WYDATKI KONTROLOWANE: RAPORT RAPORT. przygotowany przez P.R.E.S.C.O. GROUP SA

Transkrypt

1 RAPORT przygotowany przez P.R.E.S.C.O. GROUP SA Luty

2 Spis treści Wprowadzenie... 3 Dług, czyli gdzie leży problem?... 4 Pożyczki prywatne: strefa pożyczkobiorcy... 6 Pożyczkobiorco - kim jesteś?... 7 Ile pożyczasz od najbliższych?... 8 Jak spłacasz dług?... 9 Pożyczki prywatne: strefa pożyczkodawcy Pożyczkodawco kim jesteś? Jakie kwoty pożyczasz najbliższym? Czy zwrócono Ci pieniądze? Metodologia Kontakt

3 Wprowadzenie Szanowni Państwo, niniejszym przekazuję na Państwa ręce trzeci raport z cyklu Wydatki kontrolowane przygotowany przez P.R.E.S.C.O. GROUP. Publikacja ta ma służyć analizie zjawiska zadłużenia Polaków, w tym problemu zaległych zobowiązań. Jednocześnie w najnowszym raporcie bliżej przyglądamy się pożyczkom prywatnym, czyli zobowiązaniom udzielanym w gronie rodziny czy wśród znajomych. Analizie poddana została zarówno perspektywa pożyczkobiorcy, jak i pożyczkodawcy. Jakie wnioski płyną z tego opracowania? Z najnowszego raportu P.R.E.S.C.O. GROUP wynika, że Polacy chętniej biorą pożyczki od członków rodziny i znajomych, niż ich udzielają. Finansowego wsparcia u bliskich w ciągu 12 miesięcy szukało (i znalazło) ponad 9% dorosłych Polaków. Mniej, bo 7% respondentów, udzieliło pożyczki rodzinie lub znajomym. Najczęściej pożyczki te - zarówno po stronie pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy opiewają na kwotę z przedziału od 101 zł do 500 zł. Tak pokrótce wygląda kwestia pożyczania. Ale w naszym raporcie badaliśmy także, jak przebiega sprawa oddawania pieniędzy terminowości i ewentualnego sposobu upominania się o zwrot długu. Okazuje się, że większość Polaków to sumienni pożyczkobiorcy. Blisko trzy czwarte zaciągniętych u bliskich pożyczek została spłacona w badanym okresie 12 miesięcy. Zadeklarowali tak pożyczający (71%), jak i udzielający pożyczek (73%). Jednocześnie większość tych pożyczek została uregulowana w terminie, na jaki się umówiono. Co się zaś działo z pozostałą częścią zobowiązań? Obie strony transakcji przyznały, że jedną z głównych przyczyn braku spłaty był fakt, że po prostu nie upłynął jeszcze wyznaczony na nią czas. Część osób nie umówiła się także w ogóle na żaden konkretny termin. Ale jednocześnie aż jedna czwarta pożyczkobiorców i 14% pożyczkodawców przyznało, że dług jest już przeterminowany. Co ciekawe, większość respondentów odpowiedziała, że po prostu czeka na zwrot pieniędzy (72%). Odbicie tej sytuacji widać także po stronie pożyczających aż 76% zadeklarowało, że nikt nie ponaglał ich do oddania pożyczki. Oczywiście takie dane to informacje uśrednione, ale kiedy przyjrzymy się poszczególnym grupom np. wiekowym, w podziale na płeć, czy w zależności od zamożności widać już pewne zróżnicowanie podejścia do tej kwestii. Zachęcam zatem do zapoznania się z pełną wersją raportu. Większość z nas bowiem w pewnym momencie życia staje w roli pożyczkodawcy lub pożyczkobiorcy, a lektura naszej najnowszej analizy być może przyczyni się do lepszego zrozumienia każdej z tych perspektyw. Z poważaniem, Wojciech Andrzejewski Wiceprezes zarządu P.R.E.S.C.O. GROUP SA 3

