Praca doktorska pt. Sport w województwie opolskim w latach Streszczenie

Transkrypt

1 Praca doktorska pt. Sport w województwie opolskim w latach Streszczenie Celem dysertacji doktorskiej jest przedstawienie dziejów sportu w województwie opolskim w latach Cezurę początkową pracy stanowi 1975 r. wówczas przeprowadzono reformę administracyjną, w wyniku której utworzono województwo opolskie w zmienionych granicach terytorialnych. Końcową cezurę wyznacza 1998 r. ostatnia reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999 r. Zakres terytorialny pracy obejmuje obszar województwa opolskiego w granicach z lat W dysertacji doktorskiej postawiono następujące problemy (pytania) badawcze: Problem badawczy główny: Jak kształtował się rozwój sportu w województwie opolskim w latach ? Problemy szczegółowe: 1. Jakie uwarunkowania wpływały na proces rozwoju sportu w województwie opolskim? 2. W jakim stopniu w latach nastąpił rozwój sportu w szkolnictwie w województwie opolskim? 3. Jaką rolę w rozwoju sportu w województwie opolskim w latach odegrały organizacje sportowe, młodzieżowe i społeczne? 4. Jak przedstawiał się rozwój sportu w województwie opolskim w latach oraz ? 5. Jakie sukcesy odnieśli sportowcy województwa opolskiego na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej? 6. Jaką rolę w latach na terenie województwa opolskiego odegrał sport osób niepełnosprawnych? Znaczącym czynnikiem wpływającym na rozwój kultury fizycznej i turystyki w województwie opolskim było powołanie w 1975 roku Wydziału Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Opolu. Instytucja ta nadzorowała i organizowała intensyfikację działań w sferze kultury fizycznej i sportu na omawianym obszarze. Dodatkowo w zarządzaniu kulturą fizyczną i sportem, znaczący wpływ miała Wojewódzka Federacja Sportu w Opolu, która skupiała i koordynowała okręgowe związki sportowe, kluby sportowe oraz stowarzyszenia. Na terenie województwa opolskiego działalność prowadziło 29 okręgowych związków sportowych. Wojewódzka Federacja Sportu w Opolu nadzorowała 1

2 również rozwój sportu kwalifikowanego na terenie omawianego województwa. W sferze sprawowania kontroli nad kulturą fizyczną i sportem, wyżej wymienione instytucje wspierały: zarządy wojewódzkie Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe, Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej, Szkolny Związek Sportowy i Zrzeszenia Sportowego Spółdzielczości Pracy Start. Ważnym elementem dla rozwoju kultury fizycznej i sportu, było powołanie terenowych ośrodków sportu i rekreacji. W latach na terenie województwa opolskiego powstało ich 14. Wydział Kultury Fizycznej i Sportu Urzędu Wojewódzkiego w Opolu w 1975 r. finansował 94 jednostki działające w sferze kultury fizycznej i sportu na terenie województwa. Czynnikiem warunkującym rozwój sportu w województwie opolskim w latach był stan zaplecza kapitałowego. Najtrudniejszym okresem dla klubów, organizacji, stowarzyszeń i towarzystw sportowych z obszaru województwa opolskiego był przełom lat 80. i 90. XX wieku. Kłopoty finansowe wojewódzkich władz sportowych wynikały ze zmniejszających się nakładów finansowych w postaci dotacji z budżetu państwa oraz zakładów pracy. Wzrost wydatków budżetowych nastąpił dopiero w latach Niestety fundusze te były niewystarczające i przeznaczone głównie na sport młodzieżowy. W latach , kryzys najbardziej odczuwalny był w środowisku wiejskim. Pomimo zwiększania wydatków z budżetów gmin na kulturę fizyczną, samorządy nie były wstanie finansować klubów sportowych, posiadających więcej niż jedną sekcję sportową. Na rozwój sportu w środowisku miejskim oraz wiejskim znaczący wpływ miała infrastruktura sportowa i rekreacyjna. W przeciągu omawianego okresu, największy przyrost bazy sportowej przypada na drugą połowę lat 70. i drugą połowę lat 80. XX wieku. W zakresie modernizacji i budowy obiektów sportowych znaczący był udział WZ LZS w Opolu. Na początku lat 90. XX wieku realizacja zadań inwestycyjnych związanych z infrastrukturą sportową została ograniczona z uwagi na brak środków finansowych oraz znaczący wzrost cen usług budowlanych. Doprowadziło to do wstrzymania już rozpoczętych prac. W związku z poprawą koniunktury w drugiej połowie lat 90. XX wieku, część z tych inwestycji została ukończona. Znaczący wpływ na poziom sportowy w województwie opolskim w latach miał stan kadry pedagogicznej, szkoleniowej, sędziowskiej i aktywu społecznego. W omawianym okresie zmniejszyła się liczebności kadry szkoleniowej na terenie województwa opolskiego. Sytuacja ta doprowadziła do zawieszania, bądź likwidacji niektórych sekcji sportowych. Największy wkład w poprawę sytuacji kadrowej w opolskim sporcie wniosły: Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej i Sportu w Opolu, Wydział Kultury Fizycznej i 2

3 Turystyki w Opolu, Wojewódzka Federacja Sportu w Opolu, Wyższa Szkoła Inżynierska w Opolu, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu, Opolskie Kuratorium Oświaty oraz Okręgowe Związki Sportowe. Instytucje te organizowały konferencje i kursy instruktorskie, kursy trenerskie oraz sędziowskie mające na celu zwiększenia stanu liczebnego arbitrów i kadry szkoleniowej. W procesie szkolenia kadr istotą rolę odegrało Wojewódzkie Zrzeszenie Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej oraz Wojewódzkie Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe. Znaczącymi aspektami odnoszącymi się do rozwoju sportu w województwie opolskim było wychowanie fizyczne i sport szkolny. Właściwy rozwój tych dwóch form aktywności fizycznej był powiązany ze stanem infrastruktury sportowej w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. W latach szkolna baza sportowa była stopniowo rozwijana. Jej stan w omawianym okresie zwiększył się ponad dwukrotnie (1975 r. 211 sal gimnastycznych; 1998 r. 434 sale gimnastyczne). W omawianym okresie upowszechnianiem sportu szkolnego na obszarze województwa opolskiego zajmował się Szkolny Związek Sportowy. Organizował on i czuwał nad rywalizacją sportową na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym. W latach sport szkolny w województwie opolskim stał na wysokim poziomie. Znaczące sukcesy sportowe uczniowie z Opolszczyzny odnosili w zmaganiach na różnych szczeblach współzawodnictwa. Osiągane wyniki były możliwe dzięki ogniwom sportu szkolnego, do których zaliczały się: Międzyszkolne Kluby Sportowe, Międzyszkolne Ośrodki Sportu, Szkolne Kluby Sportowe oraz Uczniowskie Kluby Sportowe. Oprócz wyżej wymienionych ogniw na poziom sportu szkolnego wypływ miała działalność szkół sportowych, klas sportowych, klas z rozszerzonym programem wychowania fizycznego i szkół rolniczych. Uzupełnieniem sportu szkolnego była działalność klubów sportowych, organizacji sportowych, młodzieżowych oraz społecznych. Wyżej wymienione organizacje wchodziły w interakcję w celu wyselekcjonowania potencjalnych zawodników. Trudnym okresem dla sportu szkolnego w województwie opolskim był czas przemian ustrojowych początku lat 90. XX wieku. W związku z trudnościami gospodarczymi w kraju zmniejszono dotacje z budżetu państwa na sport i kulturę fizyczną. Skutkiem tego było ograniczenie bądź likwidacja zajęć fakultatywnych oraz zmniejszenie się liczby Szkolnych Klubów Sportowych. W latach nastąpił wzrost liczby Uczniowskich Klubów Sportowych na omawianym obszarze (1995 r. 15 UKS; 1998 r. 56 UKS). Sport szkolny w województwie opolskim w omawianym okresie stał na wysokim poziomie. Świadczą o tym wyniki uzyskiwane w trakcie imprez ogólnopolskich i międzynarodowych o randze mistrzowskiej. 3

4 Znaczący wpływ na rozwój sportu na terenie województwa opolskiego w latach miały ośrodki związane z Akademickim Związkiem Sportowym. Pomimo spadku liczby ćwiczących w środowisku AZS na omawianym obszarze, studenci z Opolszczyzny odnosili znaczące sukcesy w takich dyscyplinach jak: judo, piłka siatkowa kobiet, piłka siatkowa mężczyzn, piłka nożna, piłka ręczna mężczyzn, koszykówka mężczyzn, lekkoatletyka, narciarstwo alpejskie, pływanie oraz jeździectwo. Wzrost liczby ćwiczących w ośrodkach AZS latach nie przełożył się na wyniki sportowe osiągane przez studentów z Opolszczyzny. W omawianym okresie w popularyzację sportu na terenie województwa opolskiego angażowały się również: Wojewódzkie Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe, Wojewódzkie Zrzeszenie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Aeroklub Opolski, Automobilklub Opolski, Liga Obrony Kraju oraz organizacje młodzieżowe. W latach WZ LZS w Opolu prowadziło bardzo szeroki program działań na rzecz propagowania rekreacji i sportu masowego. WZ LZS w Opolu organizowało m.in: igrzyska rekreacyjno-sportowe pracowników gospodarki żywnościowej, gminne spartakiady młodzieży, mistrzostwa wsi w wielu dyscyplinach oraz ligi gminne w grach zespołowych. Dużym zainteresowaniem cieszyły się m.in. turnieje: szachowy O złotą wieżę, warcabowy O kryształowy kamień oraz strzelecki O Puchar redakcji Robotnika Rolnego. Dzięki temu sport na omawianym obszarze zyskał dużą popularność wśród społeczeństwa wiejskiego i miejskiego. WZ LZS w Opolu miał również znaczący wpływ na poziom sportu wyczynowego. W latach 80. XX wieku działalność WZ LZS w Opolu w niewielkim stopniu finansowana była z funduszy gminnych. W związku z tym wszelkie bieżące prace wykonywane były przez działaczy WZ LZS w Opolu, którzy zawiązywali komitety budowy. Zmiany ustrojowe, jakie zaszły w Polsce po 1989 r., doprowadziły do ograniczenia działalności sportowej WZ LZS w Opolu w środowisku wiejskim w latach W omawianym okresie wysoki poziom sportu w ogniwach WZ LZS na Opolszczyźnie, był możliwy dzięki pracy szerokiej rzeszy oddanych działaczy. W latach działalność TKKF na Opolszczyźnie koncentrowała się głównie wokół rozwijania aktywności ruchowej we współpracy ze spółdzielczością mieszkaniową oraz zakładami pracy. W pierwszej połowie lat 80. XX wieku zmniejszyła się liczba ognisk TKKF. Wpływ na to miały: utrata opiekunów, jakim były branżowe związki zawodowe, dwukrotny wzrost cen za wynajem obiektów sportowych, braki sprzętowe oraz wzrost wynagrodzeń dla instruktorów. W latach 90. XX wieku doszło do załamania się działalności 4

5 stowarzyszeń sportowych w licznych ogniskach i kołach TKKF. W tym okresie TKKF koncentrowało się na mniejszej liczbie imprez sportowych. Doprowadziło to w latach do spadku aktywności w każdym obszarze działalności ognisk TKKF w województwie opolskim. W latach LOK w Opolu koncentrowała się głównie na szkoleniu w następujących dyscyplinach: strzelectwie, wieloboju obronnym, sztafetach sprawnościowych, sportach wodnych, motorowych, modelarstwie, biegach na azymut i tzw. sporcie łącznościowym. Rozwój sportu wyczynowego na terenie Opolszczyzny był nieregularny. Wpływ na to miało centralne położenie miasta stołecznego oraz koncentracja przemysłu w różnych obszarach województwa. Przeważająca liczba klubów sportowych, sekcji, kadry szkoleniowej oraz zawodników skoncentrowana była w aglomeracji miasta Opole, które skupiało większość potencjału sportowego. Kluby z tego miasta do początku lat 90. XX wieku prowadziły działalność wielosekcyjną. W odniesieniu do wyników sportowych i organizacyjnych wyróżniały się: KS Kolejarz Opole, OKS Odra Opole, KS Gwardia Opole oraz SKS Start Opole. Poza miastem wojewódzkim znaczący wpływ na rozwój kultury fizycznej i sportu miała działalność takich klubów jak: Chemik Kędzierzyn-Koźle, Kluczborski Klub Sportowy, LKS Zarzewie Prudnik, Metal Kluczbork, Otmęt Krapkowice, Pogoń Prudnik, Ruch Zdzieszowice, Stal Brzeg, Stal Nysa Stal Zawadzkie. W latach kluby z terenu województwa opolskiego: AZS WSI Opole judo, KS Budowlani Opole podnoszenie ciężarów, KS Obuwnik Prudnik łucznictwo, LKS Rolnik Nysa hokej na trawie, LKS Technik Głubczyce badminton, LKS Plon Skoroszyce hokej na trawie, LZS Ziemia Opolska kolarstwo, MZKS Nysa gimnastyka, LZS Zarzewie Prudnik karate, KKK karate, miały znaczący wpływ na kształtowanie poziomu sportowego w kraju. Reprezentanci tych klubów osiągali znaczące wyniki sportowe w Mistrzostwach Europy, Mistrzostwach Świata i Igrzyskach Olimpijskich. W omawianym okresie największą liczbę medali mistrzostw Polski zdobyli m.in. przedstawiciele następujących klubów: LKS Technik Głubczyce, KS Budowlani Opole, KS Obuwnik Prudnik, OKS Odra Opole, Chemik Kędzierzyn-Koźle oraz AZS WSI Opole. Na najwyższym stopniu podium mistrzostw Europy w latach stanęli: A. Kozłowski (podnoszenie ciężarów 1995 r.), S. Leletko (podnoszenie ciężarów 1982 r.) oraz E. Pędzisz (1975 r. i 1977 r.). W latach tytuły mistrzów świata zdobyli: H. Budzicz (kajakarstwo 1976 r.), J. Halupczok (kolarstwo szosowe 1989 r.), B. Kocot (kolarstwo torowe 1976 r.), S. Leletko (podnoszenie ciężarów 1982 r.), K. Neugebauer 5

6 (karate tradycyjne 1992 r.) oraz S. Szozda (kolarstwo szosowe 1975 r.). W latach w Igrzyskach Olimpijskich uczestniczyło 40 reprezentantów z województwa opolskiego. Zawodnicy ci zdobyli 7 medali (4 srebrne i 3 brązowe). Medale srebrne wywalczyli: S. Szozda (kolarstwo, wyścig drużynowy Montreal 1976 r.), P. Jabłkowski (szermierka Moskwa 1980 r.), J. Halupczok (kolarstwo, wyścig drużynowy Seul 1988 r.) oraz K. Siemion (podnoszenie ciężarów Barcelona 1992 r.). Brązowe medale zdobyli: T. Rutkowski (podnoszenie ciężarów Montreal 1976 r.), T. Rutkowski (podnoszenie ciężarów Moskwa 1980 r.) oraz S. Wołczaniecki (podnoszenie ciężarów Barcelona 1992 r.). Na terenie województwa opolskiego w latach rozwijał się sport osób niepełnosprawnych. W zakresie propagowania sportu wśród osób niepełnosprawnych znaczący wpływ miało ZSSP Start w Opolu, odział Polskiego Związku Głuchych w Opolu oraz Polski Związek Niewidomych w Opolu. Rywalizacja sportowa propagowana przez te organizacje pomagała zawodnikom niepełnosprawnym w podbudowaniu własnej wartości i pozbyciu się kompleksów spowodowanych uszczerbkiem na zdrowiu. Do wyróżniających się niepełnosprawnych zawodników i zawodniczek w omawianym okresie należeli m.in. S. Bulik, J. Kupisz, K. Owsiany, A. Salamon, M. Wierzbicki oraz Z. Zawedija. Podsumowując należy stwierdzić, iż w latach nastąpił zróżnicowany okres rozwoju sportu na terenie województwa opolskiego. W latach miał miejsce aktywny rozwój kultury fizycznej i sportu, który został wyhamowany poprzez kryzys gospodarczy oraz wprowadzenie stanu wojennego. Czynniki ekonomiczno-finansowe oraz społeczno-polityczne doprowadziły w latach 80. XX do zmniejszenia oddziaływania kultury fizycznej i sportu na społeczeństwo omawianego obszaru. Pomimo trudnej sytuacji finansowej organizacji, ognisk, stowarzyszeń i klubów sportowych zawodnicy z Opolszczyzny w latach odnosili znaczące sukcesy na imprezach krajowych i międzynarodowych. 6