EGZEMPLARZ BEZPŁATNY BADANIE PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE WOJEWÓDZKIEGO URZĘDU PRACY W POZNANIU

Transkrypt

1 EGZEMPLARZ BEZPŁATNY BADANIE PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE WOJEWÓDZKIEGO URZĘDU PRACY W POZNANIU Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy Poznań, listopad 2012 Człowiek najlepsza inwestycja Badanie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

2

3 RAPORT KOŃCOWY badania ewaluacyjnego pt. Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy przygotowany na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Poznań, listopad 2012 Człowiek najlepsza inwestycja Badanie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

4 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Instytucja zlecająca badanie ewaluacyjne: Samorząd Województwa Wielkopolskiego Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu ul. Kościelna Poznań Justyna Siekierczak, Andrzej Siatkowski, Ewelina Frankowska, Witold Nowak 2012 Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Autorzy raportu: Justyna Siekierczak (rozdział I, II, III) Andrzej Siatkowski (rozdział I Projekty szkoleniowe skierowane do przedsiębiorstw) Ewelina Frankowska (rozdział II Projekty Outplacementowe) Witold Nowak (rozdział III Projekty stażowe B+R) Kierownik projektu: Justyna Siekierczak Członkowie zespołu badawczego: Kamila Adamczyk Zuzanna Fortuniak Katarzyna Gądek Joanna Grochalska Małgorzata Pańczyszyn Anna Witek Anna Kilarska Witold Nowak Ewelina Frankowska Andrzej Siatkowski Edycja i korekta: Małgorzata Szkudlarska Projekt graficzny, skład, druk i oprawa: Mikołaj Musielak, Flower-Power Agencja Kreatywna Maria Popiak Nakład: 20 egzemplarzy Wydawca Fundacja Instytut Badań Innowacyjnych ul. Swojska 21a, Poznań ISBN Wykonawca badania: Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Sp. z o.o. ul. Swojska 21a Poznań 4

5 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Spis treści Wstęp...7 Wprowadzenie...7 Streszczenie...8 Metodologia badania...13 I. PROJEKTY SZKOLENIOWE SKIEROWANE DO PRZEDSIĘBIORSTW...17 I.1. Skuteczność projektów szkoleniowych...19 I.1.1. Cele uczestnictwa w projektach oraz poziom ich osiągnięcia przez uczestników projektów...20 I.1.2. Analiza czynników wpływających na skuteczność projektów szkoleniowych...24 I.2. Efektywność projektów szkoleniowych...27 I.2.1. Zmiana sytuacji w wyniku uczestnictwa w projekcie...28 I.2.2. Koszty i nakłady (finansowe oraz pozafinansowe) związane z uczestnictwem oraz realizacją projektów...30 I.2.3. Alternatywne możliwości osiągnięcia zmiany sytuacji uczestników...34 I.2.4. Analiza czynników wpływających na efektywność projektów...35 II. PROJEKTY OUTPLACEMENTOWE...39 II.1. Skuteczność projektów outplacementowych...41 II.1.1. Cele uczestników projektów oraz poziom ich osiągnięcia...41 II.1.2. Czynniki skuteczności projektu...43 II.2. Efektywność projektów outplacementowych...45 II.2.1. Zmiana sytuacji uczestników na rynku pracy na skutek uczestnictwa w projekcie...45 II.2.2. Alternatywne możliwości osiągnięcia zmiany sytuacji uczestników...48 II.2.3. Koszty i nakłady związane z uczestnictwem oraz realizacją projektów...48 II.2.4. Czynniki efektywności projektu...50 III. PROJEKTY STAŻOWE B+R...53 III.1. Skuteczność projektów stażowych B+R...55 III.1.1. Opis celów uczestnictwa w projektach oraz poziomu ich osiągnięcia przez uczestników projektów...55 III.1.2. Analiza czynników wpływających na skuteczność projektu...58 III.2. Efektywność projektów stażowych B+R...62 III.2.1. Opis zmian sytuacji uczestników, do których doprowadziło uczestnictwo w projekcie...62 III.2.2. Opis alternatywnych możliwości osiągnięcia zmiany sytuacji uczestników...66 III.2.3. Opis kosztów i nakładów (finansowych oraz pozafinansowych) związanych z uczestnictwem oraz realizacją projektów...67 III.2.4. Analiza czynników wpływających na efektywność projektów...69 IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE...71 V. SPIS TABEL I WYKRESÓW

6 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Tabela 1. Słowniczek pojęć i skrótów zastosowanych w raporcie Skrót B+R Beneficjent BO CATI CAPI Desk Research EFS Efektywność FGI IDI IP IZ KOP MRR MSP PO KL Priorytet VIII PO KL Regionalne Kadry Gospodarki Projekty szkoleniowe w ramach Poddziałania i Projekty outplacementowe w ramach Poddziałania Projekty stażowe B+R w ramach Poddziałania PUP Rekrutacja otwarta Rekrutacja zamknięta RO EFS RPO SIWZ Skuteczność Pełne określenie/nazwa Badania i rozwój. Podmiot (instytucja, przedsiębiorstwo), który otrzymał dofinansowanie na realizację projektu unijnego Beneficjenci Ostateczni, czyli uczestnicy projektów PO KL ang. Computer Assisted Telephone Interview - wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo ang. Computer Assisted Personal Interviewing - wywiad osobisty z wykorzystaniem komputera analiza materiałów zastanych Europejski Fundusz Społeczny Kryterium to pozwala ocenić ekonomiczność projektów, czyli stosunek poniesionych przez Beneficjentów i uczestników projektów kosztów i nakładów (finansowych i pozafinansowych) do uzyskanych wyników i rezultatów (zaistniałej zmiany sytuacji przedsiębiorstwa/ uczelni/ jednostki naukowej na rynku/ osoby na rynku pracy). ang. Focus Group Interview zogniskowany wywiad grupowy ang. Individual In-Depth Interview pogłębiony wywiad indywidualny Instytucja Pośrednicząca PO KL Instytucja Zarządzająca PO KL Komisja Oceny Projektów Ministerstwo Rozwoju Regionalnego określenie tzw. sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw Program Operacyjny Kapitał Ludzki Opis Priorytetu VIII Procesy przemian gospodarczych zachodzące w poszczególnych regionach i sektorach gospodarki wymuszają potrzebę elastycznego reagowania kadr zarządzających przedsiębiorstw. Konieczność zakończenia procesów restrukturyzacyjnych oraz naturalne procesy zmiany profilu działalności przedsiębiorstw w regionach wymagają akceptacji przez ich pracowników, partnerów społecznych i gospodarczych oraz przez samych pracodawców. Niezbędne jest zatem zapewnienie szerokiego wsparcia dla przedsiębiorstw i osób objętych tymi procesami. Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki polegające na wspieraniu rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwie dla przedsiębiorstw. W ramach projektów szkoleniowych realizowane są m.in. ogólne i specjalistyczne szkolenia, doradztwo związane ze szkoleniami dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki mające wesprzeć procesy adaptacyjne i modernizacyjne w regionie (udzielanie wsparcia dla osób zwolnionych lub zagrożonych zwolnieniem z pracy, np. poprzez szkolenia i poradnictwo zawodowe, wsparcie psychologiczne, staże i praktyki zawodowe, szkolenia przekwalifikujące). Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki polegające na udzieleniu wsparcia dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw (poprzez staże i szkolenia praktyczne dla pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych lub pracowników naukowych jednostek naukowych i pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni w przedsiębiorstwach) Powiatowy Urząd Pracy Na etapie składania wniosku o dofinansowanie Beneficjent nie określił dokładnie, jakie podmioty/przedsiębiorstwa będą w nim uczestniczyć, tzn. jest określona tylko charakterystyka grupy docelowej bez nazwy konkretnego przedsiębiorstwa. Na etapie składania wniosku o dofinansowanie Beneficjent określił dokładnie, jakie podmioty/przedsiębiorstwa/osoby będą w nim uczestniczyć, tzn. jest podana nazwa konkretnego przedsiębiorstwa. Regionalne Ośrodki Europejskiego Funduszu Społecznego Regionalny Program Operacyjny Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia Kryterium to pozwala ocenić, w jakim stopniu cele Priorytetu VIII PO KL zostały zrealizowane przez uczestników projektów. SzOP Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki WRPO WOD WOP Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny Wnioski o dofinansowanie Wnioski o płatność 6

7 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter WSTĘP WSTĘP Wprowadzenie Na wstępie możemy sobie postawić pytania: czy projekty szkoleniowe, outplacementowe i stażowe B+R, realizowane w ramach Priorytetu VIII PO KL w Wielkopolsce, były skuteczne, czy były efektywne finansowo? Wyniki pokazują, że tak. Dodatkowo, doświadczenia lat pozwalają na sformułowanie wniosków modelujących wiele rozwiązań dotyczących organizowanego wsparcia dla potrzeb planowania nowego okresu programowania W celu analizy dotychczasowego przebiegu realizacji projektów i sformułowania wniosków na kolejny okres zebraliśmy opinie wśród: przedsiębiorstw, których pracownicy otrzymywali wsparcie, uczestników szkoleń, uczestników projektów outplacementowych, uczestników projektów stażowych B+R, beneficjentów organizujących powyższe projekty. Badanie Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Niżej prezentowane przedsięwzięcie badawcze miało praktyczny charakter i było ukierunkowane na pozyskanie informacji umożliwiających identyfikację skuteczności i efektywności projektów w ramach Poddziałań 8.1.1, i PO KL. W projekcie założono trzy cele główne. Każdy z nich odpowiada innej grupie respondentów oraz innemu typowi interwencji. Celami badania były zatem: Cel. I. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych skierowanych do przedsiębiorstw, realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL. Cel II. Ocena efektywności i skuteczności projektów outplacementowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy uczestników projektów. Cel III. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych/staży realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy przedsiębiorców, pracowników przedsiębiorstw, uczelni, jednostek naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych, pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni. Dzięki wspólnej dyskusji różnorodnych środowisk zaangażowanych w realizację projektów szkoleniowych, outplacementowych i B+R przedsięwzięcie ma wymiernie przyczynić się do podniesienia skuteczności i efektywności interwencji finansowych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Mamy nadzieję, że lektura prezentowanego raportu dostarczy Państwu wielu ciekawych informacji dla potrzeb kształtowania nowych projektów w kolejnych latach funkcjonowania EFS. Zespół badawczy 7

8 STRESZCZENIE Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter STRESZCZENIE Niniejsze streszczenie podsumowuje wyniki kompleksowego badania ewaluacyjnego Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy. Zasadniczym celem badania była ocena efektywności i skuteczności: projektów szkoleniowych skierowanych do przedsiębiorstw, realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL, projektów outplacementowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy uczestników projektów, projektów szkoleniowych/staży realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy przedsiębiorców, pracowników przedsiębiorstw, uczelni, jednostek naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych, pracowników naukowych i naukowo- -dydaktycznych uczelni. W badaniu uwzględniono kryterium: skuteczności kryterium to pozwoliło ocenić, w jakim stopniu Cele Priorytetu VIII PO KL zostały zrealizowane przez uczestników projektów; efektywności kryterium to pozwoliło ocenić ekonomiczność projektów, czyli stosunek poniesionych przez Beneficjentów i uczestników projektów kosztów i nakładów (finansowych i pozafinansowych) do uzyskanych wyników i rezultatów (zaistniałej zmiany sytuacji przedsiębiorstwa/ uczelni/ jednostki naukowej na rynku/ osoby na rynku pracy). Analiza ww. projektów może wspomóc Beneficjentów realizujących projekty w ramach Priorytetu VIII PO KL przy realizacji przedsięwzięć bardziej skutecznych i efektywnych, a dla władz województwa może stanowić podstawę do kształtowania nowego okresu programowania w zakresie projektów wspierających rozwój kadr gospodarki województwa wielkopolskiego. Streszczenie zawiera przedstawienie głównych obserwacji oraz wniosków w porządku przyjętym w całym raporcie badawczym, rozpoczynając od wyników dot. projektów szkoleniowych dla przedsiębiorstw, poprzez outplacementowe i kończąc na projektach stażowych B+R. Dodatkowo przedstawione zostały główne rekomendacje płynące z wyników badania dla Instytucji Pośredniczącej PO KL i instytucji, która będzie odpowiedzialna za wdrażanie programu współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w kolejnej perspektywie finansowej. Głównymi odbiorcami wyników niniejszego badania są nie tylko instytucje zaangażowanie we wdrażanie funduszy unijnych, takie jak Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu czy Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, ale także instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorcy oraz instytucje rynku pracy. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych skierowanych do przedsiębiorstw, realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL. W ramach Działania 8.1. (Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie) Priorytetu VIII PO KL do oceny efektywności i skuteczności w pierwszej kolejności wybrano projekty szkoleniowe realizowane w ra- -mach Poddziałania i W ramach projektów szkoleniowych realizowane są m.in. ogólne i specjalistyczne szkolenia, doradztwo związane ze szkoleniami dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych, średnich i dużych 1 przedsiębiorstw oraz szkolenia i doradztwo wspomagające proces zmiany profilu działalności przedsiębiorstw. Z uwagi na specyfikę adresata tych projektów realizowane działania są specyficzną formą pomocy pomocy publicznej lub pomocy de minimis. Zarówno dla przedsiębiorców, pracowników, jak i Beneficjentów głównym deklarowanym czynnikiem udziału bądź realizacji projektu jest potrzeba podniesienia kwalifikacji pracowników. Ze strony przedsiębiorców istotnymi czynnikami są także: chęć poprawy kondycji rynkowej przedsiębiorstwa, utrzymanie na rynku czy zdobycie przewagi nad konkurencją. Bezpośrednio o wyborze konkretnej oferty szkoleniowej decydują przede wszystkim czynniki merytoryczne i finansowe. Generalnie przedsiębiorcom zależy na udziale w bezpłatnych lub dofinansowanych szkoleniach, które są dopasowane do potrzeb działalności przedsiębiorstwa i są prowadzone na wysokim poziomie. Wcześniejsze pozytywne doświad czenia projektowe sprzyjają chęci udziału w projekcie, zaś barierą są funk cjonujące regulacje w zakresie pomocy publicznej i pomocy de minimis.. 1 Od r. wsparcie w tym typie operacji może być kierowane wyłącznie do przedsiębiorstw z sektora MSP. 8

9 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter STRESZCZENIE W kontekście oceny skuteczności projektów szkoleniowych w ramach realizowanych badań zestawiono założone cele Priorytetu VIII z deklarowanymi celami przedsiębiorców i pracowników (uczestników kursów i szkoleń) oraz Beneficjentów. W zakresie deklaracji tych trzech grup uzyskano wysoką zgodność opinii. Zarówno dla pracodawców, jak i pracowników uczestniczących w szkoleniach kluczowe znaczenie ma poszerzenie kwalifikacji i kompetencji, uzupełnienie brakującej wiedzy i kwalifikacji oraz, w nieco mniejszym stopniu, nawiązanie kontaktów. Co więcej, taka zbieżność celów pracodawców i pracowników wyraźnie sprzyja ich osiąganiu. W odniesieniu do skuteczności kluczowe było również określenie czynników jej osiągnięcia przeanalizowanych na podstawie deklaracji samych badanych. Do tych najczęściej wskazywanych można zaliczyć: kwalifikacje kadry szkoleniowej, tematykę i zakres merytoryczny oraz dostosowanie do potrzeb uczestników. Pewien wpływ na skuteczność szkoleń ma także kwestia sposobu rekrutacji. Rekrutacja otwarta ma wyższą skuteczność wsparcia w zakresie poprawy sytuacji przedsiębiorstwa pod względem otoczenia 2, ale też i wyższe koszty dodatkowe niż w przypadku rekrutacji zamkniętej. W opinii samych przedsiębiorców i Beneficjentów bardziej skuteczna jest otwarta rekrutacja (z wyjątkiem przedstawicieli dużych przedsiębiorstw, którzy jako bardziej skuteczne określali szkolenia z rekrutacją zamkniętą). W ramach badań jakościowych zarówno przedsiębiorcy, jak i eksperci doceniali także korzyści z realizacji projektów z zamkniętą rekrutacją. W celu określenia efektywności projektów szkoleniowych kluczowe było w pierwszej kolejności ustalenie poziomu osiągnięcia rezultatów w kontekście zmiany sytuacji przedsiębiorstwa, a także z uwagi na zakres wprowadzonych innowacji i zmian w modelach zarządzania wiedzą. Z prze-prowadzonej analizy wynika, że udział w projektach szkoleniowych w umiarkowanym stopniu przyczynił się do zmian sytuacji przedsiębiorstw w wymiarze społecznym i rynkowym, w niewielkim w wymiarze techniczno-technologicznym, strukturalnym i ekonomicznym. Także w zakresie wdrożenia innowacji skuteczność projektów szkoleniowych jest ograniczona. Obserwowanym wymiernym skutkiem działań projektowych jest za to zmiana podejścia do zarządzania wiedzą. Do oceny efektywności wykorzystano również opinie badanych na temat ponoszonych kosztów dodatkowych. Wśród deklaracji przedstawicieli przedsiębiorstw i pracowników zauważono relatywnie wysoki odsetek osób ponoszących dodatkowe nakłady. Blisko połowa przedsiębiorstw ponosi dodatkowe koszty finansowe związane z uczestnictwem w projekcie. Przedsiębiorstwa uczestniczące w projektach ponoszą też liczne koszty pozafinansowe. Wśród tych przedsiębiorcy najczęściej wskazywali na czas oddelegowanych pracowników na szkolenie i czas przygotowania dokumentów dla potrzeb uczestnictwa w projekcie, zwłaszcza w odniesieniu do dokumentacji związanej z otrzymaniem pomocy publicznej i pomocy de minimis. Pracownicy uczestniczący w szkoleniach wśród dodatkowych kosztów najczęściej wymieniali koszty związane z dojazdami, koszty częściowego finansowania udziału w szkoleniu, koszty związane z wykorzystaniem prywatnych środków trwałych czy czas poświęcony na udział w szkoleniu poza godzinami pracy. Ocena wysokości i zasadności tych nakładów jest generalnie pozytywna. To znaczy, przedsiębiorcy, podobnie jak uczestnicy kursów i szkoleń, porównując poniesione koszty do osiągniętych rezultatów, w zdecydowanej większości (ponad 2/3) uznali je za raczej niskie i zdecydowanie niskie. Co więcej, ponad 3/4 przedsiębiorców uznaje te koszty za niezbędne. Ocena ponoszonych kosztów dodatkowych w stosunku do osiągniętych rezultatów była jednym z kluczowych wskaźników wykorzystanych w ramach analizy efektywności finansowej projektów. Uwzględniając wskaźniki efektywności (wartość projektu, liczbę przedsiębiorstw, które otrzymały wsparcie w ramach projektu, wartość wsparcia dla jednego przedsiębiorcy, liczbę godzin wsparcia dla jednego przedsiębiorstwa) próbowano określić, na ile i w jakim stopniu mają one wpływ na skuteczność projektów i ocenę kosztów dodatkowych. Przeprowadzona analiza statystyczna nie pozwala na jednoznaczne określenie, które z projektów ze względu na charakter i wysokość wsparcia są bardziej skuteczne. Analiza protokołów pokontrolnych wskazuje jednak na pewne potencjalne problemy ze strony Beneficjentów: niewłaściwa obsługa administracyjno-księgowa projektu, brak postępowań w ramach zasady konkurencyjności czy brak stosowania zasady efektywnego zarządzania finansami mogą istotnie obniżać efektywność finansową projektów. Z kolei z perspektywy przedsiębiorstw efektywność projektów można poprawić poprzez obniżenie kosztów dodatkowych, np. przez: organizację szkoleń poza godzinami pracy pracownika, organizację w szkoleń w miejscu pracy, organizację szkoleń z wykorzystaniem technik e-learningu czy też ograniczenie zakresu przygotowywanej dokumentacji związanej z udziałem w projekcie. 2 Sposób tworzenia wskaźników skuteczności wsparcia przedsiębiorstw pod względem otoczenia i w zakresie sytuacji wewnętrznej przedstawiono na początku rozdziału I

10 STRESZCZENIE Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Ocena efektywności i skuteczności projektów outplacementowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy uczestników projektów Outplacement to system łagodnych zwolnień, powiązanych z programem wsparcia dla pracowników poprzez poradnictwo zawodowe i psychologiczne, szkolenia, a także pomoc w znalezieniu nowej pracy. 3 Projekty outplacementowe w ramach Poddziałania mają na celu poprawę sytuacji zawodowej osób zagrożonych zwolnieniem bądź zwolnionych (pozostających bez zatrudnienia do 6 miesięcy) z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Wsparcie polega m.in. na poradnictwie zawodowym i psychologicznym, szkoleniach, warsztatach przekwalifikowujących, subsydiowanym zatrudnieniu, stażach, pomocy w znalezieniu nowej pracy czy założeniu własnej działalności gospodarczej, a także nauce pisania CV i listów motywacyjnych. Zbadanie skuteczności projektów outplacementowych polegało na dokonaniu oceny tego, czy uczestnicy tego typu projektów podnieśli swoje kwalifikacje i umiejętności, tym samym osiągając założone przez siebie cele w zakresie umożliwiającym im adaptację do nowych warunków na rynku pracy. Najczęstszymi przyczynami, dla których osoby decydują się na udział w projekcie, jest potrzeba wzrostu wiedzy i kwalifikacji zawodowych, wsparcie w zakresie poszukiwania pracy oraz chęć przekwalifikowania się. Realizacja celów została oceniona przez uczestników na satysfakcjonującym poziomie. Ponadto projekty przyczyniły się do zmiany ich sytuacji zawodowej. 25% osób deklaruje, iż nie założyłoby własnej działalności, gdyby nie udział w projekcie, 20% zrobiłoby to w późniejszym terminie. Ponad połowa badanych uważa, że udział w projekcie wpływa na rentowność przedsiębiorstwa. Opisując sytuację własnego przedsiębiorstwa na rynku, 80% uważa, że przynosi ono oczekiwany dochód, 95%, że ma możliwość dalszego rozwoju, a 100%, że ma szansę dalej się utrzymać. Poziom satysfakcji z uczestnictwa w projektach outplacementowych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego jest bardzo wysoki. 94% osób twierdzi, że warto było uczestniczyć w tego typu projekcie. Na wzrost skuteczności projektów outplacementowych wpływa wiele czynników, m.in. szczegółowa diagnoza rynku i potrzeb osób, do których kierowane jest wsparcie, współpraca z Urzędami Pracy (w tym Wojewódzkim Urzędem Pracy) oraz instytucjami otoczenia biznesu, forma rekrutacji uczestników oraz reklama projektu. Dokonana analiza w zakresie skuteczności projektów outplacementowych pozwala stwierdzić dużą skuteczność realizowanych projektów. Z przeprowadzonych badań omawianych w niniejszym raporcie wynika, iż większość projektów outplacementowych realizuje założone cele (zarówno cele projektu, jak i cele osób zagrożonych zwolnieniem i zwolnionych z przyczyn leżących po stronie pracodawcy). Zgodnie z przyjętą w ramach projektu terminologią, efektywność projektu stanowi kryterium, które pozwoliło ocenić ekonomiczność projektów, czyli stosunek poniesionych przez Beneficjentów i ucze- -stników projektów outplacementowych kosztów i nakładów do zaistniałej zmiany sytuacji osoby na rynku pracy. Zbadanie efektywności projektów outplacementowych polegało na przeprowadzeniu 15 analiz zależności pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami efektywności projektów, tzn. wartość projektu, liczba osób, które otrzymały wsparcie w ramach projektu, wartość wsparcia dla jednej osoby, liczba godzin wsparcia dla jednej osoby, liczba zróżnicowanych instrumentów wsparcia, jakimi objęto jedną osobę, zintegrowany wskaźnik oceny skuteczności wsparcia dla każdego projektu w zakresie poprawy sytuacji zawodowej BO. Uzupełniająco w ramach analizy efektywności uwzględniony został fakt ponoszenia przez uczestników kosztów dodatkowych udziału w projektach w kontekście oceny wysokości tych kosztów w stosunku do uzyskanego wsparcia. Wysokość kosztów dodatkowych Beneficjenci ocenili adekwatnie do uzyskanych w ramach projektu rezultatów, a najczęściej wiązały się one z wydatkami i czasem poświęconym na napisanie wniosku o dofinansowanie oraz pokrycie kosztów dojazdu. W przypadku 24% uczestników udział w projekcie wiązał się z poniesieniem przez nich dodatkowych kosztów (tj. koszt dojazdu na szkolenia, czas). 82% badanych twierdzi, że koszty te były niezbędne do uczestnictwa w projekcie i proporcjonalne do uzyskanych korzyści. Na efektywność projektów outplacementowych wpływa wiele czynników m.in., indywidualne dostosowanie wsparcia do konkretnej osoby, wielość tematów szkoleń, realizacja projektów partnerskich a stosunek poniesionych przez Beneficjentów i uczestników projektów outplacementowych kosztów i nakładów powinien być adekwatny do uzyskanych wyników i rezultatów. Dokonana analiza efektywności finansowej projektów outplacementowych 3 A. Kwiatkiewicz, K. Hernik: Outplacement - przewodnik dla pracodawców, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa

11 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter STRESZCZENIE pokazuje, że efektywność projektów outplacementowych została oceniona raczej pozytywnie. Na podstawie deklaracji uczestników można stwierdzić, iż projekty outplacementowe miały bardzo duży wpływ na zmianę sytuacji zawodowej, gdyż połowa badanych pozostała w dotychczasowym zakładzie pracy, 49% znalazło nową pracę, a 53% założyło własną firmę. Prawie wszystkie założone w ramach analizowanych projektów outplacementowych przedsiębiorstwa funkcjonują dłużej niż rok, z czego 40% ponad 2 lata. Jednocześnie, zdaniem większości, założone wyniki i rezultaty zostały osiągnięte możliwie najniższym kosztem i nakładem. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych/ staży realizowanych w ramach Poddziałania PO KL z perspektywy przedsiębiorców, pracowników przedsiębiorstw, uczelni, jednostek naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych, pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni Projekty w ramach Poddziałania mają na celu zwiększenie transferu wiedzy i wzmocnienie powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami dla rozwoju gospodarczego regionów poprzez udzielanie wsparcia dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw. Skuteczność w przeprowadzonym badaniu ewaluacyjnym została określona jako kryterium pozwalające ocenić, w jakim stopniu cele Priorytetu VIII PO KL zostały zrealizowane przez uczestników projektów. Przeprowadzone badania pokazują, iż ewaluowane projekty zrealizowały założone cele, zatem można je ocenić jako skuteczne. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że wśród badanych przedstawicieli grup docelowych bardzo często pozytywnie oceniano osiągnięte zacieśnienie współpracy sfery nauki i biznesu (ponad 88% pozytywnych odpowiedzi wśród przedstawicieli przedsiębiorstw i ponad 82% wśród pracowników naukowych odbywających staże). Diagnozie poddano cele, które stawiali przed sobą uczestnicy przystępujący do ewaluowanych projektów. Wyraźnie zauważalna jest z jednej strony spójność kluczowych motywatorów udziału w projekcie poszczególnych grup docelowych, a z drugiej strony nieunikniony zakres zróżnicowania wskazań związany z odmiennymi oczekiwania przedstawicieli świata nauki i sektora przedsiębiorstw. Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw, jak i stażyści przykładali dużą wagę do potrzeby wprowadzania nowych rozwiązań oraz nawiązywania współpracy firm ze sferą nauki. Jednocześnie dla stażystów ważniejsze okazywało się podnoszenie swoich kwalifikacji, natomiast dla przedstawicieli przedsiębiorstw zdobywanie przewagi konkurencyjnej przez poszczególne firmy. Badani w obydwóch kategoriach pozytywnie oceniali wpływ swojego uczestnictwa w projekcie na realizację tych potrzeb. Wśród czynników mających w ocenie przedstawicieli przedsiębiorstw największe znaczenie dla skuteczności projektu dominowały kompetencje stażysty oraz dopasowanie jego profilu do charakterystyki danego przedsiębiorstwa. Czynniki wskazywane przez pracowników naukowych biorących udział w stażach są częściowo zbieżne z dominującymi wśród przedstawicieli firm stażyści często zwracali uwagę na wzajemną chęć współpracy i otwartość partnerów oraz dostępność wsparcia finansowego. Efektywność w przeprowadzonym badaniu ewaluacyjnym została określona jako kryterium pozwalające ocenić ekonomiczność projektów, czyli stosunek poniesionych przez Beneficjentów i uczestników projektów kosztów oraz nakładów (finan- sowych i pozafinansowych) do uzyskanych wyników i rezultatów. Z perspektywy przedstawicieli przedsiębiorstw udział w projekcie przyczynił się w najwyższym stopniu do zmiany rynkowej przedsiębiorstw oraz ich zmiany techniczno-technologicznej. Z kolei stażyści, po pierwsze, byli znacznie bardziej powściągliwi w stwierdzaniu wystąpienia zmiany. Po drugie, z ich perspektywy najbardziej zauważalną zmianą w przedsiębiorstwach była transformacja społeczna (związana ze zmianą motywacji i postawami pracowników), dostrzegana nieco częściej niż zmiana rynkowa. Stażyści byli zauważalnie bardziej ostrożni lub wręcz bardziej pesymistyczni w deklarowaniu zaistnienia innowacyjności niż przedstawiciele przedsiębiorstw. Zbliżone były natomiast opinie badanych we wspomnianych kategoriach dotyczące zakresu zaistniałej innowacyjności. Zarówno badani pracownicy naukowi uczestniczący w stażach, jak i przedstawiciele przedsiębiorstw dostrzegali przede wszystkim wpływ realizacji projektu na wdrożenie innowacji produktowej i procesowej. Badani przedstawiciele środowiska akademickiego, którzy odbyli staże, w największym stopniu dostrzegali zmianę sytuacji swojej jednostki naukowej 11

12 STRESZCZENIE Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter w zakresie wzrostu zainteresowania współpracą ze sferą biznesu. Większość badanych pracowników naukowych dostrzegała wpływ udziału w projekcie szkoleniowo-stażowym na swoją sytuację na rynku pracy. Deklarowany wpływ przejawiał się przede wszystkim we wzroście kwalifikacji badanych oraz zdobyciu nowego doświadczenia. Większość przedstawicieli firm oraz stażystów pochodzących z jednostek naukowych kontynuowała lub nawiązała współpracę z partnerami, odpowiednio, ze świata nauki lub biznesu. Eksperci biorący udział w badaniu dość jednoznacznie stwierdzali, że nie uczestnicząc w projekcie, grupy docelowe straciłyby szansę na edukację, co negatywnie wpłynęłoby na ich zdolności do funkcjonowania na rynku pracy. Beneficjenci nie ponosili w trakcie realizacji projektów bezpośrednio dodatkowych kosztów finansowych dzięki precyzyjnie i racjonalnie zaprojektowanym budżetom poszczególnych przedsięwzięć. Wkład respondentów miał najczęściej formę pozafinansową i dotyczył zaangażowania czasu czy wiedzy. Ponoszenie kosztów finansowych w związku z realizacją projektu szkoleniowo-stażowego dotyczyło w większej mierze przedsiębiorstw niż uczestników staży. Firmy ponosiły najczęściej koszty finansowe związane z zakupem sprzętu lub materiałów, przygotowaniem stanowiska pracy oraz administracją. Z kolei pracownicy naukowi przede wszystkim ponosili wydatki związane z dojazdem. Jedynym pozafinansowym nakładem przedstawicieli obu kategorii był czas, jaki poświęcili na projekt. Poniesione koszty najczęściej były oceniane na możliwym do zaakceptowania przez badanych poziomie. Analiza porównawcza danych z badania przedsiębiorstw oraz stażystów wskazuje na zasadniczą zgodność przedstawicieli poszczególnych kategorii w zakresie braku możliwości osiągnięcia rezultatów projektu niższym kosztem, niż zostało to zrealizowane. W odniesieniu do czynników efektywności finansowej projektów wskazywano na: wpływ dobrze dobranych do profilu przedsiębiorstw, sprawnych stażystów, zaangażowanie firmy w trakcie stażu oraz wsparcie organizacyjne i nadzór merytoryczny Beneficjenta. Nie bez znaczenia dla efektywności projektu miały pozostawać kompetencje kadry, doświadczenie Beneficjenta w realizacji podobnych projektów dofinansowanych i, częściowo powiązana z tym czynnikiem, szeroko zakrojona współpraca z partnerami. Skrót rekomendacji W wyniku przeprowadzonych analiz Wykonawca sformułował pewne rekomendacje dla instytucji zaangażowanych w realizację programów współfinansowanych z EFS. Zalecenia te dotyczą w głównej mierze budowy programu w kolejnej perspektywie finansowej. Rekomenduje się zatem, aby w celu zachowania jakości szkoleń (stanowiącej kluczowy czynnik skuteczności) projekty szkoleniowe dla przedsiębiorstw uwzględniały możliwość dostosowywania tematów szkoleń do indywidualnych potrzeb przedsiębiorstw poprzez wprowadzenie narzędzia podobnego do Indywidualnego Planu Działań. Zbieżność celów szkolenia i zakresu tematycznego takiego planu przedsiębiorstwa z założeniami projektu byłaby podstawą rekrutacji przedsiębiorstwa i jego udziału w projekcie. Ponadto, w celu zapewnienia wysokiej jakości szkoleń, sugeruje się, aby zapewnić BO możliwość rezygnacji z uczestnictwa w projekcie bez ponoszenia dodatkowych kosztów finansowych w przypadku niesatysfakcjonującego poziomu szkolenia. Z kolei w przypadku utrzymania skuteczności projektów outplacementowych należałoby wymagać oferowania kilku form wsparcia (zwłaszcza wsparcia psychologicznego, podnoszącego motywację do poprawy sytuacji zawodowej BO) oraz zachowania wskaźnika efektywności zatrudnieniowej. Projekty outplacementowe powinny również uwzględniać możliwość dostosowywania rodzajów wsparcia oraz tematów szkoleń do potrzeb BO na podstawie Indywidualnego Planu Działań. W zakresie współpracy sektora B+R bardzo istotne z punktu widzenia skuteczności i efektywności projektów jest rozszerzenie zakresu działań w ramach projektu o działania informacyjno-promocyjne projektów B+R skierowane do jednostek naukowych, jak również zagwarantowanie przez Beneficjenta udziału w projekcie jednostek naukowych. Zaleca się, aby projekty B+R uwzględniały pomoc publiczną /pomoc de minimis dla przedsiębiorstw biorących udział w ramach projektu..jedynie wówczas będą mogły one wykorzystywać do celów komercyjnych wyniki badań naukowych przeprowadzonych we współpracy z nimi (bez konieczności gwarantowania innym przedsiębiorstwom możliwości wykorzystania tych wyników). Dodatkowo warunkiem uczestnictwa w projektach B+R przez jednostkę naukową lub jej pracowników naukowych powinna być zgoda jednostki naukowej na wykorzystanie wyników badań (powstałych we współpracy z przedsiębiorstwem) przez przedsiębiorstwo do celów komercyjnych. Dobrą praktyką byłoby przekazywanie dotychczasowym oraz potencjalnym Beneficjentom wiedzy w zakresie analizy najczęściej popełnianych przez nich błędów utrudniających realizację projektu oraz uwzględnianie w budżecie tych kosztów, które są dopuszczalne w projektach jako kwalifikowalne. Ponadto do większej aktywności przedsiębiorstw w zakresie udziału w projektach może przyczynić się ujmowanie przez Beneficjentów we wnioskach o dofinansowanie w części np. dotyczącej rekrutacji, pozycji związanej z udzielaniem przez Beneficjentów porad dla przedsiębiorcy w zakresie wypełniania dokumentów wymaganych do otrzymania pomocy publicznej/pomocy de minimis. 12

13 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter METODOLOGIA BADANIA METODOLOGIA BADANIA W projektowaniu metodologii punktem wyjścia były postawione cele badania wraz z przyporządkowanymi im pytaniami badawczymi. Niezmiernie ważnym elementem metodologii jest rozstrzygnięcie, która z metod i technik przewidzianych w badaniu pozwoli na uzyskanie odpowiedzi na postawione pytania badawcze z zakresu podstawowego oraz rozszerzonego. Wraz z technikami przyporządkowane zostały grupy respondentów lub też typy materiałów, które umożliwiły uzyskanie stosownych informacji na badany temat. Na podstawie tak stworzonej metodologii badania konstruowane były narzędzia badawcze. Triangulacja badania prowadzona była poprzez zaangażowanie zespołu badaczy, który przeprowadził poszczególne badania oraz opracował wyniki zbierane w obrębie poszczególnych technik badawczych i grup badanych. Konfrontowanie ich wniosków pozwoliło na zwiększenie pewności prezentowanych wyników badania. Tabela 2. Metody i techniki badawcze w ramach celu I Lp. Metoda / technika badawcza oraz badana populacja Zrealizowana próba Dobór próby badawczej 1 Grupa nominalna z przedstawicielami różnych instytucji otoczenia biznesu z województwa wielkopolskiego 2 CATI z przedstawicielami kadry zarządzającej przedsiębiorstwami i z pracownikami przedsiębiorstw, które zakończyły udział w projektach szkoleniowych w ramach Poddziałania i do r. 3 IDI z przedstawicielami kadry zarządzającej przedsiębiorstwami N=1 grupa nominalna, N = 9 uczestników W oparciu o zasady reprezentatywności, zakładając 6% błąd statystyczny oraz przedział ufności 95%, w badaniu zrealizowano: N=253 wywiady z przedsiębiorstwami N=259 wywiadów z pracownikami. N = 11 przedsiębiorstw, które w charakterze Beneficjentów bezpośrednio otrzymały dofinansowanie N = 6 po dwóch przedstawicieli mikro-, małych przedsiębiorstw oraz po jednym przedstawicielu średnich i dużych przedsiębiorstw Celowy Kwotowo-losowy Losowo-celowy 4 CATI z Beneficjentami, którzy podjęli się realizacji projektu szkoleniowego w ramach Poddziałania lub N = 50 Badanie pełne Metodologia badania zakłada badanie pełne, tj. do uczestnictwa w badaniu zaproszeni zostali wszyscy Beneficjenci brani pod uwagę w ramach celu I badania. Procedura realizacji badania pełnego zakłada trzykrotną próbę dotarcia do każdego respondenta w bazie. 5 Desk research dane statystyczne i wskaźniki pochodzące z GUS, raporty z badań, literatura przedmiotu, zalecenia pokontrolne, wnioski o płatność i wnioski o dofinansowanie N =73 Analizie treści poddane zostały wszystkie wnioski objęte badaniem w zakresie celu I badania. 13

14 METODOLOGIA BADANIA Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Tabela 3. Metody i techniki badawcze w ramach celu II Lp. Metoda/ technika badawcza oraz badana populacja Zrealizowana próba Dobór próby badawczej 1 FGI z udziałem przedstawicieli Powiatowych Urzędów Pracy (PUP) i agencji zatrudnienia działających w województwie wielkopolskim 2 CATI z udziałem uczestników projektów outplacementowych, którzy do r. zakończyli udział w projekcie realizowanym w ramach Poddziałania PO KL N=1 spotkanie fokusowe N = 6 uczestników W oparciu o zasady reprezentatywności, zakładając 6% błąd statystyczny oraz przedział ufności 95%, w badaniu zrealizowano: N=230 wywiadów z uczestnikami Losowo-celowy Kwotowo-losowy 3 IDI z Beneficjentami N = 6 Losowo-celowy 4 Desk research dane statystyczne i wskaźniki pochodzące z GUS, raporty z badań, literatura przedmiotu, zalecenia pokontrolne, wnioski o płatność i wnioski o dofinansowanie N= 16 Analizie treści poddane zostały wszystkie wnioski objęte badaniem w zakresie celu II badania. Tabela 4. Metody i techniki badawcze w ramach celu III Lp. Metoda/technika badawcza oraz badana populacja Zrealizowana próba Dobór próby badawczej 1 Grupa nominalna z udziałem N = 1 grupa nominalna Celowy przedstawicieli różnych instytucji otoczenia biznesu z województwa wielkopolskiego N = 9 uczestników 2 CAPI z udziałem przedstawicieli N=78 osób Badanie pełne przedsiębiorców, pracowników Metodologia badania zakłada badanie pełne, tj. do uczestnictwa w badaniu zaprosze- N = 51 instytucji przedsiębiorstw, przedstawicieli uczelni i jednostek naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni badanie z udziałem Beneficjentów Ostatecznych ni zostaną wszyscy Beneficjenci Ostateczni brani pod uwagę w ramach celu III badania. Procedura realizacji badania pełnego zakłada pięciokrotną próbę dotarcia do każdego respondenta w bazie. 3 FGI z udziałem przedstawicieli N=1 spotkanie fokusowe Losowo-celowy przedsiębiorstw i przedstawicieli jednostek naukowych / uczelni, którzy zakończyl i do r. udział w projekcie realizowanym w ramach Poddziałania PO KL N = 6 uczestników 4 Triady składające się z przedstawiciela N = 3 triady po 3 uczestników Losowo-celowy przedsiębiorstwa, przedstawiciela jednostki naukowej / uczelni oraz przedstawiciela instytucji otoczenia biznesu 5 IDI z Beneficjentami, N= 4 Celowy 6 Desk research dane statystyczne i wskaźniki pochodzące z GUS, raporty z badań, literatura przedmiotu, zalecenia pokontrolne, wnioski o płatność i wnioski o dofinansowanie N= 6 Analizie treści poddane zostały wszystkie wnioski objęte badaniem w zakresie celu III badania. W celu zachowania rzetelności wyników badania podczas całego procesu badawczego stosowano wiele procedur oraz zasady Międzynarodowego Kodeksu Badań Rynku i Badań Społecznych ICC/ESOMAR, a wszystkie techniki jakościowe zostały przeprowadzone przez członków zespołu badawczego. 14

15 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter 15

16 16 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter

17 1Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter I. Projekty szkoleniowe skierowane do przedsiębiorstw Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych skierowanych do przedsiębiorstw, realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL 17

18 I. PROJEKTY SZKOLENIOWE SKIEROWANE DO PRZEDSIĘBIORSTW Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter I. PROJEKTY SZKOLENIOWE SKIEROWANE DO PRZEDSIĘBIORSTW Wielkopolska w zakresie przedsiębiorczości stanowi jedno z najbardziej zróżnicowanych województw w skali całego kraju. Wielkopolska w zakresie przedsiębiorczości stanowi jedno z najbardziej zróżnicowanych województw w skali całego kraju. Generalnie struktura gospodarcza Wielkopolski jest wyraźnie tradycyjna (tj. z wysokim udziałem działalności rolniczej i przemysłowej kosztem relatywnie niższego stopnia udziału sektora usługowego), niemniej na poziomie podregionów, jak i powiatów, zaobserwować można wyraźne różnice 4. Poznań wraz z powiatem poznańskim generują blisko połowę PKB całego województwa. Są to też dwa obszary o najwyższej atrakcyjności inwestycyjnej 5 i zdecydowanie wyższym poziomie przedsiębiorczości mierzonej wskaźnikiem liczby podmiotów gospodarczych w odniesieniu do liczby ludności. 6 Te zróżnicowania subregionalne w zakresie liczby podmiotów gospodarczych mają również swoje przełożenie na liczbę przedsiębiorstw i pracowników przedsiębiorstw z poszczególnych podregionów województwa wielkopolskiego uczestniczących w projektach szkoleniowych realizowanych w ramach Poddziałań i Priorytetu VIII PO KL. Projekty szkoleniowe realizowane w województwie wielkopolskim w zakresie tych dwóch Poddziałań od 2010 r. są skierowane stricte do przedsiębiorstw, tzn. pracownicy uczestniczący w projekcie szkoleniowym są zgłaszani przez pracodawców 7. Głównym celem tego typu projektów jest stymulowanie podnoszenia i aktualizacji umiejętności zawodowych przez osoby pracujące, a także wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. W ramach projektów szkoleniowych realizowane są m.in. ogólne i specjalistyczne szkolenia, doradztwo związane ze szkoleniami dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych średnich i dużych 8 przedsiębiorstw oraz szkolenia i doradztwo wspomagające proces zmiany profilu działalności przedsiębiorstw. W ramach wsparcia projektowego dla przedsiębiorstw przewidziano także organizację szkoleń, konferencji oraz e-learning. Z uwagi na specyfikę adresata tych projektów realizowane działania są specyficzną formą pomocy pomocy publicznej lub pomocy de minimis 9 4 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Jedną z powszechnie stosowanych miar do tego typu porównań jest wskaźnik wartości dodanej brutto w sektorach wg PKD czy współczynnik lokalizacji zatrudnienia wg sektorów ekonomicznych. 5 Źródło: IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, Gdańsk Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. W skali całego województwa w roku 2010 wpisanych w rejestrze REGON było 1098 podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców. Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w Poznaniu (1778) i subregionie poznańskim (1228), najniższą zaś w podregionie konińskim (863) i pilskim (825). 7 W ramach projektów objętych badaniem pracownicy nie mają możliwości zgłoszenia się indywidualnie do Beneficjenta. Z uwagi jednak na specyfikę polskiego sektora przedsiębiorstw (dominująca liczba firm mikro i małych) w projektach często uczestniczą sami pracodawcy (w tym prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą stanowią oni ponad 1/3 badanej grupy uczestników szkoleń i warsztatów). Dlatego w dalszej części tego opracowania zamiast sformułowania osoba oddelegowana do udziału w projekcie zastosowano uczestnik projektu/szkoleń. 8 Należy zwrócić uwagę, iż od r. wsparcie w tym typie operacji może być kierowane wyłącznie do przedsiębiorstw z sektora MSP

19 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter I. PROJEKTY SZKOLENIOWE SKIEROWANE DO PRZEDSIĘBIORSTW W zakresie analizowanych wniosków o dofinansowanie projektów szkoleniowych we wszystkich stosowano kursy i szkolenia, w średnio co ósmym korzystano z e-learningu, a 7% projektów Głównym celem tej części opracowania jest ewaluacja skuteczności projektów szkoleniowych skierowanych do przedsiębiorstw realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL. Dla potrzeb analizy skuteczność definiuje się jako kryterium, które pozwala ocenić, w jakim stopniu cele Priorytetu VIII PO KL zostały zrealizowane przez uczestników projektów. W kontekście oceny skuteczności projektów szkoleniowych w ramach realizowanych badań 11 zestawiono założone cele Priorytetu VIII z deklarowanymi celami przedsiębiorców i pracowników (uczestników kursów i szkoleń) oraz Beneficjentów. Kluczowe było również określenie czynników skuteczności na podstawie deklaracji samych badanych, a także ocena, na ile typ rekrutacji i kweobejmowało doradztwo. W żadnym z projektów objętych analizą nie korzystano ze wsparcia poprzez organizację konferencji. Do końca roku 2013 w ramach projektów szkoleniowych realizowanych w zakresie Poddziałań i PO KL założono objęcie wsparciem przedsiębiorstw. W połowie 2012 r. pomoc szkoleniową otrzymało 7160 firm (stopień realizacji wskaźnika- I.1. Skuteczność projektów szkoleniowych stia łączenia roli Beneficjenta i uczestnika projektu wpływa na ocenę skuteczności. W tym celu stworzono dwa wskaźniki zintegrowane wskaźnik oceny skuteczności wsparcia w zakresie poprawy sytuacji przedsiębiorstwa pod względem relacji z otoczeniem i wskaźnik oceny skuteczności wsparcia przedsiębiorstwa w zakresie sytuacji wewnętrznej. Pierwszy z wymienionych wskaźników zbudowany został w oparciu o ocenę skuteczności projektów szkoleniowych w opiniach przedstawicieli przedsiębiorstw w odniesieniu do pięciu wymiarów: 1. podniesienia kwalifikacji pracowników przedsiębiorstwa, 2. utrzymania się na rynku, 3. poprawy kondycji rynkowej, 4. zdobywania nowych rynków i 5. zdobywania przewagi nad konkurencją. Natomiast drugi wskaźnik stworzony został w oparciu o ocenę skuteczności projektów szkoleniowych w opiniach przedstawicieli przedsiębiorstw w odniesieniu do obserwowanej zmiany sytuacji przedsiębiorstwa w zakresie czterech wymiarów: 1. zmiany techniczno-technologicznej, 2. zmiany struktury, 3. zmiany społecznej i 4. zmiany ekonomicznej 12. W ramach oceny skuteczności projektów analizowano zróżnicowania subregionalne, a także ze względu na wielkość przedsiębiorstw, branżę czy zakres działalności. W przypadku stwierdzenia różnic istotnych dla analizy przedstawiono stosowne uwagi W ramach realizowanych badań przeprowadzono wywiady telefoniczne z Beneficjentami realizującymi projekty szkoleniowe, z przedstawicielami kadry zarządzającej przedsiębiorstwami oraz z pracownikami przedsiębiorstw, które do r. zakończyły udział w projekcie szkoleniowym realizowanym w ramach Poddziałania i PO KL. W obrębie pytań ewaluacyjnych dla celu I przeprowadzono także wywiady pogłębione z przedstawicielami kadry zarządzającej przedsiębiorstw oraz badanie techniką grupy nominalnej z udziałem przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu z województwa wielkopolskiego. 12 Zmianę w wymiarze ekonomicznym definiowano jako zmianę w zakresie kondycji finansowej i wartości przedsiębiorstwa. Zmiana społeczna odnosi się do przekształceń w zakresie motywacji i postaw pracowników. Zmiana techniczno-technologiczna związana jest ze środkami produkcji przeznaczonymi do realizacji procesów oraz z wiedzą, w jaki sposób z nich korzystać. Z kolei przekształcenia w podsystemie strukturalnym odnoszą się do struktury instytucji, organizacji pracy i zarządzania. 13 Te prezentowane istotne różnice mają charakter poglądowy. Z uwagi na wielkość prób nie analizowano statystycznej istotności zróżnicowań (z wyjątkiem prezentowanej w podrozdziale I.2. analizy efektywności finansowej). 19

20 I. PROJEKTY SZKOLENIOWE SKIEROWANE DO PRZEDSIĘBIORSTW Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter I.1.1. Cele uczestnictwa w projektach oraz poziom ich osiągnięcia przez uczestników projektów Głównym czynnikiem decydującym o udziale w projekcie szkoleniowym jest potrzeba podniesienia kwalifikacji pracownika. Na ten czynnik wskazywali w pierwszej kolejności przedsiębiorcy (69% z tej grupy uznaje duży i bardzo duży wpływ tego elementu). Istotnymi czynnikami są także chęć poprawy kondycji rynkowej przedsiębiorstwa czy zdobycie przewagi nad konkurencją oraz utrzymanie na rynku. Najmniejszą rolę przypisywano czynnikowi zdobywania nowych rynków, zwłaszcza w sektorze dużych przedsiębiorstw. W badaniach jakościowych przedsiębiorcy i przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu uzasadniali istotność tych dwóch kryteriów. Kwestia dofinansowań, czy też pełnego finansowania szkoleń, zdaniem badanych, jest kluczowa zwłaszcza w odniesieniu do sektora mikro- i małych firm. Bez dofinansowań najmniejsze podmioty gospodarcze miałyby bardzo ograniczone możliwości uczestniczenia w szkoleniach i w konsekwencji ograniczone możliwości polepszenia sytuacji rynkowej. Wysokie koszty uczestnictwa w płatnych szkoleniach mogłyby się stać Jeżeli coś jest nieodpłatne, to przedsiębiorstwo nie oddeleguje swoich pracowników, jeżeli to nie jest potrzebne w jego działalności ( ). Przy czym potrzeby szkoleniowe wyraźnie różnicują uczestników, tzn. na odmienne potrzeby w zakresie typu szkolenia wskazują duże firmy, na inne sektor MŚP. Zapotrzebowania na specyficzne typy szkoleń są też zdecydowanie zróżnicowane z uwagi na branżę działalności. Próbę analizy tych potrzeb podjęto w ramach opracowania raportu z Badania potrzeb wielkopolskich przedsiębiorców w zakresie współpracy ze sferą B+R. Autorzy tego opracowania wskazują na większą potrzebę wsparcia Jeżeli coś jest nieodpłatne, to przedsiębiorstwo nie oddeleguje swoich pracowników, jeżeli to nie jest potrzebne w jego działalności ( ). Z kolei na wybór przez przedsiębiorstwo konkretnego projektu bezpośredni wpływ mają takie czynniki, jak: dofinansowania do szkoleń oraz dobre dostosowanie zakresu merytorycznego szkoleń do potrzeb przedsiębiorstwa. Na te dwa czynniki wskazało odpowiednio 52% i 29% badanych przedsiębiorców. Także Beneficjenci dobrze rozpoznają potrzeby przedsiębiorców w tym względzie i ich wskazania korespondują z odpowiedziami przedstawicieli przedsiębiorstw. barierą nie do pokonania w przypadku tego typu podmiotów. Jednak także w przypadku dużych i średnich firm kwestia współfinansowania projektów jest korzystna, gdyż umożliwia zwiększenie kwalifikacji większej liczbie pracowników. Drugi czynnik dopasowanie szkolenia do potrzeb przedsiębiorców wydaje się być kluczowym. Jak zauważa jeden z badanych: obszaru ekonomii w firmach mniejszych (do 10 pracowników), obszaru zarządzania zasobami ludzkimi w firmach średnich (10-49 pracowników) i w firmach większych (powyżej 50 pracowników) 14. Eksperci w ramach grupy nominalnej zwrócili także uwagę na inny element wpływający na chęć udziału w projekcie wcześniejsze doświadczenie w tym zakresie. To znaczy, przedsiębiorcy i pracownicy, którzy wcześniej uczestniczyli 14 Badanie potrzeb wielkopolskich przedsiębiorców w zakresie współpracy ze sferą B+R Poznań, Instytut Zachodni w Poznaniu, Instytut Naukowo-Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego, za realizację badania telefonicznego odpowiadało Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter, Poznań 2012, s