4 Dług, czyli gdzie leży problem? Z najnowszego raportu P.R.E.S.C.O. GROUP wynika, że blisko 14% dorosłych Polaków nie reguluje swoich zobowiązań w terminie, przy czym ponad 6% ma opóźnienia przekraczające 2 miesiące. W największym stopniu problem ze spłatą należności dotyka mieszkańców północnej Polski. W Pomorskiem, Kujawsko-Pomorskiem i Warmińsko-Mazurskiem takie trudności ma już co szósta osoba (17%). Nieznacznie lepiej jest na południu kraju - w województwach małopolskim i śląskim, a także na południowym zachodzie - w Dolnośląskiem i Opolskiem. W tych regionach do zaległości finansowych przyznaje się po 15% mieszkańców. Centralna Polska z kolei plasuje się w tym kontekście na poziomie średniej krajowej. W Mazowieckiem i Łódzkiem ze spłatą zobowiązań zalega bowiem co siódma (14%) osoba. Co ciekawe we wschodniej części kraju, czyli tzw. Polsce B, uznawanej za tę biedniejszą, znaleźć można bardziej solidnych płatników. Finansowe zaległości w Lubelskiem, Podkarpackiem, Podlaskiem i Świętokrzyskiem ma niecałe 13% mieszkańców. Najlepiej sytuacja przedstawia się natomiast w północno-zachodniej Polsce, tj. w województwach wielkopolskim, lubuskim i zachodniopomorskim, gdzie opóźnienia w spłacie zobowiązań deklaruje tylko 10% osób. Zaległości finansowe to częsciej domena mężczyzn (17%) niż kobiet (11%). Problem ten w większym stopniu dotyka osoby z dużych miast: w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców zaległości ma co szósta osoba (18%), podczas gdy na wsiach odsetek ten wynosi 14%. 4

5 Największy problem osobom posiadającym zaległości finansowe sprawiają opłaty eksploatacyjne takie jak za prąd, gaz, olej opałowy, wodę, ścieki czy ciepło. Tego typu przeterminowane zobowiązania ma bowiem dokładnie połowa dłużników. Po 34% wskazań mają z kolei pożyczki i kredyty, a także opłaty jak np. za telefon, internet, telewizję kablową, satelitarną. Trudności przysparzają również czynsz za mieszkanie lub/i opłaty za najem bądź dzierżawę wskazuje na nie więcej niż co czwarta (28%) osoba mająca opóźnienia w spłacie należności. Mniej problematyczne są z kolei ubezpieczenia i karta kredytowa zaległości z tego tytułu ma kolejno 23% i 21% Polaków. 5

6 Pożyczki prywatne: strefa pożyczkobiorcy Ponad 9% dorosłych Polaków wzięło pożyczkę u rodziny bądź znajomych w ciągu 12 miesięcy. To około 2,86 mln osób, czyli więcej niż ludność Warszawy, Krakowa i Lublina razem wzięte. Taki dług zaciągnął co 10. mężczyzna, podczas gdy wśród kobiet odsetek ten wyniósł 8%. Z wiekiem Polacy mniej chętnie zadłużają się u najbliższych. Najbardziej skłonniedo takich pożyczek są osoby młode, najmniej seniorzy lata (15%) lat (10%) lat (9%) powyżej 59 lat (5%) Pożyczki od rodziny bądź znajomych najbardziej powszechne są we wschodniej części Polski. W województwach lubelskim, podkarpackim, podlaskim i świętokrzyskim na dług u najbliższych w ciągu 12 miesięcy zdecydował się co siódmy (14%) mieszkaniec. Kolejne miejsce zajmuje południowa Polska w Małopolskiem i Śląskiem zadłużyło się w ten sposób 13% badanych. Po środku stawki uplasowali się mieszkańcy północnej (woj.: pomorskie, warmińsko-mazurskie i kujawskopomorskie), a także północno-zachodniej (woj.: wielkopolskie, lubuskie i zachodniopomorskie) części kraju. W tych regionach odsetek osób biorących pożyczki prywatne wynosi po 8%. Znacznie mniej chętne do zaciągania takich zobowiązań są osoby z centralnej i południowo-zachodniej Polski. W Mazowieckiem i Łódzkiem zaledwie 5% mieszkańców przyznało, że w ciągu 12 miesięcy wzięło dług u rodziny bądź znajomych, a w Opolskiem i Dolnośląskiem ten udział wyniósł zaledwie 4%. 6

7 Pożyczkobiorco - kim jesteś? Osoba, która zapożyczyła się u najbliższych w ciągu 12 miesięcy to przede wszystkim mężczyzna (53%), osoba w sile wieku tj. od 25 do 39 lat (32%) bądź od 40 do 59 lat (33%), mająca wykształcenie podstawowe lub zawodowe (50%), posiadająca pracę (69%), a jej sytuacja finansowa utrzymuje się na średnim poziomie (58%). Co więcej, taki pożyczkobiorca mieszka przede wszystkim na wsi (42%), korzysta z internetu (68%), a telewizję ogląda codziennie lub prawie codziennie (74%). Kilka razy w tygodniu natomiast lub rzadziej słucha radia (51%) oraz czyta prasę drukowaną (72%). W grupie osób, które zapożyczyły się u najbliższych, już teraz 2 osoby na 5 (37%) mają zaległości w spłacie swoich zobowiązań finansowych. 7

8 Ile pożyczasz od najbliższych? Najczęściej Polacy u rodziny bądź znajomych zadłużają się na kwotę zł. W grupie osób, które wzięły pożyczkę prywatną w ciągu 12 miesięcy o takiej wysokości długu mówi 42% badanych. Na kolejnym miejscu są pożyczki o wartości od 501 do 1000 zł, na które wskazało 19% zaciągających kredyt u najbliższych. Znacznie mniejszą popularnością cieszą się pożyczki prywatne do 100 zł - 12%. Najmniej chętnie jednak Polacy zadłużają się u rodziny bądź znajomych na kwoty przekraczające 1000 zł. Wśród respondentów, którzy zdecydowali się szukać pomocy finansowej u najbliższych w ciągu 12 miesięcy, zaledwie co 10. przyznaje, że zaciągnął dług na taką sumę. Co ciekawe kobiety preferują pożyczki o niższej wartości. Częściej niż mężczyźni decydują się bowiem na zaciągnięcie zobowiązania u najbliższych w wysokości do 1000 zł (81% wobec 65%). Mężczyźni z kolei częściej pożyczają kwoty przekraczające 1000 zł. Do długu o takiej wartości przyznało się 12% panów i 8% pań. Osoby najmłodsze i najstarsze niechętne na pokaźny zastrzyk gotówki. W grupie respondentów powyżej 59 lat tylko 4% zaciągnęło dług na więcej niż 1000 zł, podczas gdy wśród osób z przedziału wiekowego nikt nie zdecydował się na pożyczkę prywatną w tej wysokości. Wyniki badania pokazują również, że co szósta (17%) osoba, która wzięła w ciągu 12 miesięcy pożyczkę u najbliższych, nie chce przyznać, jaka była to kwota. Co więcej, panowie mają z tym problem dwa razy częściej niż panie. Wśród mężczyzn, którzy zaciągnęli pożyczkę prywatną 23% nie mówi o jej wysokości, podczas gdy w grupie kobiet ten udział wynosi 11%. 8

9 Jak spłacasz dług? Nawet 71% Polaków, którzy zaciągnęli pożyczkę u najbliższych w ciągu 12 miesięcy deklaruje, że spłaciło już swój dług. Oznacza to, że wciąż niemal co trzeci pożyczkobiorca (29%) nie uregulował jeszcze swojego zobowiązania. Im wyższe wykształcenie, tym lepsza spłacalność długu. W grupie osób z wykształceniem podstawowym/zasadniczym czy zawodowym 35% nie uregulowało jeszcze swojego zobowiązania, podczas gdy wśród Polaków z wykształceniem wyższym udział ten wynosi 18%. Blisko połowa (48%) z osób, które nie dokonały spłaty długu wskazuje, że nie umawiała się z pożyczkodawcą na konkretny termin. Z kolei 27% zaznacza, że nie upłynął jeszcze wyznaczony na spłatę czas. Niemniej jednak aż 1/4 osób (25%), które nie pokryły długu wobec rodziny bądź znajomych przyznaje, że pożyczka jest przeterminowana. Problem z dotrzymaniem terminu spłaty pożyczki, choć na dużo mniejszą skalę, miały również osoby, które już rozliczyły się z najbliższymi. Prawie co 10 (9%) osoba uregulowała bowiem swoje zobowiązanie po czasie. Jednak zdecydowana większość pożyczkobiorców (82%), którzy spłacili swój dług u rodziny czy znajomych dokonała tego w wyznaczonym terminie. W przypadku 9% z kolei nie został on w ogóle ustalony. 9

10 Zgodnie z badaniem ponad 3/4 indywidualnych pożyczkobiorców (76%) twierdzi, że nikt nie domagał się od nich zwrotu pieniędzy. Tym samym oznacza to, że co czwarta osoba, która zaciągnęła dług w ciągu 12 miesięcy u najbliższych była ponaglana do jego spłaty. Najczęściej o konieczności uregulowania zobowiązania przypominano dłużnikom osobiście zadeklarowało tak 15% osób posiadających pożyczką prywatną. Następne w kolejności były rozmowa telefoniczna, a także pisemne upomnienia, na które wskazało po 4% pożyczkobiorców. Zaledwie 1% Polaków, którzy zaciągnęli dług u rodziny bądź znajomych przyznaje, że próbowano wywrzeć na nich nacisk za pośrednictwem innych osób. 10

11 Pożyczki prywatne: strefa pożyczkodawcy Ponad 7% dorosłych Polaków udzieliło pożyczki rodzinie lub znajomym w ciągu 12 miesięcy. To oznacza liczbę około 2,2 mln osób, czyli prawie tyle ile wynosi całkowita populacja Łotwy. Najwięcej tego typu pożyczek udzielili mieszkańcy regionu południowego (województwo śląskie i małopolskie) przyznało to 12% respondentów. Powyżej krajowej średniej znaleźli się też mieszkańcy wschodniej Polski (podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie), wśród których 10% zadeklarowało, że w ciągu roku pożyczyło pieniądze rodzinie lub znajomym. Na przeciwległym biegunie plasują się zaś mieszkańcy regionu północno-zachodniego (zachodniopomorskie, wielkopolskie i lubuskie) oraz północnego (pomorskie, kujawsko-pomorskie i warmińsko-mazurskie). W obu tych przypadkach odsetek osób, które wparły finansowo rodzinę lub znajomych wyniósł zaledwie 3%. 11

12 Pożyczkodawco kim jesteś? Wśród pożyczających pieniądze rodzinie i znajomym jest tyle samo kobiet i mężczyzn po 50%. Najczęściej źródłem finansowej pomocy dla bliskich są osoby w sile wieku. Najwięcej, bo 39% indywidualnych pożyczkodawców, przypada na grupę wiekową lat. Drugą znaczącą grupę stanowią osoby w wieku lat - 30%. Najmniej Blisko 9% osób, które wsparły finansowo bliskich ma problemy ze spłatą własnych zobowiązań. Co więcej, 5% prywatnych pożyczkodawców zalega ze spłatą dłużej niż 2 miesiące. pożyczkodawców rekrutuje się spośród osób najmłodszych (w przedziale lata 9%) oraz najstarszych (powyżej 59 roku życia 22%). Najczęściej bliskich finansowo wspierają osoby z wykształceniem średnim robi tak blisko połowa (48%) respondentów z tej grupy. Dużo mniej chętnie pożyczają osoby z wykształceniem podstawowym lub zawodowym (25%), a także osoby z dyplomem wyższej uczelni (27%). Najwięcej (38%) pożyczkodawców mieszka w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców, a także na wsi (29%). Rzadziej pieniądze pożyczają mieszkańcy miast od 50 tys. do 200 tys. (13%) oraz poniżej 50 tys. mieszkańców (21%). 12

13 Jakie kwoty pożyczasz najbliższym? Pożyczka udzielona rodzinie lub znajomym to najczęściej kwota pomiędzy 101 zł a 500 zł. Zadeklarowało tak 43% respondentów, którzy wsparli finansowo swoich bliskich. Niemal co czwarta osoba (23%) pożyczyła od 501 zł do 1000 zł. Z kolei 18% indywidualnych pożyczkodawców udzieliło pożyczki na kwotę nieprzekraczającą 100 zł. Najrzadziej udzielane są pożyczki powyżej 1000 zł taki odsetek dotyczył zaledwie 9% Polaków. Co ciekawe, okazuje się, że kobiety są hojniejsze od mężczyzn. Do wsparcia najbliższych sumą powyżej 1000 zł przyznało się 14% kobiet i 5% mężczyzn. Jednocześnie pożyczek o najwyższej wartości udzielają przede wszystkim osoby z wyższym wykształceniem. W tej grupie 34% osób przyznało, że pożyczyło bliskim powyżej 1000 zł w badanym okresie 12 miesięcy. Jeśli spojrzymy na rozkład według miejsca zamieszkania okazuje się, że mieszkańcy wsi najczęściej (39%) udzielają pożyczek w granicach 501 zł zł, a osoby mieszkające w miastach powyżej 200 tys. najczęściej (57%) pożyczają sumy z niższego przedziału, czyli od 101 zł do 500 zł. 13

