Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu

Transkrypt

1 29 Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu Ten reasons why you should use cefuroxime axetil Dr n. med. Jan Ratajczak Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny CSK MON Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz Antybiotyki są wytwarzane przez bakterie i grzyby już od wielu milionów lat. Dla tych niewielkich organizmów omawiane substancje stanowią istotną pomoc w walce o przetrwanie. Nasi przodkowie dawno odkryli lecznicze działanie grzybów pleśniowych i z powodzeniem stosowali je w celu przyspieszenia gojenia się ran. Te wielowiekowe obserwacje dopiero w 1928 r. naukowo uzasadnił Aleksander Fleming. Zgodnie z jego hipotezą ten efekt terapeutyczny był spowodowany przez substancję hamującą rozwój bakterii penicylinę, którą wydzielają grzyby pleśniowe. Przez kolejnych dziesięć lat naukowcy próbowali uzyskać czystą chemicznie postać penicyliny, która umożliwiłaby leczenie chorób o etiologii bakteryjnej wewnątrz organizmu człowieka. Odkrycia tego dokonali Ernst B. Chain i Howard W. Florey. Był to początek bardzo szybkiego rozwoju antybiotykoterapii. Początkowo antybiotykami nazywano substancje naturalne powodujące zahamowanie wzrostu lub niszczenie bakterii. Dzisiaj ta grupa leków obejmuje również chemioterapeutyki, które są wytwarzane metodami chemicznymi. Sukces związany z zastosowaniem antybiotyków w leczeniu bardzo groźnych chorób bakteryjnych w połowie XX w. był ogromny. STRESZCZENIE Aksetyl cefuroksymu ma szerokie spektrum przeciwbakteryjne, bardzo dobre właściwości farmakokinetyczne oraz doskonale penetruje do większości tkanek, co umożliwia jego skuteczne zastosowanie w leczeniu zakażeń. Substancja ta po podaniu doustnym jest aktywna dopiero po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, dzięki temu nie niszczy fizjologicznej flory bakteryjnej jelit. Aksetyl cefuroksymu jest lekiem bezpiecznym, o niewielkiej toksyczności narządowej, w związku z czym może być również stosowany przez pacjentki będące w ciąży oraz karmiące. Antybiotyk ten bardzo dobrze sprawdza się w terapii sekwencyjnej. SŁOWA KLUCZOWE aksetyl cefuroksymu, antybiotyk

2 30 Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu Spowodowało to powszechne i niczym nieograniczone, często niezasadne, stosowanie tych substancji, co w konsekwencji doprowadziło do pojawienia się grup bakterii opornych na dotychczas skuteczne leczenie. Te proste organizmy znakomicie potrafią zneutralizować naszą broń, stosując wciąż nowe fortele, takie jak: wytwarzanie czynników usuwających lek z komórki, modyfikowanie ściany komórkowej w sposób uniemożliwiający wnikanie antybiotyku do komórki, produkcja enzymów dezaktywujących dany antybiotyk, a także zmiana swojej budowy w sposób uniemożliwiający rozpoznanie przez zastosowaną substancję farmakologiczną [1]. Właściwe dobranie leku, jego zasadne zastosowanie oraz odpowiednio długa terapia są najskuteczniejszymi metodami przeciwstawiającymi się narastającej antybiotykooporności bakterii. Z tego powodu powinniśmy nieustannie pogłębiać swoją wiedzę na temat racjonalnego wykorzystania tych preparatów. W pracy przedstawiono 10 powodów, które uzasadniają słuszność wyboru aksetylu cefuroksymu w schorzeniach wymagających antybiotykoterapii. POWÓD 1. SKUTECZNY BAKTERIOBÓJCZY MECHANIZM DZIAŁANIA Ester acetoksyetylowy cefuroksymu jest prolekiem, który po podaniu doustnym jest hydrolizowany przez enzymy esterazy, w górnym odcinku przewodu pokarmowego, do formy aktywnej cefuroksymu. W kolejnym etapie ten antybiotyk, łącząc się z białkami wiążącymi penicyliny, hamuje syntezę ściany komórkowej bakterii. Wynikiem tego procesu jest przerwanie biosyntezy ściany komórkowej i liza komórki bakteryjnej [2, 3]. POWÓD 2. ROZLEGŁE SPEKTRUM PRZECIWBAKTERYJNE Aksetyl cefuroksymu, będąc cefalosporyną II generacji, charakteryzuje się opornością na β-laktamazy wytwarzane przez bakterie chorobotwórcze. W związku z tym zakres działania tego antybiotyku jest szerszy o mikroorganizmy oporne na penicyliny i cefalosporyny I generacji. Spektrum przeciwbakteryjne omawianego leku obejmuje ziarenkowce Gram(+) takie jak: Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Streptococcus viridans, Staphylococcus aureus wrażliwy na metycylinę, ziarenkowiec Gram(-) Moraxella catarrhalis, pałeczki Gram(-) takie jak: Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Proteus species, Klebsiella pneumoniae, Salmonella, Shigella, Yersinia, oraz bakterie beztlenowe takie jak: Peptococcus, Peptostreptococcus, Veillonella, Fusobacterium [4, 5]. ABSTRACT Cefuroxime axetil has a broad antibacterial spectrum, very good and pharmacokinetic properties and excellent penetrates into most tissues, allowing its effective use in the treatment of infections. The substance obtained after oral activity after absorption from the gastrointestinal tract, so it does not destroy the physiological intestinal flora. Cefuroxime axetil is a safe drug with a small organ toxicity, which also allows its use in patients who are pregnant or nursing. The antibiotic is very well suited for sequential therapy. KEY WORDS cefuroxime axetil, antibiotic

3 31 POWÓD 3. DOBRA PENETRACJA LEKU DO TKANEK Po doustnym podaniu aksetyl cefuroksymu jest wchłaniany w 40 52% (w zależności od tego, czy na czczo, czy po posiłku), a następnie hydrolizowany przez nieswoiste esterazy w błonie śluzowej jelita cienkiego do wolnego cefuroksymu, który przenika do krwiobiegu. Dzięki temu, że antybiotyk ten staje się aktywny dopiero po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, nie zaburza on fizjologicznej flory bakteryjnej jelit. Maksymalne stężenie leku w surowicy po jego doustnym podaniu obserwujemy po 1,5 2 h i dla dawki 0,5 g wynosi 4,5 8 mg/l. Aksetyl cefuroksymu bardzo dobrze przenika do narządów i tkanek, w tym do: wydzieliny drzewa oskrzelowego, migdałków, śluzówki zatok przynosowych, zapalnego płynu w uchu środkowym, kości, płynu opłucnowego, płynu stawowego, mazi stawowej, płynu otrzewnowego, żółci, plwociny, ciała szklistego [3, 6 8]. POWÓD 4. SZEROKIE ZASTOSOWANIE W TERAPII ZAKAŻEŃ Aksetyl cefuroksymu doskonale sprawdza się w leczeniu zakażeń dróg oddechowych takich jak: zaostrzenia przewlekłych zapaleń oskrzeli, bakteryjne zapalenia płuc, zakażenia krtani, gardła, zapalenia zatok przynosowych i połączone trąbką słuchową z nosogardłem zapalenia ucha środkowego. Poza tym omawiany antybiotyk wykorzystujemy również w terapii zakażeń układu moczowego takich jak: odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego i cewki moczowej. Preparat ten stosowany jest także w zakażeniach skóry i tkanek miękkich (czyraczność, ropowica, liszajec), rzeżączce, zapaleniach szyjki macicy, boreliozie. Aksetyl cefuroksymu często podaje się przed zabiegami chirurgicznymi [2, 3, 6 11]. POWÓD 5. BARDZO DOBRE WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOKINETYCZNE Istotnym parametrem farmakokinetycznym jest czas, w którym stężenie antybiotyku utrzymuje się na poziomie przewyższającym wartość MIC w stosunku do czynnika chorobotwórczego. Jeżeli czas ten wynosi 40% przerwy pomiędzy kolejnymi dawkami leku, prawdopodobieństwo skuteczności terapeutycznej jest bardzo duże. Stężenie aksetylu cefuroksymu odnoszące się do MIC wynosi: dla Streptococcus pneumoniae wrażliwego na penicylinę 73%, dla Streptococcus pneumoniae o umiarkowanej wrażliwości na penicylinę 33 55% oraz dla Haemophilus influenzae i dla Moraxella catarrhalis 33%, dlatego chętnie sięgamy po ten antybiotyk [2, 3, 12]. POWÓD 6. STOSOWANIE LEKU U CHORYCH Z ZABURZENIAMI CZYNNOŚCI WĄTROBY W badaniach Okolicsanyi mierzono zawartość cefuroksymu we krwi i w moczu u chorych z marskością wątroby bez wodobrzusza oraz u zdrowych ochotników, którym podawano 750 mg antybiotyku domięśniowo i 1 g dożylnie. Średnie maksymalne wartości w osoczu w przypadku pacjentów z marskością wątroby wyniosły 23,9 µg/ml, a dla zdrowych ochotników było to 22,5 µg/ml po 30 minutach od domięśniowego podania antybiotyku. Średnie maksymalne stężenie leku w surowicy u chorych z marskością wątroby po podaniu dożylnym wyniosło po 5 minutach 78,8 µg/ml. Sześć godzin od podania preparatu drogą domięśniową i cztery godziny od injekcji dożylnej 90% podanej dawki leku było wydalane w moczu w obu badanych grupach. Wyniki te pokazują, że właściwości farmakokinetyczne cefuroksymu umożliwiają leczenie chorych z marskością wątroby bez wodobrzusza, bez konieczności korygowania dawki leku. Cefuroksym jest wydalany głównie przez nerki, jedynie w ok. 0,5% z żółcią, dlatego może być stosowany u chorych z zaburzeniami czynności wątroby [13 15]. POWÓD 7. ZASTOSOWANIE LEKU W OKRESIE CIĄŻY I LAKTACJI Według klasyfikacji FDA (Amerykańska Agencja Leków i Żywności) leków stosowanych w czasie ciąży wszystkie cefalosporyny, a więc i aksetyl cefuroksymu, należą do kategorii B. Oznacza to, że w badaniach na zwierzętach nie wykazano zagrożenia dla płodu. W związku z tym preparat ten możemy uznać za prawdopodobnie bezpieczny, aczkolwiek nie prowadzono badań klinicznych oceniających wpływ tych leków na ludzki płód. Omawiany antybiotyk w razie konieczności podajemy również matkom karmiącym, ponieważ słabo przenika on do ich mleka [5]. POWÓD 8. NISKA TOKSYCZNOŚĆ NARZĄDOWA Opisywany antybiotyk wykazuje niewielką toksyczność. W badaniach przeprowadzonych przez Spurlinga sprawdzano wpływ aksetylu cefuroksymu na organizm psów, podając im dojelitowo lek w dawce 100, 400 lub 1600 mg/kg/dzień przez 27 tygodni. Znaczące odchylenia od normy stwierdzano w badaniach laboratoryjnych jedynie u zwierząt, którym podawano największą dawkę antybiotyku. Badania pośmiertne makroskopowe i mikroskopowe tkanek nie wykazały żadnych zmian wskazujących na toksyczność podawanego preparatu. Na uwagę zasługuje również fakt, że najniższa dawka aksetylu cefu-

4 32 Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu roksymu aplikowana w tym badaniu (100 mg/kg/dzień) była dziesięciokrotnie wyższa od proponowanej dziennej dawki stosowanej u ludzi [16]. POWÓD 9. TERAPIA SEKWENCYJNA Aksetyl cefuroksymu może być stosowany w leczeniu sekwencyjnym, ponieważ dostępna jest jego forma do stosowania pozajelitowego, co daje nam możliwość leczenia np. zapalenia płuc w szpitalu preparatem dożylnym, a następnie kontynuowania terapii w domu preparatem doustnym [3, 5]. zakażeń. Wiemy, że antybiotyki oprócz swoich wspaniałych właściwości niejednokrotnie ratujących życie chorego mogą oddziaływać na nasz organizm w sposób niepożądany i często ściśle łączy się to z koniecznością dłuższego stosowania tych leków. W związku z powyższym możliwość skrócenia czasu antybiotykoterapii ma ogromne znaczenie zwłaszcza w grupie młodszych pacjentów. Mając jednak na uwadze zabezpieczenie obecnych i przyszłych pacjentów przed pojawieniem się mikroorganizmów opornych na aksetyl cefuroksymu, leczenie trwa zwykle 7 dni. Oczywiście ostateczna długość terapii ustalana jest indywidualnie i zależy od ciężkości zakażenia oraz gatunku zidentyfikowanej bakterii chorobotwórczej [2, 3, 17, 18]. POWÓD 10. SZYBSZE SKUTECZNE DZIAŁANIE AKSETYLU CEFUROKSYMU NIŻ PENICYLINY Dziesięciodniowe leczenie penicyliną paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków jest stosowane od połowy ubiegłego wieku i nadal możemy mówić o jego skuteczności. Niestety pojawiły się ograniczenia tego postępowania spowodowane narastającą opornością paciorkowców na dotychczas niezawodne antybiotyki, a także osobniczo uwarunkowana nadwrażliwość na penicylinę. Wprowadzenie cefalosporyn, a więc i aksetylu cefuroksymu, zweryfikowało dotychczasowe poglądy na leczenie bakteryjnych zakażeń gardła i migdałków. Prowadzone badania dowodzą porównywalnej skuteczności 5-dniowej terapii aksetylem cefuroksymu i 10-dniowego leczenia penicyliną tych PODSUMOWANIE Szerokie spektrum przeciwbakteryjne i doskonałe właściwości farmakokinetyczne powodują, że aksetyl cefuroksymu pomimo wieloletniego stosowania wciąż wykazuje wysoką skuteczność kliniczną i bakteriologiczną, dlatego jest to jeden z częściej stosowanych antybiotyków. Adres do korespondencji dr n. med. Jan Ratajczak Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny CSK MON Warszawa, ul. Szaserów ratajczakjan@interia.pl

5 33 Piśmiennictwo 1. Ratajczak J.: Antybiotykoterapia w chorobach laryngologicznych. Alergoprofil 2008; 4(4): Gryczyńska D., Łapienis M.: Miejsce cefuroksymu w terapii zakażeń górnych dróg oddechowych u dzieci. Otorynolaryngologia 2006; 5(1): Dzierżanowska D., Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B.: Zakażenia w otolaryngologii. α-medica Press, Bielsko-Biała 2002: Sader H.S., Jacobs M.R., Fritsche TR.: Review of the spectrum and potency of orally administered cephalosporins and amoxicillin/clavulanate. Diagn. Microbiol. Infect. Dis. 2007; 57(3 Suppl.): Dzierżanowska D., Dzierżanowska-Fangrat K.: Przewodnik antybiotykoterapii α-medica Press, Bielsko-Biała, 2011: Ghia M., Lotti R., Traverso C. et al.: Penetration of oral cefuroxime axetil into the human aqueous humor. Ophthalmologica 1997; 211(4): Dinis P.B., Monteiro M.C., Lobato R. et al.: Penetration of cefuroxime into chronically inflamed sinus mucosa. Laryngoscope 1999; 109(11): Thoroddsen E.: Measuring antibiotic levels in otitis media. Ear Nose Throat J. 1998; 77(6 Suppl.): Józefczuk J., Radzikowski A., Albrecht P. et al.: Zapalenia płuc u małych dzieci leczone cefuroksymem. Nowa Pediatria 2004; 4: Müller R., Böttger C., Wichmann G.: Suitability of cefotiam and cefuroxime axetil for the perioperative short-term prophylaxis in tonsillectomy patients. Arzneimittelforschung 2003; 53(2): Bookstaver D.A., Bland C.M., Woodberry M.W., Mansell K.B.: Correlation of cefpodoxime susceptibility with cephalothin and cefuroxime for urinary tract isolates. J. Med. Microbiol. 2014; 63(2): Craig W.A., Andes D.: Pharmacokinetics and pharmacodynamics of antibiotics in otitis media. Pediatr. Infect. Dis. J. 1996; 15(3): Okolicsanyi L., Venuti M., Orlando R. et al.: Pharmacokinetic studies of cefuroxime in patients with liver cirrhosis. Arzneimittelforschung 1982; 32(7): Debnath C.R., Debnath M.R., Nabi N. et al.: A case of Gaucher s disease progressing to liver cirrhosis. Mymensingh Med. J. 2013; 22(2): Lee Y.Y., Tee H.P., Mahadeva S.: Role of prophylactic antibiotics in cirrhotic patients with variceal bleeding. World J. Gastroenterol. 2014; 20(7): Spurling N.W., Harcourt R.A., Hyde J.J.: An evaluation of the safety of cefuroxime axetil during six months oral administration to beagle dogs. J. Toxicol. Sci. 1986; 11(4): Scholz H.: Streptococcal-A tonsillopharyngitis: a 5-day course of cefuroxime axetil versus a 10-day course of penicillin V. results depending on the children s age. Chemotherapy 2004; 50(1): Adam D., Scholz H., Helmerking M.: Comparison of short-course (5 day) cefuroxime axetil with a standard 10 day oral penicillin V regimen in the treatment of tonsillopharyngitis. J. Antimicrob. Chemother. 2000; 45 Suppl: