Porównanie ocen zró nicowania szkolnictwa wy szego w latach w Polsce na podstawie ró nych metod normalizacji danych

Transkrypt

1 Krzysztof Zmarz owski Piotr Ja owiecki Arkadiusz Or owski Tomasz Wo niakowski Porównanie ocen zró nicowania szkolnictwa wy szego w latach w Polsce na podstawie ró nych metod normalizaci danych Comparison of rating higher education diversity in Poland in on the basis of normalize data methods Badanie konkurencyno ci szkolnictwa wy szego est zagadnieniem interesu cym i wa nym przede wszystkim z uwagi na dynamiczny rozwó szkolnictwa wy szego, zw aszcza w ostatnich 15 latach. W pracy zosta a pod ta próba oceny stanu szkolnictwa wy szego w Polsce przy pomocy syntetycznego miernika skonstruowanego z zastosowaniem metod normalizaci danych. Przygotowano równie rankingi i klasyfikace przedzia owe woewództw ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego w latach Ponadto warto ci miernika, rankingi i klasyfikace przygotowano z zastosowaniem czterech ró nych metod normalizaci zmiennych diagnostycznych: standaryzaci, unitaryzaci zerowane, przekszta cenia ilorazowego na podstawie rednie oraz przekszta cenia ilorazowego na podstawie minimum i maksimum. Porównano uzyskane wyniki i nie stwierdzono istotnych ró ni mi dzy nimi. Wst p W ci gu ostatnich 15 lat w polskim szkolnictwie wy szym dokona y si zmiany o fundamentalnym charakterze. Do niedawna studia wy sze w Polsce mia y w praktyce charakter elitarny. Podczas naboru uwzgl dniano specalne preference dla osób pochodz cych z pewnych grup spo ecznych i zawodowych. Liczba miesc na studiach oferowanych przez uczelnie obemowa a dla zaledwie kilka procent maturzystów. W efekcie wi kszo polskie m odzie y zmuszona by a ko czy edukac wraz z uko czeniem szko y rednie lub zawodowe. Przekszta cenia systemu spo eczno-gospodarczego i politycznego, które nast pi y w Polsce po 1989 roku, odegra y znacz cy wp yw na wzrost wiadomo ci potrzeby posiadania wiedzy w spo ecze stwie, a konsekwenci na zmian kierunków i dynamiki rozwou szkolnictwa wy szego. Szybko rosn ce w spo ecze stwie zapotrzebowanie na poszerzanie horyzontów edukacynych sta o si edn z g ównych przyczyn dynamicznego rozwou uczelni wy szych w Polsce, aki nast pi w latach Ogromny wp yw na kszta towanie oraz ewoluc procesów gospodarczych wywiera dynamiczne zwi kszenie mo liwo ci przetwarzania, przep ywu i udost pniania 123

2 wiedzy. Nowoczesna gospodarka stanowi system praktycznie ca kowicie oparty na gromadzeniu danych, ich przetwarzaniu i udost pnianiu w postaci u yteczne informaci. Informaca sta a si ednym z nawa nieszych zasobów ekonomicznych. Jedn z nawa nieszych przyczyn sta si bardzo szybki rozwó nauki i nowoczesnych technologii, przede wszystkim informacynych i komunikacynych. W nowoczesne gospodarce, cz sto okre lane ako gospodarka elektroniczna lub gospodarka cyfrowa, dominue zapotrzebowanie na pracownika wszechstronnie wykszta conego, posiada cego fachow wiedz oraz umie tno ci samodzielne analizy w oparciu o posiadane wykszta cenie. Nieustannie zwi ksza cy si w gospodarce popyt na fachow wiedz i nowoczesne technologie determinue szybki wzrost popytu na posiadanie wy szego wykszta cenia. Efektem est dynamiczny rozwó ilo ciowy sektora szkolnictwa wy szego oraz wzrost zapotrzebowania na nowe kierunki studiów odpowiada ce nowym dziedzinom nauki. W chwili obecne wykszta cenie wy sze nacz cie traktowane est ako inwestyca otwiera ca perspektywy rozwou zawodowego, a w konsekwenci umo liwia ca osi gni cie w przysz o ci satysfakconu cego wynagrodzenia. Wed ug znacz ce liczby Polaków wzrost poziomu wykszta cenia znacz co zwi ksza mo liwo ci znalezienia lepsze pracy, a tym samym wy szych zarobków 1. Solidniesza wiedza u pracowników to tak e lepsza mobilno zawodowa, aktywno oraz efektywno pracy. Dyplom szko y wy sze to tak e presti oraz edna z form aktywno ci ludzkie, która w mnieszym, b d wi kszym stopniu, est prób odpowiedzi na pytanie o natur cz owieka i ako ego miesca w antroposferze 2. Konsekwenc przedstawionych tendenci rozwoowych w gospodarce oraz zmian w spo ecze stwie est fakt, e szkolnictwo wy sze w ostatnich latach odgrywa coraz wi ksz rol w yciu spo ecznym ak i gospodarczym pa stwa. Jego sytuaca uwarunkowana est zarówno czynnikami o znaczeniu globalnym, ak i kraowym 3. Regulace prawne oraz ogólny zarys systemu szkolnictwa wy szego w Polsce Pierwszym aktem prawnym, który regulowa funkconowanie systemu szkolnictwa wy szego w Polsce by a Ustawa o szkolnictwie wy szym z dnia 12 wrze nia 1990 roku 4. Kolene etapy reformowania szkolnictwa wy szego wyznacza y: Ustawa o wy szych szko ach zawodowych z dnia 26 czerwca 1997 roku 5 oraz zobowi zanie si przez Polsk w 1999 roku do respektowania, promowania i wdra ania Deklaraci Bolo skie 6. Do nabardzie znacz cych zmian, w te deklaraci nale a o wprowadzenie dwuetapowego toku studiów oraz umo liwienie programów mi dzyuczelniane wymiany studentów i kadr naukowych. 1 cie ki edukacyne Polaków, GUS, Warszawa U. Ostrowska: Do wiadczanie warto ci edukacynych w szkole wy sze ART. Bydgoszcz, Bydgoszcz M. Dutkowski, A. Hildebrandt, T. Piekarec., M. Tarkowski: Szkolnictwo wy sze w Polsce, uwarunkowania, ocena, rekomendace raport wst pny, Zeszyt 28/2001, IBnGR, Gda sk Dziennik Ustaw z 1990 r. Nr 65, poz Ustawa z dnia 12 wrze nia 1990 r. o szkolnictwie wy szym; Warszawa Dziennik Ustaw z 1997 r. Nr 96, poz Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wy szych szko ach zawodowych; Warszawa Deklaraca Bolo ska, Szkolnictwo wy sze w Europie, MNiSW,

3 W chwili obecne podstaw prawn regulu c funkconowanie system szkolnictwa wy szego w Polsce est Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wy szym 7. Wed ug nie uczelnie wy sze dzielone s na publiczne (pa stwowe) oraz niepubliczne (niepa stwowe). Zgodnie z wy e wymienion ustaw studia wy sze dziel si na studia dwustopniowe: studia I stopnia ko cz ce si uzyskaniem tytu u zawodowego licencata lub in yniera dane dziedziny oraz studia II stopnia ko cz ce si uzyskaniem tytu u zawodowego magistra dane dziedziny lub równorz dnego. Absolwenci posiada cy tytu zawodowy mog kontynuowa nauk na studiach podyplomowych, trwa cych od 0,5 roku do 2 lat. Natomiast absolwenci posiada cy tytu magistra lub równorz dny ma mo liwo kontynuaci nauki na studiach doktoranckich. W ostatnim okresie studia doktoranckie s uznawane ako studia trzeciego stopnia. Trwa one co namnie 3 lata i s prowadzone wy cznie na uczelniach wy szych lub w ednostkach naukowych posiada cych prawo nadawania stopnia naukowego doktora. Cel bada Pierwszym celem przestawionych w pracy bada, by o zdefiniowanie wspó czynnika opisu cego stan szkolnictwa wy szego, dokonanie klasyfikaci polskich woewództw ze wzgl du na ego warto w latach , czyli w okresie bezpo rednio poprzedza cym i nast pu cym po akcesi Polski do Unii Europeskie (UE), porównanie i ocena ró nic w klasyfikacach opracowanych z wykorzystaniem ró nych metod normalizaci danych. W badaniach niektóre dane zosta y przeliczone na liczb mieszka ców w woewództwie. W badaniach wykorzystano dane statystyki publiczne dost pne w publikacach G ównego Urz du Statystycznego: Szko y wy sze i ich finanse, Rocznik statystyczny. W badaniach zachodzi a konieczno normalizaci danych w doprowadzenia ich do porównywalno ci. Istniee wiele metod normalizacynych, których zastosowanie prowadzi do otrzymywania ró nych wyników. W badaniach wykonano normalizac danych na podstawie czterech wybranych metod: standaryzaci, unitaryzaci zerowane, przekszta cenia ilorazowego na podstawie rednie oraz przekszta cenia ilorazowego na podstawie minimum i maksimum. Drugim celem bada by o porównanie oraz ocena zró nicowania wyników z zastosowaniem wymienionych metod normalizaci danych. Metody badawcze Badania prowadzono z wykorzystaniem technik wielowymiarowe analizy porównawcze z zastosowaniem ró nych metod normalizaci danych. G ówn miar badawcz by y rankingi, zdefiniowane ako uk ady woewództw uporz dkowanych nierosn co ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego, który reprezentowa y warto ci zmienne syntetyczne wspó czynnika stanu szkolnictwa wy szego 8. W celu uzyskania porównywalno ci warto ci zmiennych opisu cych stan szkolnictwa wy szego zastosowano przedstawiony dale tryb post powania podzielony na pi etapów: 7 Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 164, poz Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wy szym; Warszawa K. Kuku a: Metoda unitaryzaci zerowane, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

4 1. Okre lenie zbioru zmiennych potencalnych, czyli grupy cech, które wp ywa, b d mog mie wp yw na stan szkolnictwa wy szego. Zbiór ten zosta dobrany na podstawie kryteriów merytorycznych i ekspertowych przedstawionych w literaturze Podzia zbioru zmiennych potencalnych na dwa zbiory: zmiennych diagnostycznych oraz zmiennych zredukowanych. Procedura redukci zmiennych zosta a przeprowadzona na podstawie analizy macierzy korelaci prostych oraz analizy czynnikowe g ównych sk adowych. W kolenych etapach, pod uwag brane by y edynie zmienne diagnostyczne. 3. Normalizaca zmiennych diagnostycznych, polega ca na doprowadzeniu ich warto ci do stanu wzaemne porównywalno ci. W tym celu zastosowano kilka ró nych metod normowania. 4. Wyznaczenie wska nika syntetycznego w wyniku odpowiednie agregaci unormowanych zmiennych. 5. Uporz dkowanie wska ników syntetycznych w sposób nierosn cy w postaci rankingów. W pierwszym etapie bada na podstawie kryteriów merytorycznych wyselekconowano wy ciowy zbiór potencalnych zmiennych oba nia cych, z o ony z cech, które uznano za determinanty badanego zawiska. Niektóre zmienne (X 1 oraz X 6 X 10 ) przeliczono na liczb ludno ci w woewództwie. Do zbioru zmiennych we ciowych zakwalifikowano ostatecznie: X 1 liczba studentów, X 2 g sto zaludnienia, X 3 przeci tny miesi czny dochód na 1 osob w gosp. domowym, X 4 rednia stopa bezrobocia, X 5 wspó czynnik skoralyzaci netto, zdefiniowany ako liczba studentów w przeliczeniu na liczb ludno ci w wieku lat, X 6 liczba absolwentów studiów magisterskich i zawodowych, X 7 czynnik zaplecza akademickiego zdefiniowany ako liczba dost pnych miesc w domach studenckich, X 8 czynnik zaplecza socalnego, liczba miesc na sto ówkach, X 9 ilo nauczycieli akademickich, X 10 liczba szkó wy szych. 9 T. Bednarski, F. Borowicz, E. Mika: Badania z uwzgl dnieniem wniosków prognostycznych, dotycz cych sytuaci szkolnictwa wy szego regionu dolno l skiego z perspektywy potrzeb, a tak e oferty regionu w zakresie szkolnictwa wy szego, Dolno l skie Centrum Studiów Regionalnych, Wroc aw A. Brooks, A. Shoecraft., A. Franklin: Education by Nation: A Multivariate Statistical Analysis, SUMSRI Journal, Nowakowska-Siuta: Szkolnictwo wy sze w wybranych kraach Europy Zachodnie, Instytut Bada Edukacynych MEN, Warszawa D. Strahl: Struktura typologiczna woewództw Polski ze wzgl du na stan o wiaty i kultury, Wiadomo ci Statystyczne, 10,

5 Nast pnie dokonano eliminaci quasi-sta ych przymu c ako kryterium warto wspó czynnika zmienno ci na poziomie 10% i odrzuca c zmienne, dla których warto ta by a ni sza 13. Drugi etap obemowa wyodr bnienie cech diagnostycznych. W tym celu napierw zestandaryzowano zbiór cech potencalnych, a nast pnie dokonano analizy ich macierzy korelaci prostych. Ze wzgl du na stwierdzon du wzaemn korelac poszczególnych cech w celu wyodr bnienia g ównych cech diagnostycznych zastosowano analiz czynnikow 14. W ten sposób uzyskano zbiór zmiennych diagnostycznych (X 1, X 5 X 10 ). Pozosta e zmienne zosta y odrzucone, poniewa analiza czynnikowa wykaza a ich znikomy wp yw na badane zawisko. Nast pnie wszystkie czynniki, które oceniono ako istotnie wp ywa ce na stan szkolnictwa wy szego, zosta y zakwalifikowane do zbioru stymulant. W trzecim etapie bada dokonano normalizaci warto ci zmiennych diagnostycznych. W tym celu u yto czterech ró nych metod normowania zgodnie z zale no ciami dla: standardyzaci [1], unitaryzaci zerowane [2] oraz dwóch rodzaów przekszta ce ilorazowych [3] [4]. Poni e przedstawiono formu y normalizacyne stosowane w wybranych metodach: Metoda standardyzaci z x 0, 1, S X S r 1 X x X r i 1 Metoda unitaryzaci zerowane 1 z x 0, R X R X maxi x mini x 2 S X X, S(X )>0,, [1] R X, min i x, R(X ) 0, [2] Przekszta cenia ilorazowe 1 1. z x 0,, 0 X [3] 13 M. Sobczyk: Analiza porównawcza produkci rolnicze w woewództwie Lubelskim, Wiadomo ci statystyczne, 12, D. N. Lawley, A. E. Maxwell: Factor Analysis as a Statistical Method, 2nd edition, Butterworths, London, UK

6 1 min i x 2. z x 0,, [4] max x max x gdzie: x warto zmienne dla i-tego obiektu, z warto unormowane zmienne dla i-tego obiektu, X rednia arytmetyczna warto ci zmienne, S(X ) odchylenie standardowe warto ci zmienne, R(X ) rozst p warto ci zmienne. Czwarty etap bada obemowa agregac unormowanych zmiennych, w wyniku czego otrzymano syntetyczny wska nik stanu szkolnictwa wy szego Q. Agregaci zmiennych dokonano za pomoc formu y agregacyne zgodnie z zale no ci [5]. k Q z w, w 1 V X V s 1 X gdzie: k est to liczba zmiennych unormowanych, w waga wyznaczona dla zmienne unormowane z, V(X ) wspó czynnik zmienno ci dane cechy. Ostatni pi t faz budowy rankingów by o uszeregowanie warto ci otrzymanego wska nika syntetycznego dla poszczególnych woewództw w sposób nierosn cy. W kolenym etapie badan przygotowano klasyfikace przedzia owe woewództw ze wzgl du na warto wspó czynnika syntetycznego opisu cego stan szkolnictwa wy szego, dla wszystkich czterech, u ytych metod normalizaci danych. Woewództwa podzielono na 4 kategorie wed ug popularne metody opisane w literaturze 15 zgodnie z kryteriami [6a][6b][6c][6d]. I grupa Q, Q S Q II grupa Q S Q, Q III grupa Q Q S Q IV grupa Q S Q, max Q min [6a] i [6b], [6c] [6d] i [5] gdzie: min Q warto minimalna zmienne Q w roku, 15 Nowak E. (1990) Metody taksonomiczne w klasyfikaci obiektów spo eczno-gospodarczych, PWE, Warszawa; 128

7 max Q warto maksymalna zmienne Q w roku, Q rednia arytmetyczna warto ci zmienne Q w roku, S(Q ) odchylenie standardowe warto ci zmienne Q w roku. Do oceny ró nic pomi dzy rankingami oraz klasyfikacami przedzia owymi otrzymanymi w wyniku zastosowania ró nych metod normalizaci zmiennych podczas konstruowania zmienne syntetyczne opisu ce stan szkolnictwa wy szego wykorzystano wspó czynnik korelaci rang Spearmana oraz wspó czynnik korelaci liniowe Pearsona dla warto ci wspó czynników syntetycznych. Wyniki bada W tabelach 1-4 przedstawiono rankingi woewództw w latach ze wzgl du na warto syntetycznego wspó czynnika opisu cego stan szkolnictwa wy szego w Polsce obliczon z zastosowaniem ró nych metod normalizaci zmiennych diagnostycznych: standardyzaci, unitaryzaci zerowane, przekszta cenia ilorazowego opartego na warto ci rednie, przekszta cenia ilorazowego opartego na warto ci minimalne i maksymalne. TABELA 1. RANKINGI WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM STANDARDYZACJI JAKO METODY NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH Woewództwo Dolno l skie Kuawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS 129

8 TABELA 2. RANKINGI WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM UNITARYZACJI ZEROWANEJ JAKO METODY NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH Woewództwo Dolno l skie Kuawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS TABELA 3: RANKINGI WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM PRZEKSZTA CENIA ILORAZOWEGO [3] JAKO METODY NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH. Woewództwo Dolno l skie Kuawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS 130

9 TABELA 4: RANKINGI WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM PRZEKSZTA CENIA ILORAZOWEGO [4] JAKO METODY NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH. Woewództwo Dolno l skie Kuawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS Porównanie rankingów przygotowanych z zastosowaniem ró nych metod normalizaci danych wykazue ich du e podobie stwo. Potwierdzeniem tego faktu s wysokie warto ci wspó czynników korelaci rang Spearmana pomi dzy poszczególnymi odpowiada cymi sobie rankingami, których zbiorcze wyniki przedstawiono w tabeli 5. Dodatkowo porównano warto ci syntetycznych wspó czynników stanu szkolnictwa wy szego obliczone z zastosowaniem ró nych metod normalizaci danych. Poniewa z oczywistych wzgl dów ich warto ci nie mog y by ze sob bezpo rednio porównywane, dokonano ich ponowne normalizaci z zastosowaniem standaryzaci. Po doprowadzeniu warto ci wspó czynników do postaci porównywalne obliczono rednie warto ci ró nic pomi dzy warto ciami wspó czynnika stanu szkolnictwa wy szego wed ug ró nych rankingów dla poszczególnych woewództw, redni warto tych ró nic dla wszystkich woewództw oraz wspó czynniki korelaci liniowe Pearsona w poszczególnych latach. Zbiorcze wyniki przedstawiono w tabeli 5. Ponownie potwierdzi y one bardzo du e podobie stwo rankingów. 131

10 TABELA 5. OCENY RÓ NIC W RANKINGACH WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM RÓ NYCH METOD NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH Parametr wspó czynnik minimum 0,9853 0,9941 0,9118 0,9794 0,9618 0,9794 0,9441 0,9706 korelaci rang wg. maksimum 1,0000 1,0000 0,9971 0,9971 0,9971 1,0000 0,9941 0,9971 Spearmana rednia 0,9917 0,9971 0,9593 0,9897 0,9809 0,9873 0,9755 0,9814 Wspó czynnik minimum 0,9956 0,9961 0,9302 0,9908 0,9927 0,9948 0,9874 0,9889 korelaci liniowe maksimum 0,9997 0,9998 0,9978 0,9993 0,9997 0,9996 0,9996 0,9998 wg. Pearsona rednia 0,9973 0,9974 0,9726 0,9956 0,9959 0,9970 0,9940 0,9944 rednia ró nica mi dzy warto ciami wspó czynnika syntetycznego dla 1 woewództwa minimum 0,0041 0,0108 0,0241 0,0167 0,0266 0,0137 0,0148 0,0121 maksimum 0,1013 0,1123 0,7270 0,1467 0,1445 0,1515 0,1937 0,1916 rednia dla wszystkich woewództw 0,0588 0,0560 0,1792 0,0822 0,0756 0,0597 0,0833 0,0817 ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS. Otrzymane warto ci ocen ró nic rankingów woewództw ze wzgl du na zastosowan metod normalizaci zmiennych diagnostycznych wskazu na bardzo du e podobie stwo rankingów we wszystkich latach badanego okresu. W zasadzie tylko dla 2001 roku ró nice pomi dzy rankingami s zauwa alnie wi ksze ni w przypadku pozosta ych lat. wiadcz o tym rednie warto ci wspó czynnika korelaci rang Spearmana wynosz ca 0,9593, warto wspó czynnika korelaci liniowe Pearsona wynosz ca 0,9726 oraz warto rednie ró nicy w rankingach dla wszystkich woewództw wynosz ca 0,1792. W ostatnim etapie bada przygotowano klasyfikace przedzia owe woewództw ze wzgl du na warto wspó czynnika syntetycznego opisu cego stan szkolnictwa wy szego, dla wszystkich czterech, u ytych metod normalizaci danych. Wyniki klasyfikaci przedstawiono w tabeli

11 TABELA 6: WYNIKI KLASYFIKACJI WOJEWÓDZTW NA 4 KATEGORIE JAKO CIOWE ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W LATACH Z ZASTOSOWANIEM RÓ NYCH METOD NORMALIZACJI DANYCH: STANDARDYZACJI [1], UNITARYZACJI ZEROWANEJ [2], PRZEKSZTA CENIA ILORAZOWEGO NA PODSTAWIE REDNIEJ [3] I PRZEKSZTA CENIA ILORAZOWEGO NA PODSTAWIE MINIMUM I MAKSIMUM[4]. Woewództwo Dolno l skie , 2 (wg. [1], [2]) Kuawsko- Pom Lubelskie Lubuskie 3, , (wg. [3], [4]) (wg. [1], [2]) ódzkie , 3 2 (wg. [3]) Ma opolskie , 2 1 (wg. [3], [4]) Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie 3, (wg. [3]) Pomorskie l skie , 3 3 (wg. [1], [2]) wi tokrzyskie 2, 3 2 2, 3 2, (wg. [1], [2]) (wg. [2]) (wg. [1], [2]) Warmi sko-maz , 2 (wg. [3]) Wielkopolskie Zachodniopom , 2 (wg. [3]) 1, 2 (wg. [3], [4]) ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS. Otrzymane klasyfikace woewództw ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego przygotowane z zastosowaniem ró nych metod normalizaci zmiennych diagnostycznych wykazu bardzo du e podobie stwo, a dla lat 2000 i 2003 s identyczne. Potwierdzeniem tego s wysokie warto ci wspó czynnika korelaci pomi dzy poszczególnymi klasyfikacami przedstawione w tabeli

12 TABELA 7. OCENY RÓ NIC W KLASYFIKACJACH WOJEWÓDZTW ZE WZGL DU NA STAN SZKOLNICTWA WY SZEGO W POLSCE W LATACH Z ZASTOSOWANIEM RÓ NYCH METOD NORMALIZACJI ZMIENNYCH DIAGNOSTYCZNYCH Parametr minimum 0,904 1,000 0,895 0,934 1,000 0,965 0,904 0,935 Wspó czynnik korelaci rang wg. maksimum 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 Spearmana rednia 0,942 1,000 0,947 0,956 1,000 0,977 0,941 0,962 ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych GUS. Wnioski Uzyskane wyniki bada wskazu, e bez wzgl du na zastosowan metod normowania zmiennych diagnostycznych zarówno rankingi ak i klasyfikace woewództw ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego w Polsce w latach s bardzo podobne. Zdecydowan wi kszo ró nic w rankingach stanowi ró nice o 1 pozyc (141 przypadków), a nast pnie o 2 pozyce (54 przypadki), o 3 pozyce (14 przypadków) i o 4 pozyce (tylko 4 przypadki). Nawi ksze ró nice stwierdzono w latach 2001 (41 ró nic, cznie o 74 pozyce) i 2005 (39 ró nic, cznie o 55 pozyci) oraz dla woewództw wi tokrzyskiego (28 ró nic, cznie o 32 pozyce), l skiego (25 ró nic, cznie o 39 pozyci), Podlaskiego (25 ró nic, cznie o 31 pozyci), Kuawsko-Pomorskiego (24 ró nice, cznie o 46 pozyci) i ódzkiego (24 ró nice, cznie o 35 pozyci). Stwierdzono zaledwie 13 ró nic w przypisaniu woewództwa do edne z czterech kategorii oceny ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego, wszystkie o edn kategori. Nawi ce ró nic stwierdzono w 1999 i 2005 roku (w obu przypadkach 3 ró nice) oraz dla woewództwa wi tokrzyskiego (3 ró nice). W ca ym badanym okresie, we wszystkich rankingach zdecydowanie woewództwem nalepszym ze wzgl du na stan szkolnictwa wy szego est woewództwo Mazowieckie, natomiast zdecydowanie nagorszymi woewództwa Opolskie i Podkarpackie. Poma c niezbyt du e ró nice w rankingach mo na stwierdzi, e w badanym okresie 6 woewództw poprawi o swo pozyc w rankingach (Dolno l skie, ódzkie, Ma opolskie, l skie, Warmi sko-mazurskie, Wielkopolskie), 4 pozosta y na takie same pozyci, (Lubuskie, Mazowieckie, Opolskie, Podkarpackie), natomiast 6 pogorszy o swo pozyc (Kuawsko Pomorskie, Lubelskie, Podlaskie, Pomorskie, wi tokrzyskie, Zachodniopomorskie). Nale y podkre li, e w ród woewództw, które nie zmieni y swoe pozyci w rankingach est nalepsze oraz trzy nagorsze woewództwa. Uzyskane wyniki potwierdza rezultaty opublikowane w poprzednie pracy autorów K. Zmarz owski, P. Ja owiecki: Ocena zró nicowania stanu szkolnictwa wy szego w Polsce w latach w u ciu woewódzkim, Acta Scientiarum Polonorum Oeconomia, 7 (1), 13 22,