14 Czy zwrócono Ci pieniądze? Zdecydowana większość (73%) indywidualnych pożyczkodawców otrzymała już swoje pieniądze z powrotem. To oznacza, że pozostała część (27%) osób nadal czeka na zwrot pożyczki. Najsolidniejszych dłużników miały osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym. 93% z nich otrzymało zwrot pożyczki w badanym okresie 12 miesięcy. Odwrotne zjawisko widoczne jest w przypadku osób z wykształceniem wyższym zaledwie połowa (52%) tych pożyczkodawców otrzymała zwrot pieniędzy. Należy jednak pamiętać, że ci pożyczkodawcy najczęściej udzielali pożyczek o najwyższej wartości, tj. powyżej 1000 zł. Trzy czwarte (75%) spłaconych już pożyczek została oddana w terminie, a 17% została zwrócona po upływie uzgodnionego okresu. Jeśli chodzi o pożyczki niespłacone, w co drugim (50%) przypadku powodem było to, że nie minął jeszcze termin. Z kolei problem braku zwrotu mimo przekroczenia wyznaczonego terminu dotknął 14% pożyczkodawców. Nieco ponad czwarty (28%) pożyczkodawca upomina się o zwrot pożyczki, przy czym najczęściej odbywało się to osobiście (19%), rzadziej telefonicznie (8%). Większość pożyczkodawców (72%) po prostu czeka na zwrócenie pożyczonych środków, bez przypominania się dłużnikowi. W sprawie spłaty długu częściej decydują się na interwencję kobiety (34%) niż mężczyźni (22%). Odsetek osób upominających się o zwrot pożyczki wzrasta też w miarę wzrostu poziomu wykształcenia. Wśród pożyczkodawców po szkole podstawowej lub zawodowej, a także średniej po 81% osób nie domaga się zwrotu pożyczki, a wśród respondentów z wykształceniem wyższym odsetek ten spada i wynosi już tylko 50%. 14

15 Jak Pan/Pani upominał/a się o zwrot pożyczki? nie domagałem się zwrotu 72% osobiście 19% za pośrednictwem innych osób 1% rozmowie telefonicznej 8% Źródło: PBS na zlecenie P.R.E.S.C.O. GROUP Upominanie się o zwrot długu idzie w parze z wiekiem pożyczkodawcy. Aż 48% osób powyżej 59 roku życia przypominało się w sprawie oddania pieniędzy. Odsetek ten malał w młodszych grupach wiekowych. Wśród osób w wieku lat i lat wyniósł on odpowiednio: 25% i 24%. Osoby najmłodsze, czyli od lat wcale nie upominały się o zwrot długu. 15

16 Metodologia Niniejszy raport został opracowany przez P.R.E.S.C.O. GROUP w ramach programu edukacyjnego Wydatki Kontrolowane. Program ten ma na celu szerzenie wiedzy z zakresu planowania domowego budżetu, oszczędzania oraz unikania nadmiernego zadłużania się. W raporcie wykorzystano dane pochodzące z badań opinii publicznej przeprowadzonych przez PBS na zlecenie P.R.E.S.C.O. GROUP. Badanie Zadłużenie finansowe i pożyczki zostało zrealizowane w okresie 7-9 listopada 2014 r. na ogólnopolskiej reprezentatywnej grupie 972 dorosłych Polaków. 16

17 Kontakt Katarzyna Galant Dyrektor Działu Komunikacji P.R.E.S.C.O. GROUP tel.: Anna Omelańska Practum Consulting tel.: Joanna Milewska Practum Consulting tel.: Kinga Szkutnik Practum Consulting tel.: