z Jędrzychowiczek przybiera postać wystroju wnętrza mieszkalnego, wyposażonego w sprzęty, które zostały przywiezione przez migrantów z Bukowiny po 1945 r. Przez wiele lat w zagrodzie tej prezentowano również rzemiosło garncarskie osadników z Bukowiny, zamieszkałych w okolicach Zielonej Góry. W alkierzu zaaranżowany Polonus 3 / evocate în timpul întâlnirilor cu rudele mai apropiate sau îndepărtate. Tot mai îndepărtate în sensul istoric și în contextul neformalei memorii familiale sunt întâmplările dinainte de al II-lea război mondial. Memoria este diferențiată nu doar în sfera colectivităților regionale și locale, ci și în cadrul vieții de familie. Cu atât mai importante devin acțiunile organizațiilor sociale și instituțiilor care întreprind acțiuni ce evocă trecutul și înglobarea moștenirii culturale în cultura contemporană și viața socială. Modelele culturii având legătură cu Bucovina și-au găsit aici noul lor context. Noul context social l-a constituit mai puțin sau mai mult mediul străin. Progresiv, totuși aceste modele s-au topit în peisajul cultural al Poloniei apusene postbelice. Activitatea Muzeului Etnografic din Zielona Góra expozițională ca și de popularizare exprimă această stare de lucruri. Elementele culturii materiale bucovinene Tablica informacyjna przed wejściem na teren zagrody bukowińskiej: herb i mapa Bukowiny oraz sentencja: Bukowina kraina łagodności i powiedzenie z czasów Monarchii Austro-Węgier: Gdyby Bóg postanowił spędzić wakacje na ziemi, z pewnością na wypoczynek wybrałby Bukowinę Plăcuță informativă la intrarea gospodăriei bucovinene: stema și harta Bucovinei precum și sentința: Bucovina ținutul binevoitor și o expresie din timpul Monarhiei Austro-Ungare: Dacă Dumnezeu ar decide să își petreacă vacanța pe pământ, cu siguranță pentru odihnă ar alege Bucovina (fot. M. Pokrzyńska)

14 Brama prowadząca na zagrodę bukowińską (fot. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze) Poarta care duce în gospodăria bucovineană (din colecțiile Muzeului Etnografic din Zilelona Góra) păstrând caracterul său specific sunt prezentate în legătură cu evenimentele istorice de până și de după război, impactul culturilor postbelice (de ex. cultura bucovineană și modele culturii locale sau culturii altor categorii de coloniști). Terenul cuprins de activitatea Muzeului Etnografic din Zielona Góra este locuit de un număr relativ mare de persoane care au rădăcini bucovinene, cultivă tradițiile bucovinene și trecutul bucovinean al familiei. Mai ales partea de sud a voievodatului Lubuskie (așanumita subregiune Zielona Góra) reprezintă spațiul în care sunt localizate numeroase organizații bucovinene. Aici se desfășoară în fiecare an multe manifestări cu caracter bucovinean, de ex. Na Pasionku (în Brzeźnica), Colindatul Bucovinean (în fiece an altă localitate este gazda colindătorilor bucovineni, dar principalul organizator al acestei manifestări locuiește în Żagań), întâlnirile de opłatek, jubileurile diferitelor grupuri artistice ș.a. De cele mai importante accente bucovinene din activitatea Muzeului Etnografic din Zielona Góra țin, mai ales, două expoziții permanente dedicate îndeosebi culturii coloniștilor din Bucovina una prezentată într-o casă din Luzația, strămutată pe terenul muzeului satului din Jędrzychowiczki, a doua o gospodărie bucovineană reconstruită pe terenul muzeului satului. Bukowińska ekspozycja w chacie z Jędrzychowiczek Expoziție bucovineană în casa din Jędrzychowiczki (fot. M. Pokrzyńska) był warsztat garncarski z kołem garncarskim oraz gotowymi już wyrobami. Za zagrodą wybudowano piec do wypalania naczyń. Jego autorem jest garncarz z Bukowiny Michał Burkowski. Warto przy tym wspomnieć, że pierwsza dyrektor Muzeum, Barbara Kołodziejska, napisała rozprawę doktorską na podstawie swoich badań wśród garncarzy z Bukowiny działających po wojnie w okolicach Zielonej Góry (B. Kołodziejska, Rzemiosło garncarskie w Zielonogórskiem, Zielona Góra 1973). 14 Chata z Jędrzychowiczek wewnątrz niej znajduje się stała ekspozycja prezentująca kulturę bukowińską Casă din Jędrzychowiczki în interior se află expoziția permanentă ce prezintă cultura bucovineană (fot. M. Pokrzyńska) Expoziția din casa din Jędrzychowiczki are forma interiorului de locuit cu mobilier adus de emigranții din Bucovina, după Timp de mai mulți ani în gospodăria aceasta s-a prezentat și meșteșugul olăritului al coloniștilor din Bucovina ce locuiesc în împrejurimile localității Zielona Góra. În alcov a fost aranjat un atelier de olărit cu roata olarului și obiecte gata făcute. În spatele gospodăriei a fost construit un cuptor pentru arderea vaselor. Autorul lor este olarul din Bucovina Michał Burkowski. Merită de amintit că

15 Drugą stałą ekspozycję związaną z dziedzictwem kulturowym przywiezionym z Bukowiny przez migrantów oraz z ich życiem społecznym i kulturowym w Polsce Zachodniej stanowi zagroda bukowińska. Głównym jej elementem jest drewniany dom, który zrekonstruowano na terenie Muzeum, wzorując się na istniejących, charakterystycznych dla Bukowiny przykładach zachowanego budownictwa ludowego. Wnętrze budynku mieszkalnego podzielone jest na dwie części. W jednej z nich prezentowana jest bukowińska izba mieszkalna i strój ludowy, w drugiej historia Bukowiny i jej mieszkańców. Na terenie zagrody zrekonstruowano również drewutnię, spichlerzyk (suszarnię kukurydzy) oraz studnię. Na teren zagrody prowadzi rozbudowana brama wjazdowa nakryta daszkiem. Do wykonania zdobień na bramie został zaproszony artysta z Pleszy Bolek Majerik. Przy wejściu do zagrody bukowińskiej stoi tablica przybliżająca zwiedzającym region Bukowiny Inspiratorem wybudowania chaty bukowińskiej na terenie skansenu był prof. Kazimierz Feleszko, którego marzeniem było zlokalizowanie w niej Instytutu Bukowińskiego. Zagroda bukowińska jest efektem wspólnych starań pracowników Muzeum Etnograficznego i Wspólnoty Bukowińskiej stowarzyszenia zrzeszającego Bukowińczyków w Polsce. Jednym z głównych budowniczych był Zygfryd Drozdek, współczesny repatriant z Bukowiny północnej. Uroczyste otwarcie zagrody bukowińskiej miało miejsce 12 października 2002 r. Piec garncarski na terenie zagrody z Jędrzychowiczek Cuptor de ars oale de lut pe terenul gospodăriei din Jędrzychowiczki (fot. M. Pokrzyńska) primul director al Muzeului Barbara Kołodzejska a scris teza de doctorat pe baza cercetărilor sale printre olarii din Bucovina care activau, după război, în împrejurimile localității Zielona Góra (B. Kołodziejska, Meșteșugul olăritului în ținutul Zielona Góra, Zielona Góra, 1973). A doua expoziție permanentă este legată de moștenirea culturală adusă din Bucovina de către emigranți precum și de viața lor socială și culturală în Polonia apuseană o reprezintă gospodăria apuseană. Principalul ei element este casa din lemn Suszarnia kukurydzy w zagrodzie bukowińskiej (fot. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze) Coșar pentru porumb în gospodăria bucovineană (din colecțiile Muzeului Etnografic din Zilelona Góra) 15 Zrekonstruowana chata bukowińska. Nad wejściem widać herb Bukowiny Casă bucovineană reconstruită. Deasupra intrării se vede stema Bucovinei (fot. M. Pokrzyńska)

16 Wnętrze chaty bukowińskiej Interiorul casei bucovinene (fot. M. Pokrzyńska) Inną formą prezentacji kultury powojennych osadników z Bukowiny na terenie Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze jest coroczny festyn bukowiński Łupaczka z tańcem. Jest to impreza o masowym charakterze, odbywająca się jesienią, podczas której można wysłuchać wykładu reconstruită pe terenul Muzeului având ca model exemplele existente caracteristice pentru Bucovina ale construcțiilor populare păstrate. Interiorul clădirii de locuit este împărțit în două părți. În una din ele este prezentată camera de locuit și costumul popular, iar în a doua istoria Bucovinei și a locuitorilor ei. Pe terenul gospodăriei s-a reconstruit, de asemenea, o magazie pentru lemne, pătul și o fântână. Pe terenul gospodăriei se intră printr-o poartă cu acoperiș. Pentru realizarea ornamentelor a fost invitat Bolek Majerik artist din Pleșa. La intrarea în gospodăria bucovineană se află o tăbliță care îi introduce pe vizitatori în regiunea Bucovina. Zespół Watra podczas festynu Łupaczka z tańcem czyli żniwa kukurydziane (fot. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze) Ansamblul Watra în timpul festivalului Desfăcatul porumbului cu dans (din colecțiile Muzeului Etnografic din Zielona Góra) poświęconego kulturze bukowińskiej, nauczyć się tańców bukowińskich, prześledzić przebieg prac związanych z obróbką kukurydzy (pokazy na żywo) i skosztować specjałów kuchni bukowińskiej. Od lat w jego organizację zaangażowane są zespoły pielęgnujące tradycje bukowińskie w okolicach Zielonej Góry. Poza tym, elementy kultury bukowińskiej pojawiają się podczas innych wydarzeń organizowanych przez Muzeum. Przykładem mogą być cykliczne warsztaty o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim Ginące zawody i umiejętności 16 Obieranie kukurydzy podczas festynu Łupaczka z tańcem czyli żniwa kukurydziane (fot. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze) Deșfăcatul porumbului în timpul festivalului (din colecțiile Muzeului Etnografic din Zielona Góra) Inspiratorul construirii casei bucovinene pe terenul muzeului satului a fost prof. Kazimierz Feleszko al cărui vis era localizarea în ea a Institutului Bucovinean. Gospodăria bucovineană este efectul eforturilor comune ale angajaților Muzeului Etnografic și asociației Wspólnota Bukowińska care reunește bucovinenii din Polonia. Unul din principalii constructori a fost Zygfryd Drozdek, actual repatriat din Bucovina de Nord. Inaugurarea festivă a gospodăriei bucovinene a avut loc la 12 octombrie O altă formă a prezentării culturii coloniștilor din Bucovina de după război pe terenul Muzeului Etnografic din Zielona Góra este festivalul bucovinean anual Desfăcatul porumbului cu dans. Este o manifestare cu caracter de masă ce se desfășoară toamna în timpul căreia poate fi ascultată o conferință dedicată culturii bucovinene. Pot fi învățate dansuri bucovinene, poate fi urmărită desfășurarea muncilor legate de porumb (imagini pe viu) și pot fi gustate specialități ale bucătăriei bucovinene. De ani în organizarea acestei manifestări sunt angajate ansambluri ce cultivă tradițiile bucovinene din împrejurimile localității Zielona Góra. În afară de aceasta, elemente ale culturii bucovinene apar în timpul altor evenimente organizate

17 lub jarmark wielkanocny Kaziuki. Są to festyny, podczas których widać zróżnicowanie mieszkańców tego obszaru pod względem pochodzenia regionalnego i etnicznego. Można powiedzieć, że nie ma takiego festynu, w którym nie braliby udziału reprezentanci środowiska bukowińskiego i bukowińskiej kultury artyści, rzemieślnicy, gospodynie przygotowujące tradycyjne bukowińskie potrawy itp. Ich obecność stanowi ważny wkład w kształtowanie tożsamości współczesnego życia ponadlokalnego w woj. lubuskim. Wzory kultury przywiezione przez migrantów z Bukowiny prezentowane są jako jeden z podstawowych składników jego dziedzictwa kulturowego i tradycji. dr Magdalena Pokrzyńska Uniwersytet Zielonogórski Polonus 3 / 2015 de către muzeu. Exemple pot fi atelierele ciclice cu caracter educativ și de popularizare Meserii care dispar și cunoștințe sau târgul de Paște Kaziuki. Sunt acestea festine în timpul cărora se văd diferențele între locuitorii acestei regiuni din punctul de vedere al originii regionale și etnice. Se poate spune că nu există un asemenea festin la care să nu ia parte reprezentanți ai mediului bucovinean și ai culturii bucovinene artiști, meșteșugari, gospodine care pregătesc mâncăruri tradiționale bucovinene ș.a. Prezența lor reprezintă o importantă contribuție la formarea identității vieții contemporane supra-locale în regiunea Lubuskie. Modelele culturii aduse de emigranții din Bucovina sunt prezentate ca una din componentele de bază ale moștenirii lor culturale și tradiționale. Trad. St. Iachimovschi Kronika bukowińskich Polaków 1908 Cronica polonezilor bucovineni (dalszy ciąg ze str. 11) (continuare din pag. 11) Laurenka: Prezes miejscowej Czytelni tat despre adunarea membrilor Societăţii, serata şi petrecerea dansantă. Corespondenţa intitulată Laurenca, Polskiej TSL Michał Kuczak zdał sprawę z zebrania członków Czytelni, wieczornicy i zabawy tanecznej. 4 martie a fost tipărită la rubrica Scrisori din ţară în nr. Korespondencja pn. Laurenka, 4 marca została wydrukowana w rubryce Listy z kraju w 21. numerze Ga- 03.<05. Cernăuţi: Instituţiile poloneze de aici 21 al Gazetei Polone de joi, 12 martie. zety Polskiej z czwartku 12 marca. (Cercul Polonez, APAF şi L., Cercul Consiliului Local 03.<05. Czerniowce: Tutejsze instytucje polskie Polonez, Cercul SŞP şi redacţia Gazetei Polone ) au (Koło Polskie, TBPiCP, Polskie Koło Radzieckie, trimis telegrame de felicitare dr. Stanisław Głąbiński Koło TSL i redakcja Gazety Polskiej ) wystosowały telegramy gratulacyjne do dr. Stanisława Głąbińskiego şi prof. dr. Alfred Halban ca urmare a alegerii lor ca i prof. dr. Alfreda Halbana z powodu wybrania ich na deputaţi în seim. posłów sejmowych Cernăuţi: A apărut nr 20 al Gazetei Polone Czerniowce: Ukazał się 20. numer 26. în care s-a anunţat, printre altele, că arh. dr. Józef rocznika Gazety Polskiej, w którym podano m.in., Bilczewski a distins pe parohul din Sadagura pr. że abp dr Józef Bilczewski odznaczył proboszcza Aleksander Chrzanowicz, dându-i dreptul de a purta sadogórskiego ks. Aleksandra Chrzanowicza, nadając Expositorii canonicalis. mu prawo noszenia Expositorii canonicalis Cernăuţi, sala Casei Polone: Începutul Czerniowce, sala Domu Polskiego: Początek ciclului de conferinţe populare organizate de APAF cyklu wykładów popularnych zorganizowanych şi L. Le-a început dr. Gustaw Roszkowski cu o foarte przez TBPiCP. Rozpoczął go prof. Uniwersytetu bună conferinţă Despre războiul ruso-japonez de pe Lwowskiego, dr Gustaw Roszkowski bardzo dobrym poziţia dreptului popoarelor, în faţa unei săli arhipline. wykładem O wojnie rosyjsko-japońskiej ze stanowiska Cernăuţi, sala Asociaţiei Gwiazda din Casa prawa narodów przy wypełnionej sali. Polonă: A avut loc adunarea de întemeiere a Asociaţiei Czerniowce, sala Gwiazdy w Domu Polskim: Odbyło się zebranie założycielskie Towarzystwa Kiliński (aprobarea statutului şi constituirea Asociaţiei având ca scop să protejeze ucenicii) precum şi im. Kilińskiego (zatwierdzenie statutu i ukonstytuowanie Towarzystwa, mającego sprawować opiekę nad a Internatului Polonez J. Kiliński. Asociaţia a luat terminatorami) oraz Bursy Polskiej im. J. Kilińskiego. fiinţă datorită intervenţiilor Cercului Polonez şi a unor Towarzystwo powstało dzięki zabiegom Koła Polskiego persoane patriote, mai ales pr. prof. Aleksander Opolski, i patriotycznych jednostek, przede wszystkim ks. prof. Aleksandra Opolskiego, dr. Eugeniusza Mitkiewicza, dr. Eugeniusz Mitkiewicz, a soţiei sale Antonina şi fiicei Janina Mitkiewiczówna. Preşedinte al Asociaţiei jego żony Antoniny i córki Janiny Mitkiewiczówny. a devenit dr. Eugeniusz Mitkiewicz, vicepreşedinte Prezesem Towarzystwa został dr Eugeniusz Mitkiewicz, Walerian Skwarnicki, trezorier pr. prof. Aleksander wiceprezesem Walerian Skwarnicki, skarbnikiem ks. Opolski, trezorier adjunct Janina Mitkiewiczówna, prof. Aleksander Opolski, zastępcą skarbnika Janina secretar Rudolf Janiszewski. Mitkiewiczówna, sekretarzem Rudolf Janiszewski Clocucica, Societatea Polonă de Lectură a SŞP: Klokuczka, Czytelnia Polska TSL: Odbył A avut loc o seară umoristică cu participarea cunoscutului interpret de monologuri Dominik Sawczyński. się wieczorek humorystyczny z udziałem znanego monologisty Dominika Sawczyńskiego. W programie znajdowały się: odczyt, deklamacje, kuplety w wykonaniu amatorów, monologi. pretate de amatori, monologuri. Programul a cuprins: un referat, recitări, cuplete inter- e 17 f

18 Czerniowce, sala posiedzeń Domu Polskiego: Sekcja miejscowych pań, które zainicjowały zbiórkę na pomoc dla budującego się w Suczawie Domu Polskiego, odbyła swoje kolejne posiedzenie Wiedeń: Odbył się wiec miast austriackich, na którym Czerniowce reprezentował dr Antoni Norst, zaproponowany przez dr. Stanisława Kwiatkowskiego Czerniowce, dziekan radowiecki ks. prał. Klemens Swoboda i superior misjonarzy w Kaczyce ks. Wojciech Grabowski byli na posłuchaniu u prezydenta kraju. Tegoż dnia wieczorem ks. Grabowski uczestniczył w obradach powołanego przez posła dr. Stanisława Kwiatkowskiego komitetu przygotowującego ogólnobukowiński wiec oświatowy delegatów Czytelni TSL w Kaczyce w dniu uroczystości kościelnych Waszkowce n/seretem: W obecności niemal wszystkich miejscowych Polaków (mieszkało tam 26, w tym 12 dzieci w wieku szkolnym) w imieniu czerniowieckiego Koła TSL ks. Józef Janiszewski poświęcił i otworzył miejscową Czytelnię Polską w domu gospodarza Wojciecha Pelczara. Ks. Janiszewski przedstawił zgromadzonym cel Czytelni i znaczenie oświaty. Po uroczystości wybrano władze nowej placówki. Prezesem i tymczasowo bibliotekarzem został Józef Marcinowski, sekretarzem Michał Marcinowski, skarbnikiem Michał Gazda, gospodarzem Wojciech Pelczar. Pod koniec ks. Janiszewski wyświetlił zgromadzonym przeźrocza z historii Polski, religijne, humorystyczne i przedstawiające zgubne skutki alkoholizmu. 03.<15. Czerniowce: Prezydent kraju powierzył kierownictwo regulacji Moldowy w Gurahumorze inż. Alojzemu Friedlowi, dotychczasowemu kierownikowi oddziału budownictwa starostwa w Kocmaniu Czerniowce: Ukazał się 22. numer 26. rocznika Gazety Polskiej, w którym pojawiła się wiadomość, iż stosownie do uchwały Rady Miejskiej sprzed roku wreszcie jedna z czerniowieckich ulic otrzymała imię Adama Mickiewicza Czerniowce, Dom Polski: Wykład prof. Uniwersytetu Lwowskiego dr. Edmunda Biernackiego pt. Co i jak jeść należy Stróżeniec, Czytelnia Polska TSL: Staraniem czerniowieckiego Koła TSL tutaj dla około tysiąca Polaków ( garstka inteligencji, kilkunasu gospodarzy rolnych, kilkudziesięciu rękodzielników, reszta to zarobnicy ) otwarto Czytelnię Polską TSL. Komitet urządzający składał się z dwunastu następujących członków: Mieczysław Broniewski przewodniczacy, Józef Czmilak, Wilhelm Kostrakiewicz, ks. Józef Krzyżanowski, Jan Maciejewski, Franciszek Marciniak, Ludmiła Marciniakówna, Antoni Moszoro, Aniela Nędzińska, Jakub Somiak, Jakub Zielski i Jan Zielski. Na program uroczystości złożyły się: powitanie gości na dworcu kolejowym, suma w kościele św. Anny z kazaniem polskim, walne zgromadzenie i ukonstytuowanie Czytelni Polskiej (wybory wyłoniły Mieczysława Broniewskiego jako prezesa oraz wydział: Józef Czmilak, Wilhelm Kostrakiewicz, ks. Józef Krzyżanowski, Jan Maciejewski, Franciszek Marciniak, Ludmiła Marciniakówna, Aniela Nędzińska, Jakub Somiak, Jan Zielski), wspólny obiad, uroczysty e 18 f Cernăuți, sala de ședințe a Casei Polone: Secția doamnelor din localitate a inițiat adunarea de fonduri pentru ajutorarea Casei Polone care se construiește în Suceava și și-a desfășurat următoarea ședință Viena: A avut loc reuniunea orașelor austriece la care Cernăuțiul a fost reprezentat de dr. Antoni Norst propus de către dr. Stanisław Kwiatkowski Cernăuți: Decanul pr. prelat Klemens Swoboda din Rădăuți și superiorul misionarilor din Cacica pr. Wojciech Grabowski au fost în audiență la președintele țării. În aceeași zi, seara pr. Grabowski a participat la dezbaterile inițiate de către deputatul dr. Stanisław Kwiatkowski a comitetului care pregătește reuniunea învățământului bucovinean a delegaților Societăților de Lectură a SȘP în Cacica, în ziua festivităților bisericești Vășcăuți pe Siret: În prezența aproape a tuturor polonezilor din localitate (locuiau acolo 26, din care 12 copii de vârstă școlară), în numele Cercului SȘP din Cernăuți pr. Józef Janiszewski a sfințit și deschis Societatea Polonă de Lectură în casa gospodarului Wojciech Pelczar. Pr. Janiszewski a prezentat celor adunați Societatea și importanța învățământului. După festivitate, a fost aleasă conducerea noului așezământ. Președinte și bibliotecar provizoriu Józef Marcinowski, secretar Michał Marcinowski, trezorier Michał Gazda, administrator Wojciech Pelczar. La sfârșit, pr. Janiszewski a prezentat celor adunați diapozitive din istoria Poloniei, religioase, umoristice și care reprezintă consecințele nefaste ale alcoolismului. 03.<15. Cernăuți: Președintele țării a încredințat conducerea regularizării râului Moldova din Gura Humorului ing. Alojz Friedel,fostul șef al secției construcției primăriei în Cozmeni Cernăuți: A apărut nr. 22 al Gazetei Polone în care a apărut vestea că, în con-formitate cu decizia Consiliului Orășenesc, de un an, în sfârșit una dn străzile Cernăuțiului a primit numele lui Adam Mickiewicz Cernăuți, Dom Polski: Conferința prof. Universității din Lvov dr. Edmund Biernacki intitulată Ce și cum trebuie să mâncăm Storojineț, Societatea Polonă de Lectură a SȘP: Prin eforturile Cercului SȘP din Cernăuți, aici pentru aprox de polonezi ( o mână de intelectuali, câțiva agricultori, câteva zeci de meșteșugari, restul muncitori) s-a deschis Societatea Polonă de Lectură a SȘP. Comitetul de conducere era alcătuit din următorii membri: Mieczysław Broniewski președinte, Józef Czmilak, Wilhelm Kostrakiewicz, pr. Józef Krzyżanowski, Jan Maciejewski, Franciszek Marciniak, Ludmiła Marciniakówna, Antoni Moszoro, Aniela Nędzińska, Jakub Somiak, Jakub Zielski și Jan Zielski. Programul festivității a fost alcătuit din: salutul de bunvenit al oaspeților la gară, slujba religioasă în biserica Sf. Anna cu predica polonă, adunarea generală și constituirea Societății Polone de Lectură (la alegeri a ieșit Mieczysław Broniewski ca președinte și conducerea: Józef Czmilak, Wilhelm Kostrakiewicz, pr. Józef Krzyżanowski, Jan Maciejewski, Franciszek Marciniak, Ludmiła Marciniakówna, Aniela Nędzińska, Jakub Somiak, Jan Zielski), masa comună, serată

19 wieczorek (przemówienie wiceprezesa Czerniowieckiego Koła TSL Bazylego Mokrańskiego, występ chóru czerniowieckiego Ogniska, deklamacje sekretarza czerniowieckiego Sokoła Świerczyńskiego, śpiew solowy Grabowskiego, żywy obraz Hołd Polonii, monologi, amatorskie przedstawienie jednoaktówki Przybylskiego pt. Na przekór ). Korespondent podpisany kryptonimem M. napisał sprawozdanie z tej uroczystości w korespondencji pn. Stróżeniec, dnia 17 marca Otwarcie Czytelni Polskiej TSL w Stróżeńcu, wydrukowane w 23. numerze Gazety Polskiej z czwartku 19 marca Lwów: Zakończyło obrady Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Na członka komisji rewizyjnej wybrany został m.in. Krzysztof Abrahamowicz. 03.<19. Czerniowce: Opuścił miasto nieprzeciętny sędzia śledczy miejscowego Sądu Krajowego, patriota i zasłużony członek wydziałów Koła Polskiego i TBPiCP Adolf Fida, który został mianowany zastępcą prokuratora w Suczawie Czerniowce: Ukazał się 23. numer 26. rocznika Gazety Polskiej, a w nim pojawiło się m.in. wezwanie prezesa Związku Nauczycieli i Nauczycielek Polskich na Bukowinie Józefa Grabowskiego do ofiar na budowę Domu Polskiego w Suczawie. W południowej Bukowinie zbiórką zajmował się Józef Grabowski, na Bukowinie północnej zastępca prezesa Jan Kamiński. W rubryce Wiadomości artystyczne i literackie podano, iż Związek Teatrów i Chórów Włościańskich zaczął wydawać we Lwowie miesięcznik ludowy Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich. Notatka przyniosła ogólną charakterystykę, zawartość podwójnego numeru 1-2 oraz warunki prenumeraty Seret, Czytelnia Polska TSL: Wiceprezes czerniowieckiego Koła Bazyli Mokrański wygłosił odczyt O mitologii polskiej Czerniowce: Ukazał się 24. numer 26. rocznika Gazety Polskiej, w którym opublikowano opracowany przez dyrekcję (Władysław Sołtyński, Adolf Böhm) Rachunek miesięczny Buk[owińskiego]. Polskiego Towarzystwa Zaliczkowego i Oszczędności w Czerniowcach za luty Czerniowce, sala Domu Polskiego: Wykład profesora Uniwersytetu Lwowskiego i Akademii Rolniczej w Dublanach, dr. Mariana Raciborskiego pt. O barwach roślin Klokuczka, Czytelnia Polska TSL: Odbył się doroczny popis ponad trzydzieściorga dzieci uczęszczających na kurs języka polskiego i historii polskiej. Dzieci przedstawiały fragmenty dziejów polskich, deklamowały wiersze patriotyczne i wyko-nywały wolne ćwiczenia sokole w grupach dziewczęcych i chłopięcych. Na zkończenie mali amatorzy przedstawili obrazek sceniczny K. Królińskiego Ty ojczysta mowo, a kółko amatorskie zagrało komedię Chwała Bogu, stół nakryty Sadogóra, Czytelnia Polska: N. Kreutzowa wygłosiła odczyt nt. W jaki sposób unikać chorób zaraźliwych. 03.<24. Czerniowce, sala Domu Polskiego: Na ostatnim swoim posiedzeniu wydział miejscowego Polonus 3 / 2015 e 19 f festivă (cuvântarea vicepreședintelui Cercului SȘP din Cernăuți Bazyli Mokrański, evoluția corului Societății Ognisko, recitarea secretarului Asociației Sokół Świerczyński, solo Grabowski, tablou vivant Hołd Polonii, monologuri, prezentarea de către amatori, a piesei într-un act Na przekór de Przybylski). Corespondentul semnat cu criptonimul M. a scris despre această festivitate intitulată Storojineț, 17 martie Deschiderea Societății Polone de Lectură a SȘP în Storojineț, tipărită în nr. 23 al Gazetei Polone de joi, 19 martie Lvov: Asociaţia de Credit a marii proprietăţi din Galiţia şi-a încheiat dezbaterile. Ca membru al comisiei de revizie a fost ales, printre alţii, Krzysztof Abrahamowicz. 03.<19. Cernăuţi: A părăsit oraşul incoruptibilul judecător de urmărire al Tribunalului Ţării, patriot şi membru merituos al conducerilor Cercului Polonez şi APAF şi L Adolf Fida care a fost numit procuror adjunct, în Suceava Cernăuţi: A apărut nr. 23 al Gazetei Polone, iar în el a apărut, printre altele, chemarea preşedintelui Uniunii Învăţătorilor şi Învăţătoarelor Poloneze din Bucovina Józef Grabowski pentru donaţii pentru construirea Casei Polone din Suceava. În Bucovina de sud cu adunarea donaţiilor s-a ocupat Józef Grabowski, pentru Bucovina de nord preşedintele adjunct Jan Kamiński. În rubrica ştiri artistice şi literare s-a anunţat că Uniunea Teatrelor şi Corurilor Ţărăneşti a început să editeze la Lvov Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich cu apariţie lunară. Notiţa cuprinde o caracteristică generală, cuprinsul numărului dublu 1-2 precum şi condiţiile de abonare Siret, Societatea Polonă de Lectură a SŞP: Vicepreşedintele Cercului din Cernăuţi Bazyli Mokrański a susţinut referatul Despre mitologia polonă Cernăuți: A apărut nr. 24 al Gazetei Polone în care este publicat Calculul lunar al Societății Poloneze bucovinene de Împrumut și Eco-nomii din Cernăuți pe februarie 1908 elaborat de conducere (Władysław Sołtyński, Adolf Böhm) Cernăuți, sala Casei Polone: Conferința profesorului Universității din Lvov și al Academiei Agricole din Dublani, dr. Marian Raciborski intitulată Despre culorile plantelor Clocucica, Societatea Polonă de Lectură a SȘP: A avut loc serbarea a peste treizeci de copii care frecventează cursul de limba polonă și istoria Poloniei. Copiii au prezentat fragmente din istoria Poloniei, au recitat poezii patriotice și au executat exerciții libere pe grupe de fete și băieți. În încheiere, micii amatori au prezentat un tablou scenic al lui K. Króliński Tu limbă maternă, iar cercul de amatori a jucat comedia Slavă Domnului, masa este pusă Sadagura, Societatea Polonă de Lectură: N. Kreutzowa a prezentat referatul intitulat În ce fel pot fi evitate bolile contagioase. 03.<24. Cernăuți, sala Casei Polone: La ultima sa ședință, conducerea Cercului SȘP din localitate a numit

20 e 20 f Koła TSL powołał komitet, który zajął się pracami przedwstępnymi około przygotowania bukowińskiej wycieczki do Krakowa. Zgłoszenia uczestników przyjmował skarbnik Koła TSL w lokalu Krakowskiego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń Kraków: Wydział ścisły Zarządu Głównego TSL po zapoznaniu się ze sprawozdaniem z działalności czerniowieckiego Koła TSL w roku 1907 i protokółem walnego zgromadzenia członków tegoż Koła w dniu 14 lutego 1908 r. uchwalił wyrazić uznanie czerniowieckiemu Kołu TSL za wytrwałą i umiejętną pracę Czerniowce: Ukazał się 25. numer 26. rocznika Gazety Polskiej, o dzień wcześniej z powodu uroczystego święta Zwiastownia NPM, a w nim opublikowano IV. wykaz składek na dokończenie bud. Domu Polskiego w Suczawie, zawierający nazwiska ofiarodawców i kwoty z list nr 8 Michałowej Goreckiej, nr 11 Marii Warteresiewiczowej, nr 14 Tadeuszowej Mischkowej, nr 15 Julii Kwiatkowskiej, nr 23 Joanny Böhmowej, nr 46 Janiny Mitkiewiczówny Czerniowce, sala biblioteczna Domu Polskiego: Odbyło się walne zgromadzenie członków Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. Na 151 członków obecnych było 38. Do osiągnięć zaliczono uzyskanie 6000 m² gruntu na boisko w drodze kupna, urządzenie obchodów rocznicowych powstania styczniowego, uchwalenia Konstytucji 3 Maja i zgonu Tadeusza Kościuszki, zorganizowanie 15 oddziałów korpusów wakacyjnych, które dały impuls do założenia Czytelni Polskich w Radowcach, Serecie i Stróżeńcu. Po dyskusji nad opublikowanym wcześniej sprawozdaniem udzielono ustępującemu wydziałowi absolutorium, uchwalono preliminarz i wybrano nowy wydział, do którego weszli: Bazyli Mokrański prezes oraz delegat do okręgu i związku, Wojciech Wejdelek wiceprezes oraz członkowie Henryk Altheim, August Amirowicz, Adolf Böhm, Józef Dutkowski, Roman Kusik, Ludwik Mendrak, Franciszek Piša, Edward Rottenburg, Walerian Skwarnicki i Kazimierz Tokarski. Członkami komisji rewizyjnej zostali: Franciszek Burski, Jan Duzinkiewicz oraz Emil Reger jako zastępca. Uchwalono również zmianę paragrafu 32 statutu, dzięki czemu powołano sąd honorowy na rok 1908 w składzie: Feliks Godlewski, Jan Krzanowski, dr Stanisław Kwiatkowski, Władysław Mierzwiński i Władysław Sołtyński Plesza: Józef Kurudz napisał obszerny list o miejscowym środowisku polskim, o dobrych skutkach urzędowania wójta Jana Rewaja (usunięcie zaniedbań po poprzedniku, ogrodzenie cmentarza, wybudowanie kościoła za kor., rozpoczęcie budowy szkoły na bardzo korzystnych dla gminy warunkach) i przeszkodach ze strony jego przeciwników, Jakuba Krajacza, Jerzego Kuczaka i nade wszystko Mikołaja Rużyckiego. Korespondencja ukazała się drukiem w rubryce Listy z kraju 27. numeru Gazety Polskiej z czwartku 2 kwietnia Bojan: Po przedpołudniowej mszy św. w kościele parafialnym z patriotycznym kazaniem ks. kan. Jakuba Cwynarskiego staraniem delegata czerniowieckiego Koła TSL Grabowskiego i oficjała kolejowego z Nowosielicy Zdanowicza oraz miejscowego proboszcomitetul care s-a ocupat de pregătirea excursiei din Bucovina la Cracovia. Anunțarea participanților se făcea la trezorierul Cercului SȘP în localul Societății Asigurărilor Reciproce din Cracovia Cracovia: Conducerea restrânsă a Conducerii Principale a SȘP, după cunoașterea dării de seamă din activitatea Cercului SȘP din Cernăuți pe anul 1907 și a procesului verbal al adunării generale a membrilor aceluiași Cerc din ziua de 14 februarie 1908, a decis să aprecieze Cercul SȘP din Cernăuți pentru munca perseverentă și pricepută Cernăuți: A apărut nr. 25 al Gazetei Polone cu o zi mai devreme din cauza sărbătoririi festive a Bunei Vestiri, iar în el s-a publicat a IV listă a sumelor pentru finisarea Casei Polone din Suceava cuprinzând numele donatorilor și sumele din scrisorile nr. 8 a Michałowei Gorecka, nr. 11 a Mariei Warteresiewiczowa, nr. 14 al Tadeuszowei Mischkowei, nr. 14 al Juliei Kwiatkowska, nr. 23 a Joannei Böhmowa, nr. 46 a Janinei Mitkiewiczówna Cernăuți, sala bibliotecii Casei Polone: A avut loc adunarea generală a membrilor Asociației de Gimnastică Sokół. Din 151 de membri au fost prezenți 38. Se prevedea obținerea de 600 m 2 de teren cumpărat, organizarea sărbătoririlor anuale ale insurecției din ianuarie, votarea Constituției din 3 Mai și moartea lui Tadeusz Kościuszko, organizarea a 15 detașamente de vacanță care ar impulsiona înființarea de Societăți Polone de Lectură în Rădăuți, Siret și Storojineț. După discuții pe marginea dării de seamă publicate anterior, vechea conducere a fost eliberată, s-a decis preliminar și s-a ales noua conducere formată din: Bazyli Mokrański președinte și delegat al regiunii și uniunii, Wojciech Wejdelek vicepreședinte și membrii Henryk Altheim, August Amirowicz, Adolf Böhm, Józef Dutkowski, Roman Kusik, Ludwik Mendrak, Franciszek Piša, Edward Rottenburg, Walerian Skwarnicki și Kazimierz Tokarski. Membrii comisiei de revizie: Franciszek Burski, Jan Duzinkiewicz și Emil Reger ca adjunct. De asemenea, s-a decis schimbarea paragrafului 32 al statutului datorită căruia s-a înființat comisia de judecată onorifică pe anul 1908 alcătuită din: Feliks Godlewski, Jan Krzanowski, dr. Stanisław Kwiatkowski, Władysław Mierzwiński și Władysław Sołtyński Pleșa: Józef Kurudz a scris o amplă scrisoare despre comunitatea poloneză din localitate, despre bunele urmări ale organizării primarului Jan Rewaj (eliminarea neajunsurilor după predecesorul său, îngrădirea cimitirului, construirea bisericii pentru de c., începerea construirii școlii în condiții foarte favorabile pentru comună) și obstacolele din partea oponenților săi, Jakub Krajacz, Jerzy Kuczak și mai ales Mikołaj Rużycki. Corespondența a fost tipărită în rubrica Scrisori din țară în nr. 27 al Gazetei Polone de joi 2 aprilie Boian: Înainte de Sf. Liturghie dinainte de amiază, în biserica parohială cu o predică patriotică a pr. canonic Jakub Cwynarski, prin grija delegatului Cercului SȘP din Cernăuți - Grabowski și a oficialului căilor ferate din Noua Suliță - Zdanowicz precum și