13 Literatura 1. A. Brooks, A. Shoecraft., A. Franklin: Education by Nation: A Multivariate Statistical Analysis, SUMSRI Journal, Deklaraca Bolo ska, Szkolnictwo wy sze w Europie, MNiSW, D. N. Lawley, A. E. Maxwell: Factor Analysis as a Statistical Method, 2nd edition, Butterworths, London, UK D. Strahl: Struktura typologiczna woewództw Polski ze wzgl du na stan o wiaty i kultury, Wiadomo ci Statystyczne, 10, Dziennik Ustaw z 1990 r. Nr 65, poz Ustawa z dnia 12 wrze nia 1990 r. o szkolnictwie wy szym; Warszawa Dziennik Ustaw z 1997 r. Nr 96, poz Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wy szych szko ach zawodowych; Warszawa Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 164, poz Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wy szym; Warszawa K. Kuku a: Metoda unitaryzaci zerowane, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa K. Zmarz owski, P. Ja owiecki: Ocena zró nicowania stanu szkolnictwa wy szego w Polsce w latach w u ciu woewódzkim, Acta Scientiarum Polonorum Oeconomia, 7 (1), M. Sobczyk: Analiza porównawcza produkci rolnicze w woewództwie Lubelskim, Wiadomo ci statystyczne, 12, M. Dutkowski, A. Hildebrandt, T. Piekarec., M. Tarkowski: Szkolnictwo wy sze w Polsce, uwarunkowania, ocena, rekomendace raport wst pny, Zeszyt 28/2001, IBnGR, Gda sk Nowakowska-Siuta: Szkolnictwo wy sze w wybranych kraach Europy Zachodnie, Instytut Bada Edukacynych MEN, Warszawa T. Bednarski, F. Borowicz, E. Mika: Badania z uwzgl dnieniem wniosków prognostycznych, dotycz cych sytuaci szkolnictwa wy szego regionu dolno l skiego z perspektywy potrzeb, a tak e oferty regionu w zakresie szkolnictwa wy szego, Dolno l skie Centrum Studiów Regionalnych, Wroc aw cie ki edukacyne Polaków, GUS, Warszawa U. Ostrowska: Do wiadczanie warto ci edukacynych w szkole wy sze ART. Bydgoszcz, Bydgoszcz Summary Research of higher education competitiveness is very important and absorbing issue. Main cause of this subect is dynamical development of higher education, especially in last 15 years. In this paper we made to attempt the rating polish position higher education with using the synthetic measure. To obtain synthetic measure we used several methods of normalize the diagnostics variables: standardization; zero unitarisation method; quotient transformation with mean, maximum and minimum. After that we made a classification and rating polish provinces in We compared obtain results and we stated none statistical differences between used methods. 135

14 Informace o autorach mgr Krzysztof Zmarz owski Szko a G ówna Gospodarstwa Wieskiego Wydzia Zastosowa Informatyki i Matematyki Katedra Informatyki ul. Nowoursynowska 159, Warszawa krzystzof_zmarzlowski@sggw.pl dr Piotr Ja owiecki Szko a G ówna Gospodarstwa Wieskiego Wydzia Zastosowa Informatyki i Matematyki Katedra Informatyki ul. Nowoursynowska 159, Warszawa piotr_alowiecki@sggw.pl dr hab. Arkadiusz Or owski, prof. nadzw. SGGW Szko a G ówna Gospodarstwa Wieskiego Wydzia Zastosowa Informatyki i Matematyki Katedra Informatyki ul. Nowoursynowska 159, Warszawa arkadiusz_orlowski@sggw.pl dr Tomasz Wo niakowski Szko a G ówna Gospodarstwa Wieskiego Wydzia Zastosowa Informatyki i Matematyki Katedra Informatyki ul. Nowoursynowska 159, Warszawa tomasz_wozniakowski@sggw.pl